Verpleegkundig Leiderschap: Een prestatie- en/of relatiegericht benadering van (vakinhoudelijk) leiderschap

Transcriptie

1 Verpleegkundig Leiderschap: Een prestatie- en/of relatiegericht benadering van (vakinhoudelijk) leiderschap dr. Shaun Cardiff Programmaleider Professionele Ontwikkeling Lectoraat Persoonsgerichte & Evidence Based Praktijkvoering in Zorg & Welzijn

2 Verpleegkundig Leiderschap Vvt-sector moet investeren in verpleegkundig leiderschap Henk Bakker, V&VNvoorzitter (2017) Het vergroten van de zichtbaarheid van verpleegkundige invloed en het laten zien van leiderschap is juist nu bijzonder van belang Marian Adriaansen, Lector HAN (2015) moet een Raad van Bestuur de noodzaak van een VAR inzien en de beweging naar verpleegkundig leiderschap stimuleren.. Tamara Schalken, voorzitter VAR JBZ (2014)

3 Overzicht: Leiderschap Definitie / Theorieën Verpleegkundig Leiderschap Definitie / Niveaus / Vaardigheden / Stijlen Vakinhoudelijk Leiderschap Definitie / Eigenschappen / Regie verpleegkundige Persoonsgericht Leiderschap Raamwerk / Ontwikkelen

4 Leiderschap: Wat is het? Beelden dat je doet denken aan leiderschap onderling uitwisseling Het verenigen van mensen om gezamenlijk te werken aan een visie/missie/doel(en)

5 Leiderschapstheorieën: (Aangeboren) Eigenschappen Situationeel / Contingentie Transactioneel/Transformationeel Relationeel

6 Verpleegkundig leiderschap (Antrobus & Kitson, 1999): Een vehikel om gezondheidszorg beleid en verpleegkundig praktijkvoering te beïnvloeden politieke, bestuurlijke, academische en klinische domeinen kennis vanuit verpleegkundig praktijkvoering (in)direct beïnvloeding klinisch praktijk Interne en externe focus interpreteren en vertalen

7 Verpleegkundig leiders???

8 Vaardigheden (Antrobus & Kitson, 1999): Empowerment Structural & psychological Strategische denken - betekenis creëren en leren faciliteren Verbinden Verpleegkundig kennis Leren, blenden en ontwikkelen kennis Reflexief denker EI en bewust van zelf in context Proces consultant Veranderen met anderen

9 Leiderschapsstijlen gebruikt in VW Transformational Full Range Leadership Model (Bass & Riggio, 2006) Five Practices of Exemplary Leadership (Kouzes & Posner, 2007) Authentic (George, 2003; Avolio et al, 2004) Servant (Greenleaf, 2003) Situational (Hersey & Blanchard, 2001) Congruent (Stanley, 2006) Person-centred (Cardiff, 2014)

10 Systematisch reviews: Verpleegkundig Leiderschap Gedrag/praktijkvoering; gedrag en eigenschappen; context en deskundigheidsbevordering beïnvloed verpleegkundig leiderschap. (Cummings et al, 2008) a trend in outcomes patterns that support claims that relationship or people focused leadership practices contribute to improving outcomes for the nursing workforce, work environments and for productivity and effectiveness of healthcare organizations relationally focused leadership practices led to much more frequent and encouraging outcomes than did other more task focused leadership styles (Cummings et al, 2010:378)

11 Klinisch/Vakinhoudelijk leiderschap: Expert verpleegkundige die vanuit een (niet)hierarchische positie faciliteert effectief en veilig (verpleegkundige) zorg (Cardiff, 2014). Leiden van aan t bed: a way of being there, being with the patient, using influence, advocacy and expertise to facilitate and coordinate care through collaboration. The bedside leader also serves as mentor and role model for others. (Sorbello, 2005:7) Wetenschappelijk bewijs = positief effect op: patient veiligheid; gezonde werkplek; tevredenheid; verloop; organisatie/patiënt/medewerker uitkomsten

12 Wat zoeken verpleegkundigen in vakinhoudelijk leiders? Top 10 gewenste eigenschappen van een vakinhoudelijk leider (vanuit perspectief van verpleegkundigen op werkvloer). 1: Toegankelijk 6: Goed omgaan met veranderingen 2: Competente verpleegkundige 7: Flexibel 3: Gemotiveerd 6: Geeft richting 4: Ondersteunend 7: Helpen en aansturen van mensen 5: Kweekt vertrouwen 8: Integer (Stanley, 2006) Congruent leiderschap: activiteiten, acties en daden komen overeen met en zijn gedreven door de waarden en opvattingen over goede zorg en verpleegkunde waar ze zijn en niet waar ze naartoe willen. (Stanley, 2006)

