Hoofdstuk 11B. De verslechtering van de spermakwaliteit in de westerse samenleving

Transcriptie

1 Hoofdstuk 11B Milieu en Mannelijke Fertiliteit: De verslechtering van de spermakwaliteit in de westerse samenleving Auteurs Vincent Klaver s Vincent Koehorst s Groningen,

2 Inhoudsopgave Pagina 2. Samenvatting 3. Inleiding 4. Het effect van zwakke oestrogene chemische substanties 7. De invloed van BMI op Sperma-kwaliteit 8. Roken en Alcohol 10. Conclusie 11. Referenties 1

3 Samenvatting De spermakwaliteit van de wereldbevolking en vooral een groot deel van de westerse mannen gaat flink achteruit. (Elisabeth Carlsen Sep. 12, 1992) Dit komt door effecten van de levensstijl, de professionele blootstelling en waarschijnlijk ook door oestrogene chemische substanties. Deze factoren zullen verder in dit hoofdstuk uitvoerig besproken worden. Roken en overgewicht hebben een significant verlagend effect op de kwaliteit van het sperma. Ook kan overgewicht van de moeder voor een verlaagde spermakwaliteit zorgen van het toekomstige kind. (C.H. Ramlau-Hansen 2007) Een verhoogde maternale BMI correleert met verlaagde concentraties Inhibin B. Ook is de werkomgeving van belang. Zelfs een matige hoeveelheid lood in het bloed kan de kwaliteit van het sperma van de man verlagen (Telisman, S JAN 2000). De bloed-lood concentratie correleert met een verlaagde sperma-concentratie en een verhoogde abnormale zaadcel morfologie. Bisphenol A is een zwak oestrogeen. Het is een van de meest geproduceerde chemicaliën ter wereld. Er is veel onderzoek gedaan naar de effecten van deze stof op de vruchtbaarheid en voortplanting. (Wisniewski 2014). Uit onderzoek van Wisniewski et al. blijkt dat zelfs blootstelling aan een lage dosis Bisphenol een verlaagde sperma productie tot gevolg kan hebben. Dit wordt veroorzaakt door een verlaagde serumconcentratie van onder andere testosteron, estradiol en LH. Dit onderzoek was nogal baanbrekend omdat uit voorgaande onderzoeken was vastgestelde dat de gebruikte dosis veilig was, en geen significante effecten had. Er zijn dus veel factoren die ten grondslag kunnen liggen aan de achteruitgang van de sperma-kwaliteit van de westerse man. 2

