netwerk nieuw bouwen raak-project voor slim bouwen Kurt Boomgaard / Wytse Kamsma / Hans Hoogervorst

Transcriptie

1 raak-project voor slim bouwen Kurt Boomgaard / Wytse Kamsma / Hans Hoogervorst

2 wie zijn wij? Kurt Boomgaard architect en docent bouwkunde Wytse Kamsma, Erik Geerts studenten bouwkunde, specialisatie architectuur Hans Hoogervorst adviseur vastgoed en duurzaamheid woningcorporatie Elkien

3 slim renoveren kennisquiz duurzame opgave Elkien huidige stand van zaken vragen/discussie

5 waarom nieuw bouwen? fossiele brandstoffen raken op krimp in Noord- en Zuid-Nederland weinig aandacht voor renovatie daarom slim bouwen en renoveren

6 wat is het? RAAK-MKB: Regionale Aandacht en Actie voor Kenniscirculatie Kennisnetwerk voor bedrijfsleven en onderwijs op het gebied van duurzaam bouwen NHL Hogeschool (Bouwkunde, Engineering), Friso Bouwgroep, Jorritsma Bouw, Feenstra, Elkien en Achterbosch Architectuur Het RAAK MKB project richt zich op het verzamelen van kennis over- en het ontwikkelen van voorbeeldprojecten van duurzaam bouwen waarin het uitgangspunt dat de mens als bewoner en gebruiker centraal staat op aansprekende wijze wordt uitgewerkt.

7 inpassing in het onderwijs 1 e semester verkenning, definiëren onderzoeksopdracht, uitvoeren onderzoek en toepassen onderzoeksresultaten in project (4 e jaars studenten) 2 e semester toepassen onderzoek op vijf projecten; drie grondgebonden en twee gestapeld (3 e jaars studenten) 3 e semester inpassing in regulier onderwijs (2e jaars studenten) 4 e semester terugkoppeling, eindsymposium, publicatie

9 deel 1, analyse onderzoeksopdracht duurzaamheid passiefhuis onderzoeksgebieden concepten deel 2, synthese martenswoningen concept conclusies slim renoveren

12 onderzoeksopdracht analyseren innoveren integreren slim renoveren

14 duurzaamheid energetisch milieutechnisch technisch slim renoveren

15 duurzaamheid functioneel economisch maatschappelijk slim renoveren

17 wat is een passiefhuis? warmtevraag minder dan 25 kwh/m 2 /jaar primaire energie energiegebruik minder dan 130 kwh/m 2 /jaar primaire energie 1000 kwh elektriciteit uit fossiele brandstoffen is ca kwh primaire energie minder installatietechnische en meer bouwkundige aanpassingen isolatie, luchtdichting, compacte vormgeving en benutting passieve warmte slim renoveren

19 deelgebieden gebouwschil toepassen prefab (houtskeletbouw) elementen verwarming een collectieve warmtepomp of individuele HR-ketel ventilatie zo mogelijk natuurlijke toevoer met warmteterugwinning zonne-energie nog niet rendabel, in de toekomst mogelijkheden flexibele panelen slim renoveren

21 aanhangfundering slim renoveren

22 opblaasisolatie slim renoveren

23 piepschuimgevel slim renoveren

24 warmwaterdak slim renoveren

25 inschuifbadkamer slim renoveren

26 ventilatiesysteem met natuurlijke toevoer en mechanische afvoer met warmteterugwinning slim renoveren

27 flapjesgevel slim renoveren

29 deel 1, analyse onderzoeksopdracht duurzaamheid passiefhuis onderzoeksgebieden concepten deel 2, synthese martenswoningen concept resultaten conclusies slim renoveren

30 slim renoveren

31 martenswoningen 42 ééngezinswoningen bouwjaar 1957 architect Douwe Witteveen energiegebruik voor renovatie 267 kwh/m 2 /jaar energiegebruik na 2-label sprong 207 kwh/m 2 /jaar doelstelling 130 kwh/m 2 /jaar slim renoveren

