Reward Kat. Simpel en vriendelijk beloningsprogramma voor kinderen

Transcriptie

1 Simpel en vriendelijk beloningsprogramma voor kinderen

2 Wat is een Beloningssysteem? Uitleg Materiaal WAT In een positieve omgeving krijgen kinderen meer ruimte om te groeien. Belonen werkt beter dan straffen. Hoe kun je je kind op een goede manier belonen? Dat kan dagelijks door het opmerken van gewenst gedrag en het geven van positieve aandacht. Wat fijn dat jij de poes eten hebt gegeven. Dankjewel. Meestal is een compliment of een aai over de bol voldoende, maar soms heeft je kind een extra steuntje nodig voor het zetten van de volgend stap. Een beloningssysteem kan dan helpen. Rewardkat helpt je met het samenstellen van een beloningsprogramma, waardoor je op een leuke en speelse manier met je kind kunt gaan oefenen met het aanleren van gewenst gedrag. Op deze website vind je kindvriendelijk beloningsmateriaal en adviezen voor het gebruik daarvan voor kinderen in de basisschoolleeftijd (4-1 jaar). Voor jongere kinderen (±4-7 jaar) is een beloningkaart met stickers voldoende om te stimuleren. Geef de sticker direct na het gewenste gedrag, in combinatie met positieve aandacht. Zie verder het kopje Gebruik in de praktijk. Ook voor kinderen van 7-10 zijn er simpele beloningskaarten te downloaden. Voor oudere kinderen (±8-1 jaar) gebruik je de leukedingenlijst en fiches of knikkers in een bak (of glazen potje). Kinderen sparen punten (knikkers/fiches), die ze kunnen inwisselen voor samen bedachte beloningen (zie leukedingenlijst). Bij de beloningen moeten met name veel kleine (korte termijn) beloningen en eventueel een aantal grotere beloningen staan. Een kleinere beloning kost bijvoorbeeld 1 tot 4 punten en een grotere beloning 5-1 punten. Beloningen kosten de ouders liefst geen of weinig geld (niet materieel), en zijn grotendeels sociaal (iets samen doen, of prive-tijd met papa of mama). Het geven van zakgeld als beloning wordt afgeraden. Voor een leuk gezinsuitje of sociale activiteit die geld kost kun je eventueel een uitzondering maken. Zie ook in gebruik in de praktijk. Spreek van tevoren af wanneer je kind punten mag inleveren en wanneer de beloning uitgevoerd wordt. Het kan misschien niet dezelfde dag, maar het is wel belangrijk dat de beloning binnen een week uitgevoerd wordt. WANNEER Gebruik het programma wanneer je kind een extra steuntje in de rug nodig heeft voor het zetten van de volgende stap, die past binnen zijn/haar ontwikkeling. Of als je een positieve stimulans wilt geven, omdat je telkens strijd krijgt over bepaald gedrag. Voorbeelden van gedrag waarbij je het kunt gebruiken: Naar de wc gaan; Ruzie verminderen tussen broers en zussen; Zelfstandig aankleden; Kamer opruimen; Tafel dekken; Op tijd naar bed gaan; Er kan van alles! VOORBEREIDING Een goed beloningssysteem opzetten klinkt makkelijker dan het is. Daarom is een goede voorbereiding het halve werk. Als je halsoverkop start moet je tussendoor bijstellen en kan er strijd ontstaan, dan zal het niet werken. Beschrijf precies welk gedrag je wilt belonen, bedenk situaties die discussie kunnen opleveren, en hoe je strijd op die momenten kunt voorkomen. HOE Friendly Farm Name: For: Pink Hearts Name: For: Bedenk welk gedrag je wilt aanmoedigen en beschrijf het concreet: jij en je kind moeten precies snappen wat hij/zij gaat oefenen en jullie moeten samen gemotiveerd zijn. Je kunt vervolgens beloningsmateriaal samenstellen, dat bij je kind past. Hieronder vind je een korte uitleg van het beloningsmateriaal: Voor jonge kinderen (±4-7) zijn simpele stickerkaarten te downloaden. Hang de kaart op in huis (bijvoorbeeld de koelkast) en vertel wanneer je kind een sticker kan verdienen. Geef direct een sticker, zodra het kind het gewenste gedrag laat zien, samen met een compliment. Benoem daarbij het gedrag wat je kind goed heeft gedaan je krijgt deze sticker omdat je op de wc geplast hebt. Voor oudere kinderen (±7-1) kun je werken met fiches of knikkers, in combinatie met de Voorbeeld Leukedingenlijst. Spreek af met welk gedrag je kind punten kan verdienen en geef telkens een fiche of knikker, wanneer het gewenste gedrag getoond wordt. Op de Leukedingenlijst staan verschillende beloningen aangegeven met een kostprijs in punten. Je kind kan gespaarde punten inwisselen voor de beloning, die hij/zij op dat moment wil. Wil je werken met het eenvoudigere stickerprogramma boven de 7 jaar, dan kan dat. Er zijn namelijk ook voor kinderen van 7-10 een aantal simpele stickerkaarten te downloaden op deze website.