4 Inleiding Vanuit een biologisch perspectief kan gesteld worden dat de seksuele drift de essentie van het leven is. Alle levende organismen zullen in een bepaalde mate gericht zijn op het voortplanten en het doorgeven van hun genen. Vanuit de natuur is dit dus ook zo bij mensen. Een belangrijk aspect in een succesvolle voortplanting is de zaadcel van de man. Deze bevindt zich in het sperma dat bij een zaadlozing vrij komt. Omdat dit zo n belangrijk aspect is in het bestaan van de mensheid, wordt er relatief veel onderzoek naar gedaan. In de afgelopen jaren zijn een aantal onderzoekers onafhankelijk van elkaar, tot dezelfde conclusie gekomen: de gemiddelde sperma-kwaliteit van een groot deel van de westerse mannen gaat flink achteruit (Carlsen 1992). Dit is een enigszins zorgwekkende uitkomst, want een sterkere afnamen van sperma-kwaliteit kan onvruchtbaarheid veroorzaken. Wanneer dit fenomeen zich verder uitbreid, zou het bestaan van de mensheid in gevaar kunnen komen, aangezien een massale onvruchtbaarheid van mannen er toe zal leiden dat de mens zich niet meer zal kunnen voortplanten. Gelukkig is het voorlopig nog lang niet zo ver, maar het is zeker noodzakelijk om de eventuele verder afname van de spermakwaliteit nauwkeurig in de gaten te houden. De geconstateerde afname van spermakwaliteit kan door een aantal verschillende aspecten veroorzaakt zijn. De levensstijl van de Europese man is hierbij een grote factor. Er zijn al verschillende onderzoeken die aangetoond hebben dat roken een significant verlagende werking heeft op de sperma-kwaliteit. Net als roken, is ook overgewicht een factor die hier aan bij kan dragen (Mahboubi 2014). Het BMI van de moeder tijdens een zwangerschap correleert ook met een verlaagde spermakwaliteit van de toekomstige zoon. Het maternale BMI kan dus van invloed zijn op de spermakwaliteit. Een verhoogde maternale BMI correleert met verlaagde concentraties Inhibine B. Dit is een stofje dat de productie van Follikel Stimulerend Hormoon (FSH) inhibeert. Via deze pathway wordt de spermatogenese verminderd, wat resulteert in een verlaagde spermakwaliteit. Naast veelvoorkomende levensstijlen en gewoontes als roken en overgewicht, kan ook de werkomgeving van invloed zijn op de spermakwaliteit. Lood is een giftige stof die in lage concentraties in de leefomgeving van veel mensen voorkomt. In sommige situaties kan deze stof in hogere concentraties aanwezig zijn, zoals bij bouwvakkers. Lood kan er voor zorgen dat de sperma-kwaliteit afneemt, wanneer de betreffende persoon aan te hoge concentraties wordt blootgesteld (Telisman 2000). Een andere verklaring voor de verlaagde sperma-kwaliteit kan gevonden worden in het milieu. Door een toename in het gebruik van de anticonceptie pil (welke voornamelijk bestaat uit oestrogenen) in de laatste jaren is de concentratie oestrogenen in het grond- en leidingwater verhoogd. Dit kan van invloed zijn op de spermakwaliteit van de westerse man. Naast de anticonceptiepil zijn er ook andere oorzaken voor een de verhoogde oestrogeen concentraties in het milieu. Bij de productie van bepaalde soorten plastics wordt de stof bisfenol A gebruikt. Deze stof is een zwak oestrogeen, en kan dus een rol spelen in de hormoonhuishouding van de mens. Dit werkt via de hypothalamic-pituitary-gonadal as, en heeft als effect dat de hoeveelheid en kwaliteit van sperma verlaagd wordt. Het roken van sigaretten wordt door veel westerse mannen gedaan, ondanks dat het algemeen bekend is dat roken slecht is voor de gezondheid. Ongeveer 20% van de volwassen wereldwijd rookt sigaretten op dagelijkse basis. Dit is een erg grote groep, dus het is relevant om ook het effect van roken op de sperma-kwaliteit te onderzoeken. De bovenstaande factoren en effecten zullen verder in dit hoofdstuk gedetailleerder besproken worden. 3

