Evaluatie Beschermingsplan vroedmeesterpad en geelbuikvuurpad in Limburg

Transcriptie

1

2

3 Evaluatie Beschermingsplan vroedmeesterpad en geelbuikvuurpad in Limburg

4 Roermond, mei 2012 R. Geraeds & F. Blezer (IKL) W. Bosman (RAVON) B. Crombaghs (Natuurbalans Limes Divergens) Projectnummer: SO-566

5 INHOUD 1. Inleiding 1 2. Platform / Netwerk geelbuikvuurpad en vroedmeesterpad Algemeen Activiteiten van het Platform 3 3. Evaluatie van het Platform 5 4. Uitgevoerde maatregelen Uitgevoerde beheermaatregelen Introducties geelbuikvuurpad 7 5. Populatieontwikkeling Resultaten monitoring geelbuikvuurpad Resultaten monitoring geelbuikvuurpad , de nieuwe leefgebieden Resultaten monitoring vroedmeesterpad Toekomst Inleiding Naam Doel Deelnemers Werkwijze en activiteiten Organisatie Professionele monitoring van de populatieontwikkeling Kosten en financiering Continuïteit Literatuur 29 Bijlage 1: overzicht van de leefgebieden van de geelbuikvuurpad en de vroedmeesterpad Bijlage 2: tabel met uitgevoerde maatregelen

6

7 1. INLEIDING De geelbuikvuurpad en de vroedmeesterpad zijn twee soorten die van nature alleen in Zuid- Limburg voorkomen. Beide soorten laten echter een drastische achteruitgang zien waardoor voor het voortbestaan gevreesd werd. De geelbuikvuurpad was in het verleden bekend van circa 80 vindplaatsen in het mergelland, waarvan er in 2005 nog slechts vijf over waren. De vroedmeestepad kende nog een veel groter aantal vindplaatsen en ook deze soort ging de laatste decennia op tal van plaatsen achteruit. Om deze achteruitgang te stoppen zijn in 2006 in opdracht van de stichting IKL het Beschermingsplan vroedmeesterpad en (CROMBAGHS & BOSMAN, 2006) en het Actieplan vroedmeesterpad & geelbuikvuurpad Limburg (KÜSTERS et al., 2006) opgesteld. Het is een voortzetting van het in 2000 door het Ministerie van Landbouw, Natuurbeheer en Visserij opgestelde Beschermingsplan vroedmeesterpad en geelbuikvuurpad (LENDERS, 2000). Het beschermingsplan is bedoeld om een breed publiek te interesseren voor het behoud van de soorten en schetst een duidelijk beeld van de gewenste situatie in de afzonderlijke leefgebieden. Per leefgebied worden de gewenste maatregelen globaal aangegeven. De concrete uitwerking van deze maatregelen is opgenomen in het Actieplan. Dit was dan ook voornamelijk bedoeld voor alle beheerders en terreineigenaren van de leefgebieden van beide soorten. Vanaf het verschijnen van het beschermingsplan is door verschillende instanties gewerkt aan de verbetering van het leefgebied van de geelbuikvuurpad en vroedmeesterpad in Limburg. Met het verstrijken van de planperiode van het beschermingsplan is in 2011 opnieuw de balans opgemaakt van de actuele stand van zaken ten aanzien van de twee Zuid-Limburgse paddensoorten. In het onderstaande worden beknopt de maatregelen geëvalueerd die in de periode zijn uitgevoerd. 1

8 2 Evaluatie Beschermingsplan vroedmeesterpad en

9 2. PLATFORM / NETWERK GEELBUIKVUURPAD EN VROEDMEESTERPAD 2.1 Algemeen Het Platform geelbuikvuurpad en vroedmeesterpad is in 2000 opgericht op initiatief van de afdeling Groen van de provincie Limburg. Directe aanleiding hiervoor was dat bij het herstel en de aanleg van voortplantingswateren, voortvloeiend uit het Beschermingsplan vroedmeesterpad en geelbuikvuurpad , duidelijk werd dat zeer specifieke informatie beschikbaar moet zijn om op efficiënte wijze de bescherming van beide soorten vorm te geven. In het Platform zijn beleidsmakers, natuurbeschermingsorganisaties, particuliere terreineigenaren en bedrijven vertegenwoordigd. Doel van het Platform is om informatie en kennis uit te wisselen zodat iedereen op de hoogte is van actuele, relevante ontwikkelingen binnen populaties van beide paddensoorten. Verder leveren de leden van het Platform een wezenlijke bijdrage aan de jaarlijkse monitoring van de geelbuikvuurpad en de vroedmeesterpad. De geelbuikvuurpad en de vroedmeesterpad stellen zeer specifieke eisen aan hun leefgebied. Voortschrijdende successie in de leefgebieden pakt meestal negatief uit voor de soorten. Wanneer de voortplantingswateren en de landbiotopen dichtgroeien, worden deze voor beide soorten snel ongeschikt. Het is dus belangrijk om een bepaalde mate van openheid in de leefgebieden te behouden. Hiervoor zijn veelal kleinschalige ingrepen nodig die goed door vrijwilligers kunnen worden uitgevoerd. Om deze reden is in 2006 het vrijwilligers Netwerk geelbuikvuurpad en vroedmeesterpad opgericht. De bedoeling van dit Netwerk was om met behulp van plaatselijke vrijwilligers regelmatig beheers- en inspectiewerk uit te voeren aan de circa 200 voortplantingsplaatsen. Omdat veel leden van het Platform ook lid zijn van het Netwerk is in de praktijk het onderscheid tussen beide organen niet altijd even duidelijk. Omdat de doelstellingen ook in elkaars verlengde liggen is geleidelijk aan geen onderscheid meer gemaakt tussen het Platform en het Netwerk. In het vervolg wordt daarom ook alleen nog maar over het Platform gesproken. De belangrijkste bezigheden van het Platform zijn: 1. het monitoren van de deelpopulaties van de geelbuikvuurpad en vroedmeesterpad; 2. het signaleren van negatieve ontwikkelingen binnen de deelpopulaties; 3. het organiseren van noodzakelijke beheermaatregelen (zelf of door derden); 4. kennisuitwisseling. 2.2 Activiteiten van het Platform Platformdagen, excursies en lezingen In de periode was er jaarlijks één platformdag, waarbij in 2009 tevens een netwerkdag werd georganiseerd. Doel van deze bijeenkomsten is de uitwisseling van kennis en ervaringen van de leden en de presentatie van de populatieontwikkelingen door de coördinatoren van het Platform. Deze contactdagen werden meestal met een veldbezoek afgesloten. 3

10 Platformdagen: 18 mei 2006 in het Keerhoes in Cadier en Keer 30 mei 2007 in het Keerhoes in Cadier en Keer 28 mei 2008 in het Keerhoes in Cadier en Keer 28 mei 2009 in het Keerhoes in Cadier en Keer 29 juni 2009 bij de fam. Abels in Simpelveld 10 juni 2010 bij de fam. Abels in Simpelveld 29 juni 2011 bij de fam. Vinken in Overgeul Naast de Platformdagen zijn verschillende praktijkdagen, excursies en lesavonden georganiseerd. Monitoring De leden van het Platform hebben gedurende de planperiode een grote bijdrage geleverd aan de monitoring van de populaties van de geelbuikvuurpad en de vroedmeesterpad in de verschillende leefgebieden. Daarnaast is in de loop der tijd door vele stagiaires bij de stichting RAVON aan ecologisch onderzoek en populatieonderzoek van de geelbuikvuurpad gewerkt. De resultaten van al deze activiteiten zijn gerapporteerd in onderstaande publicaties. Door deze inspanningen is een goed beeld ontstaan van de populatieontwikkelingen zoals die in het vervolg zijn gepresenteerd. CLEMENTS, G. & M. SPAN, De in Populatieonderzoek en voortplantingsonderzoek naar de relatie tussen regenval en eiafzet. Stichting RAVON en Radboud Universiteit, 46 p. CLEMENTS, G. & M. SPAN, Populatieonderzoek aan de geelbuikvuurpad in Stichting RAVON en Radboud Universiteit. 23 p. GEURTS, S., Population analysis of the yellow bellied toad in the Netherlands. Stichting RAVON en Radboud Universiteit, 22 p. MAAGDENBERG, VAN DEN, A., De geelbuikvuurpad en vroedmeesterpad in Limburg 2010 onderzoek naar populatiegroottes. Stichting RAVON en Has Den Bosch, 91 p. ONNES, C.E., De in Onderzoek naar populatiegroottes. Stichting RAVON. 57 p. RAMAKERS, J.J.C. & J. STOUTEN, De geelbuikvuurpad: Stap 1 voor groei. Voortplantingsecologie en toekomstbeheer van de geelbuikvuurpad in groeve t Rooth. Stichting RAVON en Van Hall Larenstein, 37 p. ROGGEVEEN, D. & S PÖRTZGEN, Populatieonderzoek aan de geelbuikvuurpad in Stichting RAVON en Hogeschool in Holland, Delft, 23 p. Overige onderzoeken Naast de monitoringrapportages zijn de onderstaande onderzoeken gepubliceerd: BAAR, J., Gebruik van steenhopen als overwinteringsplaats van de geelbuikvuurpad. Natuurbalans-Limes divergens, Nijmengen. VOOREN, VAN DER, F., Verbindingszone ten behoeve van de geelbuikvuurpad. Natuurbalans-Limes divergens, Nijmegen. VOOREN, VAN DER, F., Onderzoek naar de keuze in ei- afzetplekken van de geelbuikvuurpad. Natuurbalans-Limes divergens, Nijmegen. 4

