Nicolien Sauerbreij op weg naar goud op het WK

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Nicolien Sauerbreij op weg naar goud op het WK"

Transcriptie

1 MAGAZINE VOOR ONDERNEMERS IN BEWEGING 13 e JAARGANG EDITIE Nicolien Sauerbreij op weg naar goud op het WK Olympisch kampioen laat niets aan het toeval over Fysiotherapie in zwaar weer? Omzet daalt over de hele linie, maar terugval biedt ook kansen - Diëten en gedragspatronen onder de loep Gezonde voeding gaat over je goed voelen - Schokkende daling reumabehandelingen Nieuwste cijfers - De strijd tegen obesitas Niet alleen minder eten en meer bewegen - De toekomst is aan ketenbrede zorgproducten - Mentor staat protegé met raad en daad bij Jonge én ervaren fysiotherapeuten leren van elkaar

2 Er is altijd een Gymna bank die bij u past. Behandelbanken Behandelbanken die aansluiten bij úw werkwijze! Om op een prettige manier te kunnen werken, moet uw dagelijkse gereedschap naadloos aansluiten bij uw werkwijze. Vanuit die filosofie zijn de Gymna behandelbanken ontwikkeld. Of u nu een professionele generalist bent of een manueel specialist, er is altijd een bank die naadloos bij u past. Gymna introduceerde de afgelopen jaren veel fundamentele verbeteringen, zoals de elektrische kringschakelaar, het Gymna stabiliteitsprofiel (GSP), versmallingssteunen en bladverwarming. De ongeëvenaarde stabiliteit van de Advanced en Luxe banken van Gymna biedt u werkelijk het allerbeste. De tot in detail afgewerkte banken vormen een essentieel onderdeel van uw behandelkamer. Ervaar het zelf en maak een afspraak voor een vrijblijvende demonstratie of vraag informatie aan. Bel nu of stuur een en u heeft onze brochure snel in huis. Quadroflex Luxe Trioflex Advanced G2 Trio nieuwe naam: voorheen Nederland Bel , mail naar info@fyzzio.nl of ga naar Echografie Shockwave Medische fitness Behandelbanken Fysiotechniek Opleidingen

3 I I I I I I I I Inhoud Nicolien Sauerbreij op weg naar goud op het WK 6 Olympisch kampioen laat niets aan het toeval over Fysiotherapie in zwaar weer? 12 Omzet daalt over de hele linie, maar terugval biedt ook kansen Diëten en gedragspatronen onder de loep 20 Gezonde voeding gaat over je goed voelen Mentor staat protegé met raad en daad bij 28 Jonge én ervaren fysiotherapeuten leren van elkaar Schokkende daling reumabehandelingen 36 Benchmarken in de paramedische sector: de nieuwste cijfers Succesvolle behandelmethode coccygodynie en bekkenklachten 40 NAOMT doet van zich spreken op Canadees congres De strijd tegen obesitas 48 Niet alleen minder eten en meer bewegen De toekomst is aan ketenbrede zorgproducten 58 Ondernemer aan het woord Aantal klachten in behandeling voor de diagnose reuma per kwartaal aantal Totaal aantal zittingen indexcijfers (kwartaal =100) II III IV II III IV II III IV jaar/kwartaal II II III III II III IV II III IV II III IV 0% 4% 5% 5% 6% 5% 5% 8% 8% 2% 4% 4% 4% 3% 4% 6% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% 31% 65% 32% 63% 33% 61% 31% 62% 31% 63% 33% 62% 33% 59% 32% 60% 32% 66% 33% 64% 33% 62% 32% 64% 26% 71% 26% 71% 27% 67% niet gedeclareerd basisverzekering aanvullende verzekering En verder Voorwoord 5 Move, mensen! 57 Column Rob Oudkerk MoveMens partners 64 Colofon

4 Gaat u ook voor de hoogste kwaliteit? Het Gezonde Net is een kwaliteitsnetwerk waarbij de aangesloten praktijken begeleid worden in het behalen van het HKZ- en HCA-certificaat. Met deze certificaten op zak heeft uw praktijk de mogelijkheid om bij zorgverzekeraars de maximale contracten af te sluiten. In het netwerk van Het Gezonde Net praktijken zijn al 60 Topzorg- en/of Pluspraktijken actief. Bent u de volgende? informatie koppelen procesbewaking audit rapportages analyse en review Webbased kwaliteitsmanagementsysteem De praktijken van Het Gezonde Net maken gebruik van een webbased kwaliteitsmanagementsysteem. Dit systeem is exclusief voor Het Gezonde Net ontwikkeld en biedt o.a. de volgende functies: digitaal handboek met zoekfuncties processen voor klantreacties, interne klachten en verbetermaatregelen jaarplanning en periodieke management review praktijkoverleg met agenda, notulen en acties Het systeem wordt gebruikt door alle praktijkmedewerkers. Afhankelijk van de functie is de autorisatie vastgelegd. Interesse? Heeft u interesse in dit webbased kwaliteitsmanagementsysteem neem dan contact op met de centrale organisatie van Het Gezonde Net: info@hetgezondenet.nl of bel Cees de Zoete op

5 Vet! Gelukkig heeft Nicolien Sauerbreij een positieve bijdrage aan ons winternummer kunnen leveren. Wat een gedreven en enthousiaste topsporter. En wat geweldig dat je vanuit ons vlakke land toch deze topprestaties kan leveren. Echt vet! Maar zonder haar was het risico op sombere berichtgeving in de donkere dagen voor kerst groot geweest. We besteden in dit nummer veel aandacht aan obesitas en overgewicht. En niet voor niets. Alle volwassen wereldbewoners worden gemiddeld ieder jaar een kilo zwaarder. Bij elkaar slaan we jaarlijks 6 miljard kilo vet op. Vet is bedoeld als voorraadje voor slechtere tijden, maar ondanks de crisis, zullen de meeste mensen geen voedselschaarste meemaken. Vet kan ook extra bescherming bieden in de winter, hoewel kleding die functie bijna volledig heeft overgenomen. De jaarlijkse stijging van een kilo per jaar bestaat al sinds In die zin is het vergelijkbaar met de fysiotherapiemarkt. Al meer dan 30 jaar kwam er ieder jaar meer vet op de botten. Reserves voor slechtere tijden. Die zijn nu aangebroken. Onzin! Kijk naar Nicolien, juist de winter is haar grote inspiratiebron. Dat gevoel kennen we allemaal: wintersport, sneeuwlandschap, kerstmis en gezelligheid bij de open haard. Kortom, het is maar hoe je er mee omgaat. Ga het reservevet niet gebruiken om de winter door te komen, maar gebruik deze reserves om in beweging te komen. Er zijn voldoende nieuwe markten, tal van kansen, niet in het minst bij de groeiende doelgroep van mensen met overgewicht. Ook zíj moeten in beweging komen. We moeten dan wel bereid zijn onze gewoontes te veranderen; gedragsverandering in de kern dus. Niet alleen bij onze cliënten, maar ook bij onszelf als ondernemers. Goede ondernemers doen dit al, die hebben het vet al lang gebruikt als energiebron voor nieuwe ontwikkelingen. De enige remedie om deze neerwaartse trend om te buigen is in beweging komen. Want pas dan ga je vet verbranden. En niet onbelangrijk, bij vetbranding komt veel energie vrij! MoveMens heeft onderzoek gedaan naar de (omzet)ontwikkeling in de fysiotherapie en samen met de nieuwe bestuursvoorzitter van het KNGF de trends proberen te verklaren. De berichtgeving past bij het jaargetijde, het laatste zetje naar een winterdepressie. Namens de uitgever en redactie, Geert-Jan van der Sangen Reageren? 5

6 6

7 Olympisch kampioen laat niets aan het toeval over Nicolien Sauerbreij op weg naar goud op het WK Tekst: Coen Heil Beeld: Ivar Pell Na onder meer het EK voetbal, de Tour de France en de Olympische Spelen is het de komende maanden weer de beurt aan de wintersporters. Onder anderen snowboardster Nicolien Sauerbreij was in volle voorbereiding op het nieuwe seizoen, totdat een navelbreuk roet in het eten gooide en de Amsterdamse voor even pas op de plaats moest maken. De voorbereiding verliep volgens plan, blikt de olympische kampioene van 2010 terug op de eerste maanden van het nieuwe seizoen. We hadden net een prima trainingskamp van drie weken in Zermatt achter de rug, dat weliswaar iets vroeger eindigde dan gewenst door de weersomstandigheden op de gletsjer. Maar we hebben daar veel runs kunnen maken voor zowel de slalom als reuzenslalom. Verder hebben we dankzij het videomateriaal ook goede analyses kunnen maken. De sluimerende navelbreuk zorgde hierna echter voor oponthoud. De breuk zat er al langer, maar ik had er niet of nauwelijks last van, aldus Sauerbreij die begin oktober onder het mes ging. Maar ineens nam de pijn in drie dagen enorm toe en bleef er niets anders over dan de keuze voor een operatie die gelukkig ook meteen kon worden uitgevoerd. Hoewel ze enkele weken uit de roulatie was, komt haar seizoen hoogstwaarschijnlijk niet in gevaar. Ik ga er niet van uit. Natuurlijk is twee weken rust niet ideaal, maar mijn eerste wedstrijd die er toe doet is de World Cup van Carezza op 21 december. 7

8 Right To Play Eerder dit jaar genoot Sauerbreij van een welverdiende vakantie en bracht zij onder meer een bezoek aan het Midden-Oosten. Dat was mega interessant en heel indrukwekkend, maar leuk kun je zo n trip niet noemen, kijkt de winnares van Olympisch goud op de parallelreuzenslalom terug. Het is een heel andere wereld. Ik ben al meer dan tien jaar ambassadeur van Right To Play en in die hoedanigheid nu voor het eerst op veldbezoek geweest. Vooral om te kijken hoe onze organisatie geld binnenhaalt in Nederland en wat ze ermee bereiken en doen. Doorgaan tot Sotsji Sauerbreij maakte eerder dit jaar bekend door te gaan met snowboarden tot en met de Olympische Spelen van 2014 in Sotsji. Hoewel het voor de buitenwereld misschien leek dat ze twijfelde aan de voorzetting van haar carrière was dat geenszins het geval. Mijn eigen gevoel was prima. Ik wilde wel verdergaan. Ook al heb ik een lastig seizoen achter de rug. Ik heb alleen wel met zeven mensen binnen mijn team te maken, doelt zij op onder anderen zus en collega Marieke, manager Ed Hasselman en manueel therapeut Jelle Olde Riekerink. Verder wordt het team gecompleteerd door onder anderen een serviceman en bewegingswetenschapper. Ik kan zelf wel beslissen dat ik door wil, maar ik besef dat ik heel afhankelijk ben van de riedeltje; in het buitenland zoeken en dan maar hopen dat diegene ok is. De ervaringen die ik heb gehad waren dusdanig negatief dat ik niet zomaar iedereen vertrouw. Het zou dus echt zoeken worden naar een speld in de hooiberg. Ik ben daarom blij dat de serviceman, met wie ik al drie jaar lang intensief samenwerk, langer blijft. Team Sauerbreij Het hele Team Sauerbreij blijft zo goed als in tact. Met het team dat we nu hebben, gaan we ook richting Sotsji, laat de hoofdrolspeelster niets aan duidelijkheid te wensen over. Hoewel er nog uitbreiding bij kan komen, doelt zij op de mogelijke komst van een sportpsycholoog. Het was ook een vereiste; als je verder gaat is het niet voor een jaar Resultaten beginnen bij het mentale gedeelte, maar dat geldt sowieso in iedere sport. In fysiek opzicht kun je alles trainen Kijk via hoe Nicolien zich inzet voor Right To Play. 8 anderen om mij heen. Zoals ieder jaar wilde ik iedereen de kans geven om na te denken over hoe en wat. Of ze verder wilden of wilden stoppen. Een heet hangijzer was eigenlijk dat de serviceman twijfels had omdat hij ook een andere uitdaging kreeg aangeboden. Dan moet je iemand de kans geven na te denken. Maar ik zal eerlijk zeggen dat indien hij was gestopt ik het niet meer scherp had gezien, waarmee ze indirect aangeeft hoe belangrijk de preparatie van haar snowboard is. Dan had ik weer die zoekactie moeten starten naar een nieuwe serviceman en daarvoor ben ik misschien iets te oud geworden. Weer dat hele maar tot en met de Spelen. Toch heeft Sauerbreij wel degelijk enkele accenten verlegd. Zo zal Olde Riekerink komend seizoen iets vaker mee op reis gaan. Verder gaat mijn masseur het hele jaar mee, is Ed de helft van de wedstrijden aanwezig, maar blijven mijn sportarts en bewegingswetenschapper thuis. Ook over het profiel van een eventuele sportpsycholoog heeft Sauerbreij, die niets aan het toeval overlaat, nagedacht. Ik vind dat wel lastig, want ik moet niet iemand bij me hebben die op zijn Amerikaans met mij omgaat en kreten slaakt als: You can do it. Een Amerikaan kan jou nog laten geloven dat

9 Jelle Olde Riekerink (manueel therapeut van Nicolien Sauerbreij): Ik denk dat een psycholoog altijd een toegevoegde waarde heeft binnen het team. gras sneeuw is, daarnaar ben ik niet op zoek. Aan de andere kant moet het ook zeker niet te zweverig zijn. Misschien zoek ik naar iets wat helemaal niet nodig is. Manueel therapeut Olde Riekerink is een iets andere mening is toegedaan: Ik denk dat ook dát altijd wel een toegevoegde waarde is. Er moet echter wel een klik zijn, net als met de coach, fysiotherapeut enzovoort. Dat is het allerbelangrijkste. waarmee ze getest heeft. Voor haar is de niveau. Kijk, kampioen worden op haar coördinatie ontzettend belangrijk in haar discipline is ontzettend knap, maar de training, want het snowboarden is een en uitdaging is de prikkel om het weer te al coördinatie. Ik denk dat je dat de hele bewijzen met een podiumplek. Je moet trainingsfase ziet terugkomen, aldus naar iets toewerken. Dat is de grootste Je moet zorgen dat alles klopt. Qua voeding en alles De trainingsopbouw Olde Riekerink is een van de drijvende krachten achter de trainingsopbouw van de specialiste op de parallel reuzenslalom. Daarbij staat het board centraal. We zijn bezig geweest met het board de manueel therapeut die zich eerder dit jaar aansloot bij het Sport Medisch Centrum Amsterdam (SMA). Daar zijn we onder meer bezig revaliderende personen terug te brengen naar hun oude niveau. Bij Nicolien is dat olympisch uitdaging; hoe vind je de scherpte terug en hoe kom je op hetzelfde mentale en fysieke niveau als op de Olympische Winterspelen van Daar is Team Sauerbreij mee bezig. 9

10 Een gladjes verlopen voorbereiding is en kreeg ik mentaal een tikje. Probeer er echter nog geen garantie voor klinkende dan maar eens uit te klimmen en weer resultaten op de piste, weet Sauerbreij vol tot de grens te gaan. Ik had namelijk als geen ander. Het begint bij het mentale gedeelte, maar dat geldt sowieso lig je echt in de kreukels. Dat zijn van die geen zin in een derde valpartij, want dan in iedere sport. In fysiek opzicht kun je kleine dingen. Je kunt nog zoveel boeken alles trainen. Ik had bijvoorbeeld vorige lezen over hoe je wereldkampioen kunt zomer verreweg mijn beste conditietest. Mijn conditie was beter dan die we allemaal worden, maar als we dat begrijpen zijn wereldkampioen. Blijkbaar had ik op lastige momenten toch de kracht en rust om er bovenop te komen van profvoetballers en ik kon zo instappen bij het wielrennen. Maar dan kom je op de piste, kondigt de heldin van Vancouver onbedoeld een anticlimax aan. Tot december ging het supergoed, een maand later viel ik twee keer gigantisch Vancouver 2010 Dat Sauerbreij het uiteindelijk toch tot Olympisch kampioene schopte dankt zij onder meer aan haar minutieuze voorbereiding, waarin zij werkelijk niets aan het toeval overliet. Voor Vancouver heb ik alle positieve en negatieve ervaringen die ik had gebundeld. En inderdaad, het mocht aan niets maar dan ook niets ontbreken. Ik heb tot in detail aan dingen gedacht. Zo erg, dat mensen wel eens dachten: is zij wel helemaal lekker? Ik werd in elk geval niet verrast en dat gaf me toch heel veel rust. Of je nu wordt overvallen door het weer of de hotelkamer; je moet zorgen dat alles klopt. Qua voeding en alles. En dan nog zijn er een aantal dingen waarop je geen invloed hebt, zoals bijvoorbeeld ziek worden. Dat kun je heel lang proberen te voorkomen. Totdat iemand in je omgeving ziek wordt en de kans groter wordt dat je het zelf ook wordt. Slecht slapen ligt ook altijd op de loer. Die dingen kunnen gebeuren. Al met al is de rust die ik in Vancouver had heel belangrijk geweest. Ik had er alles aan gedaan en hoefde alleen nog maar naar beneden (OS Turijn) 12e Parallelreuzenslalom 2007 (WK Arosa) 4e Parallelslalom 9e Parallelreuzenslalom 2009 (WK Gangwon) 11e Parallelslalom 6e Parallelreuzenslalom 2010 (OS Vancouver) Goud Parallelreuzenslalom 2011 (WK La Molina) 2e Parallelslalom 15e Parallelreuzenslalom 10