5 Het effect van zwakke oestrogene chemische substanties De man heeft een relatief lage fertiliteit vergeleken met andere zoogdieren. Mannen hebben een lage dagelijkse sperma productie per gram van de testis vergeleken met de muis, rat of aap. Ook is het aantal spermacellen per ejaculaat niet hoog. De man heeft bijvoorbeeld meestal maar 2 tot 4 keer het aantal spermacellen per ejaculaat dat voor maximale vruchtbaarheid zorgt. Bij de rat, konijn of stier is dit bijna zoveel. (Working, PK. (1988) Dit kan er voor zorgen dat reproductieve toxische stoffen een groter gevaar vormen voor de man. De zwakke oestrogene chemische substanties behoren hier misschien ook toe. De niet-sferoïdale (zwak) oestrogene chemische substanties zijn chemische substanties die oestrogeen imiteren. Hieronder vallen onder andere Polychloorbifenyl (PCBs), Bisphenol A (BPA) en Ftalaat, die allen een oestrogene werking hebben op een levend organisme. Dit terwijl ze chemisch verschillen van de oestrogene substanties die geproduceerd worden in het endocriene systeem van elk levend organisme. Met de meeste van deze oestrogene chemische substanties komt de mens niet in aanraking, behalve BPA. BPA is qua productie de laatste 20 jaar flink gestegen. De wereldproductiecapaciteit van BPA was van 1980 tot 1990 tegen de 1 miljoen ton en in 2009 meer dan 2,2 miljoen ton. Het hoort dus bij een van de meest geproduceerde volume stoffen. BPA blootstelling vindt plaats doordat BPA in aanraking komt met het drinken of eten. BPA wordt sinds 1957 veel gebruikt voor verpakkingen van eten, maar ook bij plastic flesjes en blikjes. Hierdoor krijgt de mens het binnen en wordt het opgenomen in het lichaam. Lange tijd werd dit als ongevaarlijk gezien bij een lage dosis. BPA wordt echter veel meer geproduceerd en toegepast waardoor er een grotere dosis in het lichaam van de mens komt. Er waren al dierproeven gedaan waaruit bleek dat BPA een mogelijk potentiële endocriene ontregelaar zou kunnen zijn, maar in 2009 kwam aan het licht hoe gevaarlijk het kan zijn voor de mens. Mannen die op regelmatige basis in aanraking komen met BPA, hebben een consequente hoger risico op schade onder alle domeinen van de mannelijke seksuele functie vergeleken met de mannen die niet worden blootgesteld aan BPA. Zo hebben werknemers die worden blootgesteld aan BPA een verlaagde libido, erectieproblemen, ejaculatieproblemen en een gereduceerde tevredenheid over hun seksleven. Ook hebben mannen die blootgesteld worden aan BPA in een BPA blootgestelde fabriek, binnen een jaar al een hogere kans op een gereduceerde seksuele functie vergeleken met mensen die niet worden blootgesteld aan BPA. Dit is een zeer belangrijke studie, omdat dit de eerste studie is bij mensen die laat zien hoe gevaarlijk BPA is wanneer je er veel mee in aanraking komt. (Li et al. 2009) Een idee voor volgende studies is om te kijken hoe deze effecten van BPA tegengegaan kunnen worden. Misschien kan dit via medicijnen of door een langere tijd ergens anders te werken. Ook moet bij andere BPA blootgestelde fabrieken onderzocht worden wat het effect is van BPA en in wat voor mate. Bij de studie onder werknemers in een BPA blootgestelde fabriek werden de werknemers significant meer blootgesteld aan BPA dan de gemiddelde persoon. Toch is bij een lage dosis ook al sprake van een verstoorde spermatogenese. Bij een studie van ratten en BPA werden volwassen ratten 14 opeenvolgende dagen BPA gegeven. Het aantal spermacellen en kiemcellen waren significant verlaagd. Ook waren testosteron levels en follikel stimulerende hormoon (FSH) verlaagd. Het aantal mrna van Fas, FasL en caspase-3 waren in de testikel van de BPA ratten verhoogd. Fas is een type-ii transmembraan eiwit dat hoort bij de tumor necrosis factor (TNF) familie. Wanneer het bindt aan zijn receptor induceert het geprogrammeerde celdood oftewel apoptose. Dit kan betekenen dat Fas betrokken is bij de verlaging van de spermacellen en kiemcellen door apoptose. De verstoring van de spermatogenese wordt dus waarschijnlijk veroorzaakt door een verlaging van reproductieve hormonen en een activatie van de Fas/FasL signaal pathway. (Jin, 2013) Wisniewski et al. keek naar het effect van BPA bij een normale dosis op de spermakwaliteit en spermaproductie bij ratten. BPA blootstelling reduceert de sperma productie en reserves 4

