RUG HOVO-college 2 - donderdag 5 februari 2015 docent: Dr. Thea L. Heres. HET ROME VAN ROMULUS: van huttendorp naar stadsvorming
|
|
- Gabriël Driessen
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 1 RUG HOVO-college 2 - donderdag 5 februari 2015 docent: Dr. Thea L. Heres HET ROME VAN ROMULUS: van huttendorp naar stadsvorming Romulus stichtte Rome. Dit is kort samenvat wat wij vroeger op school leerden over de stichting van Rome. In hoeverre berust het verhaal rond de stichter van een stad op mythe of waarheid? Dat is een moeilijk te beantwoorden vraag, zeker als die stichting al een groot aantal eeuwen terug ligt. Meestal komt de onderzoeker tot de conclusie dat het een combinatie van beide betreft, waarin het waarheidsgehalte van details vaak niet precies is vast te stellen. Deze worsteling met de historische bronnen in confrontatie met de overlevering is natuurlijk niet alleen van onze tijd. Titus Livius (59 v.chr.-17 n.chr.) schreef zijn werk Vanaf de stichting van de stad onder keizer Augustus. Het deel over de Koningstijd en het aansluitende begin van de vroege Republiek (753-circa 510 v.chr.) is geheel bewaard. Livius op zijn beurt ging op veel oudere, deels niet bewaarde bronnen terug, op brons of steen of perkament, zoals archieven van de priestercolleges, jaarkalenders (Fasti) en misschien passages uit de Sibillijnse Boeken, oeroude voorspellingen, die in tijden van grote nood geraadpleegd werden. De rol van Romulus Vermoedelijk al in de vroege Republiek (5de-4de eeuw v.chr.) gold Romulus algemeen als de stichter van Rome. De verhalen rond zijn geboorte en jeugd zijn al vroeg gemeengoed geweest in Rome en later vastgelegd door o.a. Livius en Plutarchus (Leven van Romulus). Numitor, koning van Alba Longa in Latium, wordt verjaagd door zijn broer en deze dwingt Numitors dochter, Rhea Silvia, om Vestaalse maagd te worden. Desondanks wordt zij zwanger, naar verluidt verleid door de oorlogsgod Mars, en ze bevalt van de tweeling. Haar kwade oom laat de twee jongetjes in een rieten mandje de gezwollen Tiber af drijven, maar als het water zakt, spoelen zij alsnog aan land. Een wolvin bekommert zich om de baby s en zoogt ze. Op dat moment worden zij gevonden door een herder en deze voedt samen met zijn vrouw de kinderen op. Als de jongens groot zijn, doden ze hun kwade oudoom en herstellen hun grootvader Numitor op de troon van Alba Longa. Zelf keren ze terug naar de plaats bij de Tiber waar de wolvin hen zoogde, omdat zij daar een eigen stad willen stichten. Beiden wachten op een voorteken dat moet aanwijzen wie van hen de heerschappij krijgt en zij gaan elk op een heuveltop staan: Romulus op de Palatijn en Remus op de Aventijn. De eerste ziet een vlucht van twaalf gieren, de tweede er een van zes. Romulus interpreteert dit als zijn overwinning en begint zijn heuvel meteen te ommuren, waarop Remus over de eerste stenen heen springt. Uit kwaadheid doodt Romulus hem en bouwt op de Palatijn de eerste nederzetting, waaruit ten slotte Rome zal groeien. Na een strijdlustig leven sterft Romulus niet, maar hij wordt onder heftige bliksem en donder door een wolk opgenomen en verdwijnt. De plaats vanwaar hij wordt weggenomen ligt op het Forum Romanum en wordt Lapis Niger ( Zwarte Steen ) genoemd. Romulus werd later vereerd als god (Quirinus). Iets over de geografie van Rome De ondergrond van Rome bestaat uit tufsteen. Deze steen is het product van een vele miljoenen jaren durend proces van geweldige vulkanische erupties, waarbij de neerdalende as zich op den duur verhardde tot tufsteen. Tuf is een geweldig goed bouwmateriaal, want het laat zich gemakkelijk bewerken en uithollen. De tuflagen reiken in Rome op sommige
2 2 plaatsen wel tot 50 m onder het maaiveld. De oppervlaktelaag bestaat uit een grijze, brokkelige tuf die niet goed uithardt; hij wordt cappellaccio genoemd. In de 7de-5de eeuw was dit het enige bouwmateriaal in Rome. Cappellaccio werd onder andere gewonnen in steengroeven direct ten noorden van het Forum. De Tiber was tot ver boven Rome bevaarbaar. Vele waterlopen stroomden tussen de heuvels naar de Tiber; de meeste ervan zijn al in de vroege oudheid verdwenen. Maar het Forum zelf bleef lang moerassig, evenals het dichter bij de Tiber gelegen Marsveld. Ook maken de antieke auteurs gewag van vele bronnetjes, o.a. op de Palatijn en het Forum. Ten slotte waren er in de tufstenen heuvelhellingen ook enkele grotten, waarvan het Lupercal in de helling van het Capitool dichtbij boven de Tiber het bekendst was. OPGRAVINGEN NAAR HET OUDSTE ROME Een belangrijke onderzoeker van het Forum Romanum en de Palatijn was rond 1900 Giacomo Boni. Vijftig jaar tevoren, bij de eerste wetenschappelijke opgravingen onder pauselijk gezag, had de toenmalige archeoloog van Rome (Carlo Fea) zich tot doel gesteld het niveau van de keizertijd (=Augustus) te bereiken. Rond 1900 wilde Boni dieper gaan, tot aan de diepste lagen van de koningstijd, acht eeuwen ouder dus! Als een van de eerste archeologen paste hij daarbij structureel een stratigrafische analyse toe. Hij kon daarbij steunen op de al zeer verfijnde resultaten van de historische interpretatie van antieke bronnen en epigrafisch materiaal. Deze interpretatie noemt tussen zeven koningen van Rome, te beginnen met Romulus. Van deze zeven waren ten minste de laatste drie Etruskisch. Wat nu nog ontbrak was het werkelijk terugvinden van resten uit de koningstijd en de tijd daarvóór. Een oeroude necropool Aan de noordzijde van het Forum stuitte Boni in 1902 op een grafveld uit de IJzertijd (circa 10de-8ste eeuw v.chr.). Het ligt aan de voet van de tempel van Antoninus en Faustina langs de (latere) Heilige Weg (Sacra Via) en staat nu bekend als het sepolcreto arcaico ( archaïsche begraafplaats ). Het wordt wisselend gedateerd, maar in grote lijnen was het eerste gebruik ervan vóór 900 v.chr., terwijl het in de laatste fase, in de late 8ste eeuw, alleen nog kindergraven bevatte. Opvallend is dat het zowel bijzettingen (skeletten) als crematieresten betreft; deze laatste zijn meestal in huturnen bijgezet. Veel van de vondsten bevinden zich nu in het Antiquarium van het Forum (naast de S. Francesca Romana) Hutten op de Palatijn Tot circa 600 v.chr. was het dal van het Forum nog behoorlijk moerassig en kon er dus niet gebouwd en/of gewoond worden. Waar woonden Romulus en zijn mensen dan? Uit een tekst bij de geleerde Romein Varro (1ste eeuw v.chr.) kunnen we afleiden dat de Romeinen in zijn tijd een bouwwerk op de Palatijn met de hut van Romulus associeerden. Ook Livius en andere schrijvers lokaliseren de oudste nederzetting op de Palatijn. Een ervan schrijft dat de hut van Romulus in de tijd van Augustus onder toezicht stond van het collegium van priesters. Moeten we dus concluderen dat er blijkbaar lang een oude traditie in ere gehouden is waarbij een hut van Romulus werd vereerd? Recent Nijmeegs promotieonderzoek (Raphaël Hunsucker, 2014) wijst anders uit: keizer Augustus was op de Palatijn gaan wonen (om heel andere redenen) en daarom werd de geschiedenis van de stichting van Rome opnieuw geschreven. Romulus werd in lijn met het belang van de Palatijn als nieuwe zetel van de macht tot prehistorische Palatijnbewoner gepromoveerd.
