OmegaT voor CAT -beginners. door Susan Welsh & Marc Prior

Transcriptie

1 OmegaT voor CAT -beginners door Susan Welsh & Marc Prior

2 1 Auteursrechten Copyright 2009 Susan Welsh en Marc Prior Permission is granted to copy, distribute and/or modify this document under the terms of the GNU Free Documentation License, Version 1.2 or any later version published by the Free Software Foundation; with no Invariant Sections, no Front-Cover Texts, and no Back-Cover Texts. Een kopie van de licentie is opgenomen in de secyie "GNU Free Documentation License." De afbeelding op de omslag is van in het publieke domein. Laatst bijgewerkt: januari 2009 verwijst naar OmegaT versie: Schermafdrukken uit de OmegaT-versies: 1.6.0, 2.0.0

3 2 Inhoudsopgave Auteursrechten...1 Introductie...3 Beoogde lezers...3 Wat is een CAT-programma en waarom zijn zij handig? OpenOffice.org downloaden OmegaT downloaden OmegaT installeren De gebruikersinterface van OmegaT Installeren van een spellings-woordenboek Maken van een project Vertalen A. Project 1: Een eenvoudig MS Word-bestand A.1. Tags afhandelen A.2. Controleren van uw vertaling A.3. Valideren van tags, doeldocumenten maken A.4. Uiteindelijke proeflezing, correctie en aflevering B. Project 2: Een HTML-document B.1. Downloaden van de aanvullende materialen B.2. Vertaalgeheugen (functie voor fuzzy overeenkomsten) B.3 De functie Woordenlijst B.4. De functie Tekst zoeken (vinden) De OmegaT gebruikersgroep Appendix...21 GNU Free Documentation License Preamble APPLICABILITY AND DEFINITIONS VERBATIM COPYING COPYING IN QUANTITY MODIFICATIONS COMBINING DOCUMENTS COLLECTIONS OF DOCUMENTS AGGREGATION WITH INDEPENDENT WORKS TRANSLATION TERMINATION FUTURE REVISIONS OF THIS LICENSE...27

4 3 Introductie Beoogde lezers Dit document is bedoeld voor vertalers die nog geen ervaring hebben met Computer Assisted Translation (CAT)-programma's, en bespreekt alleen de basis. Voor verdere details raadpleegt u de Gebruikershandleiding. Wat is een CAT-programma en waarom zijn zij handig? Een CAT-programma, zoals de term in het algemeen wordt gebruikt door vertalers, verwijst naar een softwareprogramma dat een "vertaalgeheugen" (translation memory (TM)) van een vertaald document maakt, wat dan kan worden gebruikt voor de toekomstige vertaling van toekomstige documenten die significant overeenkomen met het eerste. Dit aspect maakt het in het bijzonder handig voor herhalend materiaal. Ook: Een functie woordenlijst maakt het de gebruiker mogelijk om bronwoorden en hun vertalingen in een bestand in te voeren, tot welk bestand dan tijdens de vertaling toegang kan worden verkregen. Een zoekfunctie scant eerder vertaald materiaal (ofwel in het huidige document of in een vertaalgeheugen), zodat de gebruiker kan zien hoe een woord of frase eerder werd vertaald. Een segmentatie-functie geeft één "segment" brontekst per keer weer (gewoonlijk een zin), en de vertaling wordt gedaan met de brontekst naast de doeltekst op het scherm. Dit is zeer handig om 1) er zeker van te zijn dat geen tekst wordt overgeslagen; 2) uw werk te controleren; en 3) zowel de bron- als de doeltekst in een lettertype en grootte te zetten dat comfortabel voor u is. CAT-programma's maken een grotere consistentie voor vertalingen mogelijk, zelfs wanneer meer dan één vertaler aan een klus werkt. Tenslotte reproduceren CAT-programma's de opmaak van het brondocument. CATprogramma's variëren in prijs van gratis (OmegaT) tot $2.500,00 of meer. OmegaT is een uitstekende plaats om te beginnen, omdat de prijs al klopt, het is relatief eenvoudig te leren, en het kan zowel op MAC als op Linux, en zelfs op Windows worden uitgevoerd. Merk op dat OmegaT de Microsoft Office binaire bestandsindeling niet direct ondersteunt. De gebruiker die MS Office-bestanden moet afhandelen zal het handig vinden om ze te converteren met behulp van de gratis OpenOffice.org-software; de bestanden kunnen dan worden opgeslagen in een Microsoft-indeling, indien gewenst, nadat de vertaling is voltooid. Raadpleeg de volgende pagina voor meer informatie over CAT-programma's, inclusief de vele beschikbare variëteiten:

5 4 1. OpenOffice.org downloaden Het is niet noodzakelijk om OpenOffice.org te hebben om OmegaT te kunnen gebruiken. Echter, OpenOffice.org ondersteunt het gebruik van OmegaT (bijvoorbeeld, zoals hierboven vermeld, door het eenvoudiger te maken om Microsoft Office-bestanden af te handelen), en verschaft meer handige functies voor vertalers en niet gerelateerd aan OmegaT, zoals de functie voor het maken van PDF-bestanden. Het wordt daarom aanbevolen dat u OpenOffice.org download en installeert (als het al niet op systeem is geïnstalleerd). OpenOffice.org kan hier worden gedownload: 2. OmegaT downloaden Download OmegaT (hier, versie 2.0.1). De download-instructies op het scherm zouden zichzelf moeten uitleggen. Voor het doel van deze handleiding nemen we aan dat u een Windowsbesturingssysteen gebruikt. Als u een ander systeem gebruikt, en in de problemen komt, kan de OmegaT gebruikersgroep op Yahoo u helpen (zie Stap 8). 3. OmegaT installeren Tijdens/Na het downloaden plaats u het zip-betand in een toepasselijke map, bijv. voor Windows, C:\Program Files. Pak (extract, unzip) het zip-archief uit. Na het downloaden van OmegaT (Windows-versie), start het.exe-bestand en volgt u de instructies op het scherm, die zichzelf zouden moeten uitleggen. 4. De gebruikersinterface van OmegaT Na het starten van OmegaT, zou het hoofdvenster van OmegaT moeten verschijnen met drie panelen: het venster Bewerken, het venster Overeenkomsten en het venster Woordenlijst. Als u niet alle drie de panelen kunt zien, sleep dan de randen er van over uw scherm totdat zij ongeveer zijn geschikt zoals hieronder weergegeven. Het venster Bewerken geeft de gids "Snel starten" weer. Een meer uitgebreide gebruikershandleiding kan worden opgeroepen met het menuitem "Help" of F1.

6 5 Als het venster Bewerken leeg is, is de taal van uw Windows-installatie waarschijnlijk geen Engels en OmegaT heeft geen gids Snel starten in uw taal. In dit geval, roept u de OmegaT-documentatie op door Help > Gebruikershandleiding te selecteren, of door op F1 te drukken. Wees er op bedacht dat de documentatie een beetje gedateerd kan zijn, tengevolge van het tempo waarin OmegaT wordt ontwikkeld. Voor sommige talen, is het behoorlijk gedateerd. Vrijwilligers voor het vertalen van de huidige documentatie zijn van harte welkom! Neem alstublieft contact op met de Yahoo-gebruikersgroep. 5. Installeren van een spellingswoordenboek U hebt een plaats nodig waar uw woordenboek of woordenboeken kunnen worden opgeslagen. Een voorbeeld is om een map woordenboeken in uw Program Files te maken (Start > Deze computer > HDD (C:) > Program Files > rechtsklik > Nieuwe map, noem die woordenboeken. ) Klik dan, in het menu van OmegaT, op Opties > Spellingscontrole. Klik op Kies... en navigeer naar de map woordenboeken (schermafdruk, a, hieronder). Klik op Installeren en u zult een lijst zien met vele mogelijke woordenboeken (b). Klik op die welke u wilt en klik opnieuw op Installeren, en sluit dan het

7 6 vak. Selecteren van een woordenboek en Installeren zorgt er voor dat het relevante woordenboek wordt gedownload vanaf het internet naar de map die u hebt opgegeven in a). Uiteraard moet u verbonden zijn met het internet om deze functie te kunnen laten werken. U zult zien dat het woorden boek of de woordenboeken onder elkaar zullen zijn opgesomd in het dialoogvenster spellingscontrole instellen c). Zorg er voor dat de taalvariant van uw woordenboek overeenkomt met de taalvariant van uw doeltaal, of de spellingscontrole zal niet juist werken (bijv.: Brits Engels of Amerikaans Engels). a) b) c)

8 7 6. Maken van een project De meeste CAT-programma's gebruiken de term "project" om te verwijzen naar een collectie van mappen en bestanden die verbonden zijn aan een vertaling. Een "project" is gewoonlijk synoniem aan een vertaalopdracht. Selecteer Project, klik dan op Nieuw om een project in OmegaT te maken. Het dialoogvenster Nieuw project maken verschijnt (hier niet weergegeven). Navigeer naar een passende map waarin het project gemaakt moet worden, bijv. de hoofdmap die u gebruikt voor uw vertalingen, of u kunt het op het Bureaublad plaatsen om er tijdelijk makkelijker toegang tot te krijgen, en het later verplaatsen naar Mijn Documenten of een soortgelijke locatie voor opslag. Voer een passende naam voor uw project in, zoals de naam van de cliënt en nummer van de aankoopbon, en klik op Opslaan. Voor gebruik in deze handleiding noemen we het Mijn project-1. Het dialoogvenster "Nieuw project maken" verschijnt. Selecteer de gewenste bron- en doeltalen door te klikken op de pijlen rechts van die velden. Klik op "Segmentatie" om het dialoogvenster Segmentatie-instellingen op te roepen. OmegaT is voorzien van een aantal heel basale segmentatiepatronen. Kies die voor de taal van uw brontekst (bijv.: Italiaans "IT.*"), en gebruik "Naar boven" om het bovenaan de lijst te plaatsen. Als de taal van uw brontekst niet in de lijst staat, kies dan een taal die er wel staat, dubbelklik op

9 8 het veld Naam taal en wijzig het naar de afkorting van uw taal. Doe hetzelfde met het veld Taal patroon. Als u van plan bent om OmegaT nog tot in lengte van dagen te gaan gebruiken wilt u vermoedelijk de segmentatieregels aanpassen. Het is het niet waard om op dit moment je hoofd te breken over het fijn afstellen van de segmentatieregels; de basisregels zoals die zijn verschaft werken adequaat voor demonstratie-doeleinden, zelfs voor een andere (bron)taal, vooropgesteld dat de punctuatieregels voor de zinnen in grote mate overeenkomen (d.i. gebruik niet de Japanse segmentatieregels als u vertaalt vanuit het Italiaans). bevestig de segmentatieregels en dan het maken van het project met OK. Voor deze handleiding: wijzig geen van de andere instellingen. Klik niet op "Bladeren" of wijzig op een andere manier de standaard locaties van de projectmappen (directory's). U hebt nu een leeg project gemaakt. Het venster Projectbestanden wordt weergegeven, hetgeen leeg is omdat uw project nog geen bestanden bevat. (Gebruik, gedurende deze oefening, niet de functie "Bronbestanden importeren"; u kunt er later, voor uzelf, mee experimenteren.) U kunt dit venster sluiten. Zoek uw project op in uw bestandsbeheerder: het is een map met de naam van het project, die de submappen /source, /target, /omegat, /tm, en /glossary bevat. Zij zij allemaal leeg. U zult het document dat u wilt vertalen moeten plaatsen in de map /source; de map /target zal worden gevuld met vertaalde tekst als u het werk heeft vertaald; over de map /omegat hoeft u op dit moment niet na te denken; de mappen /tm en /glossary zullen leeg blijven tenzij u een.tmx-bestand maakt en een woordenlijst en die in die respectievelijke mappen opslaat. 7. Vertalen We verschaffen hier twee projecten voor zelf-training. Als eerste, om u op gang te krijgen, gebruiken we een eenvoudig MS Wordbestand in de brontaal. Dit demonstreert niet OmegaT's volledige mogelijkheden, maar is bedoeld om de nieuweling te helpen om de meest essentiële procedures te snappen. Het tweede project gebruikt een HTMLbestand of aantal bestanden, gedownload vanaf het internet, en demonstreert OmegaT's mogelijkheden om afbeeldingen, complexe opmaak, en complexe bestandsstructuur te behandelen. Daar ult u leren hoe vertaalgeheugens, woordenlijsten, en de zoekfunctie werkt. Deze mogelijkheden kunnen worden gebruikt, ongeacht het bestandstype (.odt,.txt,.html, etc.). Zie 7.B.1-7.B.4, hieronder. We negeren deze in Project 1 alleen voor trainingsdoeleinden. Ga door naar Project 2 na het voltooien van Project 1! Belangrijk: het doel van deze introductie voor OmegaT is om u bekend te laten worden met de basisconcepten van software met vertaalgeheugens. Verwijzingen naar OmegaT's meer geavanceerde of obscure functies zijn opzettelijk weggelaten of tot een minimum beperkt, omdat een beschrijving er van er waarschijnlijk zeker toe zou leiden dat u, als een nieuwe gebruiker,

10 9 door de bomen het bos niet meer ziet. kijk in de gebruikershandleiding voor meer informatie. 7.A. Project 1: Een eenvoudig MS Wordbestand Open Open Office Writer en maak een nieuw tekstdocument. Gebruik dan Bestand > Openen om een klein willekeurig MS Word-document in de brontaal te openen. Het zou tenminste enige opmaak moten bevatten, zoals een titel, subkoppen en wijzigingen in lettertypen. Bestand > Opslaan als, hernoem het bestand en sluit het in.odt-opmaak. Klik en sleep het nieuw gemaakte.odt-bestand naar de map /source van uw map Mijn project-1, die u maakte in Stap 6. Start OmegaT en klik op Project > Openen. Navigeer naar Mijn project-1 (het OmegaT-pictogram zal er naast staan). Dubbelklik op het bestand. Het dialoogvenster Projectbestanden zal uw brondocument laten zien. Sluit het dialoogvenster. U te vertalen bestand wordt nu weergegeven in het venster bewerken, en u kunt beginnen met vertalen. Het basisidee is dat de tekst, één segment per keer, aan u wordt gepresenteerd. Een segment komt normaal gesproken overeen met één zin. U

11 10 typt uw vertaling in het beschikbare veld, bevestigt dat met Enter, enzovoort. OmegaT is een toepassing met "inregelige" vertaalgeheugen, hetgeen betekent dat u slechts één kopie van de tekst ziet; segmenten die al zijn vertaald zien er dus ook zo uit, anders wordt de niet-vertaalde tekst weergegeven. Alleen in het geval van het "actieve" segment, dat is geaccentueerd, worden zowel de brontekst als de vertaling weergegeven. Standaard wordt voor u de brontekst in het veld voor de doeltekst geplakt. Dit is handig met zwaar getagde (opgemaakte) tekst, omdat het eenvoudiger is om de tags onbeschadigd te behouden door eenvoudigweg de tekst daar tussen te vervangen. Met minder zwaar getagde tekst, kunt u de inhoud van het veld voor de doeltekst verwijderen en eenvoudigweg de vertaling typen, of u kunt OmegaT instrueren om het standaard leeg te laten (bekijk de Gebruikershandleiding voor details). 7.A.1. Tags afhandelen Afhandelen van tags behoeft enige oefening. Het algemene principe is dat u de tekst tussen de tags vertaald en de tags niet wijzigt. Bijvoorbeeld: deze tekst in het Engels: Look at that! zou er zo uit kunnen zien in OmegaT: Look at <f0>that</f0>! en als volgt worden vertaald in OmegaT naar het Duits: Schau dir <a0>das</a0> an! hetgeen dan als volgt verschijnt in de uiteindelijke tekst: Schau dir <a0>das</a0> an! In dit geval zijn <a0> en </a0> respectievelijk de openings- en sluitingstags voor vette tekst. "<a0>" en "</a0>" geven niet noodzakelijkerwijze het begin en einde van de vette tekst aan, als echter het woord "that" in cursief zou staan in de brontekst in plaats van in vet, zouden de tags hetzelfde zijn. Slechts door te kijken naar de brontekst kunt u de actuele functie van de tags in een bepaald geval bepalen. Totdat u bekend bent met het afhandelen van tags, is het het beste om alle tags te behouden en ze zoveel mogelijk in dezelfde volgorde te laten, indien mogelijk. OmegaT laat het toe dat u tags verwijdert en hun volgorde wijzigt, maar alleen als bepaalde regels nauwgezet worden gevolgd. Anders riskeert u dat uw uiteindelijke document wordt beschadigd en daardoor niet meer geopend kan worden. Bekijk de gebruikershandleiding voor details over de regels voor het afhandelen van tags. 7.A.2. Controleren van uw vertaling Uiteindelijk zult u het einde bereiken van het bestand dat u vertaalt. Als uw project meer dan één bestand om te vertalen bevat zal het bevestigen van het laatste segment in het eerste bestand u naar het bovenste segment in het

12 11 tweede bestand brengen. Een voordeel, waarschijnlijk geldend voor alle toepassingen met vertaalgeheugens, is dat zij controle vereenvoudigen: als u de eerste gang van uw vertaling hebt voltooid, kunt u er doorheen "wandelen" waarbij de bron- en doelversies van elke zin naast elkaar worden weergegeven. In het geval van OmegaT wordt de bron- boven de doeltekst van het actieve segment weergegeven, hetgeen vergelijken mogelijk maakt: 7.A.3. Valideren van tags, doeldocumenten maken Na het controleren van uw vertaling, controleer of u geen tags hebt beschadigd tijdens het vertaalproces: Extra > Tags valideren. Opmerking: Beschadigde of ontbrekende tags in XML-bestandsopmaak, zoals OpenOffice.org, zorgen er zeer waarschijnlijk voor dat het uitvoerbestand in het geheel niet meer geopend kan worden. Maak de doeldocumenten door te selecteren Project > Vertaalde documenten maken. De vertaalde documenten worden automatisch in hun originele opmaak in de map /target gemaakt. Als uw project bestaat uit meerdere bronbestanden, mogelijk in meerdere sumappen en met bijbehorende afbeeldingsbestanden, etc., zoals het geval is met de voorbeelden in ons tweede, HTML, project, wordt de gehele structuur van de bestanden in

13 12 /source gereproduceerd in /target. 7.A.4. Uiteindelijke proeflezing, correctie en aflevering Als u liever uw vertaling proefleest op papier, maak dan een afdruk van het doeldocumentdocument. Maak echter geen correcties in het Open Office Writer- of MS Word-bestand: zoek de relevante segmenten op in OmegaT (met behulp van de tekst zoekfunctie, die hieronder wordt besproken, Stap 7.B.4) en maak ze daar. Na het reviseren van de tekst en het maken van correcties, maak opnieuw de vertaalde documenten en sluit het project. U bent nu klaar om het werk af te leveren. Als de cliënt MS Office-opmaak wil, sla het doelbestand eenvoudigweg op in OpenOffice.org in de relevante MSopmaak (.doc, etc.) 7.B. Project 2: Een HTML-document 7.B.1. Downloaden van de aanvullende materialen Start OmegaT en maak een nieuw project. Laten we get Mijn project-2 noemen. Stel het hetzelfde in als u deed met Mijn project-1. De beschreven procedures in Project 1, Stappen 7.A.1-7.A.4, zijn hier ook allemaal van toepassing, voor HTML-bestanden. Alle voor vertaling geselecteerde bestanden in deze handleiding komen van Wikipedia; sommige projecten beslaan uit meer dan één bestand, om u te laten wennen aan het nut van OmegaT voor zulke gestructureerde documenten. De tabel verschaft een overzicht van de beschikbare webpagina's, waarvoor de geërfde bestanden van onze handleiding zijn geconstrueerd: Taal combinatie Onderwerp Bron Engels naar Tsjechisch Engels naar Nederlands Engels naar Nederlands biocoeno1sis aandelen russischdiversen en.wikipedia.org/wiki/biocoenosis en.wikipedia.org/wiki/phytosociology en.wikipedia.org/wiki/share_%28finance%29 en.wikipedia.org/wiki/shareholder en.wikipedia.org/wiki/russian en.wikipedia.org/wiki/russian_american en.wikipedia.org/wiki/russian_canadian en.wikipedia.org/wiki/russky_island Engels naar Duits hilton en.wikipedia.org/wiki/hilton_hotels en.wikipedia.org/wiki/great_western_hotel,_lond on en.wikipedia.org/wiki/waldorf_hilton en.wikipedia.org/wiki/the_london_hilton_on_park

14 13 _Lane Engels naar Duits constructie en.wikipedia.org/wiki/wall en.wikipedia.org/wiki/panelling Engels naar Italiaans en.wikipedia.org/wiki/russian en.wikipedia.org/wiki/russian_american en.wikipedia.org/wiki/russian_canadian en.wikipedia.org/wiki/russky_island Engels naar Italiaans yoga en.wikipedia.org/wiki/karma_yoga en.wikipedia.org/wiki/jnana_yoga Engels naar Italiaans civiele-techniek en.wikipedia.org/wiki/blind_jack Engels naar Pools constructie en.wikipedia.org/wiki/wall en.wikipedia.org/wiki/panelling Engels naar Pools Polen en.wikipedia.org/wiki/lubusz_voivodship en.wikipedia.org/wiki/podlasie_voivodship Engels naar Pools medisch en.wikipedia.org/wiki/hippocrates Engels naar Pools zwemmen en.wikipedia.org/wiki/individual_medley en.wikipedia.org/wiki/world_records_in_swimming Engels naar Portugees russischdiversen russischdiversen en.wikipedia.org/wiki/russian en.wikipedia.org/wiki/russian_american en.wikipedia.org/wiki/russian_canadian en.wikipedia.org/wiki/russky_island Engels naar Russisch biocoenosis en.wikipedia.org/wiki/biocoenosis en.wikipedia.org/wiki/phytosociology Engels naar Spaans dorset en.wikipedia.org/wiki/jurassic_coast en.wikipedia.org/wiki/old_harry_rocks en.wikipedia.org/wiki/durdle_door Engels naar Spaans apparaten en.wikipedia.org/wiki/small_appliance en.wikipedia.org/wiki/kitchen_appliance en.wikipedia.org/wiki/major_appliance Engels naar Spaans granen en.wikipedia.org/wiki/rye en.wikipedia.org/wiki/sorghum Engels naar Spaans skye en.wikipedia.org/wiki/skye Engels naar Spaans hilton en.wikipedia.org/wiki/hilton_hotels en.wikipedia.org/wiki/great_western_hotel,_lond on en.wikipedia.org/wiki/waldorf_hilton en.wikipedia.org/wiki/the_london_hilton_on_park _Lane Frans naar Engels Seine-et-Marne fr.wikipedia.org/wiki/démographie_de_seine-et- Marne fr.wikipedia.org/wiki/seine-et-marne Frans naar Engels esoterisch fr.wikipedia.org/wiki/augure fr.wikipedia.org/wiki/divination fr.wikipedia.org/wiki/effet_barnum Frans naar Engels dansen fr.wikipedia.org/wiki/danse Frans naar Engels cardiologie fr.wikipedia.org/wiki/cardiologie fr.wikipedia.org/wiki/tilt-test

15 14 Frans naar Engels linguïstiek fr.wikipedia.org/wiki/romanche fr.wikipedia.org/wiki/dalmate Frans naar Engels ornithologie fr.wikipedia.org/wiki/moineau fr.wikipedia.org/wiki/moineau_domestique Frans naar Engels wijn fr.wikipedia.org/wiki/vin_blanc fr.wikipedia.org/wiki/vin_rouge Frans naar Engels rugby fr.wikipedia.org/wiki/rugby fr.wikipedia.org/wiki/william_webb_ellis Duits naar Engels canterbury de.wikipedia.org/wiki/canterbury de.wikipedia.org/wiki/canterbury_(begriffserkl %C3%A4rung) Duits naar Engels domesticatie de.wikipedia.org/wiki/domestizierung Duits naar Engels dressuur de.wikipedia.org/wiki/dressurreiten de.wikipedia.org/wiki/hohe_schule_(reitsport) Duits naar Engels treinen de.wikipedia.org/wiki/neigetechnik Duits naar Engels muziek de.wikipedia.org/wiki/oberton Duits naar Engels psychiatrie de.wikipedia.org/wiki/psychiatrie Duits naar Engels humor de.wikipedia.org/wiki/fawlty_towers Duits naar Engels les geven de.wikipedia.org/wiki/lehrer Italiaans naar Engels bibliotheken it.wikipedia.org/wiki/biblioteca Italiaans naar Engels politiek it.wikipedia.org/wiki/gianni_de_michelis it.wikipedia.org/wiki/mariano_rumor Portugees naar Engels Chagas pt.wikipedia.org/wiki/doen%c3%a7a_de_chagas Russisch naar Engels rechten ru.wikipedia.org/wiki/%d0%9f %D1%80%D0%B0%D0%B2%D0%BE Spaans naar Engels Montevideo es.wikipedia.org/wiki/montevideo es.wikipedia.org/wiki/bruno_mauricio_de_zabala Spaans naar Engels Unicef es.wikipedia.org/wiki/fondo_de_naciones_unidas_ para_la_infancia es.wikipedia.org/wiki/niño es.wikipedia.org/wiki/derechos_del_niño Spaans naar Engels klimmen es.wikipedia.org/wiki/escalada_en_hielo Als u eenmaal een onderwerp hebt gekozen, download dan de bestanden vanaf het internet, navigeer zodanig dat zij direct in de map /source van Mijn Project-2 komen. Zorg er voor dat u de gehele pagina download, inclusief afbeeldingen. (Sommige browsers hebben enigszins afwijkende methoden om dit te doen. Voor Internet Explorer 7.x, bijvoorbeeld: Bestand > Opslaan als > Webpagina, compleet; voor Firefox 3.x, Bestand > Opslaan als > Webpagina, compleet; voor Firefox 2.x, Bestand > Pagina opslaan als.) Uw map /source zal nu één of meer HTML-bestand(en) bevatten, samen met gekoppelde bestanden zoals afbeeldingsbestanden. De structuur van mappen en submappen moet worden behouden. U zou in staat moeten zijn om de HTML-bestanden in uw browser te openen en ze ongeveer te bekijken zoals zij

16 15 er op het internet uitzien. Download vervolgens het erfenis pakket dat wij hebben gemaakt om in deze handleiding te gebruiken en is te vinden op: Pak het archief legacy.zip uit op een handige tijdelijke locatie (zoals Mijn documenten of het Bureaublad). Het bevat een aantal bestanden van vertaalgeheugens (met de extensie.tmx) en OmegaT woordenlijst-bestanden (met de extensie.utf8). Identificeer de.tmx- en het.utf8-bestand voor uw taalcombinatie. Kopieer het.tmx-bestand naar de map /tm en het.utf8- bestand naar de map /glossary van uw OmegaT-project. Nog enkele opmerkingen met betrekking tot de HTML-bestanden voor vertaling: Als u deze bestanden bekijkt in de browser op uw PC, zullen zij in hun uiterlijk licht afwijken van de pagina's op het internet. Dit heeft niets te maken met OmegaT of met uw browser, maar is te wijten aan het feit dat Wikipedia het niet toestaat dat alle sjablooninformatie voor hun pagina's wordt gedownload. Wikipedia wordt doorlopend gewijzigd. De hier genoemde pagina's zijn geselecteerd als bruikbare voorbeelden (en de erfenis -bestanden zijn gemaakt om met hen te corresponderen), maar wijzigingen erin maken ze minder geschikt en het zou kunnen zijn dat zij geheel verdwijnen of ergens anders heen verplaatst worden. Als u vanuit HTML vertaald zult u heel veel codes zien die niet hoeven te worden vertaald, in het bijzonder aan het begin van elk bestand. In veel gevallen kunnen, hele segmenten ("zinnen"), zoals webkoppelingen, worden gelaten zoals zij zijn. Klik daar eenvoudig doorheen door op Enter te drukken om te bevestigen dat het doel hetzelfde dient te blijven. HTML is in het algemeen zeer tolerant voor beschadigde of ontbrekende tags; het resultaat zal waarschijnlijk een bestand zijn dat wel zal openen, maar met onverwachte of ongewenste resultaten in de opmaak. Bekijk Stap 7.A.1 over het afhandelen van tags.

17 16 Met zwaar getagde HTML-tekst, zou u het handig kunnen vinden om de brontekst tegelijkertijd geopend te houden en te schakelen tussen die twee (Alt+tab) om in staat te zijn sneller te zien welke tekst in feite vertaald moet worden. Als een algemene regel voor dit doel van deze handleiding, neem aan dat als iets zichtbaar is in uw browser, het vertaald zou moeten worden. Het venster in de schermafdruk hierboven is kleiner gemaakt om het idee te laten zien om OmegaT en de brontekst tegelijkertijd geopend te houden (in uw browser); normaal gesproken zult u het venster van OmegaT waarschijnlijk gemaximaliseerd willen houden. Als u gereed bent en klaar bent om uw werk proef te lezen, kunt u de vertaalde bestanden in /target in uw browser openen en ze lezen, en/of ze afdrukken om te controleren. Als u prefereert om de voltooide tekst door te lezen op uw scherm, bijv. in uw browser, schakel dan tussen de browser en OmegaT. Als u dan fouten in de tekst vindt in het venster van de browser, maak dan de corresponderende wijzigingen binnen OmegaT.

18 17 7.B.2. Vertaalgeheugen (functie voor fuzzy overeenkomsten) Eventueel kunt u fuzzy overeenkomsten tegenkomen. Normaal gesproken kan het enige tijd duren voordat u bruikbare fuzzy overeenkomsten tegenkomt, maar het "erfenis"-bestand van vertaalgeheugen is voor u voor deze handleiding gemaakt om er voor te zorgen dat u er ten minste enkele tegenkomt. "Fuzzy overeenkomsten" zijn segmenten met een bepaalde mate van overeenkomst met het segment dat u vertaalt. Zij kunnen binnen het bestaande project bestaan (ofwel in de tekst die u momenteel aan het vertalen bent of, waar een project bestaat uit meer dan één brontekst, in een andere tekst binnen hetzelfde project), of zij kunnen voorkomen in het(de) erfenis.tmx-bestand(en) die u in de map /tm hebt geplaatst. Omdat de erfenis.tmxbestanden in de map /tm het product zijn van eerdere vertaalwerk, zult u normaal gesproken geen bruikbare erfenis.tmx-bestanden hebben die u kunt aanroepen totdat u een aantal werken in OmegaT hebt voltooid, en ze geplaatst hebt in de map /tm van uw nieuwe werk. Hier toont het huidige segment een fuzzy overeenkomst met een segment ergens anders in het project dat reeds is vertaald: Indien u na het bekijken van de fuzzy overeenkomst tot de conclusie komt dat

19 18 die bruikbaar is, kunt u die op elk punt plakken in het actieve segment (Ctrl+I), of het actieve segment er compleet door vervangen (overschrijven) (Ctrl+R) en het dan aanpassen, of delen er van kopiëren en plakken in het actieve segment (gebruik de muis om het te markeren, dan Ctrl+C en Ctrl+V om te kopiëren en te plakken). Het materiaal van de erfenis dat is verschaft voor deze handleiding is bedoeld om de functies van OmegaT te demonstreren. Onder geen enkele omstandigheid kan worden aangenomen dat de vertalingen in het vertaalgeheugen betrouwbaar zijn. Met zwaar getagde tekst, zult u waarschijnlijk bemerken dat OmegaT heel veel fuzzy overeenkomsten aangeeft waarin slechts alleen de tags identiek zijn, en die daarom dus niet erg bruikbaar zijn. 7.B.3 De functie Woordenlijst Vóórdat u begint met vertalen plaatste u een woordenlijst-bestand in de map /glossary. Woordenlijst-bestanden zijn eenvoudige platte-tekst bestanden die twee kolommen van termen bevatten, gescheiden door een tab, en opgeslagen met de bestandsextensie.utf8, voor utf8-tekencodering. (Bekijk de gebruikershandleiding om te zien hoe u een woordenlijst maakt.) Anders dan bestanden voor vertaalgeheugens (.tmx-bestanden), worden woordenlijst-bestanden in OmegaT handmatig gemaakt. Voor elke taalcombinatie is een woordenlijst-bestand (.utf8) voor u gemaakt die een aantal woorden voor de betrokken combinatie bevat. Dit bestand zal van beperkte praktische hulp zijn bij uw vertaling, maar het dient om u te tonen waar de termen voor de woordenlijst worden vermeld en hoe zij in OmegaT worden weergegeven als zij voorkomen. De woordenlijst is waarschijnlijk het meest primitieve gebied van OmegaT. U kunt er geen termen aan toevoegen vanuit OmegaT; de termen zelf worden niet weergegeven tenzij het project wordt herladen; en er is geen sneltoets om ze in uw tekst in te voegen (u typt ze ofwel zelf in, of kopieert en plakt ze door ze te markeren met de muis, en door ze dan te kopiëren en te plakken met Ctrl+C en Ctrl+V). Open het woordenlijst-bestand in Open Office Writer (accepteer de standaard opties bij het openen van het bestand) en voeg er termen aan toe als u voortgaat, om gebruik te kunnen maken van de functie Woordenlijst. U zult ze pas in OmegaT zien als u de volgende keer uw project herlaadt. Termen en hun vertalingen zullen verschijnen als u een segment bereikt waarin zij voorkomen.

20 19 Onthoud echter de beperkingen van woordenlijsten voor CAT: Het bronwoord en het woord in de woordenlijst moeten identiek zijn. Afleidingen zullen niet worden herkend, tenzij zij ook in de woordenlijst zijn opgenomen. Jokertekens worden niet geaccepteerd. Zet geen lidwoord voor het zelfstandig naamwoord in een woordenlijst; als u het geslacht van het zelfstandig naamwoord wilt aangeven, zet dat dan achter de eerste tab in de woordenlijst, in de kolom waar u de vertaling neerzet. Dus, als uw brondocument de woorden een mens, bevat zal een woordenlijst dat als brontekst de mens heeft, het niet vinden; gebruik in plaats daarvan mens voor de woordenlijst. De functie woordenlijst is echter niet zo cruciaal als u misschien denkt, dankzij de functie tekst zoeken, die in het volgende gedeelte wordt beschreven. 7.B.4. De functie Tekst zoeken (vinden) Ctrl+F roept een dialoogvenster om te zoeken op waarmee u naar een willekeurige term in het gehele project kunt zoeken, d.i. binnen de brontekst en de bestanden van vertaalgeheugens van de erfenis, bronsegmenten, en doelsegmenten (maar niet in woordenlijst-bestanden).

21 20 Net zoals met de functie woordenlijst, kunt u sneltoetsen voor het toetsenbord gebruiken om inhoud vanuit het venster Tekst zoeken in het actieve vertaalsegment te kopiëren en te plakken. Indien u de tekst wilt wijzigen in een segment binnen het huidige project dat wordt weergegeven in het venster tekst zoeken, dubbelklik er dan op en OmegaT zal u naar het betreffende segment brengen. het venster Tekst zoeken heeft behoorlijk krachtige zoekfuncties. Bekijk de Gebruikershandleiding voor details. Merk op dat er geen automatische functie alles vervangen is, maar dat er workarounds zijn die kunnen worden gebruikt. 8. De OmegaT gebruikersgroep OmegaT heeft een vriendelijke en hulpvaardige gebruikersgroep. Als u eenmaal lid bent geworden kunt u vragen posten met betrekking tot OmegaT. De groep kan wordne gevonden op groups.yahoo.com/group/omegat. De groep wordt gehost door Yahoo! OmT heeft gemodereerd lidmaatschap, d.i., uw lidmaatschap dient eerst te worden goedgekeurd. Dit is zo gedaan om te voorkomen dat spammers toegang krijgen tot de groep. U kunt eenvoudigweg lid worden door een te sturen. U zult worden gevraagd om een kort berichtje te sturen waaruit de moderator kan afleiden dat u een

22 21 echte gebruiker bent en geen spammer. 9. Appendix GNU Free Documentation License 0. Preamble The purpose of this License is to make a manual, textbook, or other functional and useful document "free" in the sense of freedom: to assure everyone the effective freedom to copy and redistribute it, with or without modifying it, either commercially or noncommercially. Secondarily, this License preserves for the author and publisher a way to get credit for their work, while not being considered responsible for modifications made by others. This License is a kind of "copyleft," which means that derivative works of the document must themselves be free in the same sense. It complements the GNU General Public License, which is a copyleft license designed for free software. We have designed this License in order to use it for manuals for free software, because free software needs free documentation: a free program should come with manuals providing the same freedoms that the software does. But this License is not limited to software manuals; it can be used for any textual work, regardless of subject matter or whether it is published as a printed book. We recommend this License principally for works whose purpose is instruction or reference. 1. APPLICABILITY AND DEFINITIONS This License applies to any manual or other work, in any medium, that contains a notice placed by the copyright holder saying it can be distributed under the terms of this License. Such a notice grants a world-wide, royaltyfree license, unlimited in duration, to use that work under the conditions stated herein. The "Document," below, refers to any such manual or work. Any member of the public is a licensee, and is addressed as "you." You accept the license if you copy, modify or distribute the work in a way requiring permission under copyright law. A "Modified Version" of the Document means any work containing the Document or a portion of it, either copied verbatim, or with modifications and/or translated into another language. A "Secondary Section" is a named appendix or a front-matter section of the Document that deals exclusively with the relationship of the publishers or authors of the Document to the Document's overall subject (or to related matters) and contains nothing that could fall directly within that overall subject. (Thus, if the Document is in part a textbook of mathematics, a Secondary Section may not explain any mathematics.) The relationship could be a matter of historical connection with the subject or with related matters,

23 22 or of legal, commercial, philosophical, ethical or political position regarding them. The "Invariant Sections" are certain Secondary Sections whose titles are designated, as being those of Invariant Sections, in the notice that says that the Document is released under this License. If a section does not fit the above definition of Secondary then it is not allowed to be designated as Invariant. The Document may contain zero Invariant Sections. If the Document does not identify any Invariant Sections then there are none. The "Cover Texts" are certain short passages of text that are listed, as Front- Cover Texts or Back-Cover Texts, in the notice that says that the Document is released under this License. A Front-Cover Text may be at most 5 words, and a Back-Cover Text may be at most 25 words. A "Transparent" copy of the Document means a machine-readable copy, represented in a format whose specification is available to the general public, that is suitable for revising the document straightforwardly with generic text editors or (for images composed of pixels) generic paint programs or (for drawings) some widely available drawing editor, and that is suitable for input to text formatters or for automatic translation to a variety of formats suitable for input to text formatters. A copy made in an otherwise Transparent file format whose markup, or absence of markup, has been arranged to thwart or discourage subsequent modification by readers is not Transparent. An image format is not Transparent if used for any substantial amount of text. A copy that is not "Transparent" is called "Opaque." Examples of suitable formats for Transparent copies include plain ASCII without markup, Texinfo input format, LaTeX input format, SGML or XML using a publicly available DTD, and standard-conforming simple HTML, PostScript or PDF designed for human modification. Examples of transparent image formats include PNG, XCF and JPG. Opaque formats include proprietary formats that can be read and edited only by proprietary word processors, SGML or XML for which the DTD and/or processing tools are not generally available, and the machine-generated HTML, PostScript or PDF produced by some word processors for output purposes only. The "Title Page" means, for a printed book, the title page itself, plus such following pages as are needed to hold, legibly, the material this License requires to appear in the title page. For works in formats which do not have any title page as such, "Title Page" means the text near the most prominent appearance of the work's title, preceding the beginning of the body of the text. A section "Entitled XYZ" means a named subunit of the Document whose title either is precisely XYZ or contains XYZ in parentheses following text that translates XYZ in another language. (Here XYZ stands for a specific section name mentioned below, such as "Acknowledgements," "Dedications," "Endorsements," or "History.") To "Preserve the Title" of such a section when you modify the Document means that it remains a section "Entitled XYZ" according to this definition. The Document may include Warranty Disclaimers next to the notice which states that this License applies to the Document. These Warranty Disclaimers are considered to be included by reference in this License, but only as regards

24 23 disclaiming warranties: any other implication that these Warranty Disclaimers may have is void and has no effect on the meaning of this License. 2. VERBATIM COPYING You may copy and distribute the Document in any medium, either commercially or noncommercially, provided that this License, the copyright notices, and the license notice saying this License applies to the Document are reproduced in all copies, and that you add no other conditions whatsoever to those of this License. You may not use technical measures to obstruct or control the reading or further copying of the copies you make or distribute. However, you may accept compensation in exchange for copies. If you distribute a large enough number of copies you must also follow the conditions in section 3. You may also lend copies, under the same conditions stated above, and you may publicly display copies. 3. COPYING IN QUANTITY If you publish printed copies (or copies in media that commonly have printed covers) of the Document, numbering more than 100, and the Document's license notice requires Cover Texts, you must enclose the copies in covers that carry, clearly and legibly, all these Cover Texts: Front-Cover Texts on the front cover, and Back-Cover Texts on the back cover. Both covers must also clearly and legibly identify you as the publisher of these copies. The front cover must present the full title with all words of the title equally prominent and visible. You may add other material on the covers in addition. Copying with changes limited to the covers, as long as they preserve the title of the Document and satisfy these conditions, can be treated as verbatim copying in other respects. If the required texts for either cover are too voluminous to fit legibly, you should put the first ones listed (as many as fit reasonably) on the actual cover, and continue the rest onto adjacent pages. If you publish or distribute Opaque copies of the Document numbering more than 100, you must either include a machine-readable Transparent copy along with each Opaque copy, or state in or with each Opaque copy a computernetwork location from which the general network-using public has access to download using public-standard network protocols a complete Transparent copy of the Document, free of added material. If you use the latter option, you must take reasonably prudent steps, when you begin distribution of Opaque copies in quantity, to ensure that this Transparent copy will remain thus accessible at the stated location until at least one year after the last time you distribute an Opaque copy (directly or through your agents or retailers) of that edition to the public. It is requested, but not required, that you contact the authors of the Document well before redistributing any large number of copies, to give them a chance to provide you with an updated version of the Document.

25 24 4. MODIFICATIONS You may copy and distribute a Modified Version of the Document under the conditions of sections 2 and 3 above, provided that you release the Modified Version under precisely this License, with the Modified Version filling the role of the Document, thus licensing distribution and modification of the Modified Version to whoever possesses a copy of it. In addition, you must do these things in the Modified Version: A. Use in the Title Page (and on the covers, if any) a title distinct from that of the Document, and from those of previous versions (which should, if there were any, be listed in the History section of the Document). You may use the same title as a previous version if the original publisher of that version gives permission. B. List on the Title Page, as authors, one or more persons or entities responsible for authorship of the modifications in the Modified Version, together with at least five of the principal authors of the Document (all of its principal authors, if it has fewer than five), unless they release you from this requirement. C. State on the Title page the name of the publisher of the Modified Version, as the publisher. D. Preserve all the copyright notices of the Document. E. Add an appropriate copyright notice for your modifications adjacent to the other copyright notices. F. Include, immediately after the copyright notices, a license notice giving the public permission to use the Modified Version under the terms of this License, in the form shown in the Addendum below. G. Preserve in that license notice the full lists of Invariant Sections and required Cover Texts given in the Document's license notice. H. Include an unaltered copy of this License. I. Preserve the section Entitled "History," Preserve its Title, and add to it an item stating at least the title, year, new authors, and publisher of the Modified Version as given on the Title Page. If there is no section Entitled "History" in the Document, create one stating the title, year, authors, and publisher of the Document as given on its Title Page, then add an item describing the Modified Version as stated in the previous sentence. J. Preserve the network location, if any, given in the Document for public access to a Transparent copy of the Document, and likewise the network locations given in the Document for previous versions it was based on. These may be placed in the "History" section. You may omit a network location for a work that was published at least four years before the Document itself, or if the original publisher of the version it refers to gives permission. K. For any section Entitled "Acknowledgements" or "Dedications," Preserve the Title of the section, and preserve in the section all the substance and tone of each of the contributor acknowledgements and/or dedications given therein. L. Preserve all the Invariant Sections of the Document, unaltered in their text and in their titles. Section numbers or the equivalent are not

26 25 considered part of the section titles. M. Delete any section Entitled "Endorsements." Such a section may not be included in the Modified Version. N. Do not retitle any existing section to be Entitled "Endorsements" or to conflict in title with any Invariant Section. O. Preserve any Warranty Disclaimers. If the Modified Version includes new front-matter sections or appendices that qualify as Secondary Sections and contain no material copied from the Document, you may at your option designate some or all of these sections as invariant. To do this, add their titles to the list of Invariant Sections in the Modified Version's license notice. These titles must be distinct from any other section titles. You may add a section Entitled "Endorsements," provided it contains nothing but endorsements of your Modified Version by various parties--for example, statements of peer review or that the text has been approved by an organization as the authoritative definition of a standard. You may add a passage of up to five words as a Front-Cover Text, and a passage of up to 25 words as a Back-Cover Text, to the end of the list of Cover Texts in the Modified Version. Only one passage of Front-Cover Text and one of Back-Cover Text may be added by (or through arrangements made by) any one entity. If the Document already includes a cover text for the same cover, previously added by you or by arrangement made by the same entity you are acting on behalf of, you may not add another; but you may replace the old one, on explicit permission from the previous publisher that added the old one. The author(s) and publisher(s) of the Document do not by this License give permission to use their names for publicity for or to assert or imply endorsement of any Modified Version. 5. COMBINING DOCUMENTS You may combine the Document with other documents released under this License, under the terms defined in section 4 above for modified versions, provided that you include in the combination all of the Invariant Sections of all of the original documents, unmodified, and list them all as Invariant Sections of your combined work in its license notice, and that you preserve all their Warranty Disclaimers. The combined work need only contain one copy of this License, and multiple identical Invariant Sections may be replaced with a single copy. If there are multiple Invariant Sections with the same name but different contents, make the title of each such section unique by adding at the end of it, in parentheses, the name of the original author or publisher of that section if known, or else a unique number. Make the same adjustment to the section titles in the list of Invariant Sections in the license notice of the combined work. In the combination, you must combine any sections Entitled "History" in the various original documents, forming one section Entitled "History"; likewise combine any sections Entitled "Acknowledgements," and any sections Entitled "Dedications." You must delete all sections Entitled "Endorsements."

27 26 6. COLLECTIONS OF DOCUMENTS You may make a collection consisting of the Document and other documents released under this License, and replace the individual copies of this License in the various documents with a single copy that is included in the collection, provided that you follow the rules of this License for verbatim copying of each of the documents in all other respects. You may extract a single document from such a collection, and distribute it individually under this License, provided you insert a copy of this License into the extracted document, and follow this License in all other respects regarding verbatim copying of that document. 7. AGGREGATION WITH INDEPENDENT WORKS A compilation of the Document or its derivatives with other separate and independent documents or works, in or on a volume of a storage or distribution medium, is called an "aggregate" if the copyright resulting from the compilation is not used to limit the legal rights of the compilation's users beyond what the individual works permit. When the Document is included in an aggregate, this License does not apply to the other works in the aggregate which are not themselves derivative works of the Document. If the Cover Text requirement of section 3 is applicable to these copies of the Document, then if the Document is less than one half of the entire aggregate, the Document's Cover Texts may be placed on covers that bracket the Document within the aggregate, or the electronic equivalent of covers if the Document is in electronic form. Otherwise they must appear on printed covers that bracket the whole aggregate. 8. TRANSLATION Translation is considered a kind of modification, so you may distribute translations of the Document under the terms of section 4. Replacing Invariant Sections with translations requires special permission from their copyright holders, but you may include translations of some or all Invariant Sections in addition to the original versions of these Invariant Sections. You may include a translation of this License, and all the license notices in the Document, and any Warranty Disclaimers, provided that you also include the original English version of this License and the original versions of those notices and disclaimers. In case of a disagreement between the translation and the original version of this License or a notice or disclaimer, the original version will prevail. If a section in the Document is Entitled "Acknowledgements," "Dedications," or "History," the requirement (section 4) to Preserve its Title (section 1) will typically require changing the actual title. 9. TERMINATION You may not copy, modify, sublicense, or distribute the Document except as expressly provided for under this License. Any other attempt to copy, modify,