6 5 Milieu en Mannelijke Fertiliteit in ratten tot ongeveer 50% van het oorspronkelijke. Zie figuur 1. voor totale en dagelijkse spermaproductie. Ook heeft het een significant effect op de zaadcellen zelf. Zo zorgt BPA voor een significante schade op de acrosomen, schade op het plasmamembraan met gereduceerde mitochondriale activiteit en een verhoogde aantal kapotte spermatozoa. Dit allen bij elkaar is waarschijnlijk de oorzaak van de verminderde spermafunctie en heeft een snellere beweging door de epididymis als gevolg. De dosis die gebruikt zijn voor deze studie, werden eerder niet gezien als toxisch voor het reproductie mechanisme en reproductieve systeem. (Wisniewski et al. 2014) Naast een effect op de spermakwaliteit heeft Bisphenol A (BPA) ook een effect op de prostaatgrootte en de androgeenrespons. Blootstelling van BPA bij ratten tussen hun prenatale en neonatale periode heeft een significiant effect op de testis ontwikkeling en spermatogenese op volwassen nakomelingen. (Salian 2011) Prenatale blootstelling van BPA kan ook invloed hebben op de ontwikkeling van prostaat kanker op latere leeftijd in muizen. Timms et al. observeerde in muisfoetussen dat een maternale orale dosis van 10 µg een verhoging gaf van primaire prostatische ductus en ook proliferatie van basale cellen (de cellen waar gedacht van wordt dat die verantwoordelijk zijn voor de ontwikkeling van prostaatkanker) in de dorsolaterale primaire ductus. Wanneer dezelfde dosis werd geïnjecteerd bij neonatale ratten resulteerde dit in prostaat interepitheliale neoplasie laesies bij alle volwassen mannetjes ratten. Dit zijn pretumorachtige prostaatkanker laesies. Bij therapie van humane prostaatkanker speelt BPA een storende rol, omdat BPA kan binden aan een mutante vorm van het androgeen receptor T877A. Deze receptor wordt vervolgens geactiveerd, wat een stimulerende effect heeft op de proliferatie van de humane prostaatkankercellen. Zelfs een matige blootstelling van Lood (Pb) en Cadmium (Cd) kan de humane spermakwaliteit significant verminderen en dus de reproductieve capaciteit van de man. Daarbij kan deze blootstelling ook invloed hebben op de reproductiehormonen. Dit komt waarschijnlijk mede doordat Pb en Cd interfereren met de Zink (Zn) metabolisme. De blootstelling aan Pb en Cd komt onder andere door alcoholconsumptie, rookverslavingen en veroudering. (Telisman S 2000). Andere studies in ratten en muizen lieten zien dat een foetale blootstelling aan dieseluitlaatgassen ook resulteert in een verlaagde sperma productie wanneer de dieren volwassen waren. Dit komt waarschijnlijk door een verlaging van het aantal Sertoli cellen. Er is geen vergelijkbare data voor de mens, maar er is wel bewijs dat beroepsmatige blootstelling aan dieseluitlaatgassen bij volwassenen de spermakwaliteit kan verminderen. Hier moet echter nog meer onderzoek naar gedaan worden, zodat duidelijk kan worden voor hoeveel van de verlaging van de spermaproductie de dieseluitlaatgassen precies voor verantwoordelijk zijn. (Takeda 2004; Watanbe 2005).Naast muizen en ratten worden er ook studies gedaan in mensen. Een studie bij koppels die een geassisteerde reproductie onderging met medicijnen vond bij 98 % van de urine samples van de patiënten, BPA aan Het aantal BPA was omgekeerd gecorreleerd aan de spermaconcentratie en motiliteit. (Knez, 2014) Toch is het geen zekerheid dat BPA hier alleen voor verantwoordelijk is. Er is namelijk geen onderzoek gedaan naar andere mogelijke stoffen die hier betrokken bij kunnen zijn. Wat wel duidelijk is, is dat ook deze studie een correlatie vindt tussen BPA en de verlaging van de spermaconcentratie en motiliteit. Deze effecten dragen bij aan een verslechtering van de spermakwaliteit. Er is de laatste paar jaar veel verwarring ontstaan over BPA. Is het wel of niet gevaarlijk? En als het veilig is, in welke dosis moet het dan gestopt worden in flesjes en dergelijke. Zo had de Europese Unie in 2010 besloten om BPA te verwijderen uit plastic babyflesjes, omdat het gevaarlijk voor de baby zou zijn. Zo zou BPA een effect hebben op de ontwikkeling van de baby en het immuunsysteem. Ook Canada voegde zich daar even later aan toe. In 2013 werd echter duidelijk dat de dosis BPA die in eten voorkomt door de verpakking, zo n lage dosis bevat wat uiteindelijk als veilig kan worden gezien.dit werd duidelijk door veelvuldig onderzoek door de Food and Drug Administration (FDA) uit Amerika. De BPA levels in de babyflesjes waren uiteindelijk dus niet zo significant hoog dat ze gevaarlijk waren voor de

7 baby. Wat hieruit geconcludeerd kan worden is dat men niet te snel op het paard moeten springen, maar eerst even moet afwachten of de informatie die op het internet of in de krant staat wel klopt. Figuur 1: Totale en dagelijkse spermaproductie van de rat (Wisniewski et al. 2014) A) Totale spermaproductie n=10 B) Dagelijkse spermaproductie n=10 C) Relatieve spermaproductie n=10 D) Relatieve dagelijkse spermaproductie n=10 6