3 3 In 1948 zijn op de zuidwestelijke top van de Palatijn in de tufsteen paalgaten teruggevonden. Aan de hand hiervan kon men drie hutten reconstrueren, niet ver van een oude cisterne uitgehold in cappellacciotuf. De grootste van de drie hutten meet bijna 5 bij 3,6 m. Zij bestonden vermoedelijk uit wanden van met klei afgedekte takken, en hadden een rieten dak dat rustte op een grote centrale paal. De hutten dateren vermoedelijk uit de 9de eeuw. Het Vestaheiligdom Het heiligdom van Vesta op het Forum is oeroud. De cultus betrof vooral het bewaken van het heilige haardvuur in een rond gebouwtje, dat waarschijnlijk symbool stond voor de hut van de koning. Zes meisjes uit de hoogste kringen waren aangesteld als priesteressen. Archeologisch is over het uiterlijk en de omvang van het Vestaheiligdom in de koningstijd niets te zeggen. Het complex onderging in de ruim duizend jaar van zijn bestaan een aantal grote verbouwingen die bijna alle sporen van de oudste fases hebben doen verdwijnen. De loop van Republikeinse muren onder het gebouw uit de keizertijd wijst er wel op dat het complex tevens een verandering in oriëntatie heeft ondergaan. Boni trof bij zijn onderzoek in een 8 m diepe archaïsche put aardewerk uit de 8ste eeuw aan, samen met kookpotten en een graanmolen. Daarnaast kwamen fragmenten van huttenleem en daktegels tevoorschijn, die met geblakerde tuf (duidelijk het gevolg van brand) in de put geworpen waren. De Regia De Regia ( koningshuis ) grenst aan het Vestaheiligdom en de Heilige Weg (Sacra Via). Samen met Vesta was dit een kern van oude cultussen. Numa Pompilius, de eerste koning na Romulus, zou de Regia hebben gebouwd en bewoond. Het gebouw werd door Giacomo Boni geïdentificeerd; het aanvullende grote onderzoek vond plaats door de Amerikaanse archeoloog Frank Brown in de jaren 1974/75. Onder het gebouw identificeerden de onderzoekers resten van enkele hutten, vergelijkbaar met die op de Palatijn. Aan het eind van de 7de eeuw werd daar een stenen gebouw neergezet, waarvoor archeologisch onderzoek vier fases opleverde, vanaf de 7de eeuw tot circa 530 data die opvallend samenvallen met de traditionele jaartallen van de koningen. De dateringen zijn ook hier gebaseerd op terracottamateriaal, verbrande daktegels en huttenleem. De huidige vorm en indeling van de Regia gaan in elk geval terug op het bouwwerk uit rond 530, waarbij opvalt dat latere verbouwingen en restauraties die oude vorm rigoureus hebben gehandhaafd. Het complex is in de nu nog zichtbare fase onregelmatig van vorm, met een trapeziumvormige binnenplaats en minstens drie aangrenzende kamers. In de Regia was vanouds een heiligdom voor de oorlogsgod Mars; de heilige schilden van zijn priesters werden er bewaard. Ook diende het gebouw als bewaarplaats voor de annalen van de stad, voor de kalender en voor de priesterarchieven. DE EERSTE OPENBARE WERKEN Handelscontacten met de Etrusken die op nauwelijks 15 km stroomopwaarts van Rome al een stad (Veii) bewoonden, waren intensief, en tegen het eind van de 7de eeuw was er zelfs een Etrusk aan de macht gekomen in Rome: Tarquinius Priscus. Mede dankzij de Etruskische kennis was Rome tegen 500 een voor die tijd flinke stad geworden van rond 400 ha, met openbare werken en een flinke bevolking. Bij de uitgebreide opgravingen van de laatste honderd jaar zijn zowel op het Forum Romanum, het Forum Boarium als elders binnen het gebied van het 6de-eeuwse Rome veel sporen van gebouwen aangetroffen: tempels, wegen, maar ook stadsmuren. Ook de import van zwartfigurig Atheens aardewerk uit de 6de eeuw
4 4 nam sterk toe. Dat is zeer goed dateerbaar en daardoor nuttig in de enorm gecompliceerde stratigrafie van het vroege Rome. Riolering en verharde wegen Het diepe dal van het Forum Romanum was van nature drassig. Daarnaast had het bijna jaarlijks te lijden van de Tiberoverstromingen. De Tarquinii zorgden ervoor dat er in de 6de eeuw een groot ondergronds riool werd aangelegd waardoor het regen- en afvoerwater van het Forum gekanaliseerd werd. Wij kennen het als de Cloaca Maxima ( Grote Riool ), een voor die tijd enorme ingreep. De antieke uitmonding ervan in de Tiber is 4.50 m breed en nog steeds zichtbaar. Het Grote Riool kende vele vertakkingen op zijn loop naar en onder het Forum, en reparaties uit vele periodes. Daar waar het loopt onder het noordelijke deel van het Forum zijn de wanden ervan bekleed met cappellaccio de oudste fase van tufsteen en dus misschien een tracé uit de Koningstijd. Na de drainage kon het Forum geplaveid worden. De eerste interventies en de aanleg van de Sacra Via ( Heilige Weg ) worden gedateerd rond 600 en zijn verbonden met Tarquinius Priscus. Het plaveisel van de weinige archaïsche straten was in platen van cappellaccio. De Circus Maximus De Etruskische koningen in Rome hadden ook oog voor vermaak. Zowel Livius als Dionysius vermelden dat Tarquinius Priscus de Circus Maximus inrichtte. Dit is de lange en diepe vallei tussen de Palatijn en de Aventijn (de vallis Murcia), van oorsprong ook een waterloop naar de Tiber. Deze beek was al heel vroeg gekanaliseerd en overdekt, waarna er in de vallei volop ruimte was voor paardenraces, dé aristocratische sport bij uitstek. Een