3 Gebruik in de praktijk Gebruik in de praktijk Ga voor aanvang zitten met je kind en vertel wanneer jullie gaan starten met het beloningsprogramma en welkgedrag jullie de komende weken gaan oefenen. Wees creatief, maakt het zo aantrekkelijk en leuk mogelijk. In plaats van de beloningskaarten op de website te gebruiken, kun je ook samen een beloningskaart/ posterknutselen. Oefen niet teveel nieuwe gedragingen tegelijk en begin met kleine stapjes. Het moet haalbaar zijn. Te hogeeisen werken ontmoedigend. Het nieuwe gedrag lijkt misschien simpel voor jou, maar voor je kind kan het toch eengrote stap zijn. Voor het stimuleren van motivatie en zelfvertrouwen is het belangrijk, dat de eerste stickers/punten snelen makkelijk (op de eerste dag) te halen zijn. Start daarom met iets dat al bijna vanzelf gaat. Je kunt in het beginbelonen voor de inzet (bijvoorbeeld proberen op de wc te zitten) en later voor het (gewenste) resultaat. Gebruik het beloningssysteem consequent. Merk gewenst gedrag altijd op en vergeet niet om daarvoormeteen te belonen. Baken het gedrag waarvoor beloond wordt, goed af. Maak het concreet (je kunt het zien/tellen), zodat je hiergeen misverstanden over kunt krijgen. Baken het gedrag waarvoor beloond wordt, goed af. Maak het concreet (je kunt het zien/tellen), zodat je hiergeen misverstanden over kunt krijgen. Hang de beloningskaart op een prominente plek in huis, op ooghoogte van je kind, bijvoorbeeld de koelkastof de slaapkamer van je kind. Bedenk dit samen. Sommige kinderen schamen zich voor het feit dat ze eenbeloningssysteem gebruiken ten opzichte van vriendjes/vriendinnetjes. Dan zijn goede plekken: de binnenkant vaneen keukenkastje, deur van de kledingkast, of in de badkamer; als het bijvoorbeeld gaat om ochtend/avondritueel. Gelukkige ouders zijn betere opvoeders. Laad je batterij af en toe op, zorg goed voor jezelf en zoek daarvoor steun bij je partner/ouder/vriend(in). Zo kun je meer geduld opbrengen en positiever reageren. Geef als ouder het goede voorbeeld, je kind zal motivatie verliezen als ouders het gedrag zelf niet laten zien. Soms zijn broers/zussen jaloers op de extra aandacht van hun broer/zus die een beloningssysteem heeft. Jekunt dan hen dan ieder een eigen beloningssysteem geven, aangepast op het eigen ontwikkelingsniveau, zodat hetgeen competitie wordt. Treed negerend of neutraal (niet straffend) op als je kind het oude, ongewenste gedrag laat zien. Combineer het geven van stickers/punten altijd met positieve aandacht (een compliment en een glimlach,schouderklopje of aai over de bol). Benoem daarbij precies waarom je kind de sticker krijgt. Combineer het geven van stickers/punten altijd met positieve aandacht (een compliment en een glimlach,schouderklopje of aai over de bol). Benoem daarbij precies waarom je kind de sticker krijgt.