11 3. EVALUATIE VAN HET PLATFORM Tijdens Platformbijeenkomst van 29 juni 2011 is met de aanwezige leden (35) gediscussieerd over hun ervaringen ten aanzien van het functioneren van het Platform op deze punten. 1. Monitoring De monitoring wordt door de verschillende leden op uitlopende wijze uitgevoerd. Waar sommigen de inventarisaties op een structurele, haast professionele manier uitvoeren worden door anderen inventarisaties met een wisselende frequente en intensiteit uitgevoerd. Enkele leden geven ook aan moeite te hebben met het schatten van de aantallen dieren, wanneer er bijvoorbeeld meer dan vijf dieren relatief dicht bij elkaar roepen. Sommige mensen hebben ook behoeve om met andere Platformleden het veld in te gaan om zo wat meer ervaring op te doen met de aantalschattingen. Dit geldt met name voor de minder ervaren mensen. Ondanks de uiteenlopende intensiteit van de inventarisaties geven de leden aan wel een goed beeld te hebben van de ontwikkelingen van de populaties binnen hun eigen deelgebied. Men is goed in staat om te beoordelen of het "een goed of slecht jaar" is voor de soort. 2. Signaleren negatieve ontwikkelingen Voor het signaleren van negatieve ontwikkelingen in de leefgebieden van de geelbuik- en vroedmeesterpad geldt in grote lijnen hetzelfde als voor de monitoring. Sommige leden zijn feilloos in staat om negatieve ontwikkelingen in een leefgebied te signaleren, terwijl anderen dit moeilijk vinden. Het vroegtijdig droogvallen of het verlanden van voortplantingswateren zijn zaken die iedereen opvalt. Ongunstige ontwikkelingen in de landhabitat van de soorten zijn echter moeilijker te benoemen. Dit heeft mogelijk deels te maken met de beperkte kennis van de eisen die beide soorten aan de landhabitats stellen. 3. Organiseren van beheermaatregelen Het organiseren van beheermaatregelen gebeurdt op uiteenlopende manieren. Allereerst moeten de deelnemers natuurlijk in staat zijn om negatieve ontwikkelingen in een gebied te signaleren. Omdat dit niet voor iedereen even duidelijk is, is het natuurlijk ook moeilijk om aan te geven welke beheermaatregelen wenselijk zijn. Sommige Platformleden houden zich daarom ook logischerwijs niet bezig met het organiseren van beheer. Mensen die meer kennis en/of ervaring met het beheer van biotopen van de geelbuikvuurpad en de vroedmeesterpad hebben gaan wel met het beheer aan de slag. Sommige leden voeren dit beheer geheel zelfstandig, of met ondersteuning van IKL of terreinbeheerders uit. Anderen melden dat beheer op een bepaalde locatie wenselijk is aan de betreffende eigenaar (terreinbeheerder) of aan Natuurbalans, RAVON of IKL. In gevallen dat men hier vervolgens niets op terug hoort, wordt dit als frustrerend ervaren. Hierbij beseft men terdege dat de terreinbeheerders met verschillende belangen te maken hebben en dat niet altijd alles mogelijk is wat wenselijk is voor de soort. Het is echter wel belangrijk dat men wordt geïnformeerd over de stand van zaken en dat ook wordt gemeld indien zaken niet worden uitgevoerd. 5

12 4. Kennisuitwisseling Ten aanzien van de kennisuitwisseling wordt de algemene mening gedeeld dat deze vanuit de coördinatoren van het Platform (RAVON, Natuurbalans en IKL) de laatste twee jaren minder is dan in de periode daarvoor. Zo wordt er veel nieuwe kennis opgedaan en worden tegenwoordig poelen en stapelmuren op een ander manier aangelegd dan een jaar of vijf geleden. De achtergronden van deze ontwikkelingen en waarom nu op een andere manier gewerkt wordt, wordt niet structureel met de leden van het Platform gedeeld. Kennisuitwisseling vanuit de terreineigenaren wordt in algemeenheid als minimaal ervaren. Zoals in het bovenstaande ook al naar voren is gekomen is er naast de inhoudelijke kennisuitwisseling ten aanzien van de ontwikkeling van de populaties geelbuikvuurpadden en vroedmeesterpadden ook behoefte aan uitwisseling van kennis en ervaringen ten aanzien van de inventarisatie van beide soorten en ten aanzien van het wenselijke beheer. 6

13 4. UITGEVOERDE MAATREGELEN 4.1 Uitgevoerde beheermaatregelen De hoofddoelstelling van het actieplan is het duurzaam behoud van de vroedmeesterpad en de geelbuikvuurpad in Zuid-Limburg. Om te komen tot de noodzakelijke werkzaamheden die dit moeten bewerkstelligen zijn ruim 250 wateren en het omliggende landbiotoop onderzocht op de kwaliteit voor de geelbuikvuurpad en de vroedmeesterpad. Op basis van de bevindingen zijn in het Actieplan maatregelen beschreven voor 161 (potentiële) voortplantingswateren van beide soorten. Vanaf 2006 zijn in totaal aan 97 van deze wateren maatregelen uitgevoerd. In de periode zijn ook nieuwe wateren voor deze soorten gerealiseerd. Door de voortschrijdende successie is het gedurende de planperiode ook noodzakelijk gebleken om beheerwerk uit te voeren in leefgebieden die in 2006 nog als goed werden beoordeeld. Om deze reden, en omdat er ook nieuwe voortplantingswateren zijn aangelegd, is in totaal in veel meer leefgebieden gewerkt, namelijk 174. Deze werkzaamheden en de aanleg van nieuwe wateren zijn gedeeltelijk mede gefinancierd vanuit de projecten LIFE AMBITION en Springlevend Landschap. In veel van de leefgebieden zijn gedurende de planperiode in meerdere jaren beheerwerkzaamheden uitgevoerd. Voor de ligging van de verschillende wateren en de tabel waarin per water is aangegeven in welke jaren er gewerkt is, wordt verwezen naar de bijlagen 1 en Introducties geelbuikvuurpad Zoals reeds in het voorgaande vermeld heeft de geelbuikvuurpad de laatste decennia een sterke achteruitgang laten zien. Verspreidingsonderzoek van het Natuurhistorisch Genootschap in Limburg, Natuurbalans-Limes Divergens BV en de Stichting RAVON toonde duidelijk aan dat er ondanks de aanleg van een groot aantal nieuwe voortplantingsplaatsen in het Mergelland geen nieuwe populaties tot ontwikkeling kwamen. In een poging deze negatieve spiraal te doorbreken is Natuurbalans-Limes Divergens BV vanaf 2004 gestart met een uitzet- en beheersexperiment van de soort in drie groeves in Limburg, te weten groeve Blom, de Meertensgroeve en de Curfsgroeve. Omdat de laatste leefgebieden van de geelbuikvuurpad zeer versnipperd zijn en het omringende landgebruik vaak intensief is, werd natuurlijke kolonisatie van deze groeves als uitgesloten beschouwd. De hoop is er op gevestigd dat dergelijke locaties, mits op de juiste wijze ingericht en beheerd, een duurzaam leefgebied voor de soort kunnen vormen. Bovendien kon in deze groeves vrij geëxperimenteerd worden met het beheer. Mocht dit negatief uitpakken dan ging er in ieder geval niet een van de laatste natuurlijke leefgebieden verloren. Het project op Weg naar een Duurzaam Behoud van de geelbuikvuurpad in het Mergelland, ging in 2004 van start met een herinrichting van de particuliere groeve Blom. In de daaropvolgende jaren werden herinrichtingsmaatregelen uitgevoerd in de Meertensgroeve en de Curfsgroeve. De herintroducties van de geelbuikvuurpad zijn gestart in 2005 (Groeve Blom), 2006 (Meertensgroeve) en 2008 (Curfsgroeve). 7