stadsmuur in de Koningstijd? Een stadsmuur uit de Koningstijd zoeken we bij het Forum, het Capitool en de Palatijn. Daar zijn in de vroege 20ste eeuw inderdaad flinke stukken muur teruggevonden van een aarden wal bekleed met blokken cappellaccio. Er is in de bronnen ook sprake van stadspoorten, waarvan de Porta Mugonia de toegang naar de Palatijn was (bij de Titusboog). De muur wordt in verband gebracht met het pomerium, de sacrale grens die Romulus langs de Palatijn trok. Varro informeert ons dat een pomerium verband hield met een stadstichting krachtens Etruskisch ritueel en waarbij de door een ploeg getrokken vore de sacrale grens aanduidde. Dit eerste Romeinse pomerium zou Romulus nu hebben getrokken rond de Palatijn, over het Forum Romanum en het Forum Boarium tot aan de Tiber. Tempels In de 6de eeuw verschenen ook de eerste tempels in Rome. Zo had Tarquinius Priscus, aldus Livius, op de top van het Capitool rond 600 het terrein laten egaliseren voor een grote tempel. Jupiter Optimus Maximus ( Jupiter de Hoogste en Grootste ) is de naam waaronder de tempel bekend staat, maar hij werd gewijd aan drie goden: Jupiter, Juno en Minerva. Hij was voor die tijd enorm, circa 50 x 60 m, en gebouwd op een fundering van cappellaccio met opgaand muurwerk in gepleisterde tichels. Dak en zuilen waren gewoonlijk van hout. De cella was in drieën gedeeld: rechts Minerva, links Juno en centraal Jupiter zelf. Het beroemde terracotta cultusbeeld van Jupiter was vervaardigd door Vulca uit Veii, zoals Plinius de Oudere (1ste eeuw n.chr.) vertelt in zijn Historia Naturalis, boek 35. Niet dat hij dat beeld ooit zelf zag, want in 83 v.chr. verwoestte een brand de tempel, inclusief het beeld en talloze andere oude cultusvoorwerpen. De Capitoolstempel is in de oudheid nog meermalen getroffen door brand en telkens weer opgebouwd.
5 5 Woonhuizen Opgravingen aan de voet van de Palatijn hebben in de late 20ste eeuw enkele aristocratische woonhuizen uit de 6de eeuw blootgelegd. Voorafgaand aan de bouw werd in elk huis afwatering aangelegd die leidde naar het hoofdriool onder de Sacra Via. De huizen hebben diepe en brede funderingen, alle in cappellaccio, waarin mogelijk ook de buitenmuren waren opgetrokken. De inwendige muren waren vermoedelijk van houten vakwerk. Alle opgaande muren zijn verdwenen, maar op basis van de brede en tot 2 m diepe funderingen is de plattegrond te reconstrueren. Het grootste huis heeft een oppervlak van circa 800 m 2, inclusief de tuin. De oudste fase dateert uit de jaren v.chr. Conclusies - wanneer was de stichting van Rome? De ontwikkeling van het gebied vangt aan met prehistorisch aardewerk dat wijst op summiere menselijke aanwezigheid, al in de Bronstijd (15de-14de eeuw v.chr.). Gezien de strategische ligging van de heuvels bij de rivier is dat ook wat we zouden kunnen verwachten. In de 9de eeuw is er dan sprake van de nederzetting in hutten op de Palatijn. Proto-urbaan noemen de Italiaanse collega s die fase. Van het proto -urbane Rome zijn naast een vestiging op de Palatijn ook op de Quirinaal en de Esquilijn kleine nederzettingen geattesteerd. De bewoners ervan waren waarschijnlijk kleine boeren en herders. De valleien tussen de heuvels waren gereserveerd voor dodencultussen en begraafplaatsen. In de 8ste eeuw wijst de datering van aardewerk en andere vondsten in het Vestaheiligdom op eerste activiteit in het Forumdal. Het 7de-eeuwse Rome ging de vallei (Forum Romanum) vervolgens exploiteren als een openbare ruimte, hij werd ontdaan van alle dodencultussen, en het dal werd allengs gedraineerd, geplaveid en bebouwd. Tegen 600 volgden de eerste grote openbare werken en de eerste tempels. De antieke bronnen spreken ervan dat de eerste koningen al flinke activiteiten ondernamen betreffende de vormgeving van het Forum Romanum. Archeologisch is daarvoor nauwelijks een bewijs. Rome viert traditioneel als officiële datum van haar stichting 21 april 753 v.chr. De datum is ooit berekend door de Romeinse geleerde Varro. Moderne onderzoekers prefereren niet van een stadsstichting (fondazione) maar van een stadsvorming (formazione) te spreken. De resultaten van het archeologische onderzoek, van Boni en zijn voorgangers tot op heden, wijzen inderdaad op een langzame ontwikkeling van Rome. FINIS
De ligging van Rome De Tiber als aanvoerroute en bedreiging
De ligging van Rome De Tiber als aanvoerroute en bedreiging Rome is gesticht aan de rivier de Tiber. Dit is een traagstromende rivier, althans in de zomer. In tijden van regen kan het waterpeil in de rivier
Nadere informatiePrima Forum, het centrum van de stad
Samenvatting door Emily 976 woorden 4 december 2017 9,5 2 keer beoordeeld Vak Latijn Prima Forum, het centrum van de stad Zeven heuvels in laaggelegen dal, vlakbij de rivier de Tiber Rivier Tiber trad
Nadere informatieHoe het begon Over het algemeen wordt aangenomen dat Rome is ontstaan uit de groei en het samensmelten van kleine kampen
Boekverslag door X. 2414 woorden 7 november 2010 5.7 172 keer beoordeeld Vak Geschiedenis Inhoudsopgave Blz. 1 Voorpagina Blz. 2 Inhoudsopgave, bronvermelding voorpagina Blz. 3 Inleiding Blz. 4 Hoofdstuk
Nadere informatieOPGRAVING BEST-AARLE AFGEROND