11 En dat deed Sauerbreij met verve, ondanks het slechte weer. Dat was ineens een extra factor die alles kon beïnvloeden, graaft ze nog eenmaal in haar geheugen. Ik denk dat ik wel zes keer een moment heb gehad waarop ik dacht: nu lig ik. Maar blijkbaar had ik op die momenten toch de kracht en rust om er bovenop te komen. Het lastige aan mijn sport is ook dat je niet in een wedstrijd kunt groeien. Als ik bijvoorbeeld verkeerd start is de wedstrijd voor mij klaar. Een dag na haar afsluitende olympische race tegen de Russische Ekaterina Ilyukhina werd Sauerbreij alsnog door griep geveld. Alsof het zo had moeten zijn. Dat kwam met name door de uitputting van de regen. De extra factor die zoveel energie kostte. Ik was vooraf alleen maar bezig met mijn brillen die droog moesten blijven. Daarnaast moest ik er continu voor zorgen dat ik de beschikking had over reservebrillen. Normaliter zijn dat dingen waar je niet mee bezig bent. Trouwens, als het voor de World Cup was geweest, was die wedstrijd ook nooit doorgegaan. Omstandigheden in Sotsji Overigens klaarde Sauerbreij de klus in Canada onder barre weersomstandigheden, hetgeen haar straks in Sotsji goed van pas kan komen. Ze hebben daar een zeeklimaat en het ligt ook aan zee. Bovendien staan de palmbomen beneden in het dorp, dus de kans dat het weer daar goed is, is gewoon nihil. Mijn droomplaatje gaan we daarom ook nooit krijgen. Ik wil ook sowieso niet starten met het idee dat ik het allemaal weer moet laten zien. Dan gaat het nooit goed komen. Dat heb ik al zo vaak in mijn leven gehad. Dat de Sportvrouw van het Jaar 2010 ruim een jaar voor de winterspelen al een beeld heeft van de Russische badplaats dankt zij aan haar vader en coach Maarten, die in het voorjaar Sotsji bezocht. Hij kwam terug met allerlei informatie. Zo weten we nu al hoe de huisvesting en piste eruitzien. Dat zijn leuke dingen, waar je echt benieuwd naar bent. Alleen de piste ligt me niet, maar dat zei ik in 2010 ook over Cypress Mountain. Seizoen 2012/2013 Eerst wacht echter de jaargang 2012/2013. In aanloop daar naar toe laat Sauerbreij de meeste dingen bij het oude. De grootste duurvoorbereiding doe ik lopend en op de fiets. Verder verwerk ik veel intervaloefeningen in de voetbaltraining, zoals veel sprintwerk met aandacht voor de balans en coördinatie. Dat kun je op heel veel verschillende manieren invullen. Gevraagd naar haar doelstelling voor aankomend seizoen antwoordt ze resoluut: Het WK in Stoneham, dat tussen 17 en 28 januari 2013 op het programma staat. Verder vind ik het prima als ik een aantal podiumplekken behaal in de wereldbeker. Meer info CV Nicolien Sauerbreij (31 juli 1979, De Hoef) Nicolien Sauerbreij begon toen zij twaalf jaar oud was met snowboarden. Zes jaar later maakte ze haar opwachting in het wereldbekercircuit. In 2002, 2003 en 2008 behaalde ze zeges in wereldbekerwedstrijden. Haar grootste succes behaalde ze tijdens de Olympische Winterspelen van 2010 in Vancouver, waar ze de gouden medaille veroverde op de parallelreuzenslalom. Daarmee is ze de eerste Nederlander die tot nu toe olympisch goud won in de sneeuw. Verder boekte de Amsterdamse op de WK s van 2009 en 2010 verdienstelijke ereplaatsen door als zesde en tweede te eindigen op respectievelijk de parallelreuzenslalom en parallelslalom. 11

12 12

13 Fysiotherapie in zwaar weer? Omzet daalt over de hele linie, maar terugval biedt ook kansen Tekst: Martijn Plantinga Beeld: Wim van Ijzendoorn De omzet van fysiotherapiepraktijken loopt aanzienlijk terug. Over 2012 verwacht meer dan de helft van de praktijken minder omzet te realiseren dan vorig jaar, zo meldt een recent onderzoek. Veel branches hebben het door de economische crisis zwaar. Zaken als versobering van de zorgpakketten, verhogingen van het eigen risico en de daling van het aantal aanvullende verzekeringen lijken logische verklaringen voor dit op het eerste oog slechte nieuws. Naar aanleiding van deze verontrustende signalen vindt Movemens het tijd de feiten uit verschillende onderzoeken op een rij te zetten en het KNGF, bij monde van haar bestuursvoorzitter Eke Zijlstra, een reactie te vragen. Hoe groot zijn de problemen nu eigenlijk? Is er sprake van grote vraaguitval? Heeft de fysiotherapeut net als vele collega-ondernemers óók last van de crisis of is het écht 1 voor 12? Een deel van de fysiotherapiepraktijken heeft het moeilijk, dat is duidelijk. Faillissementen van netwerken als Club Fysio en Health & Motion, met toch ruim 100 aangesloten praktijken, waren dit jaar al een teken aan de wand. De branche zit in zwaar weer en over de hele linie zie je een omzetdaling van 5 tot 10%. De grootste dalingen blijken vooral in de grote steden voor te komen. Het lijkt erop dat gebieden met lage inkomens en een relatief hoog percentage allochtonen extra hard getroffen worden door de bezuinigingen. En dit treft dus direct de fysiotherapiepraktijken in deze gebieden. Een slechte zaak, vindt Eke Zijlstra, bestuursvoorzitter van het KNGF. Het lijkt erop dat de bezuinigingen vooral bepaalde groepen patiënten raken en dat is natuurlijk niet goed. 13

14

15 Omzetdaling verontrustend In september van dit jaar heeft Van Es Marketing Services een onderzoek uitgevoerd onder ongeveer 300 fysiotherapiepraktijken in Nederland. Uit het onderzoek blijkt dat meer dan de helft hiervan dit jaar een omzetdaling verwacht ten opzichte van het jaar De brancheomzet blijkt sterk te krimpen. Over dit jaar verwacht meer dan de helft van de ondervraagde praktijken van de omzet in Maar liefst 53% van de praktijken voorziet in 2012 een omzetdaling. Tussen geheel zelfstandige fysiotherapeuten en groepspraktijken zijn vooralsnog geen significante verschillen geconstateerd met betrekking tot de omzetontwikkeling. Recente cijfers KNGF fysiotherapeut. Er zijn bovendien mensen die de behandelingen echt niet zelf kunnen betalen. Wat mensen echter vergeten is dat het los van de persoonlijke ellende van deze patiënten, ook helmaal niet vaststaat dat je hiermee echt bezuinigt op de zorgkosten. Vergoeding van fysiotherapie kan ook kosten in de toekomst besparen. In het voorbeeld van de reumapatiënten is de kans heel reëel dat zij straks vaker Praktijken waarbij de omzet stijgt Praktijken waarbij de omzet daalt 100% 100% 80% 72% 80% 60% 40% 61% 59% 51% 44% 60% 40% 53% 20% 20% 20% 15% 22% 0% % 3% 4% 7% gerealiseerde omzetstijging verwachtte omzetstijging gerealiseerde omzetdaling verwachtte omzetdaling minder omzet te realiseren dan in het voorgaande jaar. Sinds het jaar 2006 verslechtert de situatie jaar op jaar. In het jaar 2011 realiseerde 44% van de fysiotherapiepraktijken een omzetstijging ten opzichte van het jaar % van de praktijken boekte een zelfde omzetniveau als het jaar er voor en 22% van de praktijken werd geconfronteerd met een omzetdaling. De verwachte omzetontwikkeling over het lopende jaar 2012 is in dit onderzoek bijzonder pessimistisch. Slechts één op de vijf praktijken verwacht een stijging Het meest recente onderzoek van het KNGF (onder 750 praktijken) laat eenzelfde beeld zien als het eerder beschreven marktonderzoek. In 2009 en 2010 was nog een duidelijke omzetgroei zichtbaar, in 2011 bleef de omzet ongeveer gelijk, maar de meest recente cijfers (3e kwartaal) van 2012 laten een daling zien van 7-10% (figuur 1). Een deel van de oorzaken hiervan is goed te verklaren, zegt Zijlstra. Een belangrijke oorzaak is natuurlijk het uitkleden van het basispakket. Als je kijkt naar de gevolgen van het schrappen van fysiotherapie uit het basispakket voor chronische reumapatiënten... Dat zien wij direct terug in het verminderde aantal bezoeken aan de een beroep op de huisarts gaan doen, die hen wellicht ook nog doorstuurt naar een medisch specialist. Geen ideale situatie en het is maar de vraag wat meer kost. Dit is ook de reden dat we op dit vlak samenwerken met het Reumafonds. Als beroepsgroep zijn we ons bewust van de stijgende zorgkosten. Ook wij hebben aandacht voor gepast gebruik. En oneindig blijven behandelen zonder goed naar het resultaat te kijken is niet meer van deze tijd. Meer kostenbewustzijn kan geen kwaad, maar mijn grootste zorgen zijn de patiënten. 15

16 Figuur 1 Totaal aantal zittingen indexcijfers (kwartaal =100) I II III IV I II III IV I II III IV I II III Totaal aantal zittingen Het aantal zittingen in het eerste kwartaal van 2009 is op 100 gesteld. De aantallen zittingen in de overige kwartalen worden hieraan gerelateerd. Een getal hoger dan 100 betekent dan dat het aantal zittingen in dit kwartaal hoger is dan is het eerste kwartaal van 2009; een getal lager dan 100 betekent dat het aantal zittingen in dit kwartaal lager is dan het aantal zittingen in het eerste kwartaal van Hoe hoger het indexcijfer, hoe hoger het aantal zittingen. Zo kun je uit de cijfers halen dat in het derde kwartaal van 2009 (indexcijfer: 93) er in vergelijking met het eerste kwartaal van 2009 (indexcijfer: 100) dus beduidend minder zittingen zijn geweest. Maar in het vierde kwartaal van 2010 (indexcijfer: 112) waren er meer zittingen dan in kwartaal 4 van 2009 (indexcijfer: 105). Over de hele linie is te zeggen dat het derde kwartaal altijd lager uitvalt dan andere kwartalen. Wat vooral interessant zal blijken te zijn is het aantal zittingen in het vierde kwartaal van 2012 maar hiervoor waren uiteraard nog geen cijfers beschikbaar. Je zou een verminderd aantal zittingen kunnen verwachten. De cijfers zullen het nog moeten uitwijzen. Figuur 2 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% I 4% 31% 65% 2009 II III 5% 5% 32% 33% 63% 61% IV 6% 31% 62% I 5% 31% 63% 2010 II III 5% 8% 33% 33% 62% 59% IV 8% 32% 60% I 2% 32% 66% 2011 II III 4% 4% 33% 33% 64% 62% IV 4% 32% 64% I 3% 26% 71% 2012 II III 4% 6% 26% 27% 71% 67% niet gedeclareerd basisverzekering aanvullende verzekering 16

17 Basisverzekering vs aanvullende verzekering Tegenover de daling van het aantal zittingen vergoed vanuit de basisverzekering, staat een stijging bij de aanvullende verzekering (figuur 2). Het aantal mensen dat de behandelingen zelf uit eigen portemonnee betaalt, lijkt iets kleiner te zijn geworden in Maar hier gaat het slechts om 3-6% ten opzichte van 2-8% in de jaren 2009 t/m Bovendien is deze groep qua omvang ook niet zo heel groot. Behandeling reumaklachten De gevolgen van het schrappen van fysiotherapie voor reumapatiënten uit de basiszorg begin dit jaar, zijn zeer duidelijk zichtbaar. Sinds 2010 schommelde het aantal behandelingen voor mensen met de chronische aandoening reuma per kwartaal gemiddeld tussen de 3 en 4%. De beslissing om fysiotherapie voor mensen met reumaklachten vanaf uit de basisverzekering te halen, heeft grote gevolgen voor het aantal behandelingen, zo is te zien. Slechts een kwart van het aantal patiënten blijft over. Een vervelende ontwikkeling voor mensen met reumaklachten (ruim 2 miljoen Nederlanders). Deze cijfers zijn afkomstig uit de benchmark van ParaBench, waarop ruim 400 praktijken zijn aangesloten. Middengroep heeft het moeilijk Al met al is er dus wel degelijk wat aan de hand in fysiotherapieland. Waar je tien jaar geleden nog aanzienlijke goodwill moest betalen als je een praktijk wilde overnemen, is dat nu niet meer het geval. Bij kleine praktijken zie je dat wie nog met vervroegd pensioen kan, dit niet snel zal laten in deze tijd. Maar waar vallen nu de hardste klappen? We hebben al eerder genoemd dat praktijken met een relatief groot aantal patiënten met lagere inkomens (bijvoorbeeld in de grote steden) er slecht vanaf komen. Is er ook iets te zeggen van welk soort praktijken meer of minder last hebben? Zijlstra: We kunnen nog niet zeggen dat juist de grote of kleinere praktijken het beter of minder doen. Ik kan me voorstellen dat de grote praktijken meerdere specialismen in huis hebben, wat wellicht gunstig is, maar een kleine praktijk die gericht is op een specialisme of een groep patiënten met dezelfde aandoening, kan het ook juist nu goed doen. Ik denk dat vooral de middengroep het zwaar heeft. Dus de grote groep die hier tussenin zit. Al verschilt dat uiteraard per regio. Reactie KNGF op no-claim voor aanvullende verzekering Eind oktober kondigde zorgverzekeraar VGZ aan om naast alle andere polissen ook een polis in de markt te zetten met een no-claim. De korting geldt onder andere voor fysiotherapie. Het paard achter de wagen spannen, zo was de reactie van Zijlstra. In een persbericht verwoordde het KNGF het als volgt: Dit is een verkeerde prikkel. Uitstellen van fysiotherapiebehandeling heeft grote nadelen voor de gezondheid en leidt tot financiële schade. Uit recent onderzoek blijkt juist dat vroegtijdige inzet van fysiotherapie gezondheidswinst oplevert en daarmee ook aanzienlijke kosten bespaart. Door fysiotherapie nu onder een no-claim regeling te laten vallen, stimuleert VGZ mensen om uit te wijken Figuur 3 aantal Aantal klachten in behandeling voor de diagnose reuma per kwartaal jaar/kwartaal 17

18 naar duurdere vormen van zorg waarvoor die no-claim niet geldt. Eke Zijlstra: Wij zijn een grote voorstander van doelmatige zorg, maar zorgverzekeraar VGZ slaat nu de plank mis. De feiten spreken voor zich. Miljoenen mensen kampen met een aandoening waarbij fysiotherapie helpt. Fysiotherapie is bewezen kosteneffectief en voorkomt duurdere zorg. Juist in deze tijd van Tijd voor initiatieven Ondanks de minder positieve cijfers en ontwikkelingen, biedt de huidige situatie ook kansen. Het is wél een tijd om echt te ondernemen. Om nieuwe initiatieven te ontplooien. Al vraagt dit soms om een andere manier van denken. Natuurlijk leiden er meerdere wegen naar Rome, maar begrippen als marketing en doelgroepbepaling lijken belangrijker dan KNGF: No-claim korting op aanvullende polissen is paard achter de wagen spannen stijgende zorgkosten, biedt fysiotherapie ooit. Bied je als fysiotherapiepraktijk kansen om te besparen. Deze opbrengst bepaalde diensten die je buurman niet moeten we verzilveren en de invoering levert? Laat dit dan ook weten aan je van de no-claim regeling in de aanvullende verzekering werkt dus averechts, je juist specialiseren op één of enkele (potentiële) patiënten! Wellicht moet je aldus Zijlstra. belangrijke diensten in plaats van een breed scala aan disciplines in huis te Naast de besparing van kosten is er hebben. Eenvoudig gezegd: doe waar je ook een grote gezondheidswinst door goed in bent en kijk waar de grootste fysiotherapie. Patiënten voelen zich kansen liggen om succesvol te kunnen beter, zijn mobieler, beter zelfredzaam en (blijven) ondernemen. nemen actief deel aan de maatschappij. Misschien moeten werkgevers wel gaan Daarnaast zijn er minder consulten bij meebetalen. Zij zijn er tenslotte ook de huisarts nodig, minder medicijnen bij gebaat dat de werknemers zo fit en en minder opnames in ziekenhuis of gezond mogelijk functioneren. Wellicht revalidatiecentra. Bovendien neemt de levert een kleine bijdrage per werknemer arbeidsongeschiktheid af en is er sprake zelfs geld op doordat het resulteert in van hogere arbeidsproductiviteit, aldus aanzienlijk minder ziekteverzuim... de bestuursvoorzitter. Onnodige dure zorg Waarom kiest een patiënt voor een wordt dus voorkomen. De fysiotherapeut bepaalde praktijk? Uit cijfers blijkt dat levert daarmee een belangrijke bijdrage nog steeds zo n 90% afstand het belangrijkste argument vindt. Patiëntengedrag aan het verbeteren van de efficiëntie van de gezondheidszorg. Dit is de afgelopen blijkt dus best moeilijk te sturen. Op jaren ook gebleken, met name sinds de zorgkaartederland.nl staat sinds enige patiënt directe toegankelijkheid heeft tot tijd niet alleen een compleet overzicht de fysiotherapeut. van het zorgaanbod, maar hier vind je tegenwoordig ook beoordelingen van patiënten. Dit kan mensen weer helpen bij het maken van goede keuzes. Al blijft een beoordeling natuurlijk een momentopname en gaat het vaak meer om het gevoel dat je bij een behandelaar hebt. De praktijk als commercieel bedrijf Veel praktijken hebben de afgelopen tijd al een omslag gemaakt. Diverse ondernemende praktijken hebben een praktijkmanager in dienst. Deze managers bekijken de organisatie als commercieel bedrijf. Is er een slecht kwartaal gedraaid? Dan moet er op de kosten gelet worden! Feitelijk is dat een normale gang van zaken, maar een aantal jaren terug waren praktijkmanagers nog vrij zeldzaam. Laat staan die ook nog eens tijdens het wekelijks overleg gingen vertellen dat er nu echt even flink bezuinigd moet worden... Een lastig punt, vindt Zijlstra. Van oudsher blijft een fysiotherapeut natuurlijk iemand van de zorg. Een zo hoog mogelijke omzet maken, kan natuurlijk nooit het uitgangspunt zijn. Maar, kijken waar je je kunt verbeteren, nieuwe markten aanboren en initiatieven ontplooien is natuurlijk prima. Zo is er denk ik best ruimte voor fysiotherapeuten als deskundigen bij bewegings- en preventieprogramma s van gemeenten. Veel gemeenten zijn druk met programma s en projecten om burgers meer te laten bewegen. Ik denk dat het goed is als fysiotherapeuten hier een rol in gaan spelen. Op deze manier kun je dus ook meer uit je praktijk halen. Samenwerkingen en initiatieven De laatste jaren zie je bij verschillende praktijken al nieuwe diensten, initiatieven en samenwerkingsverbanden ontstaan. Zo hebben diverse praktijken een samenwerking met plaatselijke voetbal- 18

19 Eke Zijlstra, bestuursvoorzitter KNGF verenigingen. Er zijn fysiotherapiepraktijken die een inloopspreekuur blessurescreening aanbieden op maandagavond, kort na het speelweekend. Tijdens deze inloop geeft de therapeut spelers (gratis) een professionele diagnose. Geen lange wachttijden, je wordt direct geholpen en weet dus meteen na het weekend wat er aan scheelt, zo promoot Fysiotherapie- Leusden bijvoorbeeld de nieuwe dienst waarmee vorig jaar werd gestart. Vaak kunnen blessures met fysiotherapie worden verholpen, maar in ernstigere gevallen kan er ook worden doorverwezen. Een andere dienst die de voetballers hier wordt aangeboden is het Fit-to-play consult. Het is een bekend gegeven dat voetballers, ongeacht het niveau, altijd willen spelen hoewel dit medisch gezien niet altijd verstandig is. De fysiotherapeut bekijkt tijdens het consult of een speler medisch gezien fit genoeg is om te spelen. Bevindingen en resultaten worden uiteraard teruggekoppeld naar de medische begeleiding binnen dat we als beroepsgroep deze dalende de vereniging. Verder hoor je regelmatig trend het hoofd kunnen bieden. Als KNGF dat praktijken stagiairs onderbrengen bij blijven we uiteraard monitoren en persoonlijk ben ik benieuwd naar de voetbalverenigingen. Kortom, naast het cijfers Patiëntengedrag blijkt best moeilijk te sturen aanbieden en promoten van nieuwe diensten, kunnen samenwerkingsverbanden januari kunnen presenteren. Dan weten van heel Deze zullen we medio en toenaderingen naar sportverenigingen ook hun vruchten afwerpen. Het nieuwe acties ondernemen. Maar nog- we meer en kunnen we indien gewenst levert veel goodwill op en uiteraard zijn maals, ik heb alle vertrouwen in de nieuwe patiënten van harte welkom in Nederlandse fysiotherapie! de praktijk. Geen reden tot paniek Op de slotvraag of er reden is tot paniek, reageert Zijlstra ontkennend: Geen reden tot paniek, wel reden tot zorg. Maar de fysiotherapiemarkt zit gewoon goed in elkaar, we hebben een prima bedrijfsvoering. Ik ben ervan overtuigd De in het artikel genoemde onderzoeken en persberichten zijn terug te vinden op Meer info 19