14 De uiteindelijke plannen gaan echter verder dan de ontwikkeling van enkele nieuwe leefgebieden van de soort. De ontwikkeling van een ecologische structuur tussen de bestaande leefgebieden zodat de verschillende, geïsoleerde populaties weer met elkaar in contact kunnen komen is minstens van even groot belang. Voor de ontwikkeling van een ecologische structuur tussen de Curfsgroeve en de eerder genoemde Meertensgroeve is in 2009 een projectvoorstel opgesteld dat mede door SOLABIO werd gefinancierd. Hierbij is gestart met een voorstudie naar de mogelijkheden tot de realisatie van deze ecologische structuur (CROMBAGHS & GERAEDS, 2010). Vervolgens zijn in 2010 ondermeer inrichtingswerkzaamheden verricht in het gebied Lange Akkers, in samenwerking met stichting Limburgs Landschap en Nazorg Limburg BV. Dit gebied ligt tussen de Meertensgroeve en de Curfsgroeve en vormt hierdoor een ideale stapsteen in de verbindingszone tussen deze gebieden. Binnen de Lange Akkers zijn 17 poeltjes die tijdelijk watervoerend zijn aangelegd. De meeste hiervan zijn voorzien van schuilmogelijkheden in de vorm van stortstenen. Op deze locatie zijn in juli 2011 juveniele geelbuikvuurpadden uitgezet. De Lange Akkers is hiermee de vierde locatie waar de soort is geïntroduceerd. 8

15 5. POPULATIEONTWIKKELING 5.1 Resultaten monitoring geelbuikvuurpad De hieronder besproken resultaten zijn afkomstig van een langlopend onderzoek dat in de periode door RAVON & Natuurbalans Limes Divergens BV is uitgevoerd. Een deel van de resultaten is gepubliceerd door (SPITZEN VAN DER SLUIJS & BOSMAN, 2011). Groeve t Rooth Figuur 1 toont de ontwikkeling van de populatie in groeve t Rooth in de periode De populatie fluctueert de eerste jaren sterk maar groeit in 2003 uiteindelijk uit naar 166 dieren. Voor 2010 komt de populatiegrootte met 115 (±12) dieren lager uit dan in 2009, maar is hoger dan in 2008 en ongeveer gelijk met de schatting van De trend is positief, maar niet significant. N R 2 = 0, Figuur 1. Populatieschattingen (N; met standaardfout) van de geelbuikvuurpad in groeve t Rooth in de periode (F(1,12)=3,307; P=0,096). Julianagroeve Nadat de geelbuikvuurpad eind jaren negentig in de Julianagroeve uitstierf werden in 2002 weer voldoende dieren gevonden om een populatiegrootte te berekenen (figuur). In de jaren daarna schommelde de populatiegrootte tussen de vier en acht dieren. In 2010 kwam de populatiegrootte uit op 11 (± 33) dieren. Er is sprake van een significante groei. 9

16 N R 2 = 0, Figuur 2. Populatieschattingen (N; met standaardfout) van de geelbuikvuurpad in de Julianagroeve in de periode (F(1,10)=8,873; P=0,015). Wahlwiller De populatiegrootte in Wahlwiller schommelde in de periode tussen de 10 en 20 dieren. In 2007 groeide de populatie fors en bereikte een grootte van 75 (± 6) dieren. In 2008 en 2009 daalde de populatiegrootte enigszins maar groeide in 2010 weer naar een omvang van 63 (± 7) dieren (figuur). De populatiegrootte fluctueert de laatste jaren maar neemt niet werkelijk af. N R 2 = 0, Figuur 3. Populatieschattingen (N; met standaardfout) van de geelbuikvuurpad in Wahlwiller in de periode (F(1,10)=14,661; P=0,004). 10

17 Gerendal In 2000 bestond de populatie in het Gerendal uit 18 dieren (figuur). In de jaren daarna nam de omvang af tot er in 2004 en 2005 vanwege het lage aantal vangsten geen populatieschatting meer kon worden berekend. In 2006 nam de populatiegrootte weer licht toe om in 2007 weer af te nemen. Het ging nog maar om enkele dieren. In 2008 zette zich een groei in die in 2009 leidde tot een populatie omvang van 69 (± 35) dieren. Deze groei zette zich in 2010 voort en de populatieschatting kwam uit op 117 (± 11) dieren. Er is derhalve sprake van een meer dan exponentiële groei van de populatie in het Gerendal. 130 N R 2 = 0, Figuur 4. Populatieschattingen (N; met standaardfout) van de geelbuikvuurpad in het Gerendal in de periode (F(1,10)=5,637; P=0,042). Berghofwei Tussen 2000 en 2004 bevond zich in dit gebied nog maar een heel kleine populatie (figuur 8). In 2005 groeide de populatie naar 13 (± 4) dieren om in de jaren daarna door te groeien tot 76 (± 2) dieren in In 2010 bleef de grootte van de populatie nagenoeg gelijk aan die van In Berghofwei is sprake van een significante groei. 11

18 100 N R 2 = 0, Figuur 5. Populatieschattingen (N; met standaardfout) van de geelbuikvuurpad in de Berghofwei in de periode (F(1,10)=22,873; P=0,001). Conclusie Alle populaties van de geelbuikvuurpad vertonen een positieve trend waarbij die in het Gerendal, Berghofweide en Wahlwiller significant is. Geen van de populaties is echter nog veiliggesteld (SPITZEN VAN DER SLUIJS & BOSMAN, 2011). 12

19 5.2 Resultaten monitoring geelbuikvuurpad , de nieuwe leefgebieden In groeve Blom (figuur 6) is inmiddels al zeven jaar een levenskrachtige populatie geelbuikvuurpadden aanwezig. Deze particuliere groeve wordt sinds 2008 voortreffelijk beheerd door de eigenaar en Natuurbalans-Limes Divergens BV heeft hier geen bemoeienis meer mee. Wel wordt er met regelmaat informatie uitgewisseld over de ontwikkelingen van de populatie. Inmiddels hebben ook de vroedmeesterpad, de levendbarende hagedis en de hazelworm zich in deze groeve gevestigd Populatieschatting groeve Blom juvenielen adulten en subadulten Populatiesc hatt ing Figuur 6. Populatieschatting in groeve Blom in de periode 2005 tot en met Na 2008 is het onderzoek door de particuliere eigenaar voortgezet. De populatie houdt zich goed in stand. 13

20 Ook in de Meertensgroeve is een populatie van de geelbuikvuurpad met succes tot stand gekomen (figuur 7). Deze houdt zich sinds 2008 op geheel natuurlijke wijze in stand. Jaarlijks is ook hier sprake van een goede natuurlijke reproductie. Populatieschatting Meertensgroeve juvenielen adulten en subadulten Populatieschatting jaar Figuur 7. Populatieschatting van (sub)adulte geelbuikvuurpadden in de Meertensgroeve in de jaren , uitgevoerd na start herintroductie in In de Curfsgroeve is de exploitatie in 2008 formeel beëindigd. Ook hier deed zich de kans voor om door middel van herintroductie een nieuwe populatie van de geelbuikvuurpad tot ontwikkeling te brengen. Hier werd mee gestart in 2009 (figuur 8). De herintroducties vonden plaats in nauwe samenwerking met de leden van het Platform geelbuikvuurpad en vroedmeesterpad in Limburg. 120 Populatieschatting Curfsgroeve Populatieschat ting jaar Figuur 8. Populatieschatting van (sub)adulte geelbuikvuurpadden in de Curfsgroeve in 2010 en Ten opzichte van 2010 is de populatie aanmerkelijk in omvang toegenomen. 14

21 Momenteel wordt er nog gewerkt aan de ontwikkeling van het nieuw leefgebied tussen de Meertensgroeve en de Curfsgroeve in het gebied de Lange Akkers. De fundamenten voor de ontwikkeling van een populatie in dit gebied zijn in 2009 en 2010 gelegd. In algemene zin kunnen ten aanzien van de uitvoering van de herintroducties die in de periode door Natuurbalans Limes Divergens BV werden gerealiseerd, de volgende winstpunten worden genoemd: 1 De poging om in groeve Blom, de Curfsgroeve en de Meertensgroeve een nieuwe populatie van de geelbuikvuurpad tot ontwikkeling te brengen is gelukt. In alle drie de groeves vindt natuurlijke reproductie door de soort plaats en het totaal aantal (sub)adulte geelbuikvuurpadden in de drie groeves samen wordt geschat op minimaal 300 tot 400 exemplaren. 2 In het kader van dit project kon in 2010 ook een herintroductie van de geelbuikvuurpad in het gebied de Lange Akkers (dat zich tussen de Meertensgroeve en de Curfsgroeve bevindt) worden uitgevoerd. De uitvoering vond plaats door de stichting IKL en Natuurbalans-Limes Divergens BV in nauwe samenwerking met de stichting Limburgs Landschap en de eigenaar van dit gebied, Nazorg Limburg BV (contactpersoon dhr. Reifkogel). 3 In het kader van de herintroducties is een aantal beheersexperimenten met het wateren landhabitat van de geelbuikvuurpad uitgevoerd. Dit heeft er toe geleid dat enkele sleutelfactoren, die van grote invloed zijn op de duurzame instandhouding van populaties van de geelbuikvuurpad, bekend zijn geworden. Dit beheer wordt nu ook toegepast in de overige leefgebieden. Ook hier is een positieve reactie in de vorm van een toename van de populatieomvang vastgesteld (zie resultaten monitoring geelbuikvuurpad bestaande locaties ), terwijl de beheerskosten ten opzichte van het verleden zijn afgenomen 4 Bovengenoemde resultaten hebben geleid tot een aanzienlijke toename van de totale populatie geelbuikvuurpadden in Limburg. Indien ook de vestiging in het gebied Lange Akkers lukt dan stijgt het aantal leefgebieden in Limburg van 5 in 2000, naar 6 in 2007 en naar 9 in