4 Gebruik in de praktijk Gebruik in de praktijk Geef de sticker/fiche meteen na gewenst gedrag (niet pas s avonds, want dan is het kind vergeten waaromhij/ zij de sticker heeft gekregen). Je kind plakt dan zelf de sticker op de beloningskaart. Geef de sticker/fiche meteen na gewenst gedrag (niet pas s avonds, want dan is het kind vergeten waaromhij/ zij de sticker heeft gekregen). Je kind plakt dan zelf de sticker op de beloningskaart. Het programma werkt niet voor altijd! Gebruik een beloningssysteem voor een periode van 3 á 4 weken, daarna verliezen kinderen (en ouders) vaak de interesse. Begin als je tijd hebt: start een beloningsprogramma niet in een drukke periode. Maak het interactief, laat je kind meebeslissen. Bespreek bijvoorbeeld welk gedrag beloond zal worden en voor welke beloningen ze willen sparen. Hoe gemotiveerder je kind is, hoe beter het zal lukken. Sluit aan het einde feestelijk af met bijvoorbeeld een stukje taart en het diploma en complimenteer elkaar methet resultaat.

5 Fun-things-to-do-list Music Fairies Diploma Name Lisa... Points Rewards Verkleden Papa moet een grap vertellen Mama ruimt je kamer op Fietsen Naar het zwembad Een spelletje doen met papa Schmincken Naar de dierentuin Knutselen Buitenspelen met mama Feestmaal Naar de film Playbacken Samen op de wii 1 point for 3 points for op tijd naar bed gaan (voor 0:30) in bed blijven na bedtijd DIPLOMA for In bed blijven na bedtijd... Name Lisa... Date Aug - 01