OPGRAVING BEST-AARLE AFGEROND In het najaar van 2011 en de lente van 2012 deed een team archeologen van Archeologisch Onderzoek Leiden (Archol bv) en Diachron UvA bv opgravingen in Aarle in de gemeente
Nadere informatie29 april - 7 mei 2017
Meer informatie Waar? Veerweg 1,, Opheusden, Gelderland Telefoon: 0900 6363 888 E-mail: info@rivierenland.biz Website: http://www.rivierenland.nl Wanneer? 29 april 2017 30 april 2017 1 mei 2017 2 mei 2017
Nadere informatie3000 jaar historie van Best-Aarle opgegraven
Locatie: Best en Aarle Periode: NEO, BRONS, IJZ, ROM, XME, NT Complextype: ELA, GC, GVX, IX, IPER, NX, NHP, XXX. Soort onderzoek: opgraving Jaartal onderzoek:2011 en 2012 Datum vondst:2011 en 2012 Uitvoerder:
Nadere informatieOpwindende ontdekkingen in oud-oosterhout! Wo uter is
rcheobode Opwindende ontdekkingen in oud-oosterhout! Wo uter is archeoloog. Hij hoort bij de groep archeologen die nu aan het opgraven is in Oosterhout in het gebied Vrachelen. Daar wordt over een jaar
Nadere informatieVoorwoord. Rome en de Romeinen
Voorwoord Rome en de Romeinen Dit verhaal speelt in Rome, ongeveer 2000 jaar geleden. Rome was toen een rijke stad, met prachtige gebouwen. Zoals paleizen voor de keizers, voor de Senaat en voor de grote
Nadere informatie2. Het Forum Romanum 2. DE ROMEINSE KUNST
Pl a t t e g r o nde nui the tte ks t bo e ke noe f e nbo e k o mt epr i nt e n 2. DE ROMEINSE KUNST 2. Het Forum Romanum Rome groeide van een klein, onbetekenend dorpje uit tot een wereldstad, het centrum
Nadere informatieRond en groen De piramiden van Ronse
Rond en groen De piramiden van Ronse /LEAD/ Volgens de Vlaamse streekauteur Omer Wattez (1857-1935) is Ronse de Parel van de Vlaamse Ardennen. Deze eretitel heeft de stad grotendeels aan zijn geaccidenteerde
Nadere informatieRome <> Tablet versie 1. Rome. Forum Romanum
Rome Forum Romanum Het Forum Romanum was het centrum van het publieke leven in het Romeinse keizerrijk wat blijkt uit de vele overblijfselen van triomfbogen, tempels en basilicas. Ondanks dat er van de
Nadere informatieRomeinen. Romeinen. Germanen
Romeinen Romeinen Grieken en Romeinen lijken op elkaar qua levensstijl. Het Romeinse rijk is ontstaan in Rome (753 v. Chr.). De Romeinen kwamen 50 v. Chr. naar Nederland. De Romeinen hebben het Latijns
Nadere informatieSamenvatting door O woorden 29 juni keer beoordeeld. Geschiedenis. De Romeinen
Samenvatting door O. 1213 woorden 29 juni 2016 0 keer beoordeeld Vak Geschiedenis De Romeinen Haroon Inhoud Inleiding Het ontstaan van Rome Het Romeinse Rijk Het Romeinse Leven Wapens & Kleding Religie
Nadere informatieIn het oude Rome De stad Rome
In het oude Rome De stad Rome In het oude Rome De stad Rome is héél oud. De stad bestaat al meer dan tweeduizend jaar. Rome was de hoofdstad van het grote Romeinse rijk. De mensen die naar Rome kwamen,
Nadere informatieWat is Archeologie? ROME, Centrum van een beschaving Elisabeth van t Lindenhout 13 oktober : ARCHEOLOGIE = Inhoud
ROME, Centrum van een beschaving Elisabeth van t Lindenhout 13 oktober 2016 Inhoud 1. Inleiding: wat is archeologie? 2. Het begin van Rome: a. Geschreven bronnen: i. de mythe ii. De koningen van Rome iii.
Nadere informatie6.3. Analyse en interpretatie van de grondsporen Algemeen
6.3. Analyse en interpretatie van de grondsporen 6.3.1. Algemeen In totaal werden er tijdens het vlakdekkend onderzoek 31 sporen geregistreerd in het vlak. Vijf ervan kwamen ook reeds tijdens het vooronderzoek
Nadere informatie5,8. Praktische-opdracht door een scholier 2582 woorden 4 april keer beoordeeld. De geschiedenis van het Forum Romanum
Praktische-opdracht door een scholier 2582 woorden 4 april 2002 5,8 73 keer beoordeeld Vak KCV De geschiedenis van het Forum Romanum Volgens de legende belandde de Trojaanse prins Aeneas na de val van
Nadere informatieOpgravingen te Sissi op Kreta
Opgravingen te Sissi op Kreta Sinds 2007 voert de Belgische School te Athene elk jaar op het eiland Kreta tijdens de zomermaanden archeologische opgravingen uit te Sissi, een kustplaatsje 4 km ten oosten
Nadere informatieWerkstuk Geschiedenis Ontstaan, groei en uiteindelijk Romeinse rijk.
Werkstuk Geschiedenis Ontstaan, groei en uiteindelijk Romeinse rijk. Werkstuk door een scholier 2320 woorden 3 maart 2010 5,7 231 keer beoordeeld Vak Geschiedenis Inleiding Dit werkstuk gaat over het ontstaan
Nadere informatieOpgravingen in Ruien - Rosalinde (gem. Kluisbergen) : van een prehistorisch kampement uit de ijstijd tot de Romeinse periode
Opgravingen in Ruien - Rosalinde (gem. Kluisbergen) : van een prehistorisch kampement uit de ijstijd tot de Romeinse periode Het onderzoeksgebied vanuit de lucht bekeken (Foto: Birger Stichelbaut). De
Nadere informatieDe Romeinen. Wie waren de Romeinen?
De Romeinen Wie waren de Romeinen? Lang voor de Romeinen naar ons land kwamen, woonden ze in een kleine staat rond de stad Rome. Vanaf 500 voor Christus begonnen de Romeinen met gebiedsuitbreiding. Als
Nadere informatie3000 v. Chr v. Chr v. Chr v. Chr.
6 prehistorie oudheid 3000 v. Chr. 2500 v. Chr. 2000 v. Chr. 1500 v. Chr. Jagers en Boeren De oudste bewoners Jos en Mirthe fietsen in de zomervakantie op de Elspeetse heide. Ze maken met hun ouders een
Nadere informatieS C.F.