22 5.3 Resultaten monitoring vroedmeesterpad Hoge Fronten Figuur 9 geeft de larvenvangsten in de Hoge Fronten voor de periode 2001 tot en met 2010 weer. In 2010 zijn er in het gebied de Hoge Fronten en de directe omgeving 400 vroedmeesterpadlarven gevonden. De figuur laat verder zien dat in 2003 het grootste aantal larven zijn gevonden. Na 2003 nam het aantal gevangen larven weer af en daalde tot 2007 sterk. In 2007 en 2008 is het aantal larven weer gestegen. In 2009 nam het aantal gevangen larven flink toe tot 680, maar daalde weer in Er is een licht neergaande trend zichtbaar die niet significant is. N R 2 = 0, Figuur 9. Jaarlijks aantal vroedmeesterpadlarven (N) in de periode in het leefgebied Hoge Fronten (F(1,9)=0,302; P =0,598). Geuldalhelling-noord Figuur 10 geeft de jaarlijkse larvenaantallen voor de periode 2001 tot en met 2010 voor de Geuldalhelling-noord. Te zien is dat er vanaf 2007 geen vroedmeesterpadlarven meer aangetroffen worden in het gebied. In 2005 was het aantal gevonden heel hoog ten opzichte van de voorafgaande jaren. In 2006 waren de aantallen drastisch afgenomen waarna de soort in dit gebied vrijwel zeker is uitgestorven. 16

23 N R 2 = 0, Figuur 10. Jaarlijks aantal vroedmeesterpadden (N) in de periode in het leefgebied Geuldalhelling-noord (F(1,9)=0,293; P=0,603) Valkenburg Emmaberg Schaelsberg In 2010 zijn er in het gebied Valkenburg en de directe omgeving 37 vroedmeesterpadlarven gevonden (figuur 11). In de periode 2001 tot en met 2003 werden er weinig of geen larven gevonden. In 2004 was er een flinke groei naar meer dan 50 larven. In 2005 daalde het aantal larven weer om in de jaren daarna weer te toe te nemen tot 54 larven in In 2009 is het aantal weer iets teruggezakt, maar in 2010 weer gestegen naar 37. Er is een significante positieve trend te zien. N R 2 = 0, Figuur 11. Jaarlijks aantal vroedmeesterpadlarven (N) in de periode in het leefgebied Valkenburg-Emmaberg-Schaelsberg (F(1,9)=6,573; P=0,033). Ubachsberg In figuur 12 worden de larvenaantallen voor de periode 2001 tot en met 2010 in Ubachsberg weergegeven. In deze periode fluctueerden de jaarlijkse larvenaantallen tussen de 50 en de 250. Er was een uitschieter in 2007 toen er bijna 1800 larven in het gebied werden gevangen. In 2010 zijn er in het gebied Ubachsberg en de directe omgeving 385 vroedmeesterpadlarven gevonden. De groei van de populatie is significant. 17

24 N R 2 = 0, Figuur 12. Jaarlijks aantal vroedmeesterpadlarven (N) in de periode in het leefgebied Ubachsberg (F(1,9)=11,421; P=0,01). Geuldalhelling-zuid In 2010 zijn er in het gebied Geuldalhelling-zuid en de directe omgeving zeven vroedmeesterpadlarven gevonden (figuur 13). Dit is veel minder dan in 2001 toen er meer dan 450 larven werden aangetroffen, maar ook minder dan de periode toen er jaarlijks 50 of meer larven werden gevangen. De negatieve trend is niet significant maar de populatie is ernstig bedreigd. N R 2 = 0, Figuur 13. Jaarlijks aantal vroedmeesterpadlarven (N) in de periode in het leefgebied Geuldalhelling-zuid. (F(1,9)=3,141; P=0,114). 18

25 Bemelen, Cadier en Keer Figuur 14 laat voor het leefgebied Bemelen, Cadier en Keer het jaarlijks aantal gevonden larven zien in de periode In 2010 zijn er in het gebied Bemelen, Cadier en Keer en de directe omgeving 211 vroedmeesterpadlarven gevonden. Over de gehele periode is te zien dat het jaarlijks aantal vroedmeesterpadlarven in het gebied sterk schommelt. Zo zijn er in 2004 en 2005 iets meer dan 700 larven gevonden, maar waren er in 2006 iets meer dan 200. In 2007 werden er weer rond de 700 larven gevonden en in 2008 zat het aantal larven zelfs onder de 200. In 2009 was het aantal larven weer rond de 700, maar daalde in 2010 weer naar rond de 200. De negatieve trend is niet significant. N R 2 = 0, Figuur 14. Jaarlijks aantal vroedmeesterpadlarven (N) in de periode in het leefgebied Bemelen, Cadier en Keer (F(1,9)=2,259; P=0,171) Gerendal In 2010 zijn er in het gebied Gerendal en de directe omgeving acht vroedmeesterpadlarven gevonden. Figuur 15 laat zien dat het jaarlijks aantal larven in de periode sterk is afgenomen. In 2006 en 2008 zijn er zelfs helemaal geen larven gevangen. De trend is niet significant negatief. De negatieve trend is niet significant maar de populatie is ernstig bedreigd. 19

26 N R 2 = 0, Figuur 15. Jaarlijks aantal vroedmeesterpadlarven (N) in de periode in het leefgebied Gerendal (F(1,9)=4,535; P=0,066). Eckelrade Figuur 16 laat voor het leefgebied Eckelrade het jaarlijks aantal gevonden larven zien in de periode In 2010 zijn er 49 vroedmeesterpadlarven gevonden. In 2003 trad er een enorme afname op na de piek met meer dan 500 larven in In de jaren daarna herstelde zich dit weer enigszins tot zo n 200 in 2005 om in 2006 weer af te nemen naar zo n 50. In 2007 herstelde de populatie zich weer en werden er 200 larven gevonden. In 2008 en 2009 namen de aantallen larven weer flink af, maar steeg in 2010 weer. De negatieve trend is niet significant. N R 2 = 0, Figuur 16. Jaarlijks aantal vroedmeesterpadlarven (N) in de periode in het leefgebied Eckelrade (F(1,9)=2,204;P=0,176). 20

27 Mheer In 2010 zijn er in het gebied Mheer en de directe omgeving negen vroedmeesterpadlarven gevonden. In figuur 17 wordt het jaarlijks aantal larven in de periode gegeven. Tussen 2001 en 2003 lag het jaarlijks aantal larven lager dan 5. Een opleving in 2004 maakte dat er dat seizoen 90 larven werden gevangen. In 2005 en 2006 daalde het aantal larven naar respectievelijk 26 en haalde weer het niveau van De laatste drie jaar zijn er echter minder dan tien larven gevangen. De algehele trend is niet significant negatief. N R 2 = 0, Figuur 17. Jaarlijks aantal vroedmeesterpadden (N) in de periode in het leefgebied Mheer (F(1,9)=0,062; P=0,809). Kruisbos In 2010 zijn er in het gebied Kruisbosch en de directe omgeving 85 vroedmeesterpadlarven gevonden (figuur 18). De figuur laat zien dat de aantallen larven, net als in veel andere gebieden jaarlijks behoorlijk kunnen fluctueren. Topjaren als 2004 met 161 larven en 159 larven in 2009, worden afgewisseld door jaren met 10 larven in 2002 en vijf larven, zoals in De trend is positief maar niet significant. 21

28 N R 2 = 0, Figuur 18. Jaarlijks aantal vroedmeesterpadlarven (N) in de periode in het leefgebied Kruisbos (F(1,9)=0,1525; P=0,252). Holset In 2010 zijn er in het gebied Holset en de directe omgeving negen vroedmeesterpadlarven gevonden (figuur 19). In de periode was de populatie in Holset een gezonde populatie met fluctuerende, maar nooit heel lage aantallen larven. Na 2004 namen de aantallen larven echter snel af met diepte punten in 2006 toen geen enkele larve werd gevonden en 2008 toen er slechts enkele werden gevonden. In 2009 en 2010 nam het aantal larven weer licht toe, maar de populatie blijft ernstig bedreigd. De trend is significant negatief. 22

29 N R 2 = 0, Figuur 19. Jaarlijks aantal vroedmeesterpadlarven (N) in de periode in het leefgebied Holset (F(1,9)=9,841; P=0,014) Conclusie De resultaten laten zien dat een aantal populaties (Geuldalhelling-zuid, Gerendal, Eckelrade, en Holset) een (sterke) achteruitgang vertonen. Drie populaties (Ubachsberg, Valkenburg- Emmaberg-Schaelsberg, Kruisbos) vertonen groei. Drie gaan licht achteruit (Hoge fronten, Bemelen-Cadier en Keer en Mheer. Eén populatie, Geuldalhelling Noord is uitgestorven. 23

