Wat is Archeologie? ROME, Centrum van een beschaving Elisabeth van t Lindenhout 13 oktober : ARCHEOLOGIE = Inhoud

Transcriptie

1 ROME, Centrum van een beschaving Elisabeth van t Lindenhout 13 oktober 2016 Inhoud 1. Inleiding: wat is archeologie? 2. Het begin van Rome: a. Geschreven bronnen: i. de mythe ii. De koningen van Rome iii. Het gebruik van geschreven bronnen b. Archeologische bronnen i. Voorlopers en inspiratiebronnen ii. de hut van Romulus iii. Brown s Regia iv. Carandini s reconstructies v. tempels 3. Conclusie en vragen Wat is Archeologie? De voorwerpen van vroeger zijn Dingen van Niks. Oude dingen Voor de mensen die ze hebben meegemaakt zijn het nooit Oude Dingen geworden, maar dingen beladen met een context. De dingen weten wat zij weten. 2016: ARCHEOLOGIE = de wetenschappelijke bestudering van materiële resten van voorbije culturen (Biers 1996: 13) Onder archeologie verstaan we het systematisch opsporen en interpreteren van materiële overblijfselen die in of boven de grond bewaard zijn gebleven, teneinde inzicht te verwerven in de menselijke samenlevingen uit het verleden. Uit: Gerrit Komrij & Willem van Malsen, De Paleizen van het Geheugen, De Harmonie, Amsterdam Uitgangspunt is dat het menselijk gedrag een materiëel correlaat heeft. (uit: Pre- en Protohistorie van de Lage Landen, J.H.F. Bloemers en T. van Dorp, 1991: 13) Romulus en Remus zijn de zonen van de god Mars en Rhea Silva. Een van de nakomelingen van Aeneas, de priesteres en Vestaalse maagd Rhea Silvia, was zwanger van de oorlogsgod Mars. Romulus en Remus worden in een rieten mand in de Tiber geworpen. Zij zouden een gevaar vormen voor de toenmalige heerser van Rome: Amulius, die de vader van Rhea Silva (Numitor) van de troon had gestoten. Dienaren die medelijden gehad zouden hebben, spaarden de babies en gooiden de tweeling in de Tiber. Ze werden gevonden en gezoogd door een wolvin, de lupa capitolina en de herder Faustulus. Eenmaal volwassen vermoorden zij Amulius en brengen Numitor terug aan de macht. Zij beslissen om een stad te stichten, ze krijgen ruzie en Romulus vermoordt zijn broer. Lupa Capitolina, bronzen wolf (Etruskisch), met tweelingen: Remus en Romulus, 15 de eeuwse toevoeging De stichting wordt in de legende gedateerd op 21 april 753 v. Chr. 1

2 Rubens In Capitolijns museum! geschreven bronnen Vergilius: Aeneis (eind 1ste eeuw v. Chr.) Livius (rond 59 v. Chr n. Chr.): Ab Urbe Condita Ennius ( v.chr.), Annales Dionysius van Halicarnassus, Roman Antiquitues (eind 1ste e. v. Chr.) 59 v. Chr 17 n. Chr Titus Livius Schreef monumentale geschiedenis van Rome, Ab Urbe Condita (vanaf de stichting van de stad) 142 boeken vanaf de stichting van Rome (753 v. Chr.) tot de dood van Drusus (vader van keizer Claudius) in 9 n. Chr. Enorme invloed op vroegere en huidige Italiaanse archeologie ( Carandini-school ). Livius Such traditions as belong to the time before the city was founded, or rather was presently to be founded, and are rather adorned with poetic legends than based upon trustworthy historical proofs, I purpose neither to affirm nor to refute. It is the privilege of antiquity to mingle divine things with human, and so to add dignity to the beginnings of cities.. Gebruik van geschreven bronnen: - contemporain (met oudere thema s) - met welke bedoeling geschreven? ( ter meerdere eer en glorie ) - betrouwbaarheid (bijv. garbage project) - Objectiviteit van geschiedschrijving? Livius, From the Founding of the City, Book 1, Introduction 2

3 Zijn de koningen van Rome historische figuren? Volgers en sceptici van de geschreven bronnen, zowel onder historici als onderarcheologen 1. Romulus (37 jr) 2. Numa Pompilius (43 jr) 3. Tullus Hostilius (32 jr) that very little documentary evidence survived from the pre-fourth-century world and that what there was could be read and understood only with the greatest difficulty. (Wiseman 2008, 15) the ancient literary tradition concerning the early kings can perhaps be best likened to a contemporary Hollywood blockbuster concerning some major historical period. (Forsythe 2005, 78) 4. Ancus Marcius (24 jr) 5. Tarquinius Priscus (38 jr) 6. Servius Tullius (44 jr) 7. Tarquinius Superbus (25 jr) Opvallende link met de filmwereld: mental cinema van Carandini Archeologie Ijzertijd : v. Chr. Archaïsche periode: v. Chr. Republikeinse periode Keizertijd tot ca. 400 na Chr. Etrusken, Latijnen en Grieken Archeologisch bewijs Gesticht op uitstekende locatie langs voorname rivier (controle zoutbronnen aan de monding) en langs vroege wegen. Geen duidelijke monumenten te relateren aan het moment van stichting, eerste grote monumentale urbane structuren dateren pas uit de late 6 e eeuw v. Chr. Op meerdere heuvelen van de stad al activiteit vanaf 2000 v.chr. en bewoning op meerdere heuvels in de stad (Capitool, Esquilijn, locatie van Forum Romanum) vanaf de 10 e eeuw v. Chr. Beeld van geleidelijke urbanisatie, in lijn met gelijktijdige gemeenschappen in midden en zuid-latium. Rome werd voorafgegaan door twee grote beschavingen, die beiden een grote invloed op de (vroege) Romeinse cultuur hadden, de Grieken en de Etrusken. 3