Ref. 3413 Lionard Luxury Real Estate Via dei Banchi, 6 - ang. Piazza S. Maria Novella 50123 Firenze Italia Tel. +39 055 0548100 Fax. +39 055 0548150 Assisi Fantastisch mooi pand te koop in Assisi BESCHRIJVING
Nadere informatieDe resultaten van de publieksopgraving in Dalfsen
De resultaten van de publieksopgraving in Dalfsen Henk van der Velde en Niels Bouma Inleiding In de zomermaanden van 2017 heeft er in Oosterdalfsen een publieksopgraving plaatsgevonden. Een archeoloog,
Nadere informatieNaam: De Romeinen. Vraag 1. De Romeinen hebben veel gebouwd. Noem vijf verschillende toepassingen. pagina 1 van 6
Naam: De Romeinen De Romeinse bouwkunst. De Romeinen behoren tot de beste bouwers uit de geschiedenis. Ze bouwden tempels, riolen, waterleidingen, wegen, kanalen, huizen, aquaducten, havens, bruggen en
Nadere informatieGeschiedenisproefwerk groep 7 Hoofdstuk 5 Een nieuwe wereld: Amerika
Geschiedenisproefwerk groep 7 Hoofdstuk 5 Een nieuwe wereld: Amerika In het vroegere Amerika woonden Indianenstammen. Columbus ontdekte dit land van de Indianen in 1492. Het waren de Azteken, de Inca s
Nadere informatieToetsvragen Geschiedenis Toelatingstoets Pabo. Tijdvak 1 Toetsvragen
Tijdvak 1 Toetsvragen 1 De meeste kennis over de periode waarin de eerste mensen leefden, komt van archeologen. Wat houdt het werk van archeologen in? A Zij bestuderen de verschillende theorieën over de
Nadere informatieVerslag vondstmelding: Eiermarkt 12 (Café Pick), 8000 Brugge
Verslag vondstmelding: Eiermarkt 12 (Café Pick), 8000 Brugge Tijdens verbouwingswerken aan het café Pick aan de Eiermarkt 12 te Brugge werd op 13 januari 2010 een vondstmelding gedaan van een oude riolering.
Nadere informatieNieuwsbrief 1 maart 2012
Nieuwsbrief 1 maart 2012 De Heemshof Het gebied rond De Heemshof in Heemskerk wordt bedreigd door nieuwbouwplannen van de gemeente. Op verzoek van Lambert Koppers, eigenaar van De Heemshof en deelnemer
Nadere informatieInleiding. 1 Robertson 1983; Sear Adamy 1883; Ward Perkins 1974
Inleiding Naar aanleiding van het vak Thematisch Literatuur Onderzoek eerder dit jaar, ben ik mij gaan verdiepen in de Romeinse tempelarchitectuur. Gedurende het opzetten van de historiografie viel het
Nadere informatiePubliekssamenvatting. Archeologisch onderzoek Groene Rivier Pannerden
Publiekssamenvatting Archeologisch onderzoek Groene Rivier Pannerden Catastrofale overstromingen kwamen vaak voor in de geschiedenis van Pannerden, wat met de ligging in de driehoek tussen de rivieren
Nadere informatieOver land en over zee. Veroveraars
De Romeinen hadden een heel groot rijk van Azië, Noord- Afrika en ook nog Europa. Ze hadden sterke legers en hele slimme generaals met stevige wegen en snelle boten. Over land en over zee In Nederland
Nadere informatieMachtsuitbreiding en de Punische oorlogen.
Machtsuitbreiding en de Punische oorlogen. In de eeuw nadat de Galliërs vertrokken waren, begonnen de Romeinen hun macht in Italië uit te breiden. Ze kwamen in botsing met de hun naburige volken. Hun machtigste
Nadere informatieREDENGEVENDE OMSCHRIJVING RIOOL ONDER HET GLOP EN DE BOTERHAL
REDENGEVENDE OMSCHRIJVING RIOOL ONDER HET GLOP EN DE BOTERHAL Inleiding Hoorn is een van de steden waar zich de uitzonderlijke situatie voordoet dat al vanaf de late Middeleeuwen riolen zijn aangelegd.
Nadere informatieL ang geleden zag de Achterhoek er. De geschiedenis van Doetinchem, Wehl en Gaanderen
Vuurstenen werktuigen steentijd [Stadsmuseum] L ang geleden zag de Achterhoek er heel anders uit dan tegenwoordig. Er waren uitgestrekte heidevelden, moerassen en veel bossen. Kortom, een ruig en onherbergzaam
Nadere informatieOntstaan van Rome: 1 * Aeneas en de Trojaanse oorlog sticht Alba Longa * Mars x Sylvia Rheia = Romulus + Remus * moeder is dochter van Numitor koning
DE ROMEINEN Ontstaan van Rome: 1 * Aeneas en de Trojaanse oorlog sticht Alba Longa * Mars x Sylvia Rheia = Romulus + Remus * moeder is dochter van Numitor koning van Alba Longa * Numitor afgezet door zijn
Nadere informatieOpgraving Davidstraat-Romeinstraat Enkhuizen. Een eerste stand van zaken.
Opgraving Davidstraat-Romeinstraat Enkhuizen. Een eerste stand van zaken. In de vroege zomer van 2017 heeft Archeologie West-Friesland een opgraving uitgevoerd tussen de Davidstraat, Romeinstraat en Korte
Nadere informatieCultuurhistorische inventarisatiescan nieuwe scoutingterrein Broekpolder
Cultuurhistorische inventarisatiescan nieuwe scoutingterrein Broekpolder Adviescode: 2015.020 Auteur: R. Terluin, archeoloog gemeente Vlaardingen Oktober 2017 Inleiding Scoutinggroepen worden verplaatst
Nadere informatieDelftse Archeologische Notitie 129. Markt 85, Delft. Een archeologische begeleiding. Jorrit van Horssen
Delftse Archeologische Notitie 129 Markt 85, Delft Een archeologische begeleiding Jorrit van Horssen Delftse Archeologische Notitie 129 Markt 85, Delft Een archeologische begeleiding Jorrit van Horssen
Nadere informatieDe Griekse Bouwkunst
De Oude Grieken De Oude Grieken Het land Griekenland ligt in het zuidoosten van Europa. Het bestaat uit een groot stuk vastland en een heleboel kleine eilandjes. Griekenland bestond uit allerlei staatjes.
Nadere informatieLeembouw en vakwerkbouw
Leembouw en vakwerkbouw 1. Leem? Leem! Deze gebouwen zien er alle vijf heel verschillend uit. Ze zijn dan ook gebouwd op vier verschillende continenten, in verschillende tijdperken en met verschillende
Nadere informatieDeze tekst begint niet meteen met de lotgevallen van Romulus en Remus.
Tekst 1 Deze tekst begint niet meteen met de lotgevallen van Romulus en Remus. 1p 1 Citeer het eerste Latijnse woord van de zin waarin het verhaal over de lotgevallen van Romulus en Remus begint. Regel
Nadere informatieNieuwsbrief mei 2013. Onderzoek naar resten Kasteel Rietwijk
Onderzoek naar resten Kasteel Rietwijk In de kastelenbuurt van Heemskerk werd in november 2012 vanwege de sloop en nieuwbouwplannen een proefsleuvenonderzoek verricht. Dit werd uitgevoerd door het archeologische
Nadere informatieArcheologie. Dit werkstuk is gemaakt door: Lonneke Surstedt.