20 20

21 Gezonde voeding gaat over je goed voelen Diëten en gedragspatronen onder de loep Tekst: MP Tekst Beeld: Fred Dokter De (nieuwe) diëten vliegen ons de afgelopen jaren om de oren, programma s als Obese zijn hot en overgewicht blijkt steeds meer een wereldwijd probleem te worden. Hoewel je dit soort issues al vrij snel associeert met eten, gaat het bij gezonde voeding niet primair over dik zijn. Gezonde voeding gaat over gezond zijn en je goed voelen, dat is veel meer dan te dik zijn. Aan het woord is Elly Kaldenberg, voedingsdeskundige (SanAvis). Kaldenberg bedient bedrijven als diëtiste in samenwerking met andere disciplines om zo te komen tot een multidisciplinaire aanpak in voedingsinterventies. We gaan het niet hebben over dikke mensen, valt Kaldenberg met de deur in huis. Of over overgewicht. Dát is in beginsel namelijk nooit onze insteek. Wij richten ons meer op gezonde voeding. En je goed voelen. Je kunt best een prima gewicht hebben, maar als je iedere dag tegen het eind van de ochtend een dipje krijgt, is de kans groot dat het met je voeding te maken heeft dat je je niet fit voelt. Voeding is van iedereen en iedereen roept soms maar wat. Dat is nog wel eens lastig. Ik kan me heel goed voorstellen dat mensen soms door de bomen het bos niet meer zien. Kijk alleen maar naar de enorme hoeveelheid diëten die op de markt zijn. Af en toe kun je het woord koolhydraten of vet niet meer horen! In onze dagelijks werk bij bedrijven zien we ook vaak dat er altijd wel iemand is die iets weet over voeding. Maar het is uiteraard van groot belang om hier de hulp van een professional bij in te schakelen. Er zijn gelukkig ook genoeg goede opleidingen op ons vakgebied. Hoewel wij het in principe niet over overgewicht hebben, is het wel degelijk een 21

22 probleem in Nederland. Overgewicht is moet voelen bij een bepaald dieet of een het grondvest van veel chronische ziektes. Als je bedenkt dat we in Nederland alle koolhydraten laten staan, maar als bepaald voedingspatroon. Je kunt wel al mensen hebben met diabetes jij zweert bij een bruine boterham in de (dit aantal groeit nog steeds), kun je hier ochtend zul je je hier niet goed bij voelen. niet je ogen voor sluiten. Ook hart- en Je moet jezelf ook altijd afvragen wat jij vaatziekten zijn veel voorkomende gevolgen van overgewicht. Maar, zo stelt tig bij voelt. Iemand die veel onderweg belangrijk vindt en vooral waar jij je pret- Kaldenberg, overgewicht is slechts een is, bijvoorbeeld voor zaken, kan relatief onderdeel van je totale levenstijl. gemakkelijk minderen met koolhydraten. Positief aan elk dieet is dat het mensen aanzet tot nadenken Het ideale dieet Stel, je buurman volgt een uitstekend dieet om af te vallen. In die zin dat híj zich er goed bij voelt en dat híj hier snel van afvalt. Niet ieder dieet werkt bij ieder persoon. Belangrijkste is dat je je goed In elk hotel of restaurant kun je een salade bestellen. Maar wat is nu eigenlijk het ideale dieet? Bestaat dit of is dit per individu verschillend? Kaldenberg: Eén superdieet dat voor iedereen het beste is, bestaat simpelweg niet. Daarbij heft het ene vaak het andere op. Noten worden als gezond bestempeld en regelmatig gebruikt in diëten: veel onverzadigde vetten, een bron van eiwitten, vitamines, mineralen... Ook mensen die geen of weinig vlees eten, gebruiken vaak noten. Laatst kwam ik iemand tegen die de hele dag pistachenoten zat te eten. Dat is natuurlijk niet de bedoeling. Alle gezonde voedingsstoffen ten spijt, er zitten natuurlijk wel veel calorieën in. Het is belangrijk dat een bepaald voedingspatroon of een dieet bij jou en jouw leefstijl past. Al zijn er natuurlijk wel voedingstips die voor iedereen belangrijk zijn. Opvoeding Veel kinderen kampen momenteel met overgewicht. Een belangrijke rol hierin is weggelegd voor de ouders. Kaldenberg: Kinderen moeten gewoon leren wat Populaire diëten en trends Het aantal diëten en nieuwe trends zijn de laatste jaren enorm toegenomen. We bespreken achtereenvolgens het beperken van koolhydraten, het Caveman dieet en Sportvasten, waarbij we ook kijken wat Elly Kaldenberg ervan vindt. Koolhydraten beperken / verwijderen Een van de meest voorkomende diëten zijn de diëten waarbij het aantal koolhydraten drastisch wordt beperkt, zoals het Atkins-dieet. Bij het koolhydratendieet gaat men er vanuit dat het gebruik van koolhydraten als suiker, vruchtensuiker, maar ook zetmeel verantwoordelijk is voor overgewicht en diabetes type 2. Eenvoudig gezegd werkt het dieet als volgt: de ingenomen koolhydraten stimuleren de aanwezigheid van insuline. Dit hormoon zet overtollige glucose om in glycogeen. Dit wordt in de spieren opgeslagen tot er behoefte naar ontstaat, bijvoorbeeld bij inspanningen. Ook zorgt insuline ervoor dat het lichaam uit de koolhydraten brandstof opslaat in de vorm van vet. Door minder koolhydraten te eten, maak je minder insuline aan en sla je dus minder snel vet op. Tevens daalt de hoeveelheid glucose in het bloed, waardoor de hoeveelheid glucagon in het bloed groeit. Glucagon zet glycogeen uit de spieren om in glucose. Omdat het lichaam nu meer brandstof uit vetten haalt, en dit niet direct beschikbaar is, moet het lichaam dus harder werken. Elly: Je valt vaak snel af met dit dieet. Sommige mensen krijgen hier direct een boost van. Maar voor de langere termijn werkt het niet echt. Door geen producten als brood, fruit en zetmeel te eten mis je al snel de helft van je voedingsstoffen. Het beperken van koolhydraten is prima, helemaal weglaten niet. Minder koolhydraten is minder calorieën. Dat is op zich natuurlijk prima. Maar nogmaals, behalve dat een dieet bij je moet passen, is het voor de lange termijn ook niet gezond voor je lichaam. 22

23 gezond eten is. Dat zit niet in een flesje vol vitaminen of de dagelijkse aanbevolen hoeveelheid van bepaalde stoffen. Leer ze dat een tomaatje bij de lunch niet alleen heel gezond is, maar ook gewoon lekker. Ik ben geen voorstander van aardappelfiguurtjes, appelmoes over de groente en dat soort trucjes. Vraag jezelf gewoon af wat normaal is. Kinderen mogen best een glas limonade of een snoepje op zijn tijd. Maar een hele zak snoep of grote glazen cola is natuurlijk een ander verhaal. BRAVO Het BRAVO-beleid wordt tegenwoordig veel door organisaties gebruikt als protocol voor werknemers. In het Bravokompas staat de B voor beweging, de R voor roken, de A voor alcohol, de V voor voeding en de O voor ontspanning. Bij SanAvis, het bedrijf van Kaldenberg, staat de V van voeding centraal. Om een bedrijf of eigenlijk de medewerkers van het bedrijf optimaal van dienst te kunnen zijn, is voeding altijd een hele belangrijke pijler. Enerzijds omdat hier de roots van Kaldenberg liggen, maar ook omdat je van hieruit makkelijk de diepte in kunt. Natuurlijk ligt het zwaartepunt van problemen niet alleen bij gezonde voeding. Daarom werken we altijd samen met andere disciplines, bijvoorbeeld met een haptonoom of psycholoog. Maar het gaat altijd over gedrag. Na een uitgebreide intake met gesprekken, onderzoeken en keuringen, stellen we vast waar de problemen liggen. Daar waar het zwaartepunt ligt, gaan we als eerste aan de slag. Dat kan dus voeding zijn, maar ook beweging of op het psychische vlak. Vanuit voeding werken heeft meerdere voordelen, want dit spreekt iedereen aan. Wanneer je direct bij iemand aankomt Einar van Hemert (psycholoog) Caveman / oermens Het Caveman- of oermensdieet is eigenlijk meer een stroming dan een echt dieet. Het is er ook meer op gericht om je gezonder te voelen dan primair om af te vallen. De naam zegt het al: men moet met het eetpatroon eigenlijk terug naar de oertijd waar vooral veel vlees en vis, maar ook veel noten en bessen werden geconsumeerd. Vers fruit en verse groenten als primaire bron van koolhydraten zijn nodig om het lichaam te voorzien van glucose. Suikers, melk- en graanproducten daarentegen hebben een veel hogere insulinebelasting en leiden eerder tot diabetes of overgewicht, zo is de gedachte. Aanhangers geven vooral af op de moderne westerse welvaartsziekten en op comfort food als snoep en koek: producten die vroeger niet beschikbaar waren. Met vette vis, een ruime hoeveelheid eiwitten en zelfs verzadigde vetten is volgens de aanhangers niets mis. Elly: Het klinkt simpel, maar we zijn nu eenmaal geen oermensen meer. Ook botst het eten zoals we dat heel vroeger deden bijvoorbeeld met duurzaamheid wat vandaag de dag hot is. Wat ik wel positief vind is dat het mensen aanzet tot nadenken. We zouden überhaupt meer moeten nadenken over voeding. Sportvasten Ook Sportvasten pretendeert geen dieet te zijn. Eerder een soort trainingsmethode. Het is vooral gericht op het beïnvloeden van de stofwisseling, zodat er vetverbranding plaatsvindt in plaats van koolhydratenverbranding. Door veel trainingsarbeid te verrichten, gecombineerd met vasten, wordt het lichaam geprikkeld om energie uit vet te gaan halen. Het werkt dan ook vooral op de korte termijn en je krijgt er als het ware een boost van. Elly Kaldenberg is duidelijk geen voorstander van Sportvasten. Eigenlijk put je je lichaam uit door in extreme mate te sporten en daarbij weinig te eten. Op korte termijn kan je verbranding best omhoog gaan en je krijgt er ongetwijfeld energie van, maar voor de lange termijn is het niet gezond. 23

24 Dankzij Fysio Prestatie Monitor is iedere collega bewuster geworden van zijn eigen handelen Op een gebruiksvriendelijke manier inzicht in de prestaties van uw praktijk? De Fysio Prestatie Monitor (FPM) is een meetinstrument dat op geautomatiseerde basis de ervaring van cliënten van fysiotherapiepraktijken meet door middel van CQ-index. De resultaten van de ingevulde enquêtes zijn continu online door u in te zien. Met de FPM kunt u de resultaten per therapeut vergelijken met het praktijkgemiddelde (interne benchmark) en de resultaten van uw eigen praktijk vergelijken met branchegemiddelden (externe benchmark). Enkele voordelen van de Fysio Prestatie Monitor op een rij: Nauwelijks belasting voor u! Gegevens komen uit uw eigen systeem. (Intramed, Fysiomanager, Fysiologic, Raam, Fastguide, Curasoft, Abakus, FysioRoadMap, G2, Medikad, Fairware en Incura) Continu onderzoek met real-time resultaten in eigen online monitor. Interne benchmark mogelijkheden en externe benchmark mogelijk heden met het gemiddelde van zo n praktijken en actief deelnemende fysiotherapeuten. Ongelimiteerd deelnemers uitnodigen per . Bruikbaar voor functioneringsgesprekken met medewerker. Volledig onafhankelijk! Data blijft eigendom van uw praktijk! Geschikt voor contractering verzekeraars. Uw CQI data is indien u wenst als management informatie toegankelijk via Parabench en binnenkort via FysioRoadMap en Abakus. Alle Pharmeon websites faciliteren u in standaard informatie over FPM! Zet dit eenvoudig aan en laat zien dat de feedback van uw patiënt voor u telt! Meer informatie en aanmelden:

25 met een psycholoog, is de eerste reactie vaak: ik ben toch niet gek! Terwijl bij nader inzien blijkt dat de psycholoog heel nuttig werk kan verrichten. Op maat Jacco Thoonen is bewegingsdeskundige en haptonoom (Pim Mulier) en onderschrijft de vruchtbare samenwerking met Kaldenberg en met psycholoog Einar van Hemert (Winnock). Het klinkt als een cliché, maar ieder mens is anders. Dat betekent dat dit voor ons ook het uitgangspunt moet zijn van de begeleiding. Aansluiten bij de hulpvraag van de cliënt is van groot belang maar juist het creëren van openingen om een fundament te bouwen vraagt om een multidisciplinaire aanpak met nauwe samenwerking. Door intensief samen te werken wordt een goede basis gelegd voor een optimale begeleiding van de cliënt. Daarbij is ook de werksituatie en privéomgeving natuurlijk van groot belang. Een 80-urige managementfunctie verschilt van bijvoorbeeld uitsluitend fysieke werkzaamheden maar de hulpvraag kan hetzelfde zijn. De aanpak van begeleiding zal vanzelfsprekend op maat gemaakt worden. Psycholoog Einar van Hemert licht toe hoe ze te werk gaan als het gaat om het individuele begeleidingsprogramma van topmanagers. Met ons programma richten we ons op managers en directieleden in de top van grote organisaties. Je kunt daarbij denken aan de grote zorgverzekeraars, maar ook aan pensioenfondsen. De managers worden eerst uitgebreid gescreend door medisch specialisten op o.a. bloeddruk, longfunctie, het hart; vrijwel alle functies komen aan bod. Vervolgens hebben we los van elkaar een uitvoerig gesprek met de bewuste persoon en pas hierna maken we gezamenlijk een plan van aanpak. Dit plan dient feitelijk als leidraad. Totaal neemt een dergelijk traject een jaar in beslag: een jaar lang begeleiding, waarbij we minimaal een keer in de drie maanden evalueren. In het individuele begeleidingsprogramma gaat het tevens om het leveren van maatwerk. Het betreft een programma met een hoge mate van flexibiliteit op inhoud. Daarnaast wordt een VIP vaak geleefd door de agenda. Maatwerk en flexibiliteit zijn dus echt voorwaarden om het programma uit te voeren en ook direct onze usp s. Multidisciplinaire samenwerking Met een multidisciplinaire aanpak, Kaldenberg werkt samen met fysiotherapeuten, bewegingswetenschappers, psychologen en leefstijl coaches, kan ieder bedrijf maatwerk worden geboden. Het komt geregeld voor dat een bedrijf iets aan de gezondheid van de medewerkers wil doen. Al snel blijkt dat dit (alleen) niet voldoende is en dat er ook iets moet gebeuren op het gebied van beweging. Door met meerdere disciplines samen te werken, is er meer draagvlak voor ons programma. Bovendien kunnen we zo een hele groep ondersteunen, maar is daarnaast ook individuele begeleiding mogelijk. Waar de ene medewerker moeite heeft met druk en stress (waar een psycholoog mee aan de gang kan), heeft een ander meer baat bij een uitgebalanceerd dieet (voer voor de voedingsdeskundige). Voorwaarde voor deze manier van samenwerken is dat er veel onderling overleg plaatsvindt en dat alles gerapporteerd wordt. Thoonen: Wij gaan uit van zelfmanagement en bieden deelnemers de tools op Elly Kaldenberg (voedingsdeskundige/diëtiste) Jacco Thoonen (bewegingsdeskundige en haptonoom) 25

26 Wij bieden:

27 vitaliteit in de breedste zin om hier aan te werken. Sleutelvraag is vaak: waar krijg jij energie van? Dat kunnen inzichten zijn op het gebied van gedrag of gevoel, aspecten van ontspanning of beweging, maar natuurlijk ook een passend voedingspatroon. Kaldenberg: Je moet ook kijken naar de productiviteit van de medewerkers. Naar de kosten voor een bedrijf. Dat is soms lastig meten. Wel kun je een aantal variabelen gebruiken zoals de hoogte van de zorgkosten, ziekteverzuim etc. De insteek kan dus verschillend zijn, maar deze manier van werken spreekt mij enorm aan en hetzelfde geldt voor de disciplines waarmee we samenwerken. Thoonen: Samenwerken met verschillende disciplines is mijn inziens een must. Wij brengen dat op deze manier in praktijk. Van Hemert: Door samen te werken Met Elly als voedingsdeskundige, Jacco als bewegingsdeskundige en haptonoom en ikzelf als psycholoog, dekken we een groot gebied af dat van invloed is op ons functioneren en daarmee vitaliteit. Gezondheid vóór gewicht Concluderend gaat het bij Elly Kaldenberg dus vooral om gezondheid. Toverwoord hierbij is de term energielevels. Hoe voel je je? En hoe kun je je beter voelen? Bij een bedrijf zijn medewerkers bijvoorbeeld aan het eind van de dag afgebrand. Wat doe je hieraan? De een wil tips hoe je snel, maar wél gezond kunt koken, de ander wil graag weten wat hij of zij nu het beste kan eten om meer energie te krijgen. Van regelmatig eten voel je je sneller beter. Elly: We willen naar zelfmanagement toe. Wij helpen mensen op weg, maar uiteindelijk moeten ze het zelf doen. Voeding speelt hier natuurlijk een cruciale rol in. Van Hemert licht toe: Natuurlijk zijn veel Nederlanders te dik. Daar wordt ook genoeg over geschreven. Maar vaak is het een gevolg. Wanneer je depressief bent of een burn out hebt, ben je sneller geneigd om meer en ongezonder te eten. Het belangrijkste dat ik mensen kan meegeven is dat ze de regie moeten voeren over hun eigen leven en hun gedrag. Geef op tijd je grenzen aan en ben je bewust van je gedrag en (verkeerde) gewoontes. Zorg voor een goede balans tussen werk en privé. Dat geldt overigens ook voor de managers uit ons programma. We vergelijken topmanagers vaak met topsporters. Je hebt goede begeleiding nodig, je moet goed presteren, maar het is onmogelijk om continu te pieken... Meer info Voedingstips 1. Zorg voor regelmaat in je eetpatroon. Dat betekent minimaal drie keer per dag een maaltijd, maar dit kun je uitbreiden tot zes momenten per dag. Dit is voor iedereen belangrijk, dus ook voor mensen die bijvoorbeeld in onregelmatige diensten werken. 2. Eet veel groente. Groente bevat veel beschermende stoffen, niet alleen vitamine C. 3. Eet voldoende vezels, volkoren producten een graanproducten. 4. Drink voldoende! Zorg dat je per dag minimaal 1,5 tot 2 liter vocht binnenkrijgt naast het vocht dat in je voeding zit. Dit kan van alles zijn: water, soep, maar ook met koffie krijg je vocht binnen. Je hoort nog wel eens een fabeltje dat je koffie niet mee mag tellen, maar hiermee krijg je ook vocht binnen. Alcohol is natuurlijk wel een ander verhaal, maar hier moet je sowieso voorzichtig mee omgaan. 27