8 De invloed van BMI op Sperma-kwaliteit Obesitas correleert sterk met een verlaagde sperma-kwaliteit. Obesitas heeft een negatieve werking op de vruchtbaarheid door het aantasten van hormoonspiegels. Obesitas ontregelt namelijk de Hypothalamic Pituitary Gonadal (HPG) as door de negatieve feedback-loop van deze as aan te tasten. Bovendien heeft obesitas een direct effect op de werking van de zaadcellen en de samenstelling van het sperma (Palmer 2012). Een aantal studies veronderstellen dat epi-genetische factoren een rol spelen bij deze veranderingen, maar de precieze mechanismes achter deze verandering van het sperma zijn nog niet duidelijk. Obesitas bij mannen kan dus een verlaging in sperma-kwaliteit veroorzaken. Obesitas bij vrouwen kan echter ook invloed hebben. Dit klinkt erg onlogisch, maar in de volgende paragraaf zal dit uitgelegd worden. Vrouwen die gedurende hun zwangerschap obesitas hebben, lopen het risico een aantal negatieve effecten aan hun kind door te geven. Eén van deze effecten is dat, wanneer het kind een XY chromosoom heeft en dus mannelijk is, er een grotere kans is dat het kind later in zijn leven een lagere sperma-kwaliteit krijgt. Dit kan door een aantal aspecten veroorzaakt zijn. Ten eerste hebben kinderen van moeders met obesitas een verhoogde kans dat ze zelf ook overgewicht hebben. Overgewicht correleert sterk met een verlaagde sperma-kwaliteit, dus heeft een kind met een moeder die obese is tijdens de zwangerschap een grotere kans op een verlaagde sperma-kwaliteit. (Ramlau-Hansen 2007) Naast dit indirecte effect, is er ook een pathway gevonden die direct invloed heeft op de sperma-kwaliteit. Het eiwit inhibine B correleert negatief met het maternale BMI: Naarmate het BMI van de proefpersonen hoger is, wordt de concentratie inhibine B lager (Ramlau- Hansen 2007). Deze correlatie is niet alleen geldig voor maternaal BMI, maar ook voor BMI van de persoon zelf (Jensen 2004). Inhibine B is een eiwit dat de FSH productie stimuleert. FSH is een hormoon dat de spermatogenese stimuleert. Wanneer er een lagere concentratie inhibine B is, wordt FSH productie minder geinhibeert. Dit heeft op z n beurt weer als gevolg dat de spermatogenese meer gestimuleerd wordt. Inhibine B FSH spermatogenese De bovenstaande pathway suggereert dus dat overgewicht een verhoogde spermatogenese als gevolg heeft. Dit is in tegenstelling tot de algemene consensus dat overgewicht een negatief effect zou hebben op de kwaliteit van sperma. Het mechanisme achter de verlaagde inhibine B concentraties in obese mensen is nog niet bekend. Nog een belangrijk meetwaarde van sperma is de concentratie zaadcellen. Normaal gesproken bevat sperma tussen de 1% en 3% zaadcellen. Dit komt neer op ongeveer 15 miljoen zaadcellen per milliliter sperma (WHO 2009). In onderstaande figuur (2) is te zien dat de concentratie zaadcellen in sperma negatief correleert met het BMI van de proefpersonen. Een hoger BMI correleert met een lagere concentratie zaadcellen. 7

9 Figuur 2. De concentratie zaadcellen in het sperma van jonge Deense mannen (n=1558) (gemiddelde leeftijd = 19) in relatie tot het BMI. Roken en Alcohol Het roken van sigaretten is al door een veelvoud aan onderzoeken bewezen als schadelijk voor de gezondheid van de mens. Niet alleen als risicofactor voor longkanker en huidaandoeningen, maar roken is ook slecht voor de sperma-kwaliteit van de westerse man. De concentratie, motiliteit en de morfologie van het sperma worden door roken aangetast. Er is een verhoogde kans op aneuploïde en meer oxidatieve schade aan het DNA in de zaadcel (Joo 2012). Naast roken is ook alcohol consumptie schadelijk voor sperma. Chronische alcohol consumptie kan de mannelijke vruchtbaarheid aantasten door een afname van het volume van sperma, het totaal aantal zaadcellen in het sperma (concentratie) en de morfologie van de zaadcellen. (Joo 2012). Voor de verandering van de zaadcel door een combinatie van roken en alcohol consumptie, zie figuur 3. Acrosine is een enzym dat afgegeven wordt door het acrosoom van zaadcellen. Het zorgt er voor dat de zaadcel de Zona Pellucida beter kan penetreren. Rokers hebben een lagere acrosine activiteit dan niet-rokers (Mostafa 2010). Het spreekt voor zich dat een lagere acrosine activiteit dus een negatief effect heeft op de sperma-kwaliteit van de man door dat de zaadcel minder effectief de Zona Pellucida kan penetreren. Door actief transport van bepaalde componenten van sigaretten door de bloed-testis barrière kan er, door oxidatieve stress, DNA schade ontstaan. De aanwezigheid van deze bepaalde componenten in het sperma kan de kwaliteit van het sperma ernstig aantasten. Normaal gesproken bevat sperma een hoeveelheid antioxidanten die oxidatieve stress tegen gaan. Een van de belangrijkste antioxidanten is ascorbinezuur, beter bekend als vitamine C. Normaal gesproken bevat sperma ongeveer 10 mg ascorbinezuur per deciliter sperma. Dit is bijna tien keer zo veel als in bloed plasma. Rokers hebben tussen de 20% en 40% afname van ascorbinezuur in het sperma. Naast ascorbinezuur is er ook een verband gevonden tussen een verlaagde superoxide-dismutase (SOD) concentratie en roken. SODs zijn 8