Archeologie Dit werkstuk is gemaakt door: Lonneke Surstedt. Inhoudsopgave Wat is een archeoloog? Bekende archeologen. Opleiding. Soorten archeologen. Tempel van Empel. Opgravingen. Mijn buurman. 1 Wat
Nadere informatieProject Prehistorie, Grieken en Romeinen ABC
Project Prehistorie, Grieken en Romeinen ABC Week 1ABC: Algemeen Info: Prehistorie De geschiedenis in Nederland begint al heel lang geleden. Lang voordat de Romeinen in Nederland kwamen, waren er al mensen.
Nadere informatieHunebedden de steentijd
Deze les hoort bij het prentenboek Het grote bouwwerk, geschreven door Rian Visser in de serie Terugblikken van Uitgeverij Delubas. Met tekeningen van Irene Goede. Doel: leerlingen bekend maken met hunebedden
Nadere informatieROME S GROEI VAN DORP NAAR STAD
311 ROME S GROEI VAN DORP NAAR STAD A. Beyer De vraag naar de oorsprong van Rome en haar ontwikkeling tot stad in de eerste eeuwen hebben altijd veel mensen bezig gehouden. Men vertrouwde volledig op de
Nadere informatie1 Hoe gaan we om met archeologie in de gemeente Oss? U heeft een omgevingsvergunning aangevraagd.voordat we een vergunning kunnen verlenen,
Sinds 2010 heeft de gemeente Oss een archeologiebeleid. Vanaf 1 januari 2013 geldt dit voor het gehele grondgebied van de nieuwe gemeente Oss, inclusief Lith dus. Deze brochure is voor iedereen bedoeld
Nadere informatiePottenbakkersovens in Landgraaf
Pottenbakkersovens in Landgraaf Schaesberg, Steenfabriek Russel, Dr. Calsstraat In 1921 twee ovens uit verschillende tijdsperken met vondsten uit de vroege en volle middeleeuwen. Ook in 1926 werd nog aardewerk
Nadere informatieExamen VWO. Latijn. tevens oud programma Latijn. tijdvak 2 dinsdag 20 juni uur. Bij dit examen hoort een bijlage.
Examen VWO 2017 tijdvak 2 dinsdag 20 juni 9.00-12.00 uur tevens oud programma Latijn Latijn Bij dit examen hoort een bijlage. Dit examen bestaat uit 24 vragen en een vertaalopdracht. Voor dit examen zijn
Nadere informatiehij qua positie onderdeel van
Bouwhistorische en Archeologische b e r i c h t e n i Archeologisch onderzoek in het Tolbrugkwartier(9) In de maanden januari en februari van dit jaar is het archeologisch onderzoek in het Tolbrugkwartier
Nadere informatieOntdekking. Dorestad teruggevonden
Dorestad teruggevonden Ontdekking Het vroegmiddeleeuwse Dorestad verdween na de negende eeuw van de kaart. Pas rond 1840 werd de stad teruggevonden, bij toeval. Kort daarna deed het RMO opgravingen en
Nadere informatieDe aanzetsteentjes van de toren van de Dorpskerk van IJsselmuiden door Gerard Bastiaan
De aanzetsteentjes van de toren van de Dorpskerk van IJsselmuiden door Gerard Bastiaan De gemeente Kampen heeft een grote diversiteit aan monumenten zowel in vorm, functie als leeftijd. Eén van de oudste
Nadere informatieHet Nieuwe Blokhuis van Harderwijk H.A.R. Hovenkamp, 2018
Het Nieuwe Blokhuis van Harderwijk H.A.R. Hovenkamp, 2018 Harderwijk kende oorspronkelijk zeven stadspoorten. De meest onbekende hiervan is de Peelenpoort aan het einde van de Grote Oosterwijk. Deze poort
Nadere informatie5,7. Gladiatoren. Werkstuk door een scholier 1425 woorden 2 april keer beoordeeld. Inleiding
Werkstuk door een scholier 1425 woorden 2 april 2002 5,7 223 keer beoordeeld Vak KCV Inleiding De opdracht was om een werkstuk te maken over iets wat te maken had met de klassieke oudheid. De opdracht
Nadere informatieProject 434: Bureaustudie Actualisering archeologische verwachting nieuwbouwlocatie Stadhuiskwartier. Interne Rapportages Archeologie Deventer 55
Interne Rapportages Archeologie Deventer 55 Mei 2012 Project 434: Bureaustudie Actualisering archeologische verwachting nieuwbouwlocatie Stadhuiskwartier COLOFON 2012, Gemeente Deventer, Deventer. Auteur:
Nadere informatieDe archeologie van Weert-Nederweert van de prehistorie tot de Middeleeuwen
De archeologie van Weert-Nederweert van de prehistorie tot de Middeleeuwen dr. H.A. Hiddink senior-archeoloog VUhbs, Amsterdam cursus Weerterlogie, 17-02-2016 Geologie - hooggelegen rug in Roerdalslenk
Nadere informatieThe Leon Levy Dead Sea Scrolls Digital Library
De conservering van de Dode Zee-rollen door: The Leon Levy Dead Sea Scrolls Digital Library De vondst van de Dode Zee-rollen wordt als een van de grootste archeologische ontdekkingen van de 20ste eeuw
Nadere informatieArchol bv. Ivo van Wijk. Voorlopig verslag Archeologische Opgraving Plangebied Joannes Riviusstraat te Elsloo, gemeente Stein
2012 Archol bv Ivo van Wijk Voorlopig verslag Archeologische Opgraving Plangebied Joannes Riviusstraat te Elsloo, gemeente Stein Voorlopig verslag Archeologische Opgraving Plangebied Joannes Riviusstraat
Nadere informatieArcheologen vinden bijzondere geldschat bij zuidelijke muur in Jeruzalem
Archeologen vinden bijzondere geldschat bij zuidelijke muur in Jeruzalem Munten uit de Byzantijnse tijd. Een archeologisch team onder leiding van dr. Eilat Mazar heeft in de buurt van de Tempelberg een
Nadere informatieArcheologische Quickscan
Document: Archeologische Quickscan versie 2 Plangebied: Polderpark, Oudesluis, gemeente Schagen Adviesnummer: 16185 Opsteller: drs. C.M. Soonius (senior archeoloog) & drs. S. Gerritsen (senior archeoloog)
Nadere informatieThe Zakynthos Survey 2005 -- Verslag van de werkzaamheden en resultaten
The Zakynthos Survey 2005 -- Verslag van de werkzaamheden en resultaten Gert Jan van Wijngaarden Het veldwerk binnen het verkennende onderzoek van de Zakynthos Survey 2005 duurde vier weken: maandag 4
Nadere informatieWereldsteden ontdekken met Ben en Binkie
Wereldsteden ontdekken met Ben en Binkie AMSTERDAM Praag Parijs Sydney Ben Kom met ons mee! Binkie Juwelen van steden de mooiste steden van de wereld 3 e verdieping Schiet op, Binkie! Parijs Bewaar het
Nadere informatieExperimentele Archeologie
Experimentele Archeologie o 1 "Alles dat we als archeologen opgraven, onderzoeken we grondig. Zo willen we zoveel mogelijk te weten komen over het verleden. Maar soms is het mysterie te groot en moeten
Nadere informatie2-2-2015. Houtbouw en funderingen in de Zaanstreek 1000-1900 P. Kleij, gemeentelijk archeoloog Zaanstad, Wormerland en Oostzaan.