33 concept vloer betonvloer op 250mm XPS, Rc ~= 7,2 m 2 K/W gevels nieuwe hsb-gevel met houtvezelisolatie, Rc ~= 7,4 m 2 K/W hoogwaardige houten kozijnen met driedubbele beglazing, u ~= 0,6 W/m 2 K dak nieuwe hsb-dakconstructie met houtvezelisolatie, Rc ~= 7,6 m 2 K/W geïntegreerde zonnecollectoren slim renoveren

34 concept verwarming collectieve warmtepomp, aangesloten op zonnecollectoren warmte-koude opslag in de bodem warmteafgifte doormiddel van snel-reagerende vloerverwarming ventilatie decentrale natuurlijke toevoer, centrale mechanische afvoer warmteterugwinning in afvoer elektriciteit mogelijkheid voor flexibele zonnecellen op de dakbedekking op dit moment waarschijnlijk nog niet rendabel slim renoveren

36 slim renoveren

37 resultaten warmtevraag eis: 25 kwh/m 2 /jaar resultaat: 35 kwh/m 2 /jaar, reductie 77% energiegebruik eis: 130 kwh/m 2 /jaar resultaat: 129 kwh/m 2 /jaar, reductie 52% slim renoveren

39 conclusies economisch hoge investering met lange terugverdientijd energiebesparing relatief vrij groot, maar absoluut gezien klein warmtepomp is in deze woning nog niet rendabel bouwkundig door ongunstige oriëntatie nog hogere isolatiewaarden noodzakelijk installatietechnisch verder onderzoek naar ventilatiesystemen is hoog nodig slim renoveren

41 vraag 1 wat is de prijs van een vat ruwe olie? op af ca. 100 dollar ca. 120 dollar

42 vraag 1 wat is de prijs van een vat ruwe olie? op af ca. 100 dollar ca. 120 dollar

43 vraag 2 wat is de gemiddelde jaarlijkse prijsstijging van gas en elektriciteit? op 5% af 10%

44 vraag 2 wat is de gemiddelde jaarlijkse prijsstijging van gas en elektriciteit? op 5% af 10%

45 vraag 3 hoeveel energie kan bespaard worden op verwarming door passief te bouwen in plaats van epc 0,8? op 80% af 40%

46 vraag 3 hoeveel energie kan bespaard worden op verwarming door passief te bouwen in plaats van epc 0,8? op 80% af 40%

47 vraag 4 wat is zogenaamd grijs water? op af huishoudelijk afvalwater regenwater

48 vraag 4 wat is zogenaamd grijs water? op af huishoudelijk afvalwater regenwater

49 vraag 5 wat is kenmerkend aan een passiefhuis? op af de woning vraagt een minimale hoeveelheid energie, en kan hierin grotendeels zelf voorzien. de woning vraagt een minimale hoeveelheid energie van de bewoner

50 vraag 5 wat is kenmerkend aan een passiefhuis? op af de woning vraagt een minimale hoeveelheid energie, en kan hierin grotendeels zelf voorzien. de woning vraagt een minimale hoeveelheid energie van de bewoner

51 vraag 6 wat is absoluut not-done in een energiezuinig of passief huis op af openslaande ramen en deuren. een houtkachel in de woonkamer.

52 vraag 6 wat is absoluut not-done in een energiezuinig of passief huis op af openslaande ramen en deuren. een houtkachel in de woonkamer.

53 vraag 7 hoe diep moet de bron zijn voor een bodemwarmtepomp in Leeuwarden op 20-40m af m

54 vraag 7 hoe diep moet de bron zijn voor een bodemwarmtepomp in Leeuwarden op 20-40m af m

55 vraag 8 hoeveel procent van de woningen van Elkien heeft een F- of G-label op 13% af 31%

56 vraag 8 hoeveel procent van de woningen van Elkien heeft een F- of G-label op 13% af 31%

57 schiftingsvraag met welke wanddiktes moet gerekend worden in een passiefhuis

58 schiftingsvraag met welke wanddiktes moet gerekend worden in een passiefhuis ca. 50cm

60 wie is Elkien?