30 24 Evaluatie Beschermingsplan vroedmeesterpad en

31 6. TOEKOMST 6.1 Inleiding Het is wenselijk om de bestaande samenwerkingsorganisatie voor behoud en bescherming van beide amfibiesoorten in Zuid-Limburg in een structurele vorm voort te zetten. Het is dan wel nodig om de doelen, werkwijze en organisatie duidelijk te herijken, evenals de verdeling van taken en verantwoordelijkheden van alle betrokkenen, en de financieringsvorm. 6.2 Naam Het vroegere onderscheid tussen het bestaande Platform en het later daaraan toegevoegde vrijwilligersnetwerk is in de praktijk al vervaagd. Daarom wordt voorgesteld de samenwerkingsorganisatie alleen met de naam Platform geelbuikvuurpad en vroedmeesterpad aan te duiden. 6.3 Doel Het doel van het platform is vierledig. 1. Uitwisselen van kennis en informatie die relevant is voor behoud en uitbreiding van het leefgebied van beide soorten; 2. Het kort volgen van ontwikkelingen in de bestaande leefgebieden en het tijdig signaleren van knelpunten en kansen; 3. Het organiseren van de uitvoering van noodzakelijke maatregelen in het terrein waar nodig; 4. Het globaal volgen van de populatieontwikkeling in elk leefgebied door middel van het tellen van het aantal roepende vroedmeesterpadden en het tellen van aantallen larven en juvenielen van de geelbuikvuurpad in de verschillende leefgebieden. 6.4 Deelnemers In het Platform participeren de terreinbeheerders (Limburgs Landschap, Natuurmonumenten en Staatsbosbeheer), Waterschap Roer en Overmaas, eigenaren/beheerders van groeves, stichting RAVON, adviesbureau Natuurbalans-Limes Divergens BV, plaatselijke vrijwilligers, gemeenten, provincie en IKL. 6.5 Werkwijze en activiteiten Twee gezamenlijke bijeenkomsten Het breed samengestelde Platform komt twee keer per jaar bij elkaar. De eerste bijeenkomst is in het voorjaar (voorafgaand aan het voortplantingsseizoen), waarbij teruggekeken wordt op de activiteiten, maatregelen en resultaten voor de soorten in het afgelopen jaar. De tweede bijeenkomst is in het najaar. Daar komt aan de orde welke werkzaamheden, beheermaatregelen en acties voor de volgende voortplantingsperiode plaats moeten vinden. Tevens worden de inventarisatieresultaten van het aantal roepende vroedmeesterpadden van de vrijwilligers per gebied verzameld. 25

32 Tussentijds contact en overleg voor beheer en maatregelen Naast de gezamenlijke bijeenkomsten zullen deelnemers van het platform tussentijds contact onderhouden over maatregelen en ontwikkelingen in de deelpopulaties. Het idee is dat plaatselijke vrijwilligers, terreinbeheerders en onderzoekers elkaar snel weten te vinden als maatregelen vereist zijn. Afstemming beheer en inrichting Inzichten over optimale beheer en inrichting van leefgebieden van beide soorten zijn aan verandering onderhevig, op basis van onderzoeken, nieuwe informatie en ontwikkelingen in het veld. Daarom is het belangrijk dat alle beheerders, onderzoekers en andere betrokkenen op de hoogte blijven van nieuwe inzichten en ideeën en daarover informatie uitwisselen. Voor dat doel wordt jaarlijks een of meer terreinexcursies georganiseerd in de leefgebieden. Daarnaast wordt voor de leden van het platform jaarlijks een rapportage gemaakt in de vorm van een nieuwsbrief waarin de inventarisatieresultaten worden gepresenteerd. Ondersteuning en deskundigheidsbevordering vrijwilligers Vrijwilligers volgen kort de ontwikkelingen in de leefgebieden en signaleren knelpunten ten aanzien van het beheer. In overleg met de eigenaar kunnen eventueel zelf beheermaatregelen worden uitgevoerd. In de meeste gevallen zal het beheer echter door de terreinbeheerder of door IKL worden uitgevoerd. Daarnaast volgen ze de populatieontwikkelingen middels het tellen of schatten van het aantal dieren en de voortplantingsresultaten. Dat alles vereist specifieke kennis en deskundigheid. Daarin wordt voorzien door het organiseren van veldexcursies, presentaties en andere noodzakelijke scholingsactiviteiten. 6.6 Organisatie Het faciliteren van het Platform is een taak van de stichting IKL, als onderdeel van het totale programma voor landschapsbeheer dat IKL in opdracht van de provincie uitvoert. In de noodzakelijke inbreng van onderzoekers en soortdeskundigen wordt voorzien door het inhuren van adviseurs van Bureau Natuurbalans en RAVON. 6.7 Professionele monitoring van de populatieontwikkeling Mogelijk is het noodzakelijk om periodiek te kunnen rapporteren over de ontwikkeling van de populatie omdat het om bedreigde Natura soorten gaat. De door de vrijwilligers verzamelde gegevens kunnen daaraan bijdragen maar zijn als zodanig onvoldoende voor een wetenschappelijk verantwoorde onderbouwing. Hiervoor dient voorzien te worden in een professionele vorm van periodieke monitoring en rapportage. 6.8 Kosten en financiering Platform De totale jaarlijkse kosten voor het in stand houden en goed laten functioneren van het Platform bedragen ,- volgens de onderstaande specificatie. In dit overzicht is tevens aangegeven voor welke onderdelen de inzet van de genoemde externe deskundigen nodig is. De totale kosten komen ten laste van het programma voor landschapsbeheer in Limburg dat de stichting IKL in opdracht van de provincie uitvoert, inclusief de kosten voor het inhuren van externe deskundigen, maar exclusief de kosten voor professionele monitoren. 26

33 Overzicht kosten en werkverdeling voortzetting Platform Activiteit Kosten IKL Kosten RAVON & Natuurbalans Twee plenaire bijeenkomsten Platform 1.376, ,- Advies en ondersteuning vrijwilligers algemeen 6.450,- 750,- Veldexcursie voor afstemming beheer en inrichting 1.376, ,- Opleiding en scholing vrijwilligers 2.064, ,- Verzamelen telgegevens vrijwilligers 344,- Verwerken telgegevens vrijwilligers 1.200,- Tussentijds voortgangsoverleg en afstemming (Platform/terreinbeheerders) 688,- 900,- Jaarlijkse rapportage (nieuwsbrief) voor werkgroep 688, ,- Totalen , ,- Uitvoeringsmaatregelen De kosten en financieren van uitvoeringsmaatregelen vallen buiten de reikwijdte van het faciliteren van het platform en zijn daarom ook niet meegenomen in de raming. Uitgangspunt is dat de terreinbeheerders zelf verantwoordelijk zijn voor uitvoering en financiering van het benodigde werk in hun terreinen. Als het gaat om leefgebieden in particulier eigendom zal de stichting IKL actief op zoek gaan naar mogelijkheden om het werk gefinancierd en uitgevoerd te krijgen, bijvoorbeeld in het kader van lopende gemeentelijke uitvoeringsprogramma s. Professionele monitoring De kosten voor de professionele monitoring bedragen voor beide soorten gezamenlijk ,- per jaar volgens onderstaande specificatie. In de berekening zijn de gekapitaliseerde uren van de vrijwilligers en stagiaires meegeteld en gelijktijdig ook aangemerkt als cofinanciering van het project. Het feitelijke resterende en door de provincie aan te vullen tekort bedraagt dan nog ,- in 2012 en ,- in Overzicht kosten en werkverdeling professionele monitoring RAVON & Natuurbalans Activiteit Kosten Monitoring vroedmeesterpad Coördinatie & begeleiding vrijwilligers 2.400,- Cofinanciering: platformleden ca. 100 uur/jaar 3.600,- Monitoring reproductiesucces ca. 120 wateren (2x) 7.200,- Uitwerking gegevens 1.200,- Signalering habitatbeheer door platformleden 2.000,- Reis- en bureaukosten 500,- Totaal per jaar ,- Cofinanciering (vrijwilligers, stagiaires, NEM) ,- Kosten Provincie ,- Cofinanciering (vrijwilligers, stagiaires, NEM) ,- Kosten Provincie ,- 27

34 Activiteit Kosten Monitoring geelbuikvuurpad Coördinatie & begeleiding vrijwilligers 3.600,- Opstellen monitoringprotocol 1.200,- Uitvoeren 3 inventarisatierondes 5.400,- Tellingen larven en juvenielen door Platformleden 2.400,- Inventarisatierondes stagiaires (6x) 3.600,- Uitwerking gegevens en rapportage 4.000,- Begeleiding stagiaires 1.800,- Reis- en bureaukosten 1.000,- Totaal per jaar ,- Cofinanciering (vrijwilligers, stagiaires, NEM) ,- Kosten Provincie ,- Cofinanciering (vrijwilligers, stagiaires, NEM) ,- Kosten Provincie ,- 6.9 Continuïteit Het organiseren en in stand houden van het beoogde samenwerkingsverband vereist een blijvende inspanning en de daarbij beschikbare financiële middelen. Als daar geen zicht op is, is het niet zinvol om nog veel te investeren in de werkgroep. De hierboven voorgesteld constructie en financieringsvorm is (onder voorbehoud van instemming van de provincie) mogelijk voor de jaren 2012 en Daarna is het in ieder geval de intentie van de stichting IKL om deze werkwijze te continueren. Maar de mogelijkheid daarvan hangt ook weer af van de nog te maken vervolgafspraken tussen IKL en provincie over inhoud en omvang van het totale programma voor de jaren 2014 en verder. 28

35 7. LITERATUUR BAAR, J., Gebruik van steenhopen als overwinteringsplaats van de geelbuikvuurpad. Natuurbalans-Limes divergens, Nijmengen. CLEMENTS, G. & M. SPAN, De in Populatieonderzoek en voortplantingsonderzoek naar de relatie tussen regenval en eiafzet. Stichting RAVON en Radboud Universiteit, 46 p. CLEMENTS, G. & M. SPAN, Populatieonderzoek aan de geelbuikvuurpad in Stichting RAVON en Radboud Universiteit. 23 p. CROMBAGHS, B.H.J.M. (red.), De vroedmeesterpad in Limburg. Onderzoek naar voorkomen en voortplantingssucces van de vroedmeesterpad in de periode Een rapport van de leden van het platform geelbuikvuurpad en vroedmeesterpad. Adviesbureau Natuurbalans-Limes Divergens, Nijmegen. CROMBAGHS, B.H.J.M. & M. BLOM, Beheerexperiment groeve Blom : agrarisch natuurbeheer met geiten en landvarkens voor het beheer van groeves, een reëel alternatief? Eindrapport. Natuurbalans - Limes Divergens BV, Nijmegen & Advies, Beheer & Exploitatie M. Blom, Berg en Terblijt. CROMBAGHS, B., M., BLOM & J.F. VAN. BOECKEL., (red) De geelbuikvuurpad in de groeve Blom te Berg en Terblijt. De resultaten van het beheer- en uitzetexperiment met de geelbuikvuurpad in jaar 1. Bureau Natuurbalans - Limes Divergens, Nijmegen. CROMBAGHS, B.H.J.M. & W. BOSMAN (red.), De vroedmeesterpad in Limburg. Onderzoek naar de verspreiding en voortplantingssucces van de vroedmeesterpad in Een rapport van de leden van het platform geelbuikvuurpad en vroedmeesterpad. Adviesbureau Natuurbalans-Limes Divergens / Ecologisch adviesbureau Groenlanden, Nijmegen. CROMBAGHS, B.H.J.M. & W. BOSMAN (red.), De vroedmeesterpad in Limburg. Onderzoek naar de verspreiding en voortplantingssucces van de vroedmeesterpad in Een rapport van de leden van het platform geelbuikvuurpad en vroedmeesterpad. Adviesbureau Natuurbalans-Limes Divergens / Ecologisch adviesbureau Groenlanden, Nijmegen. CROMBAGHS, B.H.J.M. & W. BOSMAN (red.), De vroedmeesterpad in Limburg. Onderzoek naar de verspreiding en voortplantingssucces van de vroedmeesterpad in Een rapport van de leden van het platform geelbuikvuurpad en vroedmeesterpad. Adviesbureau Natuurbalans-Limes Divergens / Ecologisch adviesbureau Groenlanden, Nijmegen. CROMBAGHS, B. & W. BOSMAN (red.), Beschermingsplan vroedmeesterpad &. Actieplan Natuurbalans Limes Divergens & RAVON, Nijmegen. CROMBAGHS, B. & R. GERAEDS, Biodiversiteit in Limburg. Herstel en uitbreiding van bedreigde plant- en diersoorten. De ontwikkeling van een ecologische structuur voor de geelbuikvuurpad en de vroedmeesterpad op de Zuidelijke Geuldalhelling. Natuurbalans Limes Divergens BV, Nijmegen. CROMBAGHS, B. & D. SCHUT, R. GERAEDS & M. ANNEGARN, Biodiversiteit in Limburg. Herstel en uitbreiding van bedreigde plant- en diersoorten. De ontwikkeling van een ecologische structuur voor de geelbuikvuurpad op de Zuidelijke Geuldalhelling. Resultaten Monitoring Natuurbalans Limes Divergens BV, Nijmegen. CROMBAGHS, B.H.J.M., D. SCHUT EN A. KLOOR, 2009A. Herintroductie geelbuikvuurpad in Zuid-Limburg: project op weg naar een duurzaam behoud van de geelbuikvuurpad in het mergelland, Natuurbalans - Limes Divergens BV, Nijmegen. 29

36 CROMBAGHS, B.H.J.M., D. SCHUT EN A. KLOOR, 2009B. Herintroductie geelbuikvuurpad in Zuid-Limburg: project op weg naar een duurzaam behoud van de geelbuikvuurpad in het mergelland, Natuurbalans - Limes Divergens BV, Nijmegen. FELIX, R.P.W.H. & B.H.J.M. CROMBAGHS, Exotische groene kikkers in Zuid-Limburg. Resultaten van een genetisch onderzoek. Natuurbalans Limes Divergens BV, Nijmegen. KÜSTERS, K., S VAN KASTEEL & J. REYNTJES, Actieplan vroedmeesterpad & geelbuikvuurpad Limburg Natuurbalans Limes Divergens & RAVON, Nijmegen. GEURTS, S., Population analysis of the yellow bellied toad in the Netherlands. Stichting RAVON en Radboud Universiteit, 22 p. LENDERS, A.J.W., Beschermingsplan vroedmeesterpad en geelbuikvuurpad Ministerie van Landbouw, Natuurbeheer en Visserij, s Gravenhage. MAAGDENBERG, VAN DEN, A., De geelbuikvuurpad en vroedmeesterpad in Limburg 2010 onderzoek naar populatiegroottes. Stichting RAVON en Has Den Bosch, 91 p. ONNES, C.E., De in Onderzoek naar populatiegroottes. Stichting RAVON. 57 p. RAMAKERS, J.J.C. & J. STOUTEN, De geelbuikvuurpad: Stap 1 voor groei. Voortplantingsecologie en toekomstbeheer van de geelbuikvuurpad in groeve t Rooth. Stichting RAVON en Van Hall Larenstein, 37 p. ROGGEVEEN, D. & S PÖRTZGEN, Populatieonderzoek aan de geelbuikvuurpad in Stichting RAVON en Hogeschool in Holland, Delft, 23 p. SPITZEN VAN DER SLUIJS, A.M. & W. BOSMAN, Onderzoek naar de effecten van de schimmel B. dendrobatidis op de geelbuikvuurpad, vroedmeesterpad en vuursalamander. Stichting RAVON, Nijmegen. VOOREN, VAN DER, F., Verbindingszone ten behoeve van de geelbuikvuurpad. Natuurbalans-Limes Divergens, Nijmegen. VOOREN, VAN DER, F., Onderzoek naar de keuze in ei- afzetplekken van de geelbuikvuurpad. Natuurbalans-Limes Divergens, Nijmegen. 30

37 Bijlagen Evaluatie Beschermingsplan vroedmeesterpad en

38

39 Bijlagen 1: overzicht leefgebieden van de geelbuikvuurpad en de vroedmeesterpad

40

41

42

43

44

45

46

47

48

49

50

51

52

53

54

55 Bijlagen 2: tabel met uitgevoerde beheermaatregelen

56

57 SOORT X Y POELNR JAARTAL UITGEVOERD BEHEER Vroedmeesterpad , ,60 A , 2008 Vroedmeesterpad , ,51 A , 2008 Vroedmeesterpad , ,15 A , 2008 Vroedmeesterpad , ,91 A , 2008 Vroedmeesterpad , ,59 A , 2008 Vroedmeesterpad , ,59 A , 2008 Vroedmeesterpad , ,55 A , 2008 Vroedmeesterpad , ,20 A , 2008 Vroedmeesterpad , ,93 A , 2008 Vroedmeesterpad , ,00 B Vroedmeesterpad , ,00 B02 - Vroedmeesterpad , ,00 B03 - Vroedmeesterpad , ,00 B04 - Vroedmeesterpad , ,00 B en 2010 Vroedmeesterpad , ,00 B , '07, '08, '09, '10, '11 Vroedmeesterpad , ,00 B , '07, '08, '09, '10, '11 Vroedmeesterpad , ,00 B08 - Vroedmeesterpad , ,00 B09 - Vroedmeesterpad , ,00 B Vroedmeesterpad , ,00 B Vroedmeesterpad , ,00 B Vroedmeesterpad , ,00 B13 - Vroedmeesterpad , ,00 B14 - Vroedmeesterpad , ,00 B15 - Vroedmeesterpad , ,00 B16 - Vroedmeesterpad , ,00 B17 - Vroedmeesterpad , ,00 B18 - Vroedmeesterpad , ,00 B19 - Vroedmeesterpad , ,00 B Vroedmeesterpad , ,00 B21 - Vroedmeesterpad , ,00 B Vroedmeesterpad , ,00 B Vroedmeesterpad , ,00 B Vroedmeesterpad , ,00 C01 - Vroedmeesterpad , ,00 C , 2011 Vroedmeesterpad , ,00 C03 - Vroedmeesterpad , ,00 C04 - Vroedmeesterpad , ,00 C05 - Vroedmeesterpad , ,00 C06 - Vroedmeesterpad , ,00 C07 - Vroedmeesterpad , ,00 C08 - Vroedmeesterpad , ,00 C09 - Vroedmeesterpad , ,00 C10 - Vroedmeesterpad , ,00 C Vroedmeesterpad , ,00 C12 - Vroedmeesterpad , ,00 C Vroedmeesterpad , ,00 C14 - Vroedmeesterpad , ,00 C , 2011 Vroedmeesterpad , ,00 D Vroedmeesterpad , ,00 D02 - Vroedmeesterpad , ,00 D Vroedmeesterpad , ,00 D04 - Vroedmeesterpad , ,00 D05 - Vroedmeesterpad , ,00 D , 2009 Vroedmeesterpad , ,00 D07 - Vroedmeesterpad , ,00 D08 - Vroedmeesterpad , ,00 D11 - Vroedmeesterpad , ,00 D12 - Vroedmeesterpad , ,00 D13 -

58 SOORT X Y POELNR JAARTAL UITGEVOERD BEHEER Vroedmeesterpad , ,00 D14 - Vroedmeesterpad , ,00 D Vroedmeesterpad , ,78 D20 - Vroedmeesterpad , ,00 D en '10 en '11 Vroedmeesterpad , ,00 D en '10 en '11 Vroedmeesterpad , ,00 D en '10 en '11 Vroedmeesterpad , ,00 D en '10 en '11 Vroedmeesterpad , ,00 D26 - Vroedmeesterpad , ,00 D Vroedmeesterpad , ,00 D Vroedmeesterpad , ,00 D Vroedmeesterpad , ,00 D Vroedmeesterpad , ,37 E Vroedmeesterpad , ,77 E Vroedmeesterpad , ,84 E03 - Vroedmeesterpad , ,87 E04 - Vroedmeester- en Geelbuikvuurpad , ,43 E , '07, '08, '09, '10, '11 Vroedmeester- en Geelbuikvuurpad , ,21 E , '07, '08, '09, '10, '11 Vroedmeester- en Geelbuikvuurpad , ,79 E , '07, '08, '09, '10, '11 Vroedmeester- en Geelbuikvuurpad , ,59 E , '07, '08, '09, '10, '11 Vroedmeester- en Geelbuikvuurpad , ,83 E , '07, '08, '09, '10, '11 Vroedmeester- en Geelbuikvuurpad , ,98 E , '07, '08, '09, '10, '11 Vroedmeester- en Geelbuikvuurpad , ,79 E , '07, '08, '09, '10, '11 Vroedmeesterpad , ,19 E12 - Vroedmeesterpad , ,00 E13 - Vroedmeesterpad , ,00 E18 - Vroedmeesterpad , ,00 E19 - Vroedmeesterpad , ,00 E Vroedmeester- en Geelbuikvuurpad , ,00 E Vroedmeester- en Geelbuikvuurpad , ,00 E Vroedmeesterpad , ,00 F01 - Vroedmeesterpad , ,00 F02 - Vroedmeesterpad , ,00 F03 - Vroedmeesterpad , ,00 F04 - Vroedmeesterpad , ,00 F05 - Vroedmeesterpad , ,00 F06 - Vroedmeesterpad , ,00 F07 - Vroedmeesterpad , ,00 F08 - Vroedmeesterpad , ,00 F09 - Vroedmeesterpad , ,00 F10 - Vroedmeesterpad , ,00 F Vroedmeesterpad , ,00 F12 - Vroedmeesterpad , ,00 F13 - Vroedmeester- en Geelbuikvuurpad , ,00 F14 - Vroedmeester- en Geelbuikvuurpad , ,00 F , '07, '08, '09, '10, '11 Vroedmeester- en Geelbuikvuurpad , ,00 F , '07, '08, '09, '10, '11 Vroedmeester- en Geelbuikvuurpad , ,00 F , '07, '08, '09, '10, '11 Vroedmeester- en Geelbuikvuurpad , ,00 F , '07, '08, '09, '10, '11 Vroedmeester- en Geelbuikvuurpad , ,00 F , '07, '08, '09, '10, '11 Vroedmeester- en Geelbuikvuurpad , ,00 F , '07, '08, '09, '10, '11 Vroedmeester- en Geelbuikvuurpad , ,00 F , '07, '08, '09, '10, '11 Vroedmeester- en Geelbuikvuurpad , ,00 F , '07, '08, '09, '10, '11 Vroedmeester- en Geelbuikvuurpad , ,00 F , '07, '08, '09, '10, '11 Vroedmeester- en Geelbuikvuurpad , ,00 F , '07, '08, '09, '10, '11 Vroedmeester- en Geelbuikvuurpad , ,00 F , '07, '08, '09, '10, '11 Vroedmeester- en Geelbuikvuurpad , ,00 F , '07, '08, '09, '10, '11 Vroedmeester- en Geelbuikvuurpad , ,00 F , '08, '09, '10, '11 Vroedmeester- en Geelbuikvuurpad , ,00 F , '07, '08, '09, '10, '11 Vroedmeester- en Geelbuikvuurpad , ,00 F , '07, '08, '09, '10, '11

59 SOORT X Y POELNR JAARTAL UITGEVOERD BEHEER Vroedmeester- en Geelbuikvuurpad , ,00 F , '07, '08, '09, '10, '11 Vroedmeester- en Geelbuikvuurpad , ,00 F , '07, '08, '09, '10, '11 Vroedmeester- en Geelbuikvuurpad , ,00 F , '07, '08, '09, '10, '11 Vroedmeester- en Geelbuikvuurpad , ,00 F , '07, '08, '09, '10, '11 Vroedmeester- en Geelbuikvuurpad , ,00 F , '07, '08, '09, '10, '11 Vroedmeester- en Geelbuikvuurpad , ,00 F , '07, '08, '09, '10, '11 Vroedmeester- en Geelbuikvuurpad , ,00 F , '07, '08, '09, '10, '11 Vroedmeester- en Geelbuikvuurpad , ,00 F , '07, '08, '09, '10, '11 Vroedmeester- en Geelbuikvuurpad , ,00 F , '08, '09, '10, '11 Vroedmeester- en Geelbuikvuurpad , ,00 F , '07, '08, '09, '10, '11 Vroedmeester- en Geelbuikvuurpad , ,00 F , '07, '08, '09, '10, '11 Vroedmeester- en Geelbuikvuurpad , ,00 F , '07, '08, '09, '10, '11 Vroedmeester- en Geelbuikvuurpad , ,00 F , '07, '08, '09, '10, '11 Vroedmeester- en Geelbuikvuurpad , ,00 F , '07, '08, '09, '10, '11 Vroedmeester- en Geelbuikvuurpad , ,00 F , '07, '08, '09, '10, '11 Vroedmeester- en Geelbuikvuurpad , ,00 F , '07, '08, '09, '10, '11 Vroedmeester- en Geelbuikvuurpad , ,00 F , '07, '08, '09, '10, '11 Vroedmeester- en Geelbuikvuurpad , ,00 F , '07, '08, '09, '10, '11 Vroedmeester- en Geelbuikvuurpad , ,00 F , '07, '08, '09, '10, '11 Vroedmeester- en Geelbuikvuurpad , ,00 F , '07, '08, '09, '10, '11 Vroedmeester- en Geelbuikvuurpad , ,00 F , '07, '08, '09, '10, '11 Vroedmeester- en Geelbuikvuurpad , ,00 F Vroedmeester- en Geelbuikvuurpad , ,00 F Vroedmeester- en Geelbuikvuurpad , ,00 F Vroedmeester- en Geelbuikvuurpad , ,00 F , '07, '08, '09, '10, '11 Vroedmeester- en Geelbuikvuurpad , ,00 F , '07, '08, '09, '10, '11 Vroedmeester- en Geelbuikvuurpad , ,00 F56 - Vroedmeester- en Geelbuikvuurpad , ,00 F , '07, '08, '09, '10, '11 Vroedmeester- en Geelbuikvuurpad , ,00 F Vroedmeester- en Geelbuikvuurpad , ,73 G01 - Vroedmeester- en Geelbuikvuurpad , ,42 G02 - Vroedmeester- en Geelbuikvuurpad , ,72 G03 - Vroedmeester- en Geelbuikvuurpad , ,44 G04 - Vroedmeester- en Geelbuikvuurpad , ,29 G05 - Vroedmeester- en Geelbuikvuurpad , ,69 G06 - Vroedmeester- en Geelbuikvuurpad , ,04 G07 - Vroedmeester- en Geelbuikvuurpad , ,61 G Vroedmeester- en Geelbuikvuurpad , ,56 G09 - Vroedmeester- en Geelbuikvuurpad , ,90 G ', 2010 Vroedmeester- en Geelbuikvuurpad , ,12 G Vroedmeester- en Geelbuikvuurpad , ,48 G12 - Vroedmeester- en Geelbuikvuurpad , ,07 G13 - Vroedmeester- en Geelbuikvuurpad , ,98 G Vroedmeester- en Geelbuikvuurpad , ,01 G Vroedmeester- en Geelbuikvuurpad , ,00 G16 - Vroedmeesterpad , ,00 G , '10, '11 Vroedmeesterpad , ,00 G , '10, '11 Vroedmeesterpad , ,00 G , '10, '11 Vroedmeesterpad , ,00 G , '10, '11 Vroedmeesterpad , ,00 G , '10, '11 Vroedmeesterpad , ,00 G22 - Vroedmeesterpad , ,00 G23 - Vroedmeesterpad , ,00 H01 - Vroedmeesterpad , ,00 H02 - Vroedmeesterpad , ,00 H03 - Vroedmeesterpad , ,00 H04 - Vroedmeesterpad , ,00 H05 - Vroedmeesterpad , ,00 H06 -

60 SOORT X Y POELNR JAARTAL UITGEVOERD BEHEER Vroedmeesterpad , ,00 H07 - Vroedmeesterpad , ,00 H08 - Vroedmeesterpad , ,00 H09 - Vroedmeesterpad , ,00 H Vroedmeesterpad , ,00 H11 - Vroedmeesterpad , ,00 H12 - Vroedmeesterpad , ,00 H , 2010 Vroedmeesterpad , ,00 H14 - Vroedmeesterpad , ,00 H15 - Vroedmeesterpad , ,00 H , '07, '08, '09, '10, '11 Vroedmeesterpad , ,00 H Vroedmeesterpad , ,00 H18 - Vroedmeesterpad , ,00 H19 - Vroedmeesterpad , ,00 H20 - Vroedmeesterpad , ,00 H21 - Vroedmeesterpad , ,00 H Vroedmeesterpad , ,00 H23 - Vroedmeesterpad , ,00 H Vroedmeesterpad , ,00 H , 2008 Vroedmeesterpad , ,00 H Vroedmeesterpad , ,00 H , 2009 Vroedmeesterpad , ,00 H34 - Vroedmeesterpad , ,00 H , 2009 Vroedmeesterpad , ,00 H Vroedmeesterpad , ,00 I01 - Vroedmeesterpad , ,00 I Vroedmeesterpad , ,00 I Vroedmeesterpad , ,00 I Vroedmeesterpad , ,00 I05 - Vroedmeesterpad , ,00 I06 - Vroedmeesterpad , ,00 I07 - Vroedmeesterpad , ,00 I08 - Vroedmeesterpad , ,00 I09 - Vroedmeesterpad , ,00 I10 - Vroedmeesterpad , ,00 I11 - Vroedmeesterpad , ,00 I12 - Vroedmeesterpad , ,00 I Vroedmeesterpad , ,00 I14 - Vroedmeesterpad , ,00 I Vroedmeesterpad , ,00 I17 - Vroedmeesterpad , ,00 I18 - Vroedmeesterpad , ,00 I Vroedmeesterpad , ,00 I Vroedmeesterpad , ,00 I Vroedmeesterpad , ,00 I22 - Vroedmeesterpad , ,00 I Vroedmeesterpad , ,00 J , '07, '08, '09, '10, '11 Vroedmeesterpad , ,00 J Vroedmeesterpad , ,00 J Vroedmeesterpad , ,00 J Vroedmeesterpad , ,00 J , 2009 Vroedmeesterpad , ,00 J06 - Vroedmeesterpad , ,00 J , 2011 Vroedmeesterpad , ,00 J08 - Vroedmeesterpad , ,00 J Vroedmeesterpad , ,00 J Vroedmeesterpad , ,00 J11 - Vroedmeesterpad , ,00 J12 - Vroedmeesterpad , ,00 J

61 SOORT X Y POELNR JAARTAL UITGEVOERD BEHEER Vroedmeesterpad , ,00 J , 2009 Vroedmeesterpad , ,00 J Vroedmeesterpad , ,00 J16 - Vroedmeesterpad , ,00 J Vroedmeesterpad , ,00 J18 - Vroedmeesterpad , ,00 J Vroedmeesterpad , ,00 J Vroedmeesterpad , ,00 J Vroedmeesterpad , ,00 J22 - Vroedmeesterpad , ,00 J23 - Vroedmeesterpad , ,00 J24 - Vroedmeesterpad , ,00 J25 - Vroedmeesterpad , ,00 J26 - Vroedmeesterpad 19152, ,00 J27 - Vroedmeesterpad , ,00 K01 - Vroedmeesterpad , ,00 K , 2011 Vroedmeesterpad , ,00 K , 2011 Vroedmeesterpad , ,00 K , 2010 Vroedmeesterpad , ,00 K Vroedmeesterpad , ,00 K06 - Vroedmeesterpad , ,00 K Vroedmeesterpad , ,00 K Vroedmeesterpad , ,00 K Vroedmeesterpad , ,00 K10 - Vroedmeesterpad , ,00 K , 2011 Geelbuikvuurpad , ,00 L01 - Geelbuikvuurpad , ,00 L02 - Geelbuikvuurpad , ,00 L03 - Geelbuikvuurpad , ,00 L Geelbuikvuurpad , ,00 L , 2011 Geelbuikvuurpad , ,00 L , 2011 Geelbuikvuurpad , ,00 L Geelbuikvuurpad , ,00 L08 - Geelbuikvuurpad , ,00 L , 2011 Geelbuikvuurpad , ,00 L , '08, '09, '10, '11 Geelbuikvuurpad , ,00 L , '10, '11 Geelbuikvuurpad , ,00 L , '10, '11 Geelbuikvuurpad , ,00 L Geelbuikvuurpad , ,00 L17 - Geelbuikvuurpad , ,00 L18 - Geelbuikvuurpad , ,00 L19 - Geelbuikvuurpad , ,00 L Geelbuikvuurpad , ,00 M01 - Geelbuikvuurpad , ,00 M02 - Geelbuikvuurpad , ,00 M03 - Geelbuikvuurpad , ,00 M04 - Geelbuikvuurpad , ,00 M05 - Geelbuikvuurpad , ,00 M06 - Geelbuikvuurpad , ,00 M07 - Geelbuikvuurpad , ,00 M08 - Geelbuikvuurpad , ,00 M09 - Geelbuikvuurpad , ,00 M10 - Geelbuikvuurpad , ,00 M11 - Geelbuikvuurpad , ,00 M12 - Geelbuikvuurpad , ,00 M13 - Geelbuikvuurpad , ,00 M14 - Geelbuikvuurpad , ,00 M , 2011 Geelbuikvuurpad , ,00 M , '10, '11 Geelbuikvuurpad , ,00 M , 2008

62 SOORT X Y POELNR JAARTAL UITGEVOERD BEHEER Geelbuikvuurpad , ,00 M , '08, '09, '10, '11 Geelbuikvuurpad , ,00 M , '08, '09, '10, '11 Geelbuikvuurpad , ,00 M , '08, '09, '10, '11 Geelbuikvuurpad , ,00 M , '08, '09, '10, '11 Geelbuikvuurpad , ,00 M22 - Geelbuikvuurpad , ,00 M23 - Geelbuikvuurpad , ,00 M24 - Geelbuikvuurpad , ,00 M25 - Geelbuikvuurpad , ,00 M26 - Geelbuikvuurpad , ,00 M27 - Geelbuikvuurpad , ,00 M28 - Geelbuikvuurpad , ,00 M Vroedmeester- en Geelbuikvuurpad , ,00 N01 - Vroedmeester- en Geelbuikvuurpad , ,92 N , '07, '08, '09, '10, '11 Vroedmeester- en Geelbuikvuurpad , ,29 N , '07, '08, '09, '10, '11 Vroedmeester- en Geelbuikvuurpad , ,29 N , '07, '08, '09, '10, '11 Vroedmeester- en Geelbuikvuurpad , ,00 N05 - Vroedmeester- en Geelbuikvuurpad , ,31 N , '07, '08, '09, '10, '11 Vroedmeester- en Geelbuikvuurpad , ,16 N , '07, '08, '09, '10, '11 Vroedmeester- en Geelbuikvuurpad , ,16 N , '07, '08, '09, '10, '11 Vroedmeester- en Geelbuikvuurpad , ,53 N , '07, '08, '09, '10, '11 Vroedmeester- en Geelbuikvuurpad , ,00 N10 - Vroedmeester- en Geelbuikvuurpad , ,25 N , '07, '08, '09, '10, '11 Vroedmeester- en Geelbuikvuurpad , ,00 N12 - Vroedmeester- en Geelbuikvuurpad , ,75 N , '07, '08, '09, '10, '11 Vroedmeester- en Geelbuikvuurpad , ,62 N , '07, '08, '09, '10, '11 Vroedmeester- en Geelbuikvuurpad , ,00 N15 -

63