Houtbouw en funderingen in de Zaanstreek 1000-1900 P Kleij, gemeentelijk archeoloog Zaanstad, Wormerland en Oostzaan Opzet verhaal: 1 Ontginning van de Zaanstreek 2 Houtbouw 3 Funderingen 1 Ontginning
Nadere informatieHunebedden. Inleiding. Hoofdstuk 1 Wat zijn hunebedden en waar kun je ze vinden?
Hunebedden Inleiding Ik hou mijn werkstuk over hunebedden, omdat ik het een leuk onderwerp vind. Maar ik hou het er ook over, omdat ik er veel van te weten wil komen. Ik ben op het idee gekomen, omdat
Nadere informatieweetje weetje weetje weetje weetje weetje weetje
Een processie is een godsdienstige plechtigheid in de vorm van een optocht van geestelijken en gelovigen. Een processie zorgt voor een gevoel van samen horen omdat ze mensen verenigt. 1 4 Rond Sint-Macharius
Nadere informatieRome. Rome. Via Appia Antica
Via Appia Antica De Via Appia Antica was een van de meest belangrijke wegen ter wereld en een van de bekendste van alle wegen die vanuit naar zowat alle uiteinden van het inse Rijk uitzwermden. Langs de
Nadere informatieARCHEOLOGISCHE KRONIEK
ARCHEOLOGISCHE KRONIEK door H. Suurmond-van Leeuwen In 1989 verscheen wegens onvoldoende aanbod aan copy geen uitgave van Bodemonderzoek in Leiden. Het ligt in het voornemen van de Directie Civiele Werken
Nadere informatieWerkstuk CKV De Tempel van Hera
Werkstuk CKV De Tempel van Hera Werkstuk door een scholier 1239 woorden 30 oktober 2006 5,1 22 keer beoordeeld Vak CKV Algemene gegevens. Wat is het? Een ruïne van een tempel met vele beelden. Hoe heet
Nadere informatieMaak hier de gaatjes voor in je multomap. Leerlingenboekje WELKOM BIJ DE ROMEINEN. Dit boekje is van
Maak hier de gaatjes voor in je multomap Leerlingenboekje WELKOM BIJ DE ROMEINEN _ Dit boekje is van Welkom bij de Romeinen! In Welkom bij de Romeinen maak je kennis met het Romeinse leven. Je zult merken
Nadere informatieBijlage 1 Aanvullend advies archeologisch onderzoek, Wozoco Giessenburg, Neerpolderseweg 19, Giessenburg, Gemeente Giessenlanden
Bijlage 1 Aanvullend advies archeologisch onderzoek, Wozoco Giessenburg, Neerpolderseweg 19, Giessenburg, Gemeente Giessenlanden 0 SOB Research, 26 juni 2014 1 1. Archeologisch onderzoek 1.1 Inleiding
Nadere informatieinhoud blz. Inleiding 3 1. De farao 4 2. De dood van de farao 5 3. Bewaard als mummie 6 4. Het graf 7 5. Groter en groter 8 6. De vorm 9 7.
Piramides inhoud blz. Inleiding 3 1. De farao 4 2. De dood van de farao 5 3. Bewaard als mummie 6 4. Het graf 7 5. Groter en groter 8 6. De vorm 9 7. De bouw van de piramide 10 8. Beroemde piramides 13
Nadere informatieDE ROMEINEN KOMEN!! Groep 5 en 6. Vragenlijst Museumzaal Thermenmuseum. 1. Namen leerlingen: Naam van de school: Te:
DE ROMEINEN KOMEN!! Groep 5 en 6 Vragenlijst Museumzaal Thermenmuseum 1. Namen leerlingen: Naam van de school: Te: 1 In de museumzaal hangen banieren met tekst. Een banier is een soort vlag. Er staan ook
Nadere informatieeen zee Sparta Sparta is een stad in Griekenland. Rond 600 voor Christus waren de steden in
Werkblad 9 Ω Grieken en Romeinen Ω Les : Grieken: goden en mensen Sparta Sparta is een stad in Griekenland. Rond 600 voor Christus waren de steden in Griekenland heel belangrijk. Ze werden stadstaten genoemd.
Nadere informatieHet huis had een houten skelet, daartussen fistelstek besmeerd met leem.
Alle huizen zonder steen. In de Middeleeuwen is het dorp Boxtel ontstaan. Het dorp was klein. Rond 1100 lag er een motteheuvel met daarnaast een paar voorraadschuren. Beiden werden door water omsloten.
Nadere informatie6,8. Werkstuk door een scholier 1479 woorden 24 januari keer beoordeeld. Geschiedenis. Inhoudsopgave:
Werkstuk door een scholier 1479 woorden 24 januari 2004 6,8 300 keer beoordeeld Vak Geschiedenis Inhoudsopgave: 2. Inhoudsopgave 3. Voorwoord 4. Probleemstelling 5. Historische inleiding 6. Hoofdstukken
Nadere informatie14 God ging steeds voor hen uit, overdag in een wolk, s nachts in licht en vuur.
Psalmen Psalm 78 1 Een lied van Asaf. De lessen van het verleden Luister allemaal naar mijn woorden. Luister goed, want ik wil jullie iets leren. 2 Wijze woorden wil ik spreken, wijze woorden over het
Nadere informatieProefopgraving in de tuin van het voormalige Gereformeerd Weeshuis aan de Havenstraat te Woerden door Elly E. v.d. Busse-Bruin
Proefopgraving in de tuin van het voormalige Gereformeerd Weeshuis aan de Havenstraat te Woerden door Elly E. v.d. Busse-Bruin Inleiding De toestemming van het bestuur van het Dienstencentrum maakte het
Nadere informatie4.1 Leven van een slaaf
Thema/ onderwerp: Verschillende soorten slaven 4.1 Leven van een slaaf Korte samenvatting van de leeractiviteit: De leerlingen maken kennis met de verschillende soorten slaven en kunnen een dag van één
Nadere informatiekloosterhaar groep 5 & 6 Klooster Groot Galilea in Sibculo inhoud LES
kloosterhaar Klooster Groot Galilea in Sibculo LES 2 < kloosterhaar Docentenhandreiking Klooster Groot Galilea in Sibculo < 1200 1860 1870 1880 1890 1900 1910 1920 1930 1940 1950 1960 1970 1980 1990 2000
Nadere informatieBonnefantenmuseum Speurtocht
Bonnefantenmuseum Speurtocht Van de vrouwen en hun mannen Op heel veel schilderijen op de afdeling oude kunst staan vrouwen: zo hebben we een hele zaal vol met Maria s en verschillende Eva s in de collectie
Nadere informatieAanwijzing: Lees de verhalen op de borden boven de kist goed; er staan aanwijzingen op. Kijk goed in de kist. Valt je daar iets bijzonders op?