13 Master opgeleid vakinhoudelijk leider aan bed (Sorbello, 2005) Een veilige reis navigeren verbinden en het groter geheel blijven zien Trots om het verschil te kunnen maken assertief en vasthoudend, ondernemend, respect verdienen aan t bed perspectief vertegenwoordigen consistent aanwezigheid, voor patiënten en verpleegkundigen Persoonsgericht verplegen Zorgzaam naar verpleegkundigen toe rolmodellen, ontwikkelen Erkend, begrepen en gewaardeerd de maisveld fenomeen, bedreiging, ondersteuning

14 Competenties voor vakinhoudelijk leiderschap Tonen Koers bepalen van persoonlijke kwaliteiten Identificeer omgevingen voor Zelfbewust verandering Zelfmanagement Gebruik kennis en bewijs Deskundigheid Besluiten nemen bevordering Integer Evalueer impact Koers bepalen Diensten verbeteren Patiënt veiligheid Kritisch evalueren Verbeteren en innoveren aanmoedigen Diensten verbeteren Transformatie faciliteren Tonen van persoonlijke kwaliteiten Samenwerken Netwerken Relaties bouwen en onderhouden Samenwerken Bijdragen aanmoedigen Dienst Werken managen binnen een Dienst managen team Planning Resources Mensen Performance

15 - Is vakinhoudelijk leiderschap een rol of een functie? - Moet vakinhoudelijk leiderschap ontwikkeld worden onder bepaalde verpleegkundigen of alle verpleegkundigen? - Waarom?

16 Minor verpleegkundig leiderschap Algemeen Introductie Kernmodule A Plan van aanpak Keuzemodule Keuzemodule Kernmodule B: Schaduwen Keuzemodule Kernmodule C Keuzemodule Kernmodule B: Schaduwen Analyseren Concluderen Keuzemodules: - Ondernemend Gedrag - Politiek Verpleegkundig Leiderschap - Vakinhoudelijk Leiderschap - Geschiedenis van Verpleegkundig Leiderschap - Gedeeld Leiderschap Beschrijven Presenteren Inspireren

17 Promotie onderzoek: Wat is persoonsgerichte leiderschap en hoe kan het ontwikkeld worden? Methodologisch principes: Participatief actieonderzoek - cyclische structuur - participatie - persoonsgerichtheid - contextualiteit - reflexiviteit - meerdere vormen van kennis - bevorderen van transformatie - kritische toetsing in publieke ruimtes (van Lieshout, Jacobs & Cardiff, 2017)

18 Evoluerend design: Oriëntatie fase: Narratieven & Observaties;

19 Actie cycli: 1. Critical & Creative Reflective Inquiry (Cardiff, 2012) 2. Verpleegsysteem regie verpleegkunde 3. Jaarlijks persoonlijke reflectie Vertel over een casus van vandaag.. 4. Storytelling onder verpleegkundigen

20 Creatief thematisch analyse 7 fasen gebaseerd op Braun & Clarke (2006) en Cardiff & Lieshout (2014) Theoretisering Conceptueel raamwerk voor persoonsgericht leiderschap

21 (Her)Definiëren van leiderschap: Leiderschap: individuen en groepen ondersteunen in het bereiken van gezamenlijk doelstellingen. Persoonsgerichtheid binnen leiderschapsrelaties: Bij persoonsgericht zijn kijk je steeds opnieuw: Wie staat tegen over me? Wat zijn de omstandigheden? Welke doel wil ik bereiken? En, hoe kan ik dat bereiken? (Organisatorische manager) Persoonsgericht leiderschap: een stijl van leiderschap waarbij de leider probeert mensen tot hun recht laten komen tijdens het werken naar een gedeelde visie/gezamenlijke doelstelling.

22 Conceptueel raamwerk: Persoonsgericht Leiderschap (Cardiff, 2014)

23 Leider kenmerken: Authentiek, ander gericht en zorgzaam Intra-/interpersoonlijk intelligent Geduldig, positief en open Bereidheid eigen kwetsbaarheid te tonen Reflexief

24 Kern relationeel processen: Gewaarworden: zintuigen, informatie bronnen; verificatie Balanceren belangen/behoeften Contextualiseren leef sferen Presentie er zijn voor de ander, meedenken Convergeren actiegericht dialoog

25 Positioneren om iemand tot zijn recht te laten komen: Leiden van: Voor - rolmodellen Zijlijn - instrueren Naast uitdagen/ondersteunen Achter - observeren Iemand tot zijn recht laten komen: Zelfactualisatie Welzijn Empowerment Psychologisch Structureel

26 Wederkerig beïnvloeding: Input voor/output van communicatieve (leer)ruimtes Behoeften en belangen van anderen Cultuur de manier waarop dingen hier (altijd/voortaan) gedaan worden. Evalueren hoe we het doen.