6 Wetenschappelijke achtergrond Wetenschappelijke achtergrond Het beloningsprogramma is gebaseerd op principes uit het behaviorisme. John B. Watson ( ) pleitte voor het gebruik van conditioneringsprincipes in de opvoeding (Psychological care of infant and child, 1913). Burrhus F. Skinner ( ) beschreef de operant conditioning theory : hij ontdekte in experimenten met dieren dat gedrag gestimuleerd kan worden door positieve bekrachtigers (reïnforcers) te koppelen aan het gedrag, zoals een compliment of een cadeautje. Het gewenste gedrag zal frequenter getoond worden, wanneer zowel dieren als mensen merken, dat bepaald gedrag consequent zal leiden tot prettige gevolgen. Deze leerprincipes gelden voor iedereen, zowel volwassenen als kinderen, denk bijvoorbeeld aan hoe een compliment van je baas ervoor kan zorgen dat je meer motivatie krijgt voor je werk. Deze theorie vormde samen met theorie over klassiek conditioneren van Pavlov ( ) de basis voor de gedragstherapie (behaviorism/behavioural psychology), die in vele psychologieboeken terug is te vinden en beoefend wordt door psychologen. Een beloningssysteem kan onderdeel zijn van de gedragstherapie en wordt in het Engels vaak een token economy system genoemd. De operant conditioning theory beschrijft ook dat ongewenst gedrag ontmoedigd kan worden met straf, dit is echter geen onderdeel van dit beloningsprogramma. Onder andere omdat er vanuit wordt gegaan, dat voor het aanleren van nieuwe gedragingen een positieve omgeving nodig is en beloning een krachtiger middel is dan straf. Negatieve aandacht door straf kan averechts werken en zelfs macht geven aan kinderen. Daarnaast leer je door straf met name wat je niet mag doen, maar niet wat je wel moet doen. In een positieve omgeving krijgen kinderen meer zelfvertrouwen voor het zetten van de volgende stap. Na het opdoen van succeservaringen groeit de eigenwaarde en krijgt het kind plezier in het leren. Als het kind veel negatief gedrag laat zien, kan de beloning worden gegeven op momenten dat het negatieve gedrag afwezig is, bijvoorbeeld als er een uur lang geen ruzie is gemaakt. Natuurlijk hebben kinderen ook een kader en regels nodig. Als je kind tijdens het werken met het beloningssysteem het ongewenste gedrag laat zien (het gedrag waar voor wordt geoefend) raden we een time out aan (negeren van het ongewenste gedrag), als je er wel iets van wil zeggen reageer dan neutraal. Benoem bijvoorbeeld als je kind in zijn/haar broek heeft geplast, met een neutrale toon, je hebt in je broek geplast, ga maar een nieuwe onderbroek aantrekken. ARGUMENTEN TEGEN EEN BELONINGSYSSTEEM: STOF TOT NADENKEN In het boek Liefdevol opvoeden, een kunst wordt aangeraden alleen (materieel) te belonen in uitzonderingssituaties. Te lang (materieel) belonen kan door het kind ervaren worden als een dwangmiddel, wat funest is voor de intrinsieke motivatie (wil van binnenuit). Daarnaast volgen na een handeling automatisch belonings- en strafelementen, waar het kind van kan leren. Als een kind bijvoorbeeld s ochtends treuzelt, en te laat komt op school zal het van de leerkracht een opmerking krijgen. Als je je kleren niet in de wasmand hebt gegooid zijn ze niet gewassen de volgende dag. Het ervaren van deze natuurlijke gevolgen is heel belangrijk voor het leerproces. Ook Cladder, Nijhof-Huysse en Mulder (009) geven aan dat het de voorkeur heeft om natuurlijke gevolgen te laten spreken: een beloningssysteem is bedoeld als een tijdelijk hulpmiddel. Daarnaast noemt Eva Kessler (008) straffen en belonen een gebaar uit de hoogte : zij geeft er de voorkeur aan om naast het kind te staan in plaats van erboven. Sommige ouders vinden dat kinderen moeten gehoorzamen zonder dat ze daar extraatjes voor krijgen. Een kanttekening hierbij is, dat het niet bedoeld is als een `omkoopsysteem`, maar als een tijdelijke stimulans om te leren. De ervaring leert, dat kinderen het geleerde gedrag na het programma graag laten zien zonder beloning. Wel is het mede daarom belangrijk om met name sociale beloningen (bijv. samen fietsen/knutselen) te geven en weinig materiële. Gedragstherapeuten spreken ook over het principe van shaping en chaining waarbij gedrag in kleine tussenstapjes wordt opgedeeld en langzaam wordt bijgeschaafd, totdat het onder de knie is. Daarnaast leren kinderen het beste in een sociale omgeving, door de imitatie van anderen. Het goede voorbeeld geven (modeling) is daarom ook heel belangrijk.

7 Waarschuwing Een beloningssysteem is bedoeld als een kleine stimulans, als je kind een extra zetje nodig heeft. Het is zeker niet de oplossing voor elk probleem. Bedenk dus of dit bij jou als ouder en bij (de ontwikkeling van) je kind past. Als het niet werkt, betekent niet dat je het verkeerd uitgevoerd hebt: misschien was een beloningssysteem niet de juiste manier om je kind te helpen. Je kunt dan wachten, totdat hij/zij de sprong later vanzelf maakt of de hulp inschakelen van een vriendin, een opvoedpunt of, via je huisarts, een kinderpsycholoog/orthopedagoog.