Ondergronds Opdrachten groepen 5, 6 en 7 In Ondergronds gaan kinderen aan de slag als een echte archeoloog. Ondergronds is een reconstructie van een archeologische opgraving. De leerlingen werken met echte
Nadere informatieIk ga mijn spreekbeurt houden over vuur. Ik heb alvast op het bord geplakt waar ik het over ga hebben:
Ik ga mijn spreekbeurt houden over vuur. Ik heb alvast op het bord geplakt waar ik het over ga hebben: Op het bord 1. Blij met vuur 2. Wat is vuur? 3. Vuur maken 4. Lekker warm 5. Verbranden zonder vlammen
Nadere informatieIeper, Grote Markt 33 / D hondtstaat
Ieper, Grote Markt 33 / D hondtstaat Rapportage vondstmelding Ieper, Grote Markt 33 / D hondtstaat I. Verslaggevers: *Naam, adres, contactgegevens, functie van de opstellers van het rapport en datum melding.
Nadere informatieDe presentatie rond de trap
Kijktocht OER! Plus 6000 jaar geleden woonden er al mensen in dit gebied. Het is de prehistorie; de tijd van de jagers en boeren. De mensen noemen we Swifterbantmensen. Deze kijktocht helpt je ontdekken
Nadere informatieDe dood is dood, leve het leven!
De dood is dood, leve het leven! blok A - nivo 3 - avond 5 Tijd Wat gaan we doen 19.00 Mentorkwartiertje 19.15 Bijbelstudie Romeinen 6:1-13 19.30 De opstanding als historisch feit 19.45 Zondag 17 HC 20.00
Nadere informatieArcheologisch onderzoek begeleiding Kevelderstraat Groenlo GRONTMIJ ARCHEOLOGISCHE RAPPORTEN 68
Archeologisch onderzoek begeleiding Kevelderstraat Groenlo GRONTMIJ ARCHEOLOGISCHE RAPPORTEN 68 Archeologische begeleiding Kevelderstraat Groenlo GRONTMIJ ARCHEOLOGISCHE RAPPORTEN 68 Definitief ISSN 1573-5710
Nadere informatieVertaling Latijn Redde Rationem
Vertaling Latijn Redde Rationem Vertaling door een scholier 2915 woorden 15 mei 2002 7 34 keer beoordeeld Vak Latijn Les 17 Terwijl Numitor op zijn landgoed een triest leven leid(de), was Rea Silvia, zijn
Nadere informatiePlangebied naast Warfhuisterweg 12 te Wehe-Den Hoorn (gemeente De Marne) Een Archeologisch Bureauonderzoek
Plangebied naast Warfhuisterweg 12 te Wehe-Den Hoorn (gemeente De Marne) Een Archeologisch Bureauonderzoek Administratieve gegevens provincie: gemeente: plaats: toponiem: bevoegd gezag: opdrachtgever:
Nadere informatieWatou Oude Provenstraat. Archeologisch onderzoek
Watou Oude Provenstraat Archeologisch onderzoek 1. Inleiding Begin november 2014 werd een archeologisch vooronderzoek uitgevoerd langs de Oude Provenstraat in Watou ter voorbereiding van de toekomstige
Nadere informatieWandeling n 2 : Montaigu : Rendeux Bewegwijzering :
Wandeling n 2 : Montaigu : Rendeux Bewegwijzering : De kapel en de kluizenaarswoniing van Saint-Thibaut. Deze grandioze plek die reeds vanaf de prehistorie in gebruik is, laat je van op haar rotsachtige
Nadere informatieWillemijn van Dijk VIA ROMA. De geschiedenis van Rome in 50 straten. Ambo Anthos Amsterdam
Willemijn van Dijk VIA ROMA De geschiedenis van Rome in 50 straten Ambo Anthos Amsterdam INLEIDING hoe ontstaat een stad Want laat dan heel Rome een bouwval zijn, toch kan niets, wat volledig gaaf is,
Nadere informatieHet hindoeïsme heeft geen stichter. Voor het ontstaan van het hindoeïsme moeten we naar India gaan: een groot land in Azië.
Het hindoeïsme Hoe is het hindoeïsme ontstaan? Het hindoeïsme heeft geen stichter. Voor het ontstaan van het hindoeïsme moeten we naar India gaan: een groot land in Azië. Eeuwenlang leefden in dat land
Nadere informatieAdviesdocument 768. Oranjerie landgoed Mattemburgh, gemeente Woensdrecht. Project: Projectcode: HOOM2. Opdrachtgever: Brabants Landschap
Adviesdocument 768 Project: Oranjerie landgoed Mattemburgh, gemeente Woensdrecht Projectcode: HOOM2 Opdrachtgever: Brabants Landschap Datum: 12 juni 2015 1 ARCHEOLOGIE & DE ORANJERIE MATTEMBURGH Inleiding
Nadere informatieEen Egyptische collectie in Leiden
Een Egyptische collectie in Leiden Naam: Klas:.. Het Rijksmuseum van Oudheden, de naam zegt het al, toont voorwerpen uit oude tijden. De collectie bestaat uit objecten van beschavingen die vandaag de dag
Nadere informatieeen zee Rendierjagers De rendierjagers leefden in de prehistorie in ons land. Dat is de tijd voordat de van tijd een zee van tijd
Werkblad Ω Een tijd geleden... Ω Les : Rendierjagers Rendierjagers De rendierjagers leefden in de prehistorie in ons land. Dat is de tijd voordat de mensen konden schrijven. Ze woonden niet op een vaste
Nadere informatieWaarderend Archeologisch Onderzoek te Oudenburg, kantine voetbalplein (Bekestraat)
Waarderend Archeologisch Onderzoek te Oudenburg, kantine voetbalplein (Bekestraat) (28 en 29 oktober 2009) Oudenburg, 2009 Colofon Archeologisch Rapport Oudenburg 4 Waarderend archeologisch Onderzoek te
Nadere informatieTASTBARE TIJD, LEIDSCHE RIJN
TASTBARE TIJD, LEIDSCHE RIJN WERKBLAD Tijdlaag tot 1000 Thema: verdwenen rivieren en de Limes 1. Ligt landgoed De Haar binnen het projectgebied? o ja o nee 2. Wat is zavel? 3. Zet de woorden zand, zavel
Nadere informatieActiviteiten in 2017
Activiteiten in 2017 a. Voorburcht en bijgebouwen Zaterdag 4 maart 2017 werd het startsein gegeven om verder te gaan met de opgravingen op het terrein. Er werd gestart met de voorburcht en de bijgebouwen.
Nadere informatie