27 Persoonsgericht leiderschap een relationeel benadering van leiderschap waarin de leider gebruikt zelf (kenmerken) en relationeel procesen voor relationeel verbondenheid, danst (stancing) met de ander zodat beiden tot hun recht komen (zelf-actualisatie, empowerment, welzijn) binnen een dynamische werkplek context. En de medewerker??

28 Een vorm van persoonsgericht praktijkvoering: het voortdurend samen vormgeven van relaties en structuren binnen zorg- leer- en werkomgevingen zodanig dat eigen regie en waardigheid van alle betrokkenen worden gerealiseerd.

29 Woordje van advies van de leiders: despite our enormous work pressure we took time to listen to what people were saying, to really hear the team. How are we going to approach this and how are we going to do this together? That is also very person-centred towards the team, and eventually you build a framework around it look at the people you are working with, and adjust yourself to them first. Look at where there is a need and try to focus on that, but see the people who you are going to work with first, hold some distance and let people get used to you first whilst you re walking around. That it feels safe. So, take your time and look at the tempo they can work at. Some are quicker than others.

30 Ontwikkelen van (persoonsgericht) leiderschap

31 Onderzoeksvragen Welke onderzoeksvragen zouden jullie willen voordragen als een onderzoeksagenda kwam voor verpleegkundig leiderschap in Nederland?

32 Referentielijst Antrobus, S., & Kitson, A. (1999). Nursing leadership: influencing and shaping health policy and nursing practice. Journal of Advanced Nursing, 29(3), Avolio, B., Gardner, W., Walumbwa, F., Luthans, F., & May, D. (2004). Unlocking the mask: A look at the process by which authentic leaders impact follower attitudes and behaviors. The Leadership Quarterly, 15, Bass, B., & Riggio, R. (2006). Transformational Leadership (Second ed.). Mahwah: Lawrence Erlbaum Associates, Inc. Braun, V., & Clarke, V. (2006). Using thematic analysis in psychology. Qualitative Research in Psychology, 3(2), Cardiff, S. (2012). Critical and creative reflective inquiry: surfacing narratives to enable learning and inform action. Educational Action Research, 20(4), Cardiff, S. (2014). Person-Centred Leadership: A critical participatory action research study exploring and developing a new style of (clinical) nurse leadership. (PhD), University of Ulster, Belfast. Cardiff, S., & Lieshout van, F. (2014). Het kritisch-creatief hermeneutisch data-analyseraamwerk: Analyseren met in plaats van voor participanten. KWALON Tijdschrift voor Kwalitatief Onderzoek, 19(2), Cummings, C., Lee, H., MacGregor, T., Davey, M., Wong, C., Paul, L., & Stafford, E. (2008). Factors contributing to nursing leadership: a systematic review. Journal of Health Services Research & Policy, 13(4), Cummings, G., MacGregor, T., Davey, M., Lee, H., Wong, C., Lo, E.,... Stafford, E. (2010). Leadership styles and outcome patterns for the nursing workforce and work environment: A systematic review. International Journal of Nursing Studies, 47, George, B. (2003). Authentic Leadership: Rediscovering the Secrets to Creating Lasting Value. San Francisco: Jossey-Bass. Greenleaf, R. (2003). The Servant-Leader Within: A Transformative Path (H. Beazley, J. Beggs, & L. Spears Eds.). New York: Paulist Press. Hersey, P., Blanchard, K., & Johnson, D. (2001). Management of Organizational Behavior: Leading Human Resources (8th ed.). New Jersey: Prentice Hall. Kouzes, J., & Posner, B. (2007). The Leadership Challenge (4th ed.). San Francisco: Jossey-Bass. Lieshout van, F., Jacobs, G., & Cardiff, S. (2017). Actieonderzoek: Principes voor verandering in zorg en welzijn Assen: Koninklijke Van Gorcum. Sorbello, B. (2010). Clinical nurse leader stories: A phenomenological study about the meaning of leadership at the bedside. (PhD), Florida Atlantic University. Stanley, D. (2006). In command of care: clinical nurse leadership explored. Journal of Research in Nursing, 11(1),