28 De leden van het gilde van de grote kruisboog te Mechelen (ca.1500) Een gilde was een belangenorganisatie van personen met hetzelfde beroep. Deze gilden hebben vanaf de middeleeuwen tot eind 18e eeuw bestaan. Vanaf de middeleeuwen tot eind 18e eeuw kon een gezel lid worden van een gilde. In eerste instantie begon hij te werken als leerling. Wanneer hij zich een waardig lid van het gilde had getoond, werd aansluiting gevonden bij een meester in dat gilde, met wie hij dan nauw ging samenwerken om het beroep tot in de finesses te leren. 28

29 Jonge én ervaren fysiotherapeuten leren van elkaar Mentor staat protegé met raad en daad bij Tekst: Renso van Nuland Beeld: Anja Hagedoorn Het Regionaal Genootschap Fysiotherapie Groot IJsselland (RGF) startte onlangs met een nieuw project: het Mentorschap Programma. Bedoeling van het project is om jonge fysiotherapeuten op afstand te begeleiden door ervaren collega s. Voor pas afgestudeerde fysiotherapeuten is het een prettige uitkomst als zij feedback willen van een ervaren collega over vakinhoudelijke en persoonlijke ontwikkeling, legt projectcoördinator Jeroen Broekhoff uit. In het bedrijfsleven is het een veelvuldig gesignaleerd fenomeen: het begeleiden van jonge, aanstormende en talentvolle collega s. Dat moet ook maar eens in de fysiotherapie in de praktijk worden gebracht, dacht fysiotherapeut Jeroen Broekhoff, regiomedewerker Noord-Nederland van het KNGF (Koninklijk Nederlands Genootschap voor Fysiotherapie). In deze hoedanigheid is hij een dag per week werkzaam voor het RGF Groot IJsselland. Op advies van mijn collega Karin Heyl en in samenspraak met het bestuur, zijn we gestart met dit project. Karin kende het project in de Verenigde Staten van de APTA (American Physical Therapy Association). Zij zag het succes van dit programma, waarbij ervaren fysiotherapeuten zich konden aanmelden op de site van de APTA als mentor en hun specialisaties aan konden geven. De zogeheten protegés, de pas afgestudeerden en minder ervaren fysiotherapeuten, bekeken op de site welke aangemelde mentor bij hun wensen aansloot. De protegés benaderden hierop de mentoren, die hen vanaf dat contactmoment op afstand gingen begeleiden, geeft Broekhoff aan. 29

30 Jeroen Broekhoff: Protegés kunnen door het programma gebruik maken van het netwerk van de mentor. Marian de Poel: Het mentorschap houdt me scherp, ik leer er ook als ervaren fysiotherapeut veel van. 30 Uitdaging De fysiotherapeut ging met plezier de uitdaging aan. Ik hoorde het verhaal van Karin en was meteen enthousiast. Een dergelijk project was er in ons land nog niet voor alumni die met allerlei vragen rondliepen, vertelt hij. Broekhoff krijgt bijval van Susanne van Riesen, voorzitster van het RGF Groot IJsselland: Bij ons staan 1100 leden geregistreerd. Dat zijn ervaren en betrokken fysiotherapeuten, maar een deel van het ledenbestand is jong en minder ervaren. Wij willen er voor alle leden zijn, met het Mentorschap Programma hopen we de jonge fysiotherapeuten iets te bieden waar ze behoefte aan hebben. Het is ook een mogelijkheid om te ontdekken wat het RGF voor hen kan betekenen en om de jongeren meer bij het RGF te betrekken, vult Van Riesen aan. En laten we niet vergeten dat de protegés door het programma gebruik kunnen maken van het netwerk van de mentor. Een prettige bijkomstigheid voor de protegé, geeft Broekhoff als extra motivatie aan. Protegés gevraagd Hoe maakte Broekhoff een begin om geïnteresseerden voor het Mentorschap Programma te strikken? Voor de zomer benaderden we enkele alumni en hielden we een enquête onder honderd studenten van de Hanzehogeschool in Groningen. De helft gaf aan behoefte te hebben aan een mentor. De enquête vulden ze wel anoniem in, want we zijn nog steeds op zoek naar protegés, geeft Broekhoff eerlijk toe. Hoe gaan Broekhoff en zijn team de zoektocht invullen naar meer belangstellende protegés? Dat is wel een belangrijk doel op dit moment. Gelukkig meldde al een protegé zich bij ons aan. Maar we zijn ons ervan bewust dat het er wel meer moeten worden, vindt hij. We zijn nu bezig om het project meer bekendheid te geven, zegt Van Riesen. Binnenkort houden we een bijeenkomst samen met de Hanzehogeschool waarbij we een grote groep willen bereiken. De mentoren nodigen wij ook uit. Via deze weg willen we ervoor zorgen dat het programma gaat leven. We zijn nog niet zo lang bezig, we moeten onszelf ook wel de tijd geven om het project uit te kristalliseren. En gaat Van Riesen zelf ook nog aan de slag als mentor? Dat is niet de bedoeling. Ik heb het druk genoeg met mijn huidige werkzaamheden als fysiotherapeute in het ziekenhuis in Zwolle en als voorzitster van het RGF Groot IJsselland. Op de achtergrond zal ik mijn steentje bijdragen aan dit mooie project. Spelen de social media nog een rol in de speurtocht? We zijn bezig met de mogelijkheden te onderzoeken om een Facebook-pagina te starten. Twitter zetten we mondjesmaat in. Wellicht gaan we ons meer richten op deze nieuwe media, want tegenwoordig is dit een belangrijke bron van informatie én op deze manier komen we snel in contact met jonge fysio s. Ook onze sponsor FYZZIO omarmt het project volledig en wil het Mentorschap Programma graag tot een succes maken, legt Broekhoff verder uit. Betrokken mentoren De zoektocht naar mentoren ging wat gemakkelijker. In onze regio maakten we kenbaar waar we mee bezig waren en al vrij snel gaven acht mentoren zich op voor het programma via onze website (zie kader). Al deze mentoren hebben hun eigen specialisatie, zodat we nu een gemêleerd gezelschap in onze gelederen

31 hebben. De een heeft een eigen praktijk, de ander werkt in het ziekenhuis. Een mooi geheel waar de protegés op kunnen terugvallen, aldus Broekhoff. Alle mentoren die geregistreerd staan, zijn ooit eens stagebegeleider geweest. Het bloed kruipt dus waar het niet gaan kan. Zij hebben al ervaring met het coachen en begeleiden van jonge collega s, vult Van Riesen aan. Broekhoff werkt als fysiotherapeut in het ziekenhuis in Emmen. Hij is inmiddels veertien jaar bezig. Ik werkte in mijn beginjaren in een ander ziekenhuis, daarna maakte ik de overstap naar een fysiotherapiepraktijk. Nu werk ik alweer tien jaar in Emmen. De regiomedewerker van het KNGF ondervond zelf aan den lijve dat het prettig was geweest als hij loop van de jaren. Bij het fysiotherapiecentrum zette ik mijn vraagtekens bij de bedrijfsvoering. Dat besprak ik natuurlijk niet met mijn directe collega s. Op dat moment was een klankbord van buitenaf gewenst. Zelf ervoer ik dus in de praktijk dat het prettig kan zijn als je een geroutineerde collega aan de zijlijn hebt aan wie je vragen kunt stellen, blikt Broekhoff terug. Ervaringen in de praktijk Susanne van Riessen: De frisse kijk van een protegé zorgt voor een andere kijk op zaken die voor de mentor verrassend en vernieuwend kan zijn. Het zou geweldig zijn als het in de komende jaren navolging krijgt in de rest van het land zelf ook een onafhankelijke mentor had gehad om op terug te vallen. Als beginneling weet je van diverse randzaken niet zoveel af. Dat leerde ik pas in de Een van de gelouterde collega s van Broekhoff die actief deelneemt aan het Mentorschap Programma is Marian de Poel. De fysiotherapeute werkt in een praktijk in Meppel. Hoe is zij in aanraking gekomen met het project? Vorig jaar kwam ik Jeroen tegen op een cursus. Hij enthousiasmeerde mij voor het Mentorschap Programma. Het concept sprak me meteen aan nadat Jeroen mij de inhoud uitlegde. Na ons gesprek kreeg 31

32 De beste manier om de toekomst te voorspellen, is om deze zelf te creëren. Opleidingen in echografie en shockwave! Opleidingen Nationaal Trainingscentrum echografie Als fysiotherapeut bent u benieuwd naar nieuwe ontwikkelingen die u helpen om effectiever te worden. U wilt erover horen, de evidentie beheersen, en natuurlijk de praktische toepassingen leren en trainen. Maar boven alles wilt u na een cursusdag geïnspireerd thuiskomen en direct gebruik kunnen maken van alle nieuwe vaardigheden en kennis. De opleidingen in het NT-e bieden dit allemaal. U wordt geïnformeerd door ervaren collega s, geschoold door professoren en geïnspireerd door ondernemers en pioniers. U kiest zelf uit verschillende cursusvormen en instapniveaus. Door de modulaire opbouw zijn onze cursusdata flexibel en bepaalt u uw eigen tempo. De meeste cursussen zijn geaccrediteerd, krijgen hoge waarderingscijfers en zijn ook onderdeel van masterstudies: manuele-, sportfysio- en bekkenfysiotherapie. Als grootste opleider voor echografie en shockwave therapie helpen wij u graag op weg in de zorgmarkt! Echografie opleidingen Shockwave opleiding Kijk snel op voor een van de opleidingen. Bel , mail naar info@nt-e.nl of ga naar Shockwave opleidingen

33 Met het Mentorschap Programma willen wij er voor alle leden zijn ik na verloop van tijd een met Dan is het fijn dat ze iemand kunnen daarin de vraag of ik mezelf wilde aanmelden. Ik gaf mezelf meteen op als nen gaan. Vanzelfsprekend kan diegene raadplegen hoe ze daarmee om kun- mentor, vertelt de enthousiaste De Poel. ook naar een directe collega gaan voor Hoe bevalt het haar in de praktijk? Het advies, maar het werkt volgens mij best is heel leuk om te doen. Als ik een verhelderend als een mentor op afstand jonge collega kan helpen, sta ik daar- je coacht en stuurt. voor open. Pas afgestudeerden kunnen onzeker zijn over een aantal zaken. Als ik ze daarbij met raad en daad kan bijstaan, dan doe ik dat met alle plezier. Het is dankbaar werk. De Poel schetst aan de hand van een praktijkvoorbeeld hoe het mentorschap werkt. Vorig jaar kreeg ik een nieuwe collega die aangaf moeite te hebben met het behandelen van schouderklachten. Ik merkte dat ze zich niet kwetsbaar durfde op te stellen. Hiermee legt iemand toch zijn zwakheden bloot. Ik kan me voorstellen dat meerdere jonge collega s daarmee worstelen. Inmiddels zijn de eerste contacten al gelegd tussen mentor en protegé. Dat contact ging eerst per . Na een paar berichten over en weer spraken we in september af. Het gesprek duurde ruim een uur. Het klikte en vanaf dat moment en we regelmatig. Onlangs had mijn protegé vragen over het DTF (Direct Toegankelijke Fysiotherapie). Dan sparren wij daarover via de . Voordelen mentor Heeft het mentorschap ook nog voordelen voor De Poel zelf?,,jazeker, zegt ze resoluut. Het houdt me scherp en ook ik leer van deze nieuwe rol. Echt, je leert er ook als ervaren fysiotherapeut veel van. Ik kan het elke collega aanraden, zegt ze. De Meppelse fysiotherapeute, werkzaam in een maatschap met vijf andere fysiotherapeuten, geeft ongeveinsd aan zelf ook wel iets te hebben aan een mentor. Zo ver is het nog niet hoor, maar waarom niet? Ik twijfel ook wel eens, worstel met bepaalde facetten in het vak. Een sparringpartner van buitenaf kan geen kwaad, ook niet voor de meer ervaren fysiotherapeuten zoals ik. Niet iedereen kan zomaar mentor worden. Broekhoff staat open voor geïnteresseerde collega s, maar is wel waakzaam: De mentoren moeten wel aan bepaalde criteria voldoen. Van tevoren vragen wij ze om een vragenlijst in te vullen, zodat wij een duidelijk beeld van de kwalificaties hebben. Maar wij helpen de mentoren graag. Wij bieden hen extra scholing aan op het gebied van coachen en begeleiden. Daar leren ze ook weer van, duidt Broekhoff nog een voordeel voor de mentor. Zoals Marian aangeeft 33

34 Outcome-manager 100,- per praktijk per maand incl. BTW

35 ontstaat er ook een frisse kruisbestuiving tussen mentor en protegé. Voor de ervaren fysiotherapeut kan het mentorschap uitgroeien tot een waardevol contact waar hij of zij ook de vruchten van plukt. De frisse kijk van een protegé zorgt voor een andere kijk op zaken die voor de mentor verrassend en vernieuwend kan zijn, benadrukt Van Riesen. Toekomst Op naar de toekomst. Hoe ziet De Poel de mogelijkheden van het Mentorschap Programma? De intentie is om de komende jaren een intensief contact op te bouwen met de protégé. Ik werk parttime en het meeste contact is per . Dus dat is allemaal goed te doen naast mijn baan. Ik sta open voor meer protegés, het is een fantastisch project waarvan ik hoop dat er nog meer wordt uitgehaald, vervolgt ze. En hoe zien Broekhoff en Van Riesen de toekomst van het nieuwe project, dat nu alleen in de regio van RGF Groot IJsselland draait? We kozen er bewust voor om het eerst regionaal op te zetten. We kunnen niet ontkennen dat het geweldig zou zijn als het in de komende jaren navolging krijgt in de rest van het land, is hun hoopvolle toekomstvisie. Mentorschap Programma Voor wie is het programma bedoeld? Voor onervaren collega s die graag feedback willen van een ervaren collega over vakinhoudelijke-, loopbaan- en persoonlijke ontwikkeling. Daarnaast is het voor ervaren en/of gepensioneerde collega s een mooie manier om hun ervaringen uit te wisselen en verrast te worden door de frisse kijk van een jonge collega. Hoe vinden jonge collega s (protegés) een mentor? Onder de knop Mentoren staan de beschikbare mentoren met hun profiel. Mocht de jonge collega een geschikte mentor vinden, dan kan hij/ zij een sturen naar de mentor. Vervolgens maken mentor en protegé een afspraak om kennis te maken en te kijken of er een klik is. Als de klik er is, ondertekenen beiden de gedragscode. Waarom een gedragscode? Om basisafspraken te maken tussen mentor en protegé. Zodat er duidelijk is wat er van beide partijen verwacht mag worden en dat er integer met de besproken informatie wordt omgegaan. De gedragscode wordt opgestuurd naar het regiokantoor. Hoe onderhouden mentor en protegé contact? De eerste afspraak is face-to-face om kennis te maken. De vervolgcontacten kunnen in goed overleg via de , telefoon of face-to-face zijn. Hoeveel uur kost het een mentor per maand? In de gedragscode staat dat een mentor de intentie moet hebben twee uur per maand beschikbaar te zijn. Een andere invulling staat vrij in samenspraak tussen beide partijen. Wat kost het? Het programma is gratis voor leden van RGF Groot IJsselland. Krijgen mentoren scholing? De Hanzehogeschool biedt mentoren gratis een avond scholing aan op het gebied van coachen. Meer info De leden van het gilde van de Grote Kruisboog te Mechelen (ca. 1500) door de Meester van het Mechelse Sint-Jorisgilde. Dit schilderij hangt in het Koninklijk Museum voor Schone Kunsten te Antwerpen. 35

36 Benchmarken in de paramedische sector: de nieuwste cijfers Schokkende daling reumabehandelingen Tekst: Kees Latema Beeld: Parabench Met benchmarken voor de paramedische sector kunnen we op grote schaal prestaties en cijfers vergelijken van grote groepen ondernemers en praktijken. Ook in deze uitgave van MoveMens presenteren we in samenwerking met ParaBench nieuwe cijfers en grafieken. Het gaat hierbij (tot en met Q3) om patiënten met klachten. Het aantal praktijken dat is aangesloten tot de benchmark is inmiddels gestegen tot 400. Drastische gevolgen Sinds 2010 schommelde het aantal behandelingen voor mensen met de chronische aandoening reuma per kwartaal gemiddeld tussen de 3 en 4%. De beslissing om fysiotherapie voor mensen met reumaklachten vanaf uit de basisverzekering te halen, heeft grote gevolgen voor het aantal behandelingen, zoals de grafiek duidelijk laat zien. Slechts een kwart van het aantal patiënten blijft over. Een zeer vervelende ontwikkeling voor mensen met reumaklachten (ruim 2 miljoen Nederlanders). Niet voor niets heeft het Reumafonds al alarm geslagen, sinds is geconstateerd dat reumapatiënten vanwege de kosten gaan bezuinigen op fysiotherapiebezoek. Door minder fysiotherapiebehandelingen hebben zij meer pijn, gebruiken ze meer medicijnen en zijn ze vaker afhankelijk van hulp uit hun omgeving. Uitstellen van fysiotherapiebehandelingen leidt tot liefst 80% meer fysieke klachten, 16% minder sociale contacten en 12% meer psychische klachten, zo laat het Reumafonds optekenen op haar website. 36

37 Angst De angst heerst niet alleen bij mensen met reuma. Zeker bij de fysiotherapiepraktijken leeft niet alleen angst, maar ook onzekerheid over de toekomst. What s next? Straks besluit de overheid om hetzelfde te doen met mensen die COPD hebben. Dan wordt het probleem nog veel groter... Voorstanders van de bezuinigingen zullen tegenwerpen dat er best wat lucht zat in de (basis)vergoedingen. Daarbij kun je je afvragen hoe groot het nut is om een patiënt iedere week weer te behandelen. Tegenstanders wijzen uiteraard op de overgrote meerderheid reumapatiënten die aantoonbaar effect merken op de kwaliteit van leven. Feit is wel dat met deze benchmarken een heel duidelijk probleem zichtbaar is geworden dat de gehele fysiotherapie aangaat. Reuma Aantal klachten in behandeling voor de diagnose reuma per kwartaal aantal jaar/kwartaal De grafiek geeft het aantal klachten in behandeling weer voor de diagnose reuma. Duidelijk zichtbaar is dat dit aantal van begin 2010 tot eind 2011 redelijk constant is gebleven. Na de genoemde maatregelen in januari 2012 is direct een grote daling te zien. Recidieven chronische klachten reuma neuro long postoperatief Percentage recidieven chronische klachten, per type klacht De grafiek geeft het percentage recidieven weer bij chronische klachten tot en met het derde kwartaal van De klachten zijn onderverdeeld naar type klacht en afgezet tegen de percentages in Opvallende trend is dat bij alle chronische klachten een daling is te zien. hart-, vaat % 37