10 antioxidanten het radicale superoxide helpen omzetten in minder schadelijke stoffen. Deze verlaagde concentraties van anti-oxidanten kunnen dus een negatief effect hebben op de spermakwaliteit door dat oxidatieve stress minder goed verholpen of voorkomen kan worden (Mostafa 2010). Een andere studie laat zien dat rokers een kleiner ejaculatie volume hebben dan niet rokers, ondanks dat deze mannen hogere testosteron gehaltes hebben. Het mechanisme achter dit fenomeen is tot op heden nog niet gevonden. (Wu et al. 2012) Naast het voorkomen van een verslechtering van de sperma kwaliteit van de man door roken, kan roken ook invloed hebben op het herstelproces bij mannen die bij een vruchtbaarheidskliniek behandeling ondergaan. Uit een onderzoek van Al-Turki blijkt dat roken ook een negatief effect heeft op een vruchtbaarheidsbehandeling voor mannen, en dat mannen die deze behandeling ondergaan er dus goed aan doen om te stoppen met roken, of in ieder geval zo veel mogelijk te minderen. Figuur 3. Transmission Electron Microscope foto s van sperma van een 39 jarige roker die op veel alcohol drinkt (> 15,4 g/dag). A) Het kopje van de zaadcel vertoont acrosomale hypoplasie, en een vervorming van de kern. B) In het middendeel van de zaadcel zit cytoplasma. 9

11 Conclusie BPA blootstelling is gevaarlijker voor de spermakwaliteit dan in eerste instantie werd gedacht. BPA zorgt voor een significante schade op de acrosomen, schade op het plasmamembraan en zorgt voor een verhoogd aantal defecte spermatozoa. Verder hebben mannen die werden blootgesteld aan BPA in een fabriek naast de vermindering van de spermakwaliteit ook een verlaagd libido, erectieproblemen, ejaculatieproblemen en een gereduceerde tevredenheid over hun seksleven. Bij muizen is BPA ook verantwoordelijk voor een verhoogde kans op prostaatkanker op volwassen leeftijd, wanneer BPA wordt gegeven bij neonatale ratten. Naast BPA spelen onder andere alcoholconsumptie, rookverslavingen en veroudering een grote rol bij de vermindering van de spermakwaliteit. Door roken wordt de concentratie, de motiliteit en de morfologie van het sperma aangetast. Wanneer de man chronisch veel alcohol drinkt, vindt er een afname van het volume en de concentratie van het sperma plaats en wordt de morfologie van de zaadcellen aangetast. De blootstelling aan Pb en Cd (die in sigaretten en alcoholische consumpties zit) interfereren waarschijnlijk met het Zn metabolisme. Obesitas kan bij mannen een verlaagde spermakwaliteit veroorzaken door een direct effect op de werking van de zaadcellen en de samenstelling van het sperma. Ook correleert een hoger BMI met een lagere concentratie zaadcellen in het sperma. Kinderen van moeders met obesitas hebben een grotere kans om zelf obesitas te krijgen wat dus correleert met een lagere spermakwaliteit. Echter is bij mensen met een hoog BMI sprake van een verlaging in het eiwit inhibine B wat uiteindelijk een verhoogde spermatogenese als gevolg heeft. Er is meer onderzoek nodig voor het precieze mechanisme achter de verlaagde inhibine B gehaltes bij mensen met obesitas. De spermakwaliteit van de man is door veel oorzaken, die allemaal hebben bijgedragen in de laatste 50 jaar, flink gedaald. Een aantal kunnen individueel opgelost worden zoals bijvoorbeeld alcohol drinken, roken of obesitas. BPA blootstelling is bijna onontkoombaar en er moet duidelijkheid komen over hoe schadelijk de huidige BPA blootstelling is voor de gemiddelde man. 10

