Nationaal Plan Diervoeders 2016

Transcriptie

1

2 Colofon Projectnaam Nationaal Plan Diervoeders 2016 Projectnummer FANT1621 Versienummer 1.1 september 2016 Pagina 2 van 17

3 Inhoud 1 Inleiding 4 2 Nationaal Plan Diervoeders Toelichting en achtergronden Bemonsteringsplan 13 Pagina 3 van 17

4 1 Inleiding Het Nationaal Plan Diervoeders is een nadere uitwerking van de Controleverordening (EG) nr. 882/2004. Deze verordening stelt onder andere regels voor de organisatie van de officiële controles op het gebied van de diervoeding in de EU. In artikel 41 e.v. van deze verordening is vastgelegd dat elke EU-lidstaat een meerjarig controleprogramma opstelt voor het komende kalenderjaar. In het programma wordt aangegeven wat de aard van de controles is en met welke frequentie de controles uitgevoerd gaan worden. Het onderzoek op ongewenste stoffen en verboden materialen in diervoeders, is in dit rapport voor 2016 nader uitgewerkt. De NVWA heeft voor alle controles voor het domein Diervoeder voor 2016 een jaarplan opgesteld. Het Nationaal Plan Diervoeders 2016 is hier onderdeel van. Het Nationaal Plan Diervoeders 2016 omvat: - Onderzoek naar aanwezigheid van verboden materialen: - Verordening (EG) nr. 999/2001 (Feedban) - Verordening (EG) nr. 767/2009 (Marktverordening) - Onderzoek naar het voorkomen van ongewenste stoffen en overschrijding van normen: - Richtlijn (EG) 2002/32 (Ongewenste stoffen richtlijn) - Verordening (EG) nr. 396/2005 (Pesticidenverordening)(EU pesticiden database) - Onderzoek naar overschrijden van richtwaarden: - Aanbeveling 2006/576 specifieke mycotoxines: Deoxynivalenol, Zearalenon, Ochratoxine A, Fumonisine B1 + B2 - Onderzoek ten behoeve van input aan EFSA: - Aanbeveling 2013/711 (Dioxines en PCB s) - Aanbeveling 2013/165 (mycotoxines) en - Aanbeveling 2012/154 (ergot alkaloïden) - Aanbeveling 2016/1110 (nikkelmonitoring) In het Nationaal Plan Diervoeders 2016 is capaciteit vrijgemaakt voor onderzoek van monsters die door de NVWA in het kader van andere projecten, inspecties, (GFL- of RASFF-) meldingen en incidenten worden genomen. Werkwijze: Het Nationaal Plan Diervoeders 2016 is in samenspraak met het RIKILT-Wageningen University and Research (WUR) opgesteld. In de afgelopen jaren is door het RIKILT-WUR voor een aantal ongewenste stoffen (onder andere dioxine, aflatoxine B1, lood, cadmium, arseen, kwik, dierlijke eiwitten, koper en zink) in diervoeder een trendanalyse uitgevoerd. Voor zover mogelijk is bij het opstellen van het Nationaal Plan Diervoeders 2016 gebruik gemaakt van de conclusies uit deze trendanalyses. Het Nationaal Plan Diervoeders 2016 is risicogebaseerd samengesteld. Hiervoor wordt een risico-model Model Statistische onderbouwing Nationaal Plan Diervoeders van het RIKILT- WUR gebruikt. Op basis van het Nationaal Plan Diervoeders neemt de NVWA de monsters van diervoeders en diervoedergrondstoffen bij de geselecteerde bedrijfstypen. De monsters worden onderzocht door het RIKILT-WUR. De monsters worden genomen overeenkomstig de Europese verordening betreffende de bemonsterings- en analysemethoden voor de officiële controle van Diervoeders: Verordening (EG) nr. 152/2009. De analyses worden uitgevoerd volgens methoden beschreven in Verordening (EG) nr. 152/2009, CEN- of ISO-methoden of door RIKILT-WUR gevalideerde en geaccrediteerde methoden. Pagina 4 van 17

5 Opbouw: Hoofdstuk 2 gaat in op de onderbouwing van het Nationaal Plan Diervoeders In hoofdstuk 2.1. Toelichting en achtergronden wordt per onderzoeksonderwerp een korte toelichting gegeven op achtergronden, mogelijke risico s en relevante wetgeving. Vervolgens wordt in hoofdstuk 2.2. Bemonsterinsplan de inhoud van het Nationaal Plan Diervoeders 2016 weergegeven. De aard en het aantal analyses, uitgesplitst per product(groep) en per type diervoeder en uitgesplitst naar bemonsteringsplaats, worden hierin aangeduid. Pagina 5 van 17