38 U kent Chemodol, de hypo-allergene afwasbare massage-olie. Maar Chemodis heeft meer massage-oliën. Zoals Chemotherm, een massage-emulsie met milde en verantwoorde warmtewerking. Het zuiver plantaardige Olivine, zonder conserveermiddelen en emulgatoren. Chemovine, speciaal voor de sterk behaarde huid. Over de rug van Chemodol. En, speciaal voor de overgevoelige huid, Chemoderm met natuurlijke werkstoffen en de ongeparfumeerde Baselin Emulsion met biologische eigenschappen. Uw leveranciers kunnen u er alles over vertellen. Of bel voor meer informatie: 0800-chemodis ( ). CHEMODIS Dat ligt voor de hand Chemodis B.V. Para-medische Farmacie Postbus 9160 NL-1800 GD Alkmaar Tel. +31 (0) Fax +31 (0)

39 Recidieven niet chronische klachten long nek/rug bovenste extremiteit onderste extremiteit Percentage recidieven niet chronische klachten, per type klacht Bij de niet chronische klachten is het percentage recidieven bij alle type klachten gestegen. Afgezet tegen 2011 is er tot en met het derde kwartaal van 2012 een lichte stijging te zien. Oorzaak zou kunnen zijn dat de behandelgemiddelden wat lager zijn komen te liggen, waardoor patiënten eerder terug zouden kunnen komen % Aantal zittingen Aantal zittingen per uitbehandelde patiënt niet chronische klachten, per type klacht long nek/rug bovenste extremiteit onderste extremiteit aantal De grafiek geeft het aantal behandelgemiddelden per type niet chronische klachten weer tot en met het derde kwartaal van Afgezet tegen 2011 blijkt dat hoewel de behandelgemiddelden onder druk staan, hierin (nog) geen grote dalingen zichtbaar zijn. Per type klacht zijn er weliswaar enkele verschillen te zien, maar geen grote. Oorzaak zou kunnen zijn dat de dekkingen nog dusdanig zijn dat dalingen van het aantal behandelingen van niet chronische klachten nog beperkt blijven. Benchmarken belangrijk! De direct zichtbare gevolgen zoals in het voorbeeld met de reumapatiënten zijn alleen mogelijk als er voldoende fysiotherapiepraktijken meedoen aan de benchmark. Alleen dan kunnen dit soort inzichten snel zichtbaar worden gemaakt. Uiteraard is het net zo belangrijk dat mensen de gegevens ook echt uploaden. Het is belangrijk dat de zorg transparanter wordt. Dit kan soms leiden tot een bericht dat ondersteunend is voor de beroepsgroep (zoals met de reuma) maar evengoed kan er worden geconcludeerd dat bepaalde zorg juist niet veel toegevoegde waarde heeft. Om zelf ook transparant te zijn zal ParaBench cijfers op de eigen website gaan plaatsen. Hierbij valt te denken aan cijfers als: hoeveel praktijken doen mee en hoeveel patiënten zijn er precies opgenomen in de benchmark. Meer informatie is te vinden op /parabench 39

40 40

41 NAOMT doet van zich spreken op Canadees congres Succesvolle behandelmethode coccygodynie en bekkenklachten Tekst: Sylvia Hollink Foto: Wim van IJzendoorn Iedere vier jaar organiseert de Internationale Federatie van Orthopedisch Manueel Therapeuten (IFOMPT) een congres waar de nieuwste wetenswaardigheden, therapiematerialen, behandeltechnieken en onderzoeksresultaten worden gepresenteerd. Dit jaar vond het congres plaats in Québec. NAOMT-leden Meine Veldman en Cecile Röst presenteerden er hun gezamenlijk ontwikkelde behandelmethode voor het corrigeren van een zeer pijnlijk stuitje (coccygoodynie) en voor bekkenklachten. Het was een boeiend congres met nieuwe internationale ontwikkelingen en interessante presentaties namens Nederland... IFOMPT-congres 2012 Vanuit de hele wereld reisden manueeltherapeuten en osteopaten eind september af naar Québec City in de Canadese provincie Québec. Naast presentaties en korte lezingen over onderzoeken en behandelingen stond het congres ook in het teken van netwerken en het uitwisselen van ideeën en werkwijzen. Er zijn tijdens het congres een kleine 200 presentaties gehouden, waarvan de meeste over lage rugpijn (69). Onderverdeeld naar pijnlocatie gaat het verder over nekpijn (61), schouderklachten (14), knieklachten (11), borstwervelkolomklachten (9), kaakklachten (9), elleboogklachten (7), heupklachten (7), enkelklachten (5) en bekken/stuitklachten (4). Manuele therapie in beweging Ten opzichte van de vorige IFOMPTcongressen van 4 en 8 jaar geleden blijken er opvallende veranderingen te hebben plaatsgevonden. Zo lijkt er bij de manuele therapie veel meer interesse te bestaan in nieuwe behandelmethodes en zijn er vernieuwde inzichten in de benadering van chronische pijnklachten. De lage rugproblematiek staat nog steeds in grote belangstelling, maar bij een groot aantal lezingen en posterpresentaties stonden dit jaar ook nekklachten hoog genoteerd. Verder was er dit keer weinig aandacht voor het opstellen en uitleggen van richtlijnen, terwijl er veel onderzoeksmateriaal is vrijgekomen om meer gerichte behandeladviezen aan de therapeuten mee te geven. Zo werd bijvoorbeeld duidelijk welke categorie nekpatiënten baat 41

42 Naast onze vertrouwde diensten en services voor ICT implementaties en -beheer biedt Comvio: Online diensten van Comvio: Met afstand de grootste! Met Server Based Computing wordt uw administratie beheerd vanaf een centrale server van Comvio. Uw administratie is zo veilig, goedkoop en vanaf verschillende locaties (praktijk, sublocaties en thuis) bereikbaar en beschikbaar. Deze dienst is verkrijgbaar vanaf 20,50 ex BTW per maand. De voordelen Onafhankelijk Server Based Computing zonder kinderziekten Hosting van zowel uw beroeps applicatie als MS-Office of zelfs Open Office Uw gegevens staan in een centrale en veilige omgeving Updates, back-up, onderhoud en beheer doet Comvio voor u U bent niet gebonden aan een vaste werkplek Dure investeringen zijn verleden tijd Vakkundige, adequate en snelle support Aansluiting Vecozo en ZorgMail, Uzi register en Abacus Alle pakketten: Intramed, RAAM, Fysio Road Map, FIS-i, Fysiologic, Medikad, Health software, Prosoftware en Het Gezonde Net Dit betekent Groot gemak Super veilig Communicatie met overige zorgverleners in 1e en 2e lijn Nooit meer verlies van data Tijd-en kosten besparend Dagelijks meer dan tevreden gebruikers actief Online demonstratie op aanvraag! Comvio b.v. Postbus AB Didam Telefoon: Fax: info@comvio.nl Web: www. Comvio.nl 42

43 heeft bij manuele therapie en bij welke patiënten andere behandelstrategieën meer effect hebben. Veel aandacht voor behandelmethodes dryneedling en medical taping Dryneedling en medical taping wordt in Nederland al door veel (orthopedisch) manueeltherapeuten standaard toegepast binnen de behandeling. Ook op het congres was er bij diverse stands, presentaties en lezingen veel aandacht voor medical tapingtechnieken (waarbij weefsels worden ondersteund in hun functie, terwijl de bewegingsvrijheid behouden blijft). Medical taping wordt binnen de manuele therapie vooral gebruikt als aanvulling op de manipulaties en mobilisaties van gewrichten. letsel of bij neurologische, reumatische of orthopedische aandoeningen veroorzaken of in stand houden. Universiteiten uit allerlei landen werken samen met manueeltherapeuten en fysiotherapeuten uit het werkveld om deze onderzoeken op wetenschappelijk verantwoorde wijze uit te voeren en de resultaten in medische vakliteratuur te publiceren. Na vele jaren wachten vanuit het werkveld, de verzekeringen en de politiek, worden nu eindelijk voorzichtige resultaten zichtbaar en kunnen nieuwe richtlijnen opgesteld worden. Vernieuwde inzichten in chronische pijn Uit een groot aantal lezingen bleek dat men het tijd vindt om bij de benadering NAOMT symposium voor manueel therapeuten op 14 en 15 juni 2013 De NAOMT hecht veel waarde aan het nascholen van eerder opgeleide orthopedisch manueel therapeuten. Daarom wordt ook volgende jaar een symposium georganiseerd waarin de nieuwste inzichten en behandeltechnieken verder aan bod kunnen komen. Naast orthopedisch manueel therapeuten zijn ook andere manueel therapeuten en Masterstudenten (Orthopedische) Manuele Therapie van harte uitgenodigd. Locatie: Hogeschool van Leiden. Inschrijving kan vanaf 1 januari 2013 via Er is veel onderzoek nodig naar factoren die pijnklachten veroorzaken of in stand houden Ook was er ruime aandacht voor het verlengen van zenuwweefsel met technieken uit de neurodynamica. Nieuw was de belangstelling voor dryneedling, een efficiënte behandelmethode waarbij met acupunctuurnaalden ontspanning van spierweefsel verkregen wordt. Internationale samenwerking Universiteiten en hogescholen Het afgelopen decennium stond vooral in het teken van evidence based medicines : onderzoeks- en behandeltechnieken worden niet meer toegepast als ze niet wetenschappelijk onderbouwd effectief zijn bevonden. Het gevolg hiervan is dat er zeer veel onderzoek nodig is naar allerlei deelfactoren die pijnklachten na van chronische pijn over te stappen van het denken volgens een biomechanisch model (pijn wordt verklaard vanuit weefselveranderingen als gevolg van letsel) naar het veel bredere biopsychosociale model. Hierbij worden ook factoren van psychologische aard en sociale omgeving meegenomen om te verklaren waarom bij sommige mensen klachten langdurig aanwezig blijven en dit bij anderen niet het geval is. De hersenen krijgen in dit model een hoofdrol toebedeeld. Geadviseerd wordt om naast de manuele therapiebehandelingen oog te hebben voor psychologische en sociale factoren. Ook dit is in Nederland al vele jaren een model waar vanuit gewerkt wordt binnen de fysiotherapie en manuele therapie. RESERVEER IN UW AGENDA: 14 EN 15 JUNI 2013 LOKATIE: HOGESCHOOL LEIDEN MEER INFO: 43

44 Het is verrassend om te zien dat in de ook les aan de Universiteit van Zuidrest van de wereld dit in Nederland Australië. Tijdens zijn lezing richtte hij bekende model opeens omarmd wordt. zich op de verschuiving van manuele De resultaten van vele jaren van onderzoeken op het gebied van chronische biomechanische modellen verklaart, naar therapie die klachten uitsluitend vanuit pijn, zijn inmiddels bekend en worden manuele therapie die hiernaast ook psy- Na jaren wachten vanuit het werkveld worden eindelijk resultaten zichtbaar en worden nieuwe richtlijnen opgesteld nu gecombineerd tot bredere modellen. chosociale, immunologische en neurofysiologische modellen gebruikt binnen hun Er bestaat niet één oorzakelijke factor voor chronische klachten als bijvoorbeeld behandelstrategie. whiplash (WAD) of lage rugpijn, maar we moeten zoeken naar een combinatie van Hij vertelde onder andere over de invloed factoren die pijn in stand kan houden. die catastroferen van klachten (negatief Keynote speakers Onder de docenten in de manuele therapie zijn internationaal vermaarde sprekers, die ook dit keer de nieuwste onderzoeksresultaten combineren in interessante lezingen. Veldman: We bezochten bijvoorbeeld de lezing van David Butler. Hij heeft een eigen praktijk, maar geeft gedrag en hulpeloosheid tegenover pijn) heeft op het immuunsysteem dat in de hersenen bestuurd wordt. Bijvoorbeeld: Ik denk niet dat ik ooit van deze pijn kan afkomen. Nee, ik kan hier echt niet meer mee werken. Als ik aan werken denk voel ik al dat ik dat niet kan. Tijdens deze negatieve manier van denken over pijn worden gliacellen aangemaakt die lokale weefselveranderingen kunnen veroorzaken. Catastroferen houdt hiermee chronische pijn in stand en is een belangrijke factor om aan te pakken in de behandeling. Een andere boeiende keynote-speaker was uroloog Stuart Gowland. Gowland is directeur van het New Zealand Mobile Surgical Project. Röst: Zeker voor ons Nederlanders is het interessant om te horen hoe Gowland probeert om in afgelegen gebieden in Nieuw Zeeland de gezondheidszorg te verbeteren. Hij maakt op allerlei manieren gebruik van moderne communicatiemiddelen om operatiepersoneel in afgelegen gebieden op de hoogte te brengen van de nieuwste operatietechnieken en -eisen. Hij slaat hierbij geen middel over: van applicaties voor smartphones tot het maken van televisieprogramma s voor pay-tv, internet, You Tube etc. tot een enorme grote vrachtwagen die volledig is ingericht als operatiekamer. Met deze vrachtwagen wordt door Nieuw Zeeland gereden om overal les te kunnen geven aan operatiepersoneel, van artsen tot verpleging. 44

45 Meine Veldman Coccygodynie (pijn aan het stuitje) Ook Meine Veldman en Cecile Röst leverden met hun NAOMT-poster een waardevolle bijdrage aan de kennisoverdracht. Als onderwerp kozen zij coccygodynie (pijn aan het stuitje), letterlijk vertaald: pijn van het staartbeen (os coccygis). De meeste patiënten met een coccygodynie klagen over pijn in of rond het stuitje, die soms kan uitstralen naar de zitbeenknobbels en de onderrug. De pijn wordt vooral geprovoceerd door zitten, maar kan ook heel vervelend zijn bij het opstaan of als er druk op komt. Een scheefstand van het stuitje kan gevolgen hebben voor de totale bewegingsketen van gewrichten en spieren. Als gevolg van de hierdoor verstoorde zenuwprikkeling kunnen ook darm- en blaasproblemen ontstaan. Door de moeite met zitten kan coccygodynie de kwaliteit van leven ernstig verstoren en sociale problemen geven. Klinisch beeld coccygodynie Naast klachten als gevolg van obesitas, inadequate zithouding, fietsen, roeien, paardrijden, etc., is de pijn in het algemeen een gevolg van een trauma, zoals een val op het ijs of een moeizame baring. Ernstige stuitpijn na de bevalling wordt meestal veroorzaakt door een moeizame of juist zeer snelle bevalling. In 50,8% van de gevallen betreft het een bevalling met behulp van verlostang. Vaak is hierbij sprake van een al dan niet volledige luxatie (3-dimensionale standsverandering van het stuitje met verplaatsing binnenwaarts, 70% van de patiënten) of zelfs een breuk van het stuitje. Correctietechniek voor onderschat probleem Coccygodynie is een door veel manueeltherapeuten onderschat probleem. Hoewel patiënten aangeven niet te kunnen zitten en de pijn vaak zeer ernstig is, weten slechts weinigen welke behandeling gegeven kan worden. Op de presentatieposter staat aangegeven hoe een behandeling om het stuitje de eigen natuurlijke positie terug te geven, moet worden uitgevoerd. Daarnaast werd op Cecile Röst Meine Veldman en Cecile Röst Meine Veldman (1953), orthopedisch manueel therapeut, bezit een praktijk in Bilthoven. Hij volgde cursussen in viscerale manipulatie en behandelt gemiddeld 40 patiënten met stuitjespijn per maand. Cecile Röst (1961), orthopedisch manueel therapeut, is auteur van onder meer Bekkenpijn tijdens en na de zwangerschap en publicaties in medische vakliteratuur. Zij geeft workshops en lezingen over haar methode om bekkenpijn en instabiliteit te behandelen. Sinds 2004 is ze actief (bestuurs)lid van de Nederlandse Associatie voor Manueel Therapeuten (NAOMT). 45

46

47 een laptop een film over de correctietechniek met de bijbehorende huiswerkoefeningen voor de patiënt vertoond. De technieken zijn eenvoudig, pijnvrij en zeer effectief: al na de eerste behandeling zakt de pijn tot een acceptabel Daarmee is de techniek toegankelijker voor therapeuten die niet zijn opgeleid om inwendig te onderzoeken of te behandelen. Daarnaast wordt het ook door patiënten gewaardeerd dat inwendige correctie kan worden vermeden. In het symposium van de NAOMT dat volgend De correctietechniek is eenvoudig, pijnvrij en zeer effectief. Er is zelfs geen inwendige behandeling nodig! niveau en binnen een paar maanden wordt de pijn volledig onder controle gebracht en verdwijnt in veel gevallen volledig. Het prettige aan de in Québec gepresenteerde techniek is het feit dat het stuitje van buitenaf wordt gemobiliseerd, er is geen inwendige behandeling nodig. jaar juni wordt gehouden, zal in een uitgebreide workshop de techniek worden aangeleerd aan Nederlandse (orthopedische) manueel therapeuten. Meer info /naomt 5 e lustrum van Post Academisch Onderwijs Wengen: een bijzondere ervaring in OMT 20 t/m 26 januari Best Evidence in de Orthopedische Manuele Therapie Vijfentwintig jaar ervaring komt samen in een cursus met klinisch redeneren en praktische vaardigheden voor de fysiotherapeut en manueeltherapeut, gecombineerd met de nieuwste wetenschappelijke inzichten. Docent Hans van den Berg zal zijn effectieve behandelmethoden onderwijzen, waarbij klachten in het bovenste kwadrant en onderste kwadrant het uitgangspunt zijn. Hans van den Berg, die zijn waarde in de afgelopen jaren heeft bewezen, zal hierbij worden bijgestaan worden door Beate Dejaco, die haar sporen verdiend heeft in de praktische benadering van schouderklachten. Hierbij blijkt dat stoornissen in de rotatorcuff of glenohumeraalgewricht niet los gezien kunnen worden in de kinetische keten van de schoudergordel. Het denken in kinetische ketens legt de basis voor de artrogene, myofaciale en neurogene benadering, waarbij ook de wervelkolom en ribben een belangrijke rol spelen. Voor meer informatie en aanmelden voor deze unieke combinatie van Cursus en Wintersport in Wengen, Zwitserland, zie 47

48 48

49 Niet alleen minder eten en meer bewegen De strijd tegen obesitas Tekst: Sanne van der Poel Overgewicht staat wereldwijd in de top drie van gezondheidsproblemen. Ook in Nederland is het inmiddels een enorm probleem. Het risico om met (ernstig) overgewicht steeds meer gezondheidsklachten te ontwikkelen, is groot. De World Health Organization spreekt over overgewicht bij volwassenen wanneer deze een BMI heeft tussen de 25 en 30. Een BMI onder de 25 betekent een gezond gewicht. Een BMI van 30 of meer wordt aangemerkt als obesitas (ernstig overgewicht). Bij kinderen tot 18 jaar ligt dit anders, omdat zij nog in de groei zijn. De BMI geeft slechts een schatting van het gezondheidsrisico van het lichaamsgewicht. In Nederland is bij meer dan de helft van de volwassenen sprake van overgewicht. Bij twaalf procent is obesitas gediagnosticeerd. Bij kinderen ligt het percentage overgewicht op veertien procent, waarvan twee procent obees. Bewustwording De NOV (Nederlandse Obesitas Vereniging) wil veel meer aandacht besteden aan de mogelijkheden die mensen zelf hebben om overgewicht of een toename van overgewicht te voorkomen. Mensen met licht tot matig overgewicht hebben goede kansen om met informatie, bewustwording en enkele aanpassingen in de leefstijl succesvol terug te komen op een gezond gewicht. Zo zal een twintiger die lange dagen maakt, s avonds voor makkelijke maaltijden kiest en vaak te moe is om te sporten, zich niet realiseren dat deze leefstijl bijna onherroepelijk zal leiden tot overgewicht. Door jaar op jaar een beetje aan te komen en de oplossing te zoeken in tussendoor stevig lijnen wordt de situatie er niet beter op. Integendeel. Tachtig procent van de mensen die lijnt wordt op de (langere) termijn alleen maar dikker dan daarvoor. Optelsom van factoren Mensen inzicht geven in de risico s van overgewicht en mensen bewust maken van de gevolgen van keuzes die ze maken, is op dit moment de belangrijkste boodschap van de NOV. Je wordt niet zomaar opeens dik, je wordt steeds een beetje dikker, benadrukt Annemarie van Haaren, communicatiemedewerker van de vereniging. Het wordt steeds 49