61 WADDENZEE wie is Elkien? FRYSLÂN IJSSELMEER Kimswer W Franeker Burgwer Bolswar LITTENSERADIEL Kûbaar W Easter Tjerkwer SÚDWEST FRYSLÂN Ysbr W Folsgar x Parr Uitwellinger W LEEUWARDEN Leeuwar woningcorporatie met bijna woningen Harlingen Hilaar W Baar Wer Wytgaar W Raer T Sibrandabourr Gr BOARNSTERHIM T Heerenveen TYTSJERKSTERADIEL Bur x SMALLINGERLAND OPSTERLAND T Gorr GRONINGEN Ur

62 !"!" #" *+ )" (" *++ $!" wie is Elkien? * %$", %&" 3 Energiegebruik huidige situatie - %'". 3.1 Energielabels / labeling woningbezit In het kader van de Europese regelgeving (EPBD) is er de verplichting om, bij verkoop of verhuur van een woning, een energiecertificaat te overhandigen. Dit energiecertificaat bevat een energielabel en is tien jaar geldig Hele woningselectie De geselecteerde woningen hebben de volgende energielabels: Grafiek 3-1: Verdeling labels over hele woningselectie Verdeling energielabels!"#$"%&'()"'"#(&"%*+"%, 6000!" !" 4407 (" *++ #" )" *+ $!" * %$" %&" - %'" / 0 0 A++ A+, A B C D E F 1 G Grafiek 3-2: Aantal labels over hele woningselectie Grafiek 3-1: Verdeling labels over hele woningselectie Verdeling energielabels 19/

63 duurzaamheid in beleid Energie Prestatie Afspraak Leeuwarden (EPAL) convenant corporaties WoonFriesland, Elkien en de Gemeente Leeuwarden doelstelling terugdringen energieverbruik in zowel bestaande als nieuwe woningen uitvoering twee-label sprong: energielabel bij renovatie minimaal twee stappen omhoog.

64 duurzaamheid in beleid Energie Prestatie Afspraak Leeuwarden (EPAL) Elkien streeft bij renovatie naar minimaal label B bij nieuwbouw EPC 0,3 (landelijk 0,6) waarom doen we dit? om woonlasten betaalbaar te houden gezien de stijgende energieprijzen en om CO2-uitstoot tegen te gaan

65 woningverbetering Saskiabuurt woningverbetering van 107 sociale huurwoningen combinatie van werkzaamheden: beperking overlast bouwkundige werkzaamheden vervangen keuken, badkamer en toilet nieuwe indeling vervanging begane grondvloer installatietechnische werkzaamheden vervangen meterkasten veiligheid: brand- en rookmelders

66 woningverbetering Saskiabuurt zonder huurverhoging: een warme jas isolerende hr++ beglazing geïsoleerde begane grondvloer en dakisolatie met huurverhoging: comfortverbetering cv-installatie á 34,65/maand (100% deelname) investering ,- per woning incl. btw (incl. sociale kosten) resultaat huurprijs gemiddeld 282,- per woning huurprijs bij mutatie 312,- (75% van de maximaal redelijke huur)

67 wat is duurzaam? regulier versus lange termijn bron afbeelding: VDM

68 ʻHuis afbreken is ecologische misdaad.ʼ Door oude gebouwen neer te halen en ze te vervangen door energie-efficiënte gebouwen, stijgt het energiegebruik. Kris De Decker, De Kleine Aarde no. 151, 2009

70 vervolg project Heechterp, Leeuwarden portiek-etage flats, visieontwikkeling en schetsontwerp project Lonjeflats, Bolsward gallerijflats, visieontwikkeling en schetsontwerp project houtrijke woningen, Leeuwarden geschakelde woningen, vervolg afstudeeronderzoek project Stokerij, Gorredijk duurzame renovatie met nieuwe schil project Beethovenplantsoen, Leeuwarden duurzame renovatie met behoud exterieur

72 netwerknieuwbouwen.nl / twitter.com/nieuwbouwen