12 Referenties Al-Turki, H. A. (2015). Effect of smoking on reproductive hormones and semen parameters of infertile Saudi Arabians. Urology Annals, 7(1), doi: / Carlsen E., et al. (1992) Evidence for Decreasing Quality of Semen During Past 50 Years. British Medical Journal Vol. 305, No (Sep. 12, 1992), pp Gaskins A.J., et al. (2012). Dietary patterns and semen quality in young men. Hum. Reprod. (2012) 27 (10): Jensen et al. (2004) Body mass index in relation to semen quality and reproductive hormones among 1,558 Danish men. Fertility and Sterility Vol. 82, oo. 4, October 2004 Joo K.J., (2012). The Effects of Smoking and Alcohol Intake on Sperm Quality: Light and Transmission Electron Microscopy Findings. The Journal of International Medical Research. 2012; 40: Li D., et al. (2009) Occupational exposure to bisphenol-a (BPA) and the risk of Self-Reported Male Sexual Dysfunction Mahboubi et al. (2014) A case-control study of the factors affecting male infertility. Turk J Med Science (2014) 44: ae18- d2f3f1406d13%40sessionmgr112&vid=0&hid=109&bdata=jnnpdgu9zwhvc3qtbgl2zszzy 29wZT1zaXRl#db=aph&AN= Mostafa et al. (2010). Cigarette smoking and male infertility. Journal of Advanced Research (2010) 1, Palmer et al. (2012) Impact of obesity on male fertility, sperm function and molecular composition. Spermatogenesis 2:4, ; Ramlau-Hansen C.H., et al. (2007). Is maternal obesity related to semen quality in the male offspring? Human Reproduction Vol.22, No.10 pp

13 18fadedd5de4f&keytype2=tf_ipsecsha Richter C.A., et al. (2007) In vivo effects of bisphenol A in laboratory rodent studies Sharpe M.S., et al. (2010). Environmental/lifestyle effects on spermatogenesis. Phil. Trans. R. Soc. B (2010) 365, Takeda, K., Tsukue, N. & Yoshida et al. (2004) Endocrinedisrupting activity of chemicals in diesel exhaust and diesel exhaust particles. Environ. Sci. 11, Telisman S., (2000). Semen quality and reproductive endocrine function in relation to biomarkers of lead, cadmium, zinc, and copper in men. Environ Health Perspect January; 108(1): %5D&otool=inlugrmlib Timms et al. (2005) Estrogenic chemicals in plastic and oral contraceptives disrupt development of the mouse prostate and urethra. Proc Natl Acad Sci U S A. 2005;102(19): Wisniewski P., (2014). Adult exposure to bisphenol A (BPA) in Wistar rats reduces sperm quality with disruption of the hypothalamic pituitary testicular axis. Toxicology. Volume 329, 2 march 2015, pages main.pdf?_tid=4c304fa8-ad1b-11e4-a aacb361&acdnat= _07dcae57b6a09c2b5d85bc0d7db6a2eb World Health Organization (2009). De Zaadkwaliteit. Centrum voor Reproductieve Geneeskunde. Internetpagina. Geraadpleegd op Te vinden via: Wu et al. (2012) The influence of smoking on the routine parameters of semen quality. Zhonghua Liu Xing Bing Xue Za Zhi Dec;33(12):

14 Statement over samenwerking Vincent Koehorst heeft de inleiding geschreven en het stuk De invloed van BMI op Spermakwaliteit en Roken en Alcohol. Vincent Klaver heeft het stuk Het effect van zwakke oestrogene chemische substanties en conclusie geschreven. Samen zijn we bezig geweest met de samenvatting, referenties, titel en het uiterlijk. We hebben voor de meeste tijd Google Docs gebruikt zodat we samen aan hetzelfde document konden werken en dat ging prima. Het is erg handig, omdat we ondertussen de ander zijn stuk kunnen proof readen. Er is goed gecommuniceerd en we hebben ongeveer evenveel geschreven en tijd besteed aan deze scriptie/boekhoofdstuk. Handtekening: Handtekening: Vincent Koehorst 13 Vincent Klaver

15 14 Milieu en Mannelijke Fertiliteit