4 In de 8 ste eeuw v.chr. vestigden Grieken zich in zuid-italië en Sicilië, alwaar ze steden stichten (kolonies), die onafhankelijk van het moederland opereerden. Vroege kolonies: Pithekousai (770 v.chr.); Cumae (750 v.chr.), Messina/Naxos/Syracuse (voor 730 v.chr.). Meest prominente overblijfselen: Griekse tempels Magna Graecia Huis van de god: tempel huisde het cultusbeeld, altaar buiten de tempel Harmonieuze proporties Canonische plattegrond: Cella (naos) Voor- en achterportaal (pronaos en opisthodomos) zuilen rondom Griekse tempelbouw Griekse tempelbouw Griekse tempelbouw Griekse beeldhouwkunst Tempel van Concordia, Agrigento (Sicilië), 5 e eeuw v. Chr. Tempel van Hera/Apollo, Paestum, ca. 460 v.chr. gekarakteriseerd door harmonieuze proporties Klassieke stijl : geïdealiseerde trekken (jeugdig) en lichte kanteling van het lichaam Canon voor de klassieke stijl: Polykleitos Ephebe van Agrigento, ca. 480 v. Chr. 4

5 Doryphoros, 450 v. Chr., Polykleitos, H. 2,12m contrapposto Neer 2012: 237 Bewoonden grofweg gebied tussen de Arno en de Tiber. Aggregaat van onafhankelijke stadsstaten. Voortkomend uit de Villanovacultuur, origine volk onduidelijk. Bloeiperiode gedurende de 7 e en de 6 e eeuw, met name op basis van ambachtelijke productie (metaal, aardewerk) en handel. De Etrusken Etruskische tempelbouw Niet symmetrisch Monumentale voorzijde, smalle trap en hoog podium, kolommen alleen aan de voorkant Doorgaans drie cellae, voor drie verschillende goden. In vergelijking met Griekse tempels deels van vergankelijke materialen, vaak alleen fundamenten over. Dakversiering: vaak alleen narratieve beelden op de rand van het dak. Etruskische tempelbouw Etruskische grafcultuur Canonisch plan Etruskische tempel Canonisch plan Etruskische tempel Canonisch plan Etruskische tempel Canonisch plan Griekse tempel Huturn, Villanovische periode, 9e- 8ste eeuw v. Chr. Typisch crematiegraf, Villanovische periode, 9e-8ste eeuw v. Chr. 5

6 Etruskische grafcultuur Etruskische grafcultuur Sarcofaag van de getrouwden illustreert het ontwikkelen van eigen Etruskische beeldtaal alsook de relatief hoge maatschappelijke status van vrouwen Sarcophagus degli Sposi, Cerveteri, ca. 520 v. Chr. Villa Giulia Huis van de doden In lijn met de huturnen uit de Villanovia periode reflecteerden de tombes van de 7de en de 6e eeuw ook (aristocratische) huizen. Exemplarisch zijn de vele tumuligraven in de Banditaccia necropool te Cerveteri (7de-2e eeuw v. Chr.) Etruskische grafcultuur Etrurië Ambachtelijke productie Wandschilderingen Ook imitatie van huisinterieur Met name bekend uit Tarquinia Evolutie van simpele naar steeds ingewikkelder figuratieve afbeeldingen Thema s: symposium, natuurscènes, funeraire rites Metaalbewerking ) Aardewerk Hut van Romulus Palatine, capanna A 3.60 x 4.90 m Ca BC 6

7 Frank E. Brown 7

8 Tarquinius Superbus: BC REGIA 1 en 2 Servius Tullius: BC REGIA 3 Tarquinius Superbus REGIA 4 House of the kings 2 (ca BC) Black = surviving remains; grey = probable structures; white = hypothetical structures! 8

9 9

10 Romeinse tempelbouw Tempel van Jupiter Capitolinus Bouw zou begonnen zijn onder Tarquinius Superbus Voltooid in 509 v. Chr., Was variatie op Etruskisch ontwerp: frontale entree, hoog podium, 3 cellae (Jupiter, Juno, Minerva) en rijen van 3 zuilen, met alae langs de zijkanten. Deels in vergankelijke materialen gebouwd. Temple of Portunus 10

11 Tempel van Herakles Victor, Forum Boarium Korinthische kapitelen Bouwkundige innovaties Bogen: al bekend vanuit andere perioden en delen van het Rijk. Beton mengsel van kalkmortel, vulkanisch zand, water en kleine stenen Tongewelven 11

12 Conclusie Waarom is Rome het centrum van de beschaving? - Gunstige ligging - Contacten met andere culturen - Doortastend optreden? - Manifestaties van macht Goede Reis en veel plezier!! Literatuur: F.S. Kleiner, A History of Roman Art, Wadswirth, Boston, (Op dit moment is dit boek het handboek voor de inleiding in de Romeinse archeologie, gedoceerd in jaar 1) N.H. Ramage & A. Ramage, Romeinse Kunst. Van Romulus tot Constatijn, Könemann, (oorspronkelijk Engelse versie, verschillende edities; als handboek gebruikt). 12