50 moeilijker om terug te komen op een gezond gewicht. Maar iedereen kan keuzes maken om deze ontwikkeling een halt toe te roepen. Daarvoor moet je wel weten welke factoren een rol spelen bij de ontwikkeling van overgewicht. In de media wordt momenteel erg veel aandacht besteed aan overgewicht. De term gezonde leefstijl wordt te pas en te onpas gebruikt en bijna altijd gekoppeld aan het advies om minder te eten en meer te bewegen. Maar daarmee wordt maar een deel van de oorzaken aangepakt, benadrukt Annemarie. Overgewicht ontstaat door een optelsom van persoonlijke én maatschappelijke factoren. aanleg, omgeving en opvoeding, stress, depressie kunnen leiden tot een verstoord eetpatroon. Daarnaast zijn een medicijngebruik, slaapproblemen, emotionele en psychische problemen. Inzicht druk leven met veel maatschappelijke en in deze factoren helpt om te bepalen hoe sociale verplichtingen, gepaard gaande het overgewicht is ontstaan. Maar dit met stress en slaaptekort, beide triggers inzicht mag geen excuus vormen om niets voor overgewicht. te doen in de richting van een gezonde(re) leefstijl. Er is in Nederland een overvloed aan bewerkt voedsel beschikbaar, waarbij We leven in luilekkerland, schrijft Jaap steeds moeilijker te achterhalen valt hoeveel suikers, vetten en andere dikmakers Seidell in zijn boek Tegenwicht. Eten is altijd, overal en in overvloed verkrijgbaar. er in zitten. Annemarie: Zoek bij Albert Wie met ernstig overgewicht zijn leefstijl wil verbeteren, moet sterk in zijn schoenen staan Luilekkerland De risico s voor het ontwikkelen van overgewicht zijn van mens tot mens verschillend, al zijn er veel overeenkomsten. Factoren die naast eten en bewegen een rol kunnen spelen zijn erfelijkheid en We eten al lang niet meer alleen omdat we honger hebben maar ook voor de gezelligheid, als troost of uit verveling. Ook emotionele spanningen als verlies, werkeloosheid, stress, een burn-out of Heijn maar eens naar de meest gezonde pot jam. Hoeveel aardbeien er ook op het etiket staan, die zitten er echt niet in! Gezondheidsclaims worden heel vaak niet waargemaakt. Kiezen op basis van De Nederlandse Obesitas Vereniging (NOV) De NOV zet zich in voor de groeiende groep mensen met overgewicht. De vereniging telt circa 1000 leden met ongeveer 50 actieve vrijwilligers en een vijftal bestuursleden, allemaal ervaringsdeskundigen. Tot voor kort richtte de NOV zich vooral op patiënten met obesitas. Nu zijn ze actief voor iedereen met (vragen over) 50 overgewicht. De NOV wil een neutrale, niet beoordelende positie innemen, gericht op verbetering van informatie en kwaliteit van zorg. De NOV legt de nadruk niet op afvallen maar op een zo gezond mogelijke leefstijl. Want niet iedereen die dik is, is ongezond en niet iedereen die slank is, is gezond. Daarnaast willen ze erkenning, begrip en ondersteuning bieden aan hun leden. De Nederlandse Obesitas Vereniging wil een sterke positie voor mensen met overgewicht. Dit wil ze bereiken door: voor mensen met overgewicht te verlagen. laten ontmoeten, erkennen en steunen. bevordering en kwaliteit van leven. chronische aandoening te verbeteren. in de basisverzekering te krijgen. sitas (verder) te bevorderen. communicatie met behandelaars te verbeteren. ker en gastvrijer in te richten.

51 de informatie op het etiket is niet te doen, en voor veel mensen zal de prijs (en niet de kwaliteit) doorslaggevend zijn. Kinderen en overgewicht Bij kinderen spelen opvoeding en sociale context een belangrijke rol. Niet voor niets zijn allochtone kinderen vaak dikker. Vanuit andere culturen is een dik kind een symbool van welvaart en gezond leven. Maar ook autochtone ouders realiseren zich onvoldoende wat het dagelijkse pakje drinken, een gezonde koek en de wekelijkse traktaties in de klas kunnen doen met het gewicht van hun kind. Zeker als er ook al sprake is van aanleg. Het is de stapeling van ongezonde keuzes waardoor steeds meer kinderen, steeds vroeger, risico s lopen op de ontwikkeling van overgewicht. Ook hier wil de vereniging zorgen voor betere informatie en preventie. Ouders moeten strenger worden, niet alleen voor hun kinderen, maar ook voor zichzelf, als het gaat om een gezond leefpatroon. Functioneren in de maatschappij Wie met ernstig overgewicht zijn leefstijl wil verbeteren, moet sterk in zijn schoenen staan. De vooroordelen en aannames zijn groot en de schaamte over het eigen lichaam is dat vaak ook. De stap naar meer bewegen en een gezonde(re) leefstijl is voor veel dikke mensen de moeilijkste die er is. Want het is moeilijk immuun te blijven voor alle kwetsende opmerkingen en reacties. Veel mensen met BMI>40 komen nauwelijks nog buiten en onttrekken zich aan het maatschappelijk verkeer. Een belangrijke pijler van de vereniging is de belangenbehartiging van mensen met ernstig overgewicht bij begeleiding, behandeling en de kwaliteit van zorg. 51

52

53 Niet zelden komen obesitas patiënten met een zorgvraag bij de (huis)arts of een andere hulpverlener en is de reactie gaat u eerst maar afvallen, dan praten we daarna wel weer verder. Dat gebeurt zelfs als de zorgvraag niet-obesitas-gerelateerd is. Patiënten willen geholpen worden maar lopen tegen een muur van vooroordelen en aannames op, ook bij behandelaars en zorgverleners. Toekomstvisie van de vereniging De vereniging hoopt door goede informatie een genuanceerder beeld te geven van de oorzaken en gevolgen van overgewicht. Dit doet ze door onderwerpen die actueel zijn voor de doelgroep van diverse kanten te belichten. Onderwerpen als zelfacceptatie en zelfbewustzijn, de gevolgen van overgewicht op vruchtbaarheid en zwangerschap, slaapproblemen in relatie tot overgewicht en het herkennen en erkennen van een eetstoornis. De vereniging is bezig deze voorlichting te intensiveren. Een nieuwe website is hiervoor in ontwikkeling. Per saldo is gezondheid veel belangrijker dan slank zijn, benadrukt Annemarie tot slot. Niet iedereen hoeft in maat 36 of 38 te passen. Ook met een grote maat kun je heel gezond zijn. Maar iemand met overgewicht zal daar veel harder zijn best voor moeten doen dan iemand zonder overgewicht. Daarom is preventie zo belangrijk. Want heb je eenmaal overgewicht, dan heb je feitelijk levenslang. Tips voor ondernemers in beweging 1. Mensen met overgewicht weten vaak niet hoe ze hun eetgedrag kunnen veranderen omdat ze zich niet realiseren wat Je wordt niet zomaar opeens dik, je wordt steeds een beetje dikker er niet goed aan is. Een psycholoog kan kijken naar de achterliggende oorzaken van het eetgedrag en het overgewicht. Laat de patiënt vragen beantwoorden Het Modellenteam en project BMI40plus Een belangrijk visitekaartje van de vereniging is het Modellenteam. Dit zijn vrijwilligers met een BMI >40 die samen met een scholingsinstituut demonstraties en workshops verzorgen voor zorgverleners en verpleegkundigen. Ook zijn ze inzetbaar voor de ontwikkeling van allerlei producten en (medische) hulpmiddelen voor de eigen doelgroep. Ze laten hulpverleners zien wat de kenmerken zijn van een obees lichaam en de gevolgen die dit heeft voor de zorg, begeleiding en behandeling. Ze laten ook zien hoe hulpverleners deze doelgroep kunnen ondersteunen bij het vergroten van hun zelfstandigheid en zelfredzaamheid. Het modellenteam heeft meegewerkt aan scholingsmateriaal. Aan de hand van filmpjes laten ze bijvoorbeeld zien hoe hulpverleners zorghandelingen kunnen uitvoeren bij patiënten met obesitas. Deze website is onder meer bedoeld voor (opleidingen voor) verpleegkundigen, verzorgenden én fysiotherapeuten. 53

54

55 De sociale verbondenheid van lotgenoten is erg belangrijk als: Wat betekent eten voor jou? Hoe ga 5. Vermijdt de dooddoener dat mensen je ermee om? Wat is volgens jou gezond? met meer bewegen en minder eten vanzelf wel zullen afvallen. De patiënt heeft Soms blijkt dit een echte eyeopener. vaak al van alles geprobeerd. De kern van 2. Eetproblemen en eetverslavingen vragen om specifieke deskundigheid. Deze het probleem wordt daarmee niet erkend. doelgroep heeft in een aantal gevallen 6. Kijk naar de hele persoon en zijn of psychische hulp nodig om de oorzaken haar manier van leven, eten en bewegen. aan te pakken. Pas daarna kan er gekeken worden naar de mogelijkheden voor en voor welke aspecten andere hulp- Kijk welke aspecten je kunt aanpakken een gezondere leefstijl. verleners wellicht beter gekwalificeerd zijn. 3. Als je als fysiotherapeut een beweegprogramma opzet, kijk dan ook naar de mogelijkheden om de groep mentaal en/ of psychisch te ondersteunen. Zwemgroepen Met de zwemgroepen verlaagt de NOV de drempel naar een actief leven voor mensen met obesitas. Zwemmers hebben aangegeven dat zij in beweging komen voor hun gezondheid en de sociale contacten. Deze sociale verbondenheid van lotgenoten is erg belangrijk. In een besloten groep durven ze in badkleding sportief en actief bezig te zijn. Zwemmen is een sport bij uitstek voor mensen met obesitas omdat het de conditie verbetert en de gewrichten ontziet. De motivatie om te blijven komen, halen deelnemers uit de afwisseling van de lessen en het effect van de training. De kwaliteit van leven en het welbevinden worden beter, zowel mentaal, fysiek als sociaal. De effecten op sociaal gebied zijn ook buiten het zwembad merkbaar. Zwemmers die zich onderdeel voelen van de groep zijn zelfverzekerder en leggen makkelijker contacten. (onderzoek i.s.m. Fontys Hogeschool) 4. Overgewicht is een zeer gevoelig onderwerp en mensen met ernstig overgewicht zijn kwetsbaar. Ze schamen zich vaak enorm voor hun omvang en gewicht. Zorgvuldigheid bij het ter sprake brengen van de noodzaak om daar iets aan te doen is nodig en dient met respect te gebeuren. Meer info /nov 55

56 RESERVEER IN UW AGENDA: 14 EN 15 JUNI 2013 LOKATIE: HOGESCHOOL LEIDEN MEER INFO:

57 Move, mensen! Tekst: Rob Oudkerk Begin dit jaar schreef ik op deze plek dat veel publieke dienstverlening in Nederland 20% beter zou kunnen voor 20% minder geld. Dat het goed zou zijn om buiten de vastgeroeste systemen dingen echt anders te gaan organiseren. En ik vroeg op deze en andere plekken: wie durft de overheid uit te dagen? Welke ondernemer(s) zeggen: wij kunnen het 20% beter voor 20% minder? Wie durft? Nou, dat heb ik geweten. Echte hervormingen De 20x20-alliantie die deze lente werd gesmeed heeft inmiddels een lijst van voorstellen ( opgeleverd die bij elkaar goed is voor bijna 11 miljard aan besparingen. Die passen niet in 1 column. Belangrijker: de alliantie is uitgegroeid tot een netwerk waarin talloze professionals en (oud) politici van links tot rechts participeren. En nog belangrijker: lokale en landelijke politici met macht omarmen de voorstellen. En het belangrijkst: het zijn geen ordinaire fantasieloze bezuinigingen, maar echte hervormingen. Van ondernemers die iets willen. Maar omhelzen is in de politiek vaak synoniem met doodknuffelen. 20x20 is naast een hoop goed onderbouwde initiatieven namelijk vooral een manier van anders denken en vooral: anders doen. En daar zit een nest adders. Hoe vaak hebben we in het verleden niet voorstellen gezien voor innovatie? Hoe vaak zagen we niet een veelbelovende hervormingsagenda? En hoe vaak zagen we niet dat door verkokering, vernauwing van het blikveld en andere malheur de ene na de andere haalbare innovatie het loodje legde? De laatste stuiptrekking van de overheid in deze -het innovatieplatform van Jan Peter Balkenende- werd systematisch en symptomatisch tegengewerkt door mensen die institutionele belangen hoger achtten dan betere maatschappelijke dienstverlening. Zo weet ik dat twee hotemetoten van twee verschillende ministeries elkaar een uur na oprichting van dat platform al plechtig beloofden dat er niks maar dan ook niks van terecht zou komen. Wat dan? Hoe bestorm je die conservatieve vesting? Hoe breek je de macht van al die remmers in buitengewone dienst? Daar is leiderschap voor nodig, dwars door domeinen en kokers heen. En juist nu er crisis is kan die toekomstbestendige en betekenisvolle kanteling worden gemaakt. Uit rijke ervaring met het slagen en falen van innovaties, weten we dat er veel valkuilen zijn als een kabinet zo n vernieuwingsambitie kiest. Hoe moet het dan wel? Bijvoorbeeld zo: het nieuwe Kabinet adopteert het 20x20-principe en nodigt iedereen (ondernemers, bedrijven) uit om tot het voorjaar van 2013 suggesties in te dienen en belooft om de meest kansrijke suggesties door te voeren via een innovatieprogramma De besparing die zo ontstaat, wordt in mindering gebracht op de totale bezuinigingsopgave. Kan het simpeler? Nee. Maar dan moet er wel een man of vrouw eindverantwoordelijk worden gemaakt. Dus waarom geen Regeringscommissaris direct onder de premier, dus buiten de vakdepartementen? Want op die plekken staan ze bijna per definitie met messen klaar: We doen dit al of Het is niet haalbaar. Een sterke vrouw of man met een klein programmabureau. Een soort bedrijfje, maar dan van de overheid. En dan kan het zomaar: een bezuinigingstaakstelling realiseren zonder de prestaties van de overheid te doen verschralen. Integendeel. Dus nu moet ik iets anders vragen: Welke politici zeggen: wij durven dit aan? Is dit kabinet in staat het oude denken en doen echt te vervangen door (publieke) ondernemerslust? Wie durft? Wie beweegt? Reageren? Rob Oudkerk (1955) is huisarts, publicist en politiek commentator. Momenteel is Oudkerk als lector verbonden aan de Haagse Hogeschool en is hij directeur van de Jeugdfabriek. Hij was lid van de Tweede Kamer ( ) en wethouder in de gemeente Amsterdam ( ) namens de Partij van de Arbeid. 57

58 58

59 Ondernemer aan het woord De toekomst is aan ketenbrede zorgproducten Tekst: Gabriëlle Kuijer Beeld: Emiel Verhijden De fysiotherapie als werkveld, als branche, gaat veranderen. Nog meer dan nu het geval is, zal kwaliteit in de toekomst het verschil maken. Binnen de praktijken zijn dan vooral specialisten werkzaam, ook in de ondersteunende en aanvullende functies. En declareren-per-behandeling houdt op te bestaan. Aldus de visie van fysiotherapeut en ondernemer Randy Stofberg (32) uit Brunssum. We gaan naar zorgtotaalproducten, licht Randy verder toe. Naar fysiotherapieproducten waarbij vooraf afspraken zijn gemaakt over het resultaat, de benodigde inspanning, de tijdsduur en natuurlijk over de daarbij passende vergoeding. Om dit geheel te bepalen, te evalueren en bij te sturen, neemt het belang van onderbouwing nog verder toe. Afspraken met partners De onderbouwing van een totaal fysiotherapieproduct komt voort uit afspraken met partners, verklaart Randy. Onder die partners schaart hij uiteraard de zorgverzekeraars, maar ook de medisch specialisten en de klant. Om tot afspraken te komen, zijn meten en registreren belangrijk. Als we geprotocolleerde zorgplannen volgen, vast omschreven klinimetriesets zorgvuldig toepassen en registreren, en de tevredenheid van onze klanten structureel meten, kunnen we op alle vlakken transparant zijn en verantwoording afleggen over onze prestaties. Die accountability is belangrijk jegens elk van de partners, maar ook jegens de eigen praktijk. De samenwerking binnen KetenZorgplan - Orthopedie & Fysiotherapie maakt dat mogelijk; we creëren gezamenlijk een benchmark. Ook in de toekomst blijven zorgverzekeraars kwaliteit belonen, daar is Stofberg van overtuigd. Natuurlijk. Het is ook in 59

60 Stel je eigen leergang samen! MoveMens Academy start in het voorjaar opnieuw de succesvolle management leergang. De drie grote thema s zijn: Ieder thema kent bij de start 4 à 5 modules. Een deelnemer investeert 18 dagdelen en een aantal avonden om de leergang succesvol af te ronden. Ga nu naar voor meer informatie. Bepaal mee welke modules standaard in de leergang opgenomen zouden moeten worden. Lees meer over de MoveMens Academy:

61 hun belang dat patiënten snel en goed geholpen worden. Hij ziet de fysiotherapie daarom niet snel in een verdomhoekje zitten. Nee, helemaal niet. Zorgverzekeraars hebben er alle belang bij dat de zorg verder professionaliseert en dat de kwaliteit blijft toenemen. We zijn en blijven gelijkwaardige partners. Kar trekken als missie Randy Stofberg heeft het tot zijn missie gemaakt om mede de KetenZorgplan-kar te trekken. Die focus op kwaliteitsverbetering in de diepte en in de breedte zie ik als noodzaak om op termijn te kunnen overleven. Die ontwikkeling wil ik binnen de fysiotherapie verder stimuleren en ik wil ervoor zorgen dat dit gaat slagen. Daarbij haalt hij veel energie en vertrouwen uit de samenwerking met andere ambitieuze en gepassioneerde fysiotherapeuten/ondernemers. Preventieve zorg, curatieve zorg, nazorg en revalidatie het is en blijft allemaal belangrijk. Óók buiten de zorgsetting om. Bovendien zet zich een zorgverschuiving in van de twee- er. Evenals de wil om verder te ontwikkelen. We voelen ons gesteund vanuit lijke en interessante markt naar zich toe geleid tot de mogelijkheid om een duide- de zorgverzekeraars. Daarbij merken we te trekken. De kwalitatief hoogwaardige dat de zorgketenpartners, in dezen de zorg die wij willen leveren, daar is dus orthopedisch chirurgen, open staan voor een goede markt voor. Omdat we alles deze kwaliteitsontwikkeling. rondom de behandeling zo nauwkeurig Het vraagt van hen zeker ook de nodige inspanning: ook zij zullen hun weg nog eens objectief onderbouwen. Dat bijhouden, kunnen we die kwaliteit ook naar het eindresultaat duidelijk moe- maakt ons tot een betrouwbare partner de naar de eerste lijn. Dergelijke kansen moeten we grijpen en dat kan alleen als we kwaliteit leveren, onze presentaties kunnen aantonen, als we samenwerken ten maken en documenteren. De focus op patiënttevredenheid laat zich in de zorgketen zien in een toenemende belangstelling voor de PROMs: Patiënt binnen de zorgketen en als we de patiënt Reported Outcome Measures. De op de eerste plaats blijven zetten. patiënt geeft zijn mening over de behan- Focus op PROMs Deze opsomming rolt vlotjes uit Randy s mond. In de praktijk heeft het aardig wat voeten in de aarde om een en ander te realiseren. De focus en de drive zijn deling en over het ervaren resultaat. Betrouwbaar en goed De activiteiten van Randy en zijn collega s in het verlengde van zijn geschetste visie en missie, hebben naar zijn zeggen Zorgverzekeraar is een gelijkwaardige partner 61

62 Van onze frisse bries krijgt u een hollandse indruk. Bij Hollandse InDruk doen we in drukwerk, maar dan wel zonder een laagje stof erop. We doen het graag ánders. U de gelegenheid Verfrissend zijn we ook in de omgang. Geen formele toestanden als iets slagvaardig en soepel moet worden opgelost. En gewoon nog eens een drukker om de vlag voor uit te hangen. Heeft u ooit Vestiging Rotterdam 3079 DA Rotterdam E rotterdam@hollandseindruk.nl FULL COLOUR DRUKKEN VOELBAAR PRINTEN FSC CERTIFICAAT

63 en in onze investeringen in apparatuur en ondersteunende hard- en software. De lat binnen FysioStofberg ligt hoog, dat moge duidelijk zijn. Randy vraagt veel van zijn mensen. We kiezen voor Kwaliteitsverbetering zie ik als noodzaak om te overleven voor zorgverzekeraars en orthopedisch chirurgen. Én het maakt ons tot heel goede behandelaars voor de klant. Het KIOS (Ketenzorg Informatie & Outcome Systeem) vanuit KetenZorgplan ligt hieraan ten grondslag. Hierin staan alle specialisten; voor hoogopgeleide mensen in alle functies: fysiotherapeuten, data van grote patiëntgroepen bij elkaar. We tonen er het nut en de werking van bewegingswetenschappers, bewegingsagogen. Kwaliteitszorg is niet iets dat je behandelingen mee aan. Het geeft ons feedback voor verdere doorontwikkeling. er zomaar bij doet. Daarom hebben we En het vormt een benchmark om de een kwaliteitsmanager. En met meerdere prestaties van je eigen praktijk met die vestigingen moet je ook voor je personeel van de volledige groep te vergelijken alles goed regelen. ook in samenwerkingsverbanden met Daarom hebben we een personeelsmanager. Iedereen zorgt ervoor bij te blijven ketenzorgpartners. Als daaruit bijvoorbeeld naar voren komt dat de prestaties en zich verder te scholen, ook de secretaresses. Dat het leveren van kwaliteit in een andere regio beter zijn, gaan we met hen in overleg. We kunnen en willen van elkaar leren. Randy noemt het stratie, daar is natuurlijk niet iedereen samengaat met een flink portie admini- de ontschotting binnen de fysiotherapie, altijd blij mee. Maar we zijn ons bewust binnen de ketenzorg en dan ook nog van het belang. Van de noodzaak ook. over de regio- en provinciegrenzen heen. Op deze manier garanderen we onze Tevreden klant als beloning Als voordelen van KetenZorgplan voor de interne organisatie noemt Randy dat toekomst. We willen in die toekomst niet alleen werk hebben, maar ook leuk en interessant werk. Onze beloning halen we bijvoorbeeld uit het behalen van de kwaliteitsverbetering iedereen nog gerichter werkt. Hierdoor Plus Audit, uit de onderlinge sfeer, uit draagt ieder van ons vanuit zijn eigen de tevredenheid van onze klanten en uit specialisatie eraan bij dat kwaliteit ook de interessante casussen die zich bij ons inderdaad het verschil maakt. Het rechtvaardigt in die zin onze drive om up to date melden en die naar ons zijn verwezen. te blijven en, liever nog, vooruit te lopen Ook ondernemen? in onze vakinhoudelijke ontwikkeling FysioStofberg heeft meerdere vestigingen in Limburg (o.a. een maatschap met Cyriel Dubislav) en Noord Brabant. De blik van fysiotherapeut en ondernemer Randy Stofberg (32) is echter op heel Nederland gericht. Dat uit zich in zijn samenwerkingsverbanden en in zijn deelname aan KetenZorgplan. Sinds hij zijn eerste vestiging opende in Brunssum (op ) volgt hij zijn hoofd en zijn hart in het verder ontwikkelen van kwalitatief hoogstaande fysiotherapeutische zorg. Passie, samenwerking, innovatie en (persoonlijke) ontwikkeling zijn zo een aantal kernwoorden die in een gesprek met Randy de revue passeren. Op de website lijken fysiotherapie, Test & Train en Fit Fore Golf drie separate peilers te zijn. In de praktijk functioneren ze steeds meer geïntegreerd, waarbij Randy er overigens voor waakt om sport en bewegen binnen een zorgsetting te halen. Die activiteiten vallen buiten de vergoeding van zorgverzekeraars en wat Randy betreft, blijft dat zo. 63

64 MoveMens is een communicatieplatform voor ondernemers, leveranciers, partners en netwerken in de markt van ondernemers in beweging Primair richt MoveMens zich niet op het eerste vak van de professional, maar op het tweede vak, dat van ondernemen. MoveMens belicht zoveel mogelijk facetten van het ondernemerschap in de gezondheidszorg en heeft als doel opinies te presenteren, informatie te geven, kennis te delen en de branche in beweging te houden. T: E: I: Comvio is een automatiseringsbedrijf, gespecialiseerd in het automatiseren van paramedische praktijken. Met een deskundig team van R&D-ers en supportmedewerkers staan wij praktijken bij in het opzetten en beheren van de IT-omgeving. Comvio ontzorgt praktijken met Cloud Computing (SBC), hardware leveringen en -installaties, systeembeheer en Back-up voorzieningen. Praktijken in het hele land weten Comvio al te vinden. Van Comvio kan en mag u ouderwetse kwaliteit verwachten in de zich steeds vernieuwende IT-wereld. T F I. De Nederlandse Associatie voor Orthopedische Manuele Therapie (N.A.O.M.T.) behartigt de sociaal- maatschappelijke belangen van de Orthopedisch Manueel Therapeuten. De leden hebben de opleiding orthopedische manuele therapie gevolgd of zijn daarvoor in opleiding. Alleen afgestudeerden kunnen de titel OMT dragen. De Associatie verplicht de Orthopedisch Manueel Therapeuten hun vakkennis op peil te houden door middel van bij- en nascholing. De leden staan allen geregistreerd in het Centraal Kwaliteitsregister voor manueel therapeuten. Daarnaast wil de NAOMT de OMT een zelfstandige plek geven in de veranderende zorgmarkt. T E. info@naomt.nl I. Intramed levert overzichtelijke, efficiënte en betaalbare software voor de zorg. Software die inmiddels meer dan professionele (para)medici ondersteunt in hun dagelijkse bedrijfsvoering. Door de ontwikkelingen in de (para) medische markt en het inspelen van Intramed op de bestaande behoeften verschuift Intramed van administratief pakket naar één geïntegreerde oplossing voor administratie en beroepsinhoudelijke zaken. Altijd up-to-date en met de zekerheid van alleen de beste support van mensen die het pakket door en door kennen. T E. info@intramed.nl I. Hogeschool Leiden heeft naast een uitgebreid opleidingen- en cursusaanbod elf lectoraten. Eén van de lectoraten van de Hogeschool is het lectoraat Fysiotherapie bij chronisch zieken en ouderen. Alle prognoses wijzen op een sterke toename van dit aantal in Nederland. Daarom heeft het Centrum Opleiding en Nascholing Zorg als speerpunt de zorg bij chronisch zieken en ouderen gekozen. Hogeschool Leiden sluit met haar nascholingen Fysiotherapie en Professional Master Fysiotherapie/Oefentherapie aan bij deze ontwikkelingen. De scholingen worden aangeboden als open inschrijving en als incompany. Masteropleiding T Nascholing T E. master.ftot@hsleiden.nl I. 64

65 Abakus B.V. richt zich als onderdeel van de Winbase Groep op het ontwikkelen van praktijksoftware voor paramedici, waarbij het primaire proces optimaal ondersteund wordt. De software onderscheidt zich op het gebied van gebruiksgemak en efficiëntie, maar biedt bovendien een uitgebreid instrumentarium om de zorgverlener te ondersteunen in zijn of haar handelen. Klinisch redeneren, evidence based handelen en sturen op basis van outcome zijn daar slechts enkele voorbeelden van. Samenwerkingsverbanden met o.a. hogescholen, de SOMT en TNO borgen de kwaliteit en de toekomstbestendigheid van de producten. T E. I. De ene keer vraagt een drukwerkopdracht om het vakmanschap van echt offsetdrukwerk en een andere keer weegt de efficiency en het kostenvoordeel van digitaal drukwerk zwaarder. Daarom is het handig dat Hollandse InDruk beide disciplines in huis heeft. Twee vestigingen (in Rotterdam en Westland), vertrouwd met offset én met digitaal. Hollandse InDruk is bovendien een heel servicegerichte drukker. Snel schakelen, meedenken in het belang van de klant en vooral heel scherp geprijsd. Dat blijkt al bij de offerteaanvraag. T E. I. De Gezonde Zaak helpt mensen met chronische en medisch niet goed te verklaren klachten om weer te functioneren in werk en privé. Met een succesvol concept bereikt De Gezonde Zaak geweldige resultaten. Geen klachten meer en zonder problemen weer met plezier functioneren: ruim 92% van onze cliënten bereikt het beoogde resultaat. Door een intensief traject leren mensen in korte tijd anders omgaan met hun klachten. Goed samenwerkende, multidisciplinaire teams bestaande uit psychologen, fysiotherapeuten, ergotherapeuten en medisch specialisten, staan daarvoor garant. T E. I. Het Gezonde Net is een netwerk van ondernemende fysiotherapiepraktijken, actief in gezondheid en zorg. Ruim 125 praktijken werken met elkaar samen om marktkansen optimaal te benutten. De helft van het netwerk is al Plus- of Topzorgpraktijk. De centrale organisatie van Het Gezonde Net stimuleert uitwisseling van kennis en ervaring tussen de praktijken, in samenwerking met de MoveMens partners. Een Plus- of Topzorgpraktijk is ook bedrijfsmatig een gezond bedrijf. Wij begeleiden deze praktijken in het succesvol managen van de eigen onderneming. Samenwerken maakt samen sterk. T E. I. Qualizorg is gespecialiseerd in het faciliteren van continu-onderzoek voor en door eerstelijns zorgaanbieders. Patiëntervaringonderzoek wordt bijvoorbeeld continu gemeten en online gerapporteerd. Dit gebeurt door een dataverzamelingsoplossing te faciliteren waarmee ervaringen gemeten en gerapporteerd kunnen worden. Dit gebeurt op gebruiksvriendelijke, laagdrempelige, actuele en kostenefficiënte wijze. Zowel vanuit de optiek van de zorgaanbieder als van de patiënt. Qualizorg is werkzaam voor zo n zorgaanbieders met producten als Fysio Prestatie Monitor en met vergelijkbare producten voor huisartsen, ketenzorg, kraamzorg en apothekers. T E. info@qualizorg.nl I. Het is een tijd van veel en snelle veranderingen. Als ondernemer schakelt u daarom continue en neemt u besluiten die goed moeten uitpakken. Dat kan alleen als u op het juiste moment de beschikking hebt over de juiste informatie. Met FysioRoadmap bent u de tijd vooruit. Het is een modern elektronisch patiëntendossier dat de eisen van de markt en van zorgverzekeraars volgt en aansluit op patiëntbehoeften en algemene ontwikkelingen. Met FysioRoadmap geeft u nu al antwoord op de vragen van morgen. T E. info@mrsystems.nl I. Infomedics is specialist in het debiteurenbeheer voor de zorgsector. Infomedics geeft hier invulling aan met een betrouwbaar, solide en efficiënt declaratiesysteem voor (para)medische zorgverleners en zorginstellingen. Op die manier draagt Infomedics bij aan een optimale zorg, waar de zorgverlener, de zorgverzekeraar en de patiënt baat bij hebben. Zorgverleners kunnen het factureren en incasseren van hun prestaties met een gerust hart aan Infomedics uitbesteden. Want zorgverleners kunnen hun waardevolle tijd het beste aan zorg besteden. T E. sales@infomedics.nl I. Pharmeon is gespecialiseerd in websites en internettoepassingen voor zorginstellingen. Pharmeon maakt standaard en op maat gemaakte websites voor met name paramedici. Met informatie over verschillende paramedische specialisaties, diverse formulieren en nieuwsupdates bieden onze klanten hun patiënten een online service zonder dat het hen tijd kost. De Uw Praktijk Online website is uitermate geschikt voor paramedici zoals fysiotherapeuten, manueel therapeuten, podotherapeuten, oefentherapeuten en huidtherapeuten. T E. info@pharmeon.nl I. Fyzzio International BV, kortweg Fyzzio, is de nieuwe naam van GymnaUniphy Nederland. Met de naam Fyzzio geven we uitdrukking aan wie wij zijn, wat we doen en voor wie we dat doen; het logo van Fyzzio zegt alles. Inrichten: onze vernieuwende producten vonden en vinden hun weg naar bijna alle fysiotherapie praktijken in Nederland. Opleiden: met onze opleidingen voor onder andere echografie en shockwavetherapie dragen we bij aan een professionele toepassing van nieuwe onderzoeks- en behandelmethoden. Ondernemen: we adviseren praktijken bij de uitvoering van hun bedrijfs- en marketingactiviteiten. T E. info@fyzzio.nl I. / 65

66 13 e JAARGANG EDITIE Colofon 13 e jaargang editie MoveMens Magazine voor ondernemers in beweging MoveMens is een toonaangevend magazine voor ondernemers in beweging. Ondernemers met als achtergrond een (para)medische beroep die zichzelf herkennen in de formule van het blad. Primair richt het blad zich niet op het eerste vak van professional maar op het tweede vak, dat van ondernemer. Het platform richt zich op alle facetten van ondernemerschap in de gezondheidszorg en heeft als doel opinies te presenteren, informatie te geven, kennis te delen en de branche in beweging te houden. Hoofdredactie/uitgever MoveMens Media BV Postbus CA Rijswijk T: E: uitgever@movemens.nl W: Eindredactie Martijn Plantinga Redactieadvies Dick Hartog, Janneke Hermans, Geert-Jan van der Sangen en Inge van de Weem (redactie@movemens.nl) Aan dit nummer werkten verder mee: Coen Heil, MP tekst, Sanne van der Poel, Renso van Nuland, Gabriële Kuijer, Sylvia Hollink, Cecile Röst en Kees Latema. Nicolien Sauerbreij op weg naar goud op het WK Olympisch kampioen laat niets aan het toeval over MAGAZINE VOOR ONDERNEMERS IN BEWEGING Fysiotherapie in zwaar weer? Omzet daalt over de hele linie, maar terugval biedt ook kansen - Diëten en gedragspatronen onder de loep Gezonde voeding gaat over je goed voelen - Schokkende daling reumabehandelingen Nieuwste cijfers - De strijd tegen obesitas Niet alleen minder eten en meer bewegen - De toekomst is aan ketenbrede zorgproducten - Mentor staat protegé met raad en daad bij Jonge én ervaren fysiotherapeuten leren van elkaar Fotografie Ivar Pell, Fred Dokter, Anja Hagedoorn, Emiel Verheiden en Wim van IJzendoorn Mediamanagement Geert-Jan van der Sangen en Inge van de Weem Sales en marketing Cees de Zoete (sales@movemens.nl) Vormgeving Atalba (movemens@atalba.nl) DTP, lithografie, druk en verspreiding Hollandse InDruk (rotterdam@hollandseindruk.nl) Partners MoveMens wordt mogelijk gemaakt door bijdragen van de partners van MoveMens: Intramed, Fyzzio, Het Gezonde Net, NAOMT, Monitored Rehab Systems, De Gezonde Wereld, Pharmeon, Hogeschool Leiden, Qualizorg, Hollandse InDruk, Comvio en Infomedics. Adreswijzigingen kunt u doorgegeven via de website Het adreslabel met het oude en nieuwe adres kunt u ook sturen naar: Postbus 1027, 2280 CA Rijswijk. Wijzigingen per telefoon zijn niet mogelijk. Verschijning, oplage en abonnement MoveMens verschijnt 4 keer per jaar in een oplage van ca exemplaren. Het magazine wordt aangeboden aan (gezondheidszorg)ondernemers in beweging. Aanmelding om in het lezersbestand te worden opgenomen kan uitsluitend via de website Geïnteresseerden niet behorend tot de doelgroep kunnen zich abonneren via de website Een jaarabonnement kost 24,00 inclusief BTW en kan op ieder moment ingaan. Opzeggen kan uitsluitend per einde jaar. Copyright 2012 MoveMens Niets uit deze uitgave mag worden overgenomen en/of vermenigvuldigd, voor welk doel dan ook en op welke wijze dan ook zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever MoveMens Media B.V. 66 MoveMens MoveMens is een communicatieplatform voor ondernemers, leveranciers, partners en netwerken in de markt van ondernemers in beweging. Dit communicatieplatform bestaat naast het magazine uit een website, nieuwsbrief en seminars. MoveMens Website: De website is een platform waar ondernemers uit de branche zich verder kunnen laten informeren. Waar het magazine stopt gaat de website verder. dient als naslagwerk voor de lezer. Hier vindt hij naast naslagwerk ook verdieping op de onderwerpen die worden aangekaart in het MoveMens Magazine. Ook zijn op de website relevante en ondersteunende onderzoeken te vinden, uitgebreide bronvermeldingen, relevante links en bijvoorbeeld de publicaties van geïnterviewden. MoveMens Nieuwsbrief: De MoveMens nieuwsbrief is een maandelijkse uitgave waarbij ondernemers in beweging worden geïnformeerd over actuele zaken. Meld u aan voor de nieuwsbrief via MoveMens Management Academy: MoveMens kent een Academy, een opleidingsinstituut voor ondernemers in beweging. Deze academy gaat in het voorjaar van 2013 van start. Meer info: MoveMens Event: 1 keer per jaar zal een MoveMens Experience worden georganiseerd. In 2013 zal dit zijn op vrijdag 22 maart. Op een exclusieve locatie zal een dag georganiseerd worden voor relaties van MoveMens. Hierbij zullen keynotespeakers de workshops en sessies afwisselen. Een en ander wordt afgesloten met een diner. Social Media Volg MoveMens op

67 P R A K T I J K B E R I C H T Bedankt Intramed! We hebben nooit geweten dat Intramed zo compleet is. Vanaf het moment dat we met jullie praktijksoftware aan de slag gingen, loopt onze bedrijfsvoering op rolletjes. Plannen, registreren, declareren, behandeldossiers aanleggen en bijhouden gaan zo efficiënt dat we echt blij zijn dat we voor Intramed hebben gekozen. Trouwens, de medewerkers van de helpdesk zijn werkelijk fantastisch! Via de website van Intramed hebben we gebruik kunnen maken van een gratis proefperiode van 3 maanden. Hierdoor zijn we aan de slag gegaan zonder kosten of verplichtingen. Al snel bleek dat dit pakket prima aansloot bij onze wensen en zijn we na 3 maanden overgegaan tot een contract. Intramed, complete praktijksoftware voor uw praktijk Intramed is de meest gebruikte praktijksoftware met digitaal patiëntendossier van waaruit u gemakkelijk kunt declareren. Verslaglegging in het patiëntendossier volgens richtlijnen beroepsvereniging of uw eigen richtlijnen Opslaan van gescande documenten in uw patiëntendossier (verwijzingen, röntgenfoto s e.d.) Beveiligd online declareren bij alle zorgverzekeraars (VeCoZo) Mogelijkheid tot het maken van uitgebreide managementrapportages Een Service Centrum waar u direct deskundig en vriendelijk geholpen wordt, ook s avonds Nu ook Online werken rechtstreeks via Intramed Al meer dan gebruikers werken dagelijks met de Intramed software De praktijk gaat er op vooruit Noordkade GA Waddinxveen T F info@intramed.nl Op de website treft u tevens uitgebreide productinformatie voor uw praktijk:

68

Nicolien Sauerbreij op weg naar goud op het WK. Fysiotherapie in zwaar weer? Omzet daalt over de hele linie, maar terugval biedt

Nicolien Sauerbreij op weg naar goud op het WK. Fysiotherapie in zwaar weer? Omzet daalt over de hele linie, maar terugval biedt MAGAZINE VOOR ONDERNEM ERS IN BEWEGING 13 e JAARGANG EDITIE 4 2012 Nicolien Sauerbreij op weg naar goud op het WK Olympisch kampioen laat niets aan het toeval over Fysiotherapie in zwaar weer? Omzet daalt

Nadere informatie

Fysiotherapie in zwaar weer? Omzet daalt over de hele linie, maar terugval biedt ook kansen

Fysiotherapie in zwaar weer? Omzet daalt over de hele linie, maar terugval biedt ook kansen 12 Fysiotherapie in zwaar weer? Omzet daalt over de hele linie, maar terugval biedt ook kansen Tekst: Martijn Plantinga Beeld: Wim van jzendoorn De omzet van fysiotherapiepraktijken loopt aanzienlijk terug.

Nadere informatie

Diëten en gedragspatronen onder de loep

Diëten en gedragspatronen onder de loep 20 Gezonde voeding gaat over je goed voelen Diëten en gedragspatronen onder de loep Tekst: MP Tekst Beeld: Fred Dokter De (nieuwe) diëten vliegen ons de afgelopen jaren om de oren, programma s als Obese

Nadere informatie

Het koken en eten mag je zelf doen, maar ik begeleid je daarbij. Stap voor stap.

Het koken en eten mag je zelf doen, maar ik begeleid je daarbij. Stap voor stap. Het koken en eten mag je zelf doen, maar ik begeleid je daarbij. Stap voor stap. EET PALEO 3 Inhoudsopgave Inleiding 6 Mijn Paleo verhaal 8 De 7 stappen in het kort 12 Stap 1 Richt je op de praktijk 14

Nadere informatie

Pre-diabetes, wat is het en wat kan ik er zelf aan doen? In deze folder krijgt u hier meer informatie over.

Pre-diabetes, wat is het en wat kan ik er zelf aan doen? In deze folder krijgt u hier meer informatie over. Pre-diabetes Pre-diabetes, wat is het en wat kan ik er zelf aan doen? In deze folder krijgt u hier meer informatie over. Wat is pre-diabetes Pre-diabetes is het stadium vóór diabetes (suikerziekte). Het

Nadere informatie

LEEFSTIJLCOACH LEEFSTIJLCOACH

LEEFSTIJLCOACH LEEFSTIJLCOACH ERKENDE REGISTER POST-HBO OPLEIDING OPLEIDING POST-HBO LEEFSTIJLCOACH LEEFSTIJLCOACH MOTIVERENDE TEKST Geaccrediteerd door: WELKOM BIJ DE LEEFSTIJLCOACH ACADEMY Wil je mensen helpen bij het maken van gezonde

Nadere informatie

Pre-diabetes, wat is het en wat kan ik er zelf aan doen? In deze folder krijgt u hier meer informatie over.

Pre-diabetes, wat is het en wat kan ik er zelf aan doen? In deze folder krijgt u hier meer informatie over. Pre-diabetes Pre-diabetes, wat is het en wat kan ik er zelf aan doen? In deze folder krijgt u hier meer informatie over. Wat is pre-diabetes Pre-diabetes is het stadium vóór diabetes (suikerziekte). Het

Nadere informatie

Alles wat je wilt weten over gezond en gelukkig leven

Alles wat je wilt weten over gezond en gelukkig leven Alles wat je wilt weten over gezond en gelukkig leven Gezonde voeding en een healthy lifestyle? Mijn naam is Fardau Wijbenga, oprichtster van The Healthy Life Company. Ik ben ervan overtuigd dat gezonde

Nadere informatie

WAT HEBBEN WE GEMETEN? Inner Scan Body Composition

WAT HEBBEN WE GEMETEN? Inner Scan Body Composition HERBALIFE FITCHECK WAT HEBBEN WE GEMETEN? Inner Scan Body Composition % LICHAAMSVET Wie wil je worden? Waar ben je nu? % LICHAAMSVET Vrouw 20-39 Leeftijd 40-59 60-79 Man 20-39 Leeftijd 40-59 60-79 Te laag

Nadere informatie

Beweegmakelaar Intake * (vragenlijst) Voeding. Diëtist **

Beweegmakelaar Intake * (vragenlijst) Voeding. Diëtist ** Beweegmakelaar Intake * (vragenlijst) Bewegen Voeding Gedrag Geneesmiddel *** Fysio ** Sport Diëtist ** POH GGZ Apotheek/ Huisarts GZ Psycholoog ** *) Intake vindt plaats bij de beweegmakelaar = aanmeldpunt.

Nadere informatie

LEEFSTIJLCOACH LEEFSTIJLCOACH

LEEFSTIJLCOACH LEEFSTIJLCOACH POST-HBO ERKENDE OPLEIDING REGISTER OPLEIDING POST-HBO LEEFSTIJLCOACH LEEFSTIJLCOACH MOTIVERENDE TEKST Geaccrediteerd door: WELKOM BIJ DE LEEFSTIJLCOACH ACADEMY Wil je mensen helpen bij het maken van gezonde

Nadere informatie

Inhoud Hoe BRAVO ben jij?

Inhoud Hoe BRAVO ben jij? Inhoud Hoe BRAVO ben jij? Inleiding 2 De behandeling van een aandoening 2 Medicijnen 2 Leefstijl 5 Een verergering van je klachten 6 Jouw behandelplan 8 Bewegen 8 Roken 8 Alcohol en voeding 8 Ontspanning

Nadere informatie

De eerste stappen naar een gezond gewicht

De eerste stappen naar een gezond gewicht De eerste stappen naar een gezond gewicht Sylvia van Willigen Online Gewichtsconsulente en Life Coach Als je dit leest, heb je de eerste stap al gezet. Gefeliciteerd! Nu gaan we verder elke week een stapje.

Nadere informatie

zorgwijzer Zorg of advies nodig? CZ wijst u de weg 2012/2013 Weet u waar u de beste zorg kunt krijgen? Uw verzekering snel en digitaal regelen

zorgwijzer Zorg of advies nodig? CZ wijst u de weg 2012/2013 Weet u waar u de beste zorg kunt krijgen? Uw verzekering snel en digitaal regelen zorgwijzer 2012/2013 Weet u waar u de beste zorg kunt krijgen? Uw verzekering snel en digitaal regelen Zorg of advies nodig? CZ wijst u de weg Medische vraag? Stel hem aan onze deskundigen Toen mijn vriendin

Nadere informatie

WAT HEBBEN WE GEMETEN? Inner Scan Body Composition

WAT HEBBEN WE GEMETEN? Inner Scan Body Composition HERBALIFE FITCHECK WAT HEBBEN WE GEMETEN? Inner Scan Body Composition BMI Body Mass Index = gewicht in kg lengte x lengte in m BMI < 18,5 ondergewicht 18,5 24,9 normaal 25 29,9 overgewicht 30 34,9 zwaar

Nadere informatie

WAT HEBBEN WE GEMETEN? Inner Scan Body Composition

WAT HEBBEN WE GEMETEN? Inner Scan Body Composition HERBALIFE FITCHECK WAT HEBBEN WE GEMETEN? Inner Scan Body Composition BMI Body Mass Index = gewicht in kg lengte x lengte in m BMI < 18,5 ondergewicht 18,5 24,9 normaal 25 29,9 overgewicht 30 34,9 zwaar

Nadere informatie

5,7. Samenvatting door S woorden 25 januari keer beoordeeld. [Naam] klas: [Datum] Vakdocent: Mentor: Inleiding

5,7. Samenvatting door S woorden 25 januari keer beoordeeld. [Naam] klas: [Datum] Vakdocent: Mentor: Inleiding Samenvatting door S. 1663 woorden 25 januari 2016 5,7 3 keer beoordeeld Vak Biologie [Naam] klas: [Datum] Vakdocent: Mentor: Inleiding In dit verslag ga ik het hebben over wat gezond leven is en hoe je

Nadere informatie

Bewustsporten.nl. Risico op plotse hartdood. M:06-27072969 Info@bewustsporten.nl T:@bewustsporten Fb:Bewustsporten 023-202 303 4

Bewustsporten.nl. Risico op plotse hartdood. M:06-27072969 Info@bewustsporten.nl T:@bewustsporten Fb:Bewustsporten 023-202 303 4 Goed voorbereid aan de start met een sportmedisch onderzoek Hardlopen is heerlijk en gezond, maar het is ook belangrijk verantwoord en veilig te sporten. Een goede voorbereiding en training zijn essentieel

Nadere informatie

Wat is goede voeding? Aanbevelingen & tips voor kinderen 9 t/m 18 jaar

Wat is goede voeding? Aanbevelingen & tips voor kinderen 9 t/m 18 jaar Wat is goede voeding? Aanbevelingen & tips voor kinderen 9 t/m 18 jaar Gezonde leefstijl Ben jij benieuwd hoe je gezond kunt eten? Daar kan de Schijf van Vijf je bij helpen. Door iedere dag producten uit

Nadere informatie

Dienstverlenende werkzaamheden Les 3

Dienstverlenende werkzaamheden Les 3 Dienstverlenende werkzaamheden Les 3 Wat moet je nu wel eten en wat niet? Waarom wel en waarom niet? Hoe kun je er achter komen wat gezonde keuzes zijn? Eten is voor ons het zelfde als brandstof voor

Nadere informatie

De Top 10 Dieet Mythen

De Top 10 Dieet Mythen - 1 - De Top 10 Dieet Mythen Een dieet volhouden is nooit makkelijk, zeker niet met de overvloed aan dieet mythen. Het is het vaak moeilijk een onderscheid te maken tussen effectieve afval technieken/strategieën

Nadere informatie

Welkom... Ga met deze 10 ultieme tips voor blijvend resultaat! Super. Je hebt de eerste stap gezet om te investeren in je gezondheid.

Welkom... Ga met deze 10 ultieme tips voor blijvend resultaat! Super. Je hebt de eerste stap gezet om te investeren in je gezondheid. Welkom... Ga met deze 10 ultieme tips voor blijvend resultaat! Super. Je hebt de eerste stap gezet om te investeren in je gezondheid. Wanneer je deze 10 ultieme tips in dit E-book toepast zal je gegarandeerd

Nadere informatie

3.3 Eén handje is één handje Koffie: let op je nachtrust Om met een grote boog omheen te gaan De grootste dikmaker 58

3.3 Eén handje is één handje Koffie: let op je nachtrust Om met een grote boog omheen te gaan De grootste dikmaker 58 3.3 Eén handje is één handje 52 3.4 Koffie: let op je nachtrust 53 4 Om met een grote boog omheen te gaan 56 4.1 De grootste dikmaker 58 4.2 Intolerantie 60 4.3 Nog even voor de duidelijkheid 63 5 Geen

Nadere informatie

Deze brochure is gebaseerd op de NDF Voedingsrichtlijn Diabetes. Lekker. en gezond eten met diabetes

Deze brochure is gebaseerd op de NDF Voedingsrichtlijn Diabetes. Lekker. en gezond eten met diabetes Deze brochure is gebaseerd op de NDF Voedingsrichtlijn Diabetes Lekker en gezond eten met diabetes 3 Gezond eten heeft zin Met diabetes heb je extra veel plezier van gezond eten: je zit lekkerder in je

Nadere informatie

Voor een blijvend fit en slank lichaam. Trainer Hormoonfactor- voeding en lifestyle coach

Voor een blijvend fit en slank lichaam. Trainer Hormoonfactor- voeding en lifestyle coach Voor een blijvend fit en slank lichaam klacht oorsprong oplossing online 10 weken lang elke week een weekmenu en alles wat je moet weten over hormonen en je gezondheid. Trainer Hormoonfactor- voeding en

Nadere informatie

Gezond eten. Tips voor een gezonde

Gezond eten. Tips voor een gezonde Gezond eten Tips voor een gezonde leefstijl Gezond eten door kleine veranderingen Inleiding In dit boekje lees je meer over hoe je met kleine veranderingen gezonder kunt eten. Tips die weinig moeite

Nadere informatie

Eet maar gewoon, dan doe je gek genoeg

Eet maar gewoon, dan doe je gek genoeg Eet maar gewoon, dan doe je gek genoeg Gezond eten is geen dieet, het is een lifestyle Op een simpele en toegankelijke manier uitgelegd wat iedereen zou moeten weten over voeding ~ Nicole Sebregts Eet

Nadere informatie

Diabetes type 2 Het belang van gezonde voeding

Diabetes type 2 Het belang van gezonde voeding Diabetes type 2 Het belang van gezonde voeding Gezond eten is voor iedereen belangrijk, maar voor mensen met diabetes type 2 zijn er extra aandachtspunten. Onze voedingsadviezen helpen je. Wat gebeurt

Nadere informatie

DE GELUKKIGE ETER TOOLKIT

DE GELUKKIGE ETER TOOLKIT DE GELUKKIGE ETER TOOLKIT CAROLA VAN BEMMELEN voedingstabellen 3. Hoeveel eten heb je nodig? bent en om niet in paniek te raken wanneer je een leeg gevoel hebt (dit is vaak honger, maar eerder een gevoel

Nadere informatie

Diabetes type 2. Het belang van gezonde voeding

Diabetes type 2. Het belang van gezonde voeding Diabetes type 2 Het belang van gezonde voeding Gezond eten is voor iedereen belangrijk, maar voor mensen met diabetes type 2 zijn er extra aandachtspunten. Onze voedingsadviezen helpen je. Wat gebeurt

Nadere informatie

Stel je gezond weekmenu samen

Stel je gezond weekmenu samen Stel je gezond weekmenu samen Leer je maaltijden op een gezonde manier plannen Lotte De Clercq Auteur: Lotte De Clercq Coverontwerp: Lotte De Clercq ISBN: 978-94-6342-735-7 Uitgeverij mijnbestseller.nl

Nadere informatie

Pre-diabetes. Vasculair Preventie Centrum

Pre-diabetes. Vasculair Preventie Centrum Pre-diabetes Vasculair Preventie Centrum Wat is pre-diabetes? Pre-diabetes is het stadium vóór diabetes (suikerziekte). Het glucosegehalte in uw bloed (bloedsuiker) is, vooral s ochtends voordat u gegeten

Nadere informatie

BedrijfsGezondheidsIndex 2007

BedrijfsGezondheidsIndex 2007 BedrijfsGezondheidsIndex 2007 Oudere werknemers zijn vitaler Oudere werknemers zijn vitaler en ervaren een betere mentale gezondheid dan hun jongere collega s. Dit komt mede doordat ze een gezondere leefstijl

Nadere informatie

Deze brochure is gebaseerd op de NDF Voedingsrichtlijn Diabetes. Lekker. en gezond eten met diabetes

Deze brochure is gebaseerd op de NDF Voedingsrichtlijn Diabetes. Lekker. en gezond eten met diabetes Deze brochure is gebaseerd op de NDF Voedingsrichtlijn Diabetes Lekker en gezond eten met diabetes 3 Gezond eten heeft zin Met diabetes heb je extra veel plezier van gezond eten: je zit lekkerder in je

Nadere informatie

Altijd al gedacht dat zware botten een verklaring voor overgewicht zijn?

Altijd al gedacht dat zware botten een verklaring voor overgewicht zijn? 1 Altijd al gedacht dat zware botten een verklaring voor overgewicht zijn? De 20 fabels en feiten over afslanken Be-Slank Copyright 2011 Be-Slank.nl Alle rechten voorbehouden. 2 Feiten en Fabels: Frisdrank

Nadere informatie

Gezond leven betekent dat je; - voldoende beweegt - gezond eet

Gezond leven betekent dat je; - voldoende beweegt - gezond eet Gezond leven betekent dat je; - voldoende beweegt - gezond eet Waarom eet je eigenlijk? Je krijgt er energie van! Energie heb je nodig alle processen in je lichaam b.v. voor lopen, computeren Maar ook

Nadere informatie

SLIM een revolutionaire visie

SLIM een revolutionaire visie SLIM een revolutionaire visie Heeft u er wel eens aan gedacht dat uw gewichtstoename niets met te veel eten of te weinig beweging te maken hoeft te hebben? Dat klinkt misschien vreemd, maar recent wetenschappelijk

Nadere informatie

Voeding en sport. Verantwoord eten en drinken

Voeding en sport. Verantwoord eten en drinken Voeding en sport Verantwoord eten en drinken Je bent wat je eet Inhoud van de Presentatie Voeding algemeen Voeding en sport Drinken en sport Eten en drinken rond wedstrijden Eten en drinken rond trainingen

Nadere informatie

KlasseLunch. Over gezond eten 1. Werkbladen KlasseLunch 2008:

KlasseLunch. Over gezond eten 1. Werkbladen KlasseLunch 2008: Werkbladen 2008: Over gezond eten 1 WