Herstel natuur West Zeeuws-Vlaanderen Strijdersgatpolder (2 e fase)

Transcriptie

1 Herstel natuur West Zeeuws-Vlaanderen Strijdersgatpolder (2 e fase) Versie 22 maart 2010 Opdrachtgever: Dienst Landelijk Gebied Adviesbureau Wieland Liniestraat ZS Hulst 1

2 Inhoud Inleiding Informatie over het plangebied Landschap en grondgebruik Archeologie Oppervlaktewaterpeilen Geologie en bodem Hoogteligging Huidige waarden natuur, cultuurhistorie en recreatie Beleid Inrichting Natuurdoeltypen Maatregelen Recreatie Nabuurschap/Beheer

3 Inleiding In West Zeeuws-Vlaanderen is een groot deel van het krekensysteem opgenomen als kernen natuurontwikkelingsgebied in de Ecologische Hoofdstructuur. Ook de oude kreekarmen in de Strijdersgatpolder nabij Cadzand zijn hierin opgenomen. In de Strijdersgatpolder is meer dan 100 hectare begrensd als nieuwe natuur. Een klein deel hiervan is recent ingericht. Dit plan heeft betrekking op recent verworven percelen die grenzen aan reeds ingerichte percelen. In het kader van de 3 e uitvoeringsmodule van het Gebiedsplan West Zeeuws- Vlaanderen kunnen op korte termijn recent verworven deelgebieden ingericht worden. Waterschap Zeeuws-Vlaanderen (Scheldestromen in oprichting) wil in het plangebied een oever herinrichten wat onder andere gunstig is voor waterberging. In dit rapport worden het natuurstreefbeeld, de inrichtingsmaatregelen ten gunste van natuur, waterberging, recreatie voor verschillende deelgebiedjes in de Strijdersgatpolder omschreven. 3

4 1 Informatie over het plangebied Het plangebied is gelegen in het polderlandschap ten oosten van Cadzand. Het terrein is circa 20 hectare groot en is eigendom van bureau beheer landbouwgronden, staatsbosbeheer en waterschap Zeeuws-Vlaanderen. Na inrichting zal het plangebied beheerd worden door staatsbosbeheer. Kaart 1. Ligging van het plangebied in de omgeving. 4

5 Kaart 2. Kadastrale ligging van het plangebied. 5

6 Kaart 3. Luchtfoto van het plangebied. Kaart 4. Detail luchtfoto van het zuidelijk deel van het plangebied. De begrenzing van de Strijdersgatpolder is opgenomen in het Natuurgebiedsplan Zeeland (2009). Het plangebied is begrensd als nieuwe natuur. De watergang heeft de status, natte ecologische verbindingszone langs/door NBP gebied. Het gebied is gelegen in het Nationaal Landschap West Zeeuws-Vlaanderen. 6

7 Kaart 6. Ligging van het plangebied in Natuurgebiedsplan. 7

8 Foto 1. Opgaande schietwilg in zuidelijk deel plangebied. Foto 2. Knotboom en oeverzone zuidelijk deel plangebied. 8

9 Foto 3. Bunker in het zuidelijk deel van plangebied. Foto 4. Wandel-/fietspad op oude trambaan. 9

10 Foto 5. Nog in te richten akker. Foto 6. Noordelijk deel plangebied. 10

11 Foto 7. Noordelijk deel plangebied. 1.1 Landschap en grondgebruik De Strijdersgatpolder, een opwas tussen twee kreekarmen, bevindt zich in de kern van het Eiland van Cadzand dat al vroeg werd ingepolderd (11 de eeuw). Het plangebied kent nu een agrarisch gebruik, een deel van het plangebied is akker en een ander deel is weiland. In het weiland bevinden zich enkele bunkers en restanten van verdedigingswerken uit de Tweede Wereldoorlog. 11

12 Kaart 7. Grondgebruik in het plangebied rond Archeologie Het plangebied komt niet voor als gewaardeerd terrein op de Archeologische Monumentenkaart. Op de Indicatieve Kaart Archeologische Waarden (IKAW) is voor het plangebied een lage verwachtingswaarde aangegeven. Dit wil zeggen dat er een lage kans bestaat op het aantreffen van archeologische waarden. In de nationale archeologische database Archis en in het Zeeuws Archeologisch Archief zijn vindplaatsen bekend ter plaatse of in de directe omgeving van het plangebied. In het plangebied bevindt zich een vindplaats met waarnemingsnummer 40278, het gaat om vondsten van een mogelijke bewoning uit de post middeleeuwen. Er is in de jaren 90 door RAAP in opdracht van DLG een uitgebreid bureauonderzoek geweest. Dit houdt in dat er archeologisch vooronderzoek noodzakelijk is. 1.3 Oppervlaktewaterpeilen Zoals zoveel kreekresten in Zeeuws-Vlaanderen, maakt de watergang door het plangebied als hoofdwaterloop deel uit van het afwateringssysteem. De noordelijk gelegen polders wateren af via de Strijdersgatpolder. Het water wordt afgevoerd naar het zuidelijk gelegen afwateringskanaal en wordt bij Cadzand uitgelaten. Het zomerpeil is 0.80 NAP en winterpeil is 0.90 NAP. Het ondiepe grondwater is zoet. Uit maandelijkse 12

13 waterkwaliteitsmetingen blijkt dat oppervlaktewater brak is. Het waterschap Zeeuws- Vlaanderen (Scheldestromen in oprichting) wil op deze locatie oevers herinrichten ten gunste van onder andere waterberging en oeverherstel. In het centrale deel van het plangebied wordt een onderbemaling 1.58 NAP uitgevoerd ten gunste van een laaggelegen perceel dat nog in regulier landbouwkundig gebruik is. Op het moment dat deze onderbemaling opgegeven wordt zal de grondwaterstand in de directe omgeving van de betreffende onderbemaling stijgen. Er zal hier een grotere moeraszone ontstaan wat voor het ontwikkelen van natuurwaarden gunstig is. 1.4 Geologie en bodem De geologische opbouw van het gebied bestaat uit afzettingen van Duinkerke (ontwikkeld als Duinkerke IIIb op afzettingen van Duinkerke IIIa) op Pleistoceen. De kreken zijn opgevuld met jonge kreekafzettingen (Duinkerke IIIb). De bodem bestaat uit kalkrijke klei en zware zavel. De laagste grondwaterstand is > 120 cm, de hoogste grondwaterstand is tussen de 40 en 80 cm. 13

14 1.5 Hoogteligging Kaart 8. Hoogteligging van het plangebied. 14

15 15

16 1.6 Huidige waarden natuur, cultuurhistorie en recreatie Het plangebied is voor een deel in gebruik als akkerland. Hier komen geen natuurwaarden van belang voor. De oeverzone van de watergang is vrij smal. Mogelijk dat hier algemene soorten moerasvogels voorkomen. De watergang zelf wordt gebruikt als foerageergebied door watervleermuizen. Gezien het biotoop is het ook mogelijk dat hier de waterspitsmuis voorkomt. De lager gelegen delen zijn in gebruik als weiland. Hier komen planten voor die brakke omstandigheden indiceren zoals: Melkkruid, Zilte rus, Aardbeiklaver, Heen, Zilte schijnspurrie. Het nabijgelegen bos van Erasmus is een interessant gebied voor broedvogels (bos en struweel) en voor amfibieën. Tot begin jaren negentig was hier een kleine geïsoleerde populatie Boomkikkers aanwezig. De dichtstbijzijnde populatie Boomkikkers bevinden zich nu op ongeveer 5 kilometer afstand in de Verschepolder, Kievittepolder en Retranchement. In het bos van Erasmus is recent nog wel voortplanting geconstateerd van de Kamsalamander. Langs de oevers en in de weilanden in het gebied komen broedvogels als Rietgors, Waterral, Kleine karekiet, Blauwborst, Patrijs, Roodborsttapuit, Steenuil en Patrijs voor. Dwars door het gebied liep vroeger een trambaan. Recent is de ondergrond hiervan aangekocht en is er een doorlopend wand- en fietspad aangelegd. Ook in het aangrenzende bos van Erasmus zijn uitstekende wandelmogelijkheden. 16

17 2 Beleid In het Natuurbeleidsplan (NBP) wordt de Ecologische Hoofdstructuur (EHS) aangegeven als middel voor de versterking van de natuurwaarden in Nederland. Biodiversiteit en natuurlijkheid zijn leidende principes bij de uitvoering van het natuurbeleid. Dit houdt in dat de aandacht primair uitgaat naar soorten en ecosystemen van nationale en internationale betekenis en dat natuurontwikkeling en behoud zoveel mogelijk plaats dient te vinden door het bevorderen van natuurlijke processen. Naast het realiseren van de Ecologische Hoofdstructuur is voor een aantal soorten extra aandacht vereist. De extra bescherming en maatregelen voor de meest kwetsbare en bedreigde planten- en diersoorten, die onvoldoende kunnen profiteren van het gangbare beleid voor natuur, zijn uitgewerkt in de provinciale Nota Soortenbeleid. Op dit moment wordt dit beleid vormgegeven in de Leefgebiedenbenadering. Voor de meest urgente soorten zijn ook landelijk beschermingsplannen opgesteld. In de omgeving van het plangebied gaat het om soorten als: Boomkikker, Kamsalamander, Meervleermuis, Otter en Steenuil. De Otter is aangewezen als aandachtssoort, onder meer vanwege de indicatorfunctie van deze soort voor de kwaliteit van het watermilieu. Dit betekent dat het streven naar de terugkeer van de Otter niet op zichzelf staat, maar gericht is op het herstel van gehele aquatische ecosystemen. Naast een goede waterkwaliteit en rustige leefgebieden van voldoende grootte, zijn ook migratiemogelijkheden tussen de leefgebieden noodzakelijk voor een gezonde populatieontwikkeling. Het Zeeuws-Vlaams krekengebied is van groot belang als potentieel leefgebied van de Otter. 17

18 3 Inrichting Voor het inrichtingsvoorstel van het plangebied is met name gefocust op de bedreigde soorten die in de directe omgeving voorkomen. De gids soorten zijn hierbij de amfibieën. Indien deze soorten er voor kunnen komen is het gebied ook geschikt voor andere bedreigde diersoorten. Binnen het plangebied zijn in de matig zware kleigronden overgangen van nat naar droog aanwezig. Deze kunnen versterkt worden door plaatselijke afgraving. In het zuidelijke deel is nog een greppelstructuur in het weiland aanwezig. Door intrappen door vee en mogelijk dempen zijn de greppels ondieper geworden. De originele greppelstructuur zal weer hersteld worden. Het extra microreliëf biedt goede mogelijkheden voor het ontwikkelen van (zilte) moerasvegetatie. Het waterschap Zeeuws-Vlaanderen (Scheldestromen in oprichting) wil graag een oever langs de watergang verflauwen. Naast waterberging ontstaan er extra mogelijkheden voor (zilte) moerasontwikkeling. In de jaren tachtig en negentig van de vorige eeuw kwamen in de omgeving van het plangebied zowel de Boomkikker als de Kamsalamander nog voor. In het achtergronddocument bij het beschermingsplan Boomkikker wordt gesproken over de aanleg van A-basisbiotopen en B-basisbiotopen. In A-basisbiotopen dient een optimale voortplanting mogelijk te zijn. Via B-basisbiotopen dient uitwisseling plaats te vinden met andere kerngebieden. Er wordt een A -basis biotoop aangelegd en daaromheen worden B- basistbiopen aangelegd. Het gebied Strijdergatpolder (Knokkert) is aangemerkt als kerngebied voor de Boomkikker. In 2000, werd gesteld dat er 40 hectare extra leefgebied gerealiseerd dient te worden. Hierin dienen ministens 5 A-basisbiotopen en 15 B-basisbiotopen aanwezig te zijn. In 2000 waren 2 A-basisbiotopen aanwezig. Vanuit de Strijdersgatpolder dient uitwisseling mogelijk te zijn met de kerngebieden Groedse duintjes en Retranchement. Drinklpoelen zijn tevens gunstige biotopen voor libellen. Recent is gebleken dat drinkpoelen in Zeeuws-Vlaanderen een belangrijke stapsteen zijn voor nieuwe libellensoorten die vanuit het zuiden Nederland koloniseren. De Gaffelwaterjuffer, Zuidelijke heidelibel, Zuidelijke glazenmaker en Vuurlibel zijn in de directe omgeving vastgesteld en zijn landelijk gezien nog zeldzaam tot zeer zeldzaam. A-basisbiotoop voor amfibieën: Geen rechtstreeks contact met sloten Minder dan 40 meter gelegen van een landbiotoop (struweel) Wateroppervlakte tussen de 1000 en 2000 m 2 Geen vis Water onbeschaduwd Talud oevers 1 : 6 tot 1 : 10 Eenmaal in de 5 a 10 jaar droogvallend Afstand tot andere voortplantingswateren maximaal 500 meter Bloemrijke graslanden en struwelen zijn eveneens waardevol als broed- en foerageergebied voor vogels en insecten. Akkers worden omgevormd tot weiland. In de weilanden komen opgaande struwelen. Deze worden ingeplant met Eenstijlige meidoorn, Koebraam en 18

19 Hondsroos. Deze biotopen vormen goede leefgebieden voor struweelvogels, amfibieën en vlinders. Door middel van aanplanten van knotbomen kan het gebied op termijn als broedgebied voor de Steenuil dienen. Deze soort is in Nederland sterk afgenomen maar komt nog voor in de directe omgeving van het plangebied. Op het zuidwestelijke terrein zijn 2 bunkers van een verschillend formaat aanwezig. De grootste biedt prima mogelijkheden om in te richten als winterverblijf voor vleermuizen. De volgende soorten zijn te verwachten: watervleermuis, baardvleermuis, gewone grootoorvleermuis. De andere bunker fungeert als broedgelegenheid voor boerenzwaluwen. Om het aantal vestingplaatsen voor het nest te verbeteren worden balkjes aangebracht. Ook in het zuidoostelijke weiland staat een bunker. Deze dient nog onderzocht te worden op potentiële geschiktheid als winterverblijf voor vleermuizen. Het zuidoostelijke weiland zal via het aangrenzende bos een verbonden worden met reeds ingerichte weilanden, zo ontstaat er een grotere begrazingseenheid. 3.1 Natuurdoeltypen Hieronder volgt een korte beschrijving van de in het gebied voorkomende natuurdoeltypen en de in het gebied te verwachten doelsoorten. Deze beschrijving is gebaseerd op het Handboek Natuurdoeltypen, 2 e herziene editie, met vertaling naar de specifieke Zeeuwse situatie Gebufferde poel en wiel Drinkpoelen en kleine open wateren met een rijke oever- en watervegetatie. Van belang voor onder meer insecten en amfibieën als Boomkikker en Kamsalamander. Doelsoorten: amfibieën: Kamsalamander, Boomkikker. Vaatplanten: Brede waterpest Kanaal en vaart Lijnvormig water dat onderdeel is van een groter hydrologisch systeem Doelsoorten: Meervleermuis, Watervleermuis, Otter, Waterspitsmuis, IJsvogel, Dodaars Moeras Begroeiing van hoge moerasplanten als Riet, lisdodden en biezen langs open water. Er is permanent open water aanwezig, in de zomer kan een korte periode het maaiveld droogvallen. Van belang voor onder meer broedvogels als Rietgors, Waterral en Blauwborst. Plaatselijk langs de watergang. Vogels: Blauwborst, Dodaars Bloemrijk grasland van het zeekleigebied De matig vochtige, bloemrijke graslanden ontwikkelen zich onder invloed van begrazing tot kamgrasweiden. De dijken en graslanden met een klei en zavelige ondergrond kunnen zich ontwikkelen tot Glanshaverhooiland. Doelsoorten: Gewone agrimonie, Dubbelkelk, Kattendoorn, Kamgras, Klavervreter, IJzerhard, Patrijs, Steenuil, Torenvalk, Koninginnepage, Vijfvlekkige Sint Jansvlinder, Veldspitsmuis Zoom, mantel en droog struweel van de hogere gronden Hoge kruiden en braam, meidoorn- en sleedoornstruwelen. Plaatselijk aanwezig. 19

20 Doorsoorten: Veldspitsmuis, Grasmus, Kneu, Patrijs, Roodborsttapuit, Steenuil, Boomkikker, Kamsalamander. 20

21 3.2 Maatregelen Plaatsen rasters (betonnen rasterpalen), vangkooi en damhekken ten behoeve van begrazing. Uitrasteren beplanting tot circa 5 meter van de beplanting. Aanbrengen struweel met eenstijlige meidoorn, hondsroos en koebraam Planten knotbomen (inclusief bescherming) Verdiepen bestaande greppels Ontgraven grond voor aanleg 11 drinkputten, diepte variërend tussen de 1,5 meter maaiveld tot 2,5 maaiveld. Ontgraven grond ten behoeve van flauwe oevers Inrichten 2 vleermuiswinterverblijven (inclusief opvoeren minimaal 1 meter grond op bunker) en zwaluwbroedplaats Grond wordt bij voorkeur verwerkt buiten het plangebied. Indien dit niet mogelijk is dan wordt deze verwerkt op de hogere terreindelen in het plangebied dat nu in gebruik is als akker Huidige akkerbouwpercelen Inzaaien met gras. Knotten bomen met achterstallig onderhoud Uitbaggeren bestaande drinkputten Verstoren aanwezige drainage 3.3 Recreatie Het terrein biedt goede mogelijkheden voor extensieve recreatie (wandelen en fietsen). Er is recent een doorgaand wandelen fietspad aangelegd over het oude tracé van de trambaan. Deze loopt langs de in te richten percelen. Vanaf dit pad zijn deze terreinen uitstekend beleefbaar. 3.4 Nabuurschap/Beheer Bij de inrichting worden geen hydrologische maatregelen voorgesteld die invloed hebben op de grondwaterstand van de omliggende landbouwpercelen. De voorgestelde ontgravingen hebben geen effect op het gebruik van aangrenzende gronden. Aan te planten struweel of (knot)bomen komen op voldoende afstand van de erfgrens. De overlast van overwaaiende onkruiden wordt zoveel mogelijk voorkomen. Tijdens de ontwikkeling wordt eventueel een aangepast beheer gevoerd (hogere begrazingsdruk, aanvullend maaien). Het reguliere beheer zal bestaan uit begrazing, bij voorkeur met runderen. Eventuele faunaschade kan worden voorgelegd aan de faunabeheereenheid. 21