6 2 Nationaal Plan Diervoeders Toelichting en achtergronden Hieronder wordt per onderzoeksonderwerp een korte toelichting gegeven op achtergronden, mogelijke risico s en relevante wetgeving. VERBODEN DIERLIJKE EIWITTEN Dierlijke bestanddelen in diervoeders spelen een belangrijke rol in het verspreiden van BSE (gekke koeien ziekte). In 2001 werd daarom een volledig verbod op het vervoederen van dierlijke eiwitten aan landbouwhuisdieren ingesteld. Het accent bij het Nationaal Plan Diervoeders ligt sinds 2011 met name op voeders voor risicodiersoorten, dat wil zeggen herkauwervoeders en in beperkte mate vismeel en mengvoeders voor andere diersoorten. De monsters worden microscopisch onderzocht, waarbij alle monsters met een dierlijk bestanddeel (bot, spier et cetera) nader met de PCR methode onderzocht worden op de aanwezigheid van herkauwers-dna. Bij de PCR methode wordt het diervoeder onderzocht en niet het geïsoleerde dierlijke bestanddeel. De species-herkomst van het microscopisch gevonden dierlijke bestanddeel wordt niet bepaald. Het verbod op vervoederen van dierlijke eiwitten staat in diverse Europese verordeningen beschreven (o.a. Verordening (EG) 999/2001, EU 1069/2009). Conform deze wetgeving is het o.a. niet toegestaan om: - Dier-/vismeel te verwerken in diervoeders voor herkauwers. - Landdiermateriaal te verwerken in vis-/verenmeel bestemd voor voedsel producerende dieren. - Herkauwers materiaal te verwerken in voeders bestemd voor aquacultuur. ZWARE METALEN Zware metalen is de verzamelnaam voor de metalen cadmium, kwik, lood, arseen (en tin). Dit zijn natuurlijke bestanddelen van de aardkorst. Planten en dieren kunnen zware metalen opnemen vanuit het milieu/grond waardoor ze in diervoeding terecht komen. Een teveel aan zware metalen kan schadelijk zijn voor de gezondheid van mensen en dieren. Hoge concentraties cadmium (Cd) worden aangetroffen in organen van slachtdieren (lever, nieren), in schelp- en schaaldieren en in sommige soorten paddenstoelen. Arseen (As) en kwik (Hg) worden voornamelijk gevonden bij vis, schaal- en schelpdieren. In het Nationaal Plan Diervoeders ligt de focus voor het zware metalen onderzoek met name risico-gericht op spoorelementen, fosfaten, kleimineralen, vismelen en minerale mengsels. In de ongewenste stoffen richtlijn (Richtlijn (EG) 2002/32) zijn maximale limieten (ML s) voor zware metalen in diervoeders, toevoegingsmiddelen, voormengsels en voedermiddelen vastgelegd. IJZER IJzer is een sporenelement, dat onder andere belangrijk is voor de vorming van hemoglobine en het zuurstoftransport in het bloed. Een tekort aan ijzer leidt tot bloedarmoede. Bij blanke vleeskalveren kan het ijzerniveau in diervoeder laag gehouden worden om het vlees een blanke kleur te geven. In het Nationaal Plan Diervoeders wordt bij het ijzeronderzoek, vanwege het dierenwelzijnsaspect, gefocust op melkvervangers voor kalveren (volledige diervoeders). Pagina 6 van 17

7 In Verordening (EG) 2009/767 staat: het ijzergehalte in melkvervangers voor kalveren met een levend gewicht van minder dan of gelijk aan 70 kg bedraagt ten minste 30 mg per kg van het volledige voeder bij een vochtgehalte van 12 % BESTRIJDINGSMIDDELEN Gewasbeschermingsmiddelen, ook wel bestrijdingsmiddelen genoemd, worden in land- en tuinbouw gebruikt. Ze beschermen de gewassen tegen schimmels, onkruid en insecten. Door het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen blijven residuen van deze middelen achter op de behandelde gewassen. In het verleden werden in de EU diverse organochloorpesticiden als bestrijdingsmiddel gebruikt. Sinds de jaren 70, 80 in de vorige eeuw zijn de toepassingen voor deze middelen zeer beperkt of verboden vanwege volksgezondheidsrisico s. Omdat deze stoffen zeer persistent zijn, worden ze nog wijdverspreid aangetroffen in het milieu en in bijvoorbeeld zeepproducten. Buiten de EU hebben sommige organochloorpesticiden nog toelatingen. Dit laat onverlet dat de grondstoffen die in de EU geimporteerd worden, moeten voldoen aan de EU-regelgeving. In het Nationaal Plan Diervoeders ligt de focus bij het bestrijdingsmiddelen onderzoek op enkelvoudige grondstoffen (zoals granen, zaden en peulvruchten) en plantaardige oliën, met name bij import. In de ongewenste stoffen richtlijn (Richtlijn (EG) 2002/32) voor diervoeding zijn maximale limieten voor de organochloorpesticiden in diervoeders en voedermiddelen vastgelegd. Voor de overige pesticiden worden de MRL (maximale residu limieten) voor levensmiddelen gehanteerd. Deze zijn vastgelegd in Verordening (EG) 396/2005. Specifieke diervoedermatrices zoals ruw voeders (hooi, stro, voedermaïs, (kuil-)gras, voederbieten et cetera), bijproducten uit de bio-fuel (glycerol) of bio-ethanol (tarwegistconcentraat, DDGS) productie, ontbreken in deze Verordening. Hiervoor zijn geen MRL s vastgesteld. DIOXINES EN DIOXINE-ACHTIGE PCB S Dioxines is de verzamelnaam voor een groep stoffen die behoren tot de polychloordibenzoparadioxine-verbindingen (afgekort PCDD s) en polychloor-dibenzo-furanenverbindingen (afgekort PCDF s). Dioxines ontstaan vooral bij verbrandingsprocessen, zoals bij de verbranding van afval, en als bijproducten bij chemische (verbrandings-)processen. De PCB s (polychloorbifenylen) is een klasse van organische stoffen met 1 tot 10 chlooratomen die vastzitten aan bifenyl. PCB s zijn schadelijke stoffen. Ze komen voor in bepaalde soorten olie en plastic, bouwmaterialen en bestrijdingsmiddelen met chloor. Een beperkt aantal PCB s heeft vergelijkbare giftige eigenschappen als dioxines en worden de dioxine-achtige PCB s genoemd. Dioxines en dioxine-achtige PCB s worden via het milieu en via voedsel (met name dierlijke producten) opgenomen door de mens en kunnen bij langdurige inname schadelijk zijn voor de gezondheid. Onderzoek naar dioxines en dioxine-achtige PCB s blijft een belangrijk onderwerp. Dit naar aanleiding van de incidenten met dioxines in broodmeel, aardappelbijproducten en varkensvet, biologische maïs en eieren en plantaardige vetten. Vanwege risico s worden ook monster genomen van andere vetten, oliën en minerale mengels. In het Nationaal Plan Diervoeders ligt de focus op risico-producten zoals vetten en oliën, gedroogde plantaardige voedermiddelen, vismeel, minerale mengsels en additieven. Pagina 7 van 17

8 In de ongewenste stoffen richtlijn (Richtlijn (EG) 2002/32) voor diervoeding zijn maximale limieten (ML) en actiegrenzen (AG) voor dioxines en (dioxine-achtige en niet-dioxine-achtige) PCB s in diervoeders en voedermiddelen vastgelegd. KOPER EN ZINK Koper en zink zijn sporenelementen en noodzakelijk voor optimale gezondheid en productie van landbouwhuisdieren. Vanuit de grondstoffen is ongeveer 5 mg/kg koper en 30 mg/kg zink aanwezig in mengvoeders. Dit is onvoldoende voor de behoefte van de dieren, daarom worden koper en zinkverbindingen (sulfaten, oxides) extra, via premixen, aan het mengvoeder toegevoegd. Tevens kunnen koper/zinkpreparaten als aanvullend diervoeder via het drinkwater verstrekt worden. Schapen zijn erg gevoelig voor koper en teveel koper kan leiden tot koper-vergiftiging bij deze dieren. Verder is het milieu gebaat bij minder koper en zink in de bodem via dierlijke mest. Vanwege dit aspect geldt voor biggen ouder dan 11 weken (sinds 2003) een lager maximum kopergehalte. Het Nationaal Plan Diervoeders focust bij de op schapenvoeders en bij de varkenshouders op de hoeveelheid koper die biggen (>11 weken) via het diervoeder en drinkwater toegediend krijgen. In Verordening (EG) 1334/2003 zijn voor koper en zink vastgelegd: Diersoort Leeftijd Maximumgehalten* Opmerking Koper Zink Schapen - 15 (totaal) 150 (totaal) Wanneer het kopergehalte in diervoeders meer bedraagt dan 10 mg/kg, dan dient in de etikettering en begeleidende documenten vermeld te worden: Het kopergehalte van dit diervoeder kan bij bepaalde schapenrassen tot vergiftiging leiden. Varkens < 12 weken >12 weken 170 (totaal) 25 (totaal) 150 (totaal) *maximum gehalte van het element in mg/kg volledig diervoeder Op basis van deze wetgeving moet de varkenshouder na 11 weken overgeschakeld zijn van diervoeder met een hoog kopergehalte (startvoeder) op diervoeder met een laag kopergehalte. MYCOTOXINEN Mycotoxines zijn stofwisselingsproducten van schimmels, die schadelijk kunnen zijn bij inname door de mens en dier (met name varkens en pluimvee). Omstandigheden die de vorming van mycotoxines bij gewassen (voedermiddelen) bevorderen zijn hoge temperaturen en een hoge luchtvochtigheid. De belangrijkste mycotoxines zijn: - Aflatoxinen en sterigmatocystine (Aspergillus spp); - Ochratoxine A (Penicillium en Aspergillus spp); - Fusarium toxinen: zearalenon (ZEA), deoxynivalenol (DON), T-2 toxine, HT-2 toxine, fuminosinen, nivalenol, beauvericine, enniatinen, moniliformine en diacetoxyscirpenol (DAS); - Citrinine (Penicilium spp). Voor de meeste mycotoxines is de overdracht vanuit diervoeder naar dieren en daardoor naar vlees, melk en eieren verwaarloosbaar, uitgezonderd Aflatoxine B1. Deze stof wordt omgezet en overgedragen naar de melk als Aflatoxine M1. Varkens zijn gevoelig voor ZEA en DON. Pagina 8 van 17

9 De NVWA heeft in het Nationaal Plan Diervoeders de prioriteit bij Aflatoxine B1 problematiek in plantaardige voedermiddelen (maïs) en DON/ZEA bij varkensvoeders gelegd. Tevens voeders voor volwassen zeugen (dierwelzijn) bemonsterd. Voor onderzoek op mycotoxinen wordt de bemonstering conform verordening (EG) nr.152/2009 uitgevoerd als inhomogene partijen. In de ongewenste stoffen richtlijn (Richtlijn (EG) 2002/32) voor diervoeding zijn maximale limieten (ML) voor Aflatoxine B1 in diervoeders en voedermiddelen vastgelegd. In aanbevelingen (EG) 2006/576 en 2013/165 staan richtwaarden (RW) voor DON, ZEA, ochratoxine A, fumonisine B1 + B2, T-2 en HT-2 in diervoeders en voedermiddelen. ANTIBIOTICA Antibiotica kunnen op attest van een dierenarts aan mengvoeders toegevoegd worden. De Nederlandse vereniging van diervoederproducenten (NEVEDI) heeft in 2012, via een convenant, afgesproken om te stoppen met de productie van antibiotica bevattende (gemedicineerde) voeders voor de Nederlandse markt. Door deze beslissing is het probleem van versleping van antibiotica in mengvoederindustrie en de mogelijke impact hiervan op resistentie-vorming minder urgent geworden. Voor exportvoeders, waarin nog wel antibiotica verwerkt worden, blijft versleping bij het mengvoederbedrijf relevant. In het Nationaal Plan Diervoeders is de focus van het antibiotica onderzoek sinds 2012 verschoven naar de primaire sector (boerderij-fase). Hier worden drinkwater, brijvoeders en droge voeders bemonsterd voor controle op illegaal gebruik en versleping van (oraal toegediende) antibiotica. Versleping van gemedicineerde mengvoeders (welke geëxporteerd worden naar 3e landen) en risicogroepen zoals verenmeel zijn blijvend punt van aandacht. Voor versleping van antibiotica in mengvoeders wordt door de NVWA, sinds 2010, een 2,5% tolerantie gehanteerd. Voor de drinkwater en brijvoeder zijn (nog) geen verslepingsnormen vastgesteld. Daarnaast is het gebruik van antibiotica in de veehouderij aan allerlei regels (o.a. verplicht attest van de dierenarts, alleen geregistreerde middelen, wachttermijnen voor slacht, logboek veehouder) gebonden. COCCIDIOSTATICA Coccidiose is een ziekte bij vleeskuikens en konijnen welke leidt tot verminderde groei, slechtere voederconversie en sterfte. De ziekte wordt veroorzaakt door de darmparasiet Eimeria spp. Geneesmiddelen tegen coccidiose (coccidiostatica) worden op grote schaal preventief aan diervoeders toegevoegd om coccidiose bij pluimvee/konijnen te voorkomen. Deze middelen hebben een toelating als diervoederadditief en kunnen zonder attest van een dierenarts door het mengvoederbedrijf gebruikt worden. De toelatingen gelden meestal voor opfokleghennen (tot 16 weken) en vleeskuikens (tot enkele dagen voor de slacht) en soms ook voor konijnen en kalkoenen. Flubendazole is een diergeneesmiddel (anthelminticum, ontwormingsmiddel) dat alleen op attest van een dierenarts aan mengvoeders toegevoegd mag worden. Flubendazole werkt tegen trematoden, nematoden en cestoden en is een breedspectrum benzimidazole. In het Nationaal Plan Diervoeders wordt bij de monstername gefocust op bedrijven die voeders met coccidiostaticum ( coccidiostatica voeders ) of ontwormingsmiddelen produceren. Pagina 9 van 17

10 Voor coccidiostatica (toevoegingsmiddelen) is wettelijk vastgelegd dat in diervoeders voor doeldieren (en gevoelige niet-doeldiersoorten) en andere diersoorten door versleping maximaal respectievelijk 1% en 3% van het toegelaten gehalte van het desbetreffende coccidiostaticum aanwezig mag zijn (Richtlijn 2002/32/EG, bijlage I, afdeling VII). Voor versleping antiparasitaire middelen (Flubendazole en Ivermectine) in diervoeders wordt in Nederland een maximum versleping van 2,5% van de therapeutische dosering gehanteerd (Bureau Risicobeoordeling en Onderzoeksprogrammering van de NVWA, 2013). VERPAKKINGSMATERIAAL Veel levensmiddelen (bakkerijproducten, snoepgoed, chocolade) die over de datum zijn of misproducties worden in diervoeder verwerkt. Hierbij wordt het levensmiddel veelal met verpakking en al gemalen. Het verpakkingsmateriaal wordt vervolgens met mechanische middelen uit de productstroom verwijderd. In de praktijk blijven er echter kleine fragmenten verpakkingsmateriaal in het eindproduct aanwezig. De door het RIKILT ontwikkelde microscopische methode is in 2009 voor broodmeel en koekjesmix gevalideerd, waardoor de controle verbeterd kan worden. Verordening (EG) 2014/217 geeft een nultolerantie voor de aanwezigheid van (resten van) verpakkingsmateriaal in diervoeder en diervoedergrondstoffen. Op basis van risicobeoordelingen hanteert de NVWA echter een tolerantie van 0,15% (w/w). Gelet op de bestaande (gevalideerde) onderzoeksmethode met een MRPL van 0,15% (w/w), en op basis van risicobeoordelingen, wordt 0,15% (w/w) als een Reference Point of Action (RPA) gehanteerd. BOTANISCHE ONZUIVERHEDEN EN ALKALOÏDEN Ergot alkaloïden en moederkoren Moederkoren (Claviceps purpurea) is een schimmel die groeit in de aren van grassen en granen, vooral in rogge. Deze schimmel vormt ergot alkaloïden of moederkoren alkaloïden, welke schadelijk zijn bij inname door de mens en dier. De schimmel-sclerotia zijn visueel goed te onderscheiden van granen. Omdat ergot alkaloïden ontstaan vanuit schimmelvorming behoren ze tot de mycotoxines. In het Nationaal Plan Diervoeders wordt gefocust op rogge bevattende mengvoeders en granen. Voor ergot alkaloïden (EA s) in diervoeders zijn (nog) geen Europese normen vastgesteld. In de ongewenste stoffen richtlijn (Richtlijn (EG) 2002/32) voor diervoeding is wel een maximale limiet voor moederkoren in diervoeders en voedermiddelen vastgelegd, deze is 1000 mg/kg. Aanbeveling (EG) 2012/154 vraagt de lidstaten om monitoringsdata voor ergot alkaloïden aan te leveren. Pyrrolizidine alkaloïden Pyrrolizidine alkaloïden (PA s) komen van nature in veel plantensoorten voor, waaronder kruiskruiden (Jacobskuiskruid, klein kruiskruid et cetera), hoefblad en smeerwortel. PA s zijn zeer giftig, ze kunnen leverschade geven en de meeste PA s zijn kankerverwekkend. In hogere dosis leiden ze tot veesterfte, met name koeien en paarden zijn gevoelig voor PA s. In luzerne komen hoge gehalten pyrrolizidine alkaloïden voor. Deze zijn voornamelijk afkomstig van klein kruiskruid, een veel voorkomende inheemse wilde plant. In het Nationaal Plan Diervoeders ligt daarom de focus op luzerne. Voor pyrrolizidine alkaloïden in diervoeders zijn (nog) geen Europese normen vastgesteld. Pagina 10 van 17

11 Ambrosia Ambrosia is een plant afkomstig uit Noord-Amerika, die steeds meer voorkomt in Nederland. Ambrosia wordt ook wel hooikoortsplant genoemd, omdat hij tijdens de bloei grote hoeveelheden pollen produceert die een allergische reactie kunnen veroorzaken. Om de verspreiding van ambrosia via diervoeders (met name buitenvogelzaden) te voorkomen zijn er Europese normen opgesteld. De zaden van ambrosia in diervoeders zijn geen gevaar voor volks- of diergezondheid. In het Nationaal Plan Diervoeders ligt de focus bij het ambrosia onderzoek volledig op zaadmengsels (met hele zaden) voor buitenvogels. Om de verspreiding van ambrosia via buitenvogelzaad (-mengsels) terug te dringen, zijn in de ongewenste stoffen richtlijn (Richtlijn (EG) 2002/32) maximale limieten voor ambrosia in mengvoeders en voedermiddelen vastgelegd. MINERALE OLIE Minerale oliën zijn oliën van minerale oorsprong (aardolie). De term minerale olie wordt gebruikt ter onderscheiding van olie van biologische oorsprong (dierlijke en plantaardige oliën en vetten). Producten die hieronder vallen zijn benzine, smeerolie, diesel et cetera. Minerale oliën (uitgezonderd alkanen) komen van nature niet voor in plantaardige of dierlijke oliën en vetten. Minerale olie is een verzamelnaam voor een groot aantal organische moleculen en bestaan in hoofdzaak uit alkanen, alkenen en andere niet-aromatische koolwater-stoffen en (poly)aromaten. Het "totaal minerale olie gehalte" bestaat uit de som van alle koolwaterstofverbindingen tussen C10 en C40. Voor het gehalte aan minerale olie is geen Europese of nationale wetgeving/norm aanwezig. GMP-+ hanteert een norm van 400 mg/kg voor oliën en vetten welke door de NVWA is overgenomen. BLAUWZUUR Cyanogene glycosiden zijn natuurlijke plantengifstoffen in onder andere lijnzaad. In het dier worden cyanogene glycosiden omgezet in cyanide. Een grote inname van cyanogene glycosiden kan leiden tot intoxicatieverschijnselen en zelfs sterfte door cyanide vergiftiging. In het Nationaal Plan Diervoeders ligt de focus van het onderzoek naar de aanwezigheid van blauwzuur volledig bij lijnzaad. In de ongewenste stoffen richtlijn (Richtlijn (EG) 2002/32) voor diervoeding zijn maximale limieten voor de blauwzuur in diervoeders en voedermiddelen vastgelegd. Voor lijnzaad bedraagt deze 250 mg/kg. VETZUURPATROON Vetten en oliën bestaan voor het grootste deel uit onverzadigde en verzadigde vetzuren. De gehalten aan de verschillende vetzuren variëren in grote mate tussen de verschillende vetten/oliën. Op basis van de vetzuursamenstelling kan de globale samenstelling en oorsprong van het vet (dierlijk/plantaardig, onderscheid kokos en palm et cetera) bepaald worden. Voor het vetzuurpatroon is geen nationale of internationale wetgeving beschikbaar. Er is een genormaliseerde referentie lijst van karakteristieke vetzuurpatronen per product beschikbaar welke door RIKILT gebruikt wordt. Pagina 11 van 17

12 ONVOORZIEN Ook in 2016 is in het Nationaal Plan Diervoeders ruimte opgenomen voor onvoorziene onderzoeken. Dit kunnen onderzoeken zijn die voortkomen uit incidenten of meldingen / klachten. Daarnaast kunnen nieuwe problemen vragen om onderzoek waarvoor onderzoekscapaciteit nodig kan zijn. GENETISCH GEMODIFICEERDE ORGANISMEN (GGO S) Vanaf 2008 zijn bemonstering en onderzoeken in het kader van de Verordeningen (EG) nr. 1829/2003 en 1830/2003 inzake genetisch gemodificeerde organismen ook in dit Nationaal Plan Diervoeders opgenomen. Het onderzoek op GGO s is opgezet als controle van de verordeningen (EG) nr. 1829/2003 en 1830/2003. Vanaf het begin is de controle op GGO s met name gericht op een juiste etikettering van GGO s-bevattende diervoeders. Dit hangt mede samen met de keuzevrijheid van de consument om GGO s-vrije diervoeders te kunnen kopen. Vanaf 2007 is mede door de incidenten met niet-toegelaten GGO s in rijst, maïs en lijnzaad, het onderzoek meer gericht op deze niet-toegelaten GGO s. Hoewel de controle op niettoegelaten GGO s niet eenvoudig is, zijn er inmiddels meer onderzoeksmethoden beschikbaar. Met name in risicoproducten en producten uit risicolanden wordt inventariserend naar deze GGO s gekeken. Met name importproducten uit derde landen worden bemonsterd. Verordeningen (EG) nr. 1829/2003 en 1830/2003. Pagina 12 van 17

13 2.2 Bemonsteringsplan Hieronder staat voor de te onderzoeken stoffen weergegeven van welke productgroepen waar en op welke wijze en in welk aantal monsters verzameld dienen te worden. Onderzoek op Te bemonsteren diervoeders per productgroep Plaats van bemonsteren Type Aantal analyses Verboden dierlijke eiwitten Vismeel Aselect 50 Mengvoeders voor herkauwers Aselect 400 Mengvoeders voor varkens Aselect 50 Mengvoeders voor herkauwers Veehouderijbedrijven Aselect 200 Mengvoeders voor aquacultuur. (Standaard onderzoek met PCR) Gehydrolyseerd verenmeel met bestemming landbouwhuisdieren EXTRA ONDERZOEK: positieve bevindingen worden onderzocht op diersoort middels PCR Veehouderijbedrijven Aselect 30 Rendac e.d. Positieve resultaten microscopie RIKILT Gericht 20 Project Pluimvee, 50 voer Veehouderijbedrijven Aselect 50 Droogvoer: Koperonderzoek bij vleesvarkens (>12 weken) Brijvoer: koperonderzoek bij vleesvarkens (>12 weken) Veehouderijbedrijven Aselect 40 Veehouderijbedrijven Aselect 40 Voer: koperonderzoek bij zeugen Veehouderijbedrijven Kippenmeel, of varkensmeel of mengvoeders waarin dit verwerkt is, indien betreffende wetgeving wijzigt Zware metalen (As, Pb, Hg en Cd; ook Se) screening met ICP-MS Voormengsels Voormengsels Vismeel (speciatie kwik) Kleimineralen Voederfosfaten Sporenelementen o.a. mangaanoxide en zinkoxide uit India Producenten Aselect PM met cocc's met antibiotica Totaal 910 Aselect 10 Aselect 50 Insecten Producenten Aselect 10 Algen Producenten Pagina 13 van 17 Minerale mengsels Veehouderijbedrijven Retail

14 Bolussen (met een concentratie sporenelementen die meer dan honderd keer hoger is dan het vastgestelde maximumgehalte voor volledige diervoeders) 10 bij producenten;30 bij veehouderijbedrijven Gericht 40 Additieven, minerale voedermiddelen uit Azië Primaire enkelvoudige granen en bijproducten Primaire enkelvoudige granen en bijproducten 25 monsters herkomst India (millet et cetera) Waar mogelijk Aselect 50 Import Gericht 15 Import Gericht 25 Totaal 350 Bestrijdingsmiddelen brede screening Primaire enkelvoudige granen en bijproducten (10% biologisch)(geen soja) Aselect 100 Zonnebloemschroot- en schilfers Gericht 25 Zaden en peulvruchten (enkelvoudig) (10% biologisch) Aselect 50 Plantaardige olie en vet Overal Aselect 50 Plantaardige olie en vet Import Primaire enkelvoudige granen en bijproducten Geen soja Primaire enkelvoudige granen en bijproducten (25 met herkomst India (millet et cetera)) Import Aselect 50 Import Aselect 15 Import Aselect 30 Vismeel (alleen OC pesticiden) Dioxine + dioxine-achtige PCB s Dure enkelvoudige plantaardige - en dierlijke olie of vetten Voormengsels Voormengsels Aanvullende mengvoeders (mineralenmengsels) Vetten en oliën, zowel plantaardige (100, waarvan 10 kokosolie) als dierlijk (50) en mengvet (50) en afgeleide producten Project Pluimvee 50 voer Gedroogde producten (ook importproducten uit Oekraïne) Vetverwerkers met antibiotica Import Vetwerkers Aselect 50 Aselect 50 Totaal 420 Aselect 10 Aselect 200 Veehouderijbedrijven Aselect 50 Aselect 75 Bakkerijproducten Reststroomverwerkers Gericht 25 Pagina 14 van 17

15 Vetzuurpatroon Minerale olie Koper en Zink Pagina 15 van 17 Vismeel Waar mogelijk Aselect 50 Producten uit Azië Divers Aselect 50 Zonnebloemschroot- en schilfers Gericht 25 Choline Chloride Aselect 10 Verenmeel Aselect 10 Kleimineralen Voederfosfaten Sporenelementen Aselect 40 Mengvoeder voor leghennen Dure enkelvoudige plantaardige - en dierlijke olie of vetten Palm (kernal) fatty acid destilate (PFAD) of hydrogendated palm oil (fatty acid) Dure enkelvoudige plantaardige en dierlijke vetten Mengvetten Brijvoer, mest en water: Koperonderzoek bij vleesvarkens (>12 weken) Voer, mest en water: Koperonderzoek bij zeugen Vetverwerkers Aselect 50 Divers Gericht 25 Producenten Producenten Totaal 745 Aselect 50 Totaal 50 Aselect 50 Totaal 50 Veehouderijbedrijven Aselect 40 (4)) Veehouderijbedrijven (x3) Mengvoeders voor schapen Aselect 50 Mengvoeders project Pluimveehouderijen: 50x water; 50x voer Mycotoxinen: multimethode 30 mycotixines + alkaloiden Voedermiddelen uit 3e landen (bijv. mais uit Oekraine / Balkan / Brazilie) Veehouderijbedrijven Gericht 100 Totaal 385 Import Aselect 100 Zonnebloemschroot- en schilfers Gericht 25 Enkelvoudige granen, mais et cetera incl. soja Brijvoeder voor vleesvarkens (>12 weken) Mengvoeders project Pluimveehouderijen Aselect 100 Veehouderijbedrijven Aselect 40 Veehouderijbedrijven Gericht 50 Mengvoeders voor zeugen Veehouderijbedrijven

16 Rogge, tarwe, triticale t.b.v. input EFSA Verboden stoffen (tabel II) Antibiotica Additieven, minerale voedermiddelen uit Azië Voormengsels vermelden welke als basis is gebruikt bij voorgaande charge Exportvoeders (spoelcharges) Totaal 365 divers Aselect 50 Premixbedrijven, waar AB worden verwerkt Producenten van exportvoeders Totaal 50 Aselect 10 Aselect 10 Verenmeel Rendac e.d. Monsters uit project koper/zink op veehouderijbedrijf 40 voer; 40 brijvoer; 40 water; 25 eindvoer; 25 water Mengvoeders Veehouderijbedrijven Aselect 170 Vergunninghouders voor gemedicineerde diervoeders Gericht 10 Mengvoeders voor aquacultuur Viskwekerijen Aselect 30 Water vanuit aquacultuur Viskwekerijen Aselect 30 Additieven, minerale voedermiddelen uit Azië Onderzoek bij zelfmengende pluimveehouders OV 50 voer; 50 water Onderzoek bij konijnenhouderijen 25 voer; 25 water Divers Aselect 50 Veehouderijbedrijven Gericht 100 Konijnenhouderijen Gericht 50 Totaal 485 Coccidiostatica(incl. onderzoek naar anti-wormmiddelen en acetylsalicylzuur) Mengvoeders met gedoseerd cocc's vemelden welk cocc's is gebruikt bij voorgaande charge Voormengsels Onderzoek bij zelfmengende pluimveehouders OV waar cocc's voeders geproduceerd worden Premixbedrijven, waar cocc's worden verwerkt Aselect 150 Veehouderijbedrijven Gericht 50 Verenmeel Mengvoeders Vergunninghouders voor gemedicineerde diervoeders Gericht 40 Totaal 290 Pagina 16 van 17

17 Verpakkingsmateriaal Reststromen levensmiddelen (bakkerijproducten; chocolade; snoep) Recyclebedrijven Aselect 50 Totaal 50 Botanische verontreinigen Pyrolizidinealkaloïden Jacobskruiskruid Luzerne Divers Aselect 50 Moederkoren Rogge, tarwe, triticale t.b.v. input EFSA Ergot-alkaloïden Ambrosia + Datura Samenstelling Blauwzuur Mengvoeders (big/zeug) met rogge / triticale t.b.v. input EFSA Volledig vogelzaad met hele zaden voor wilde vogels IJzergehalte in kunstmelk voor kalveren tot 70 kg (volledig voeder) IJzergehalte in kunstmelk voor kalveren tot 70 kg. Eventueel te combineren met verboden stoffen Gericht 25 Aselect 50 Kalvermelkfabrieken in combinatie met Etikettering. Alleen indien volledige voeders Totaal 150 Veehouderijbedrijven Totaal 50 Lijnzaad Waar mogelijk Aselect 40 Totaal 40 Onvoorzien Monsterneming bij calamiteiten, onvoorzien en voor Onderkant markt-l&n Monsterneming bij calamiteiten, onvoorzien en voor Onderkant markt- C&V Analyses per geval Gericht 50 Analyses per geval Gericht 50 Totaal 100 GGO s 50 voedermiddelen, 40 mengvoeders en 25 voormengsels uit reguliere bemonstering. 25 specifieke voedermiddelen bij import: Voedermiddelen VS, voedermiddelen Azië/Afrika; 25 voedermiddelen any origin (evt. deel van partij voor mycotoxines). 10 voeders voor wilde vogels Import Gericht 190 Choline chloride Gericht 25 Totaal 215 Totaal monsters Totaal aantal analyses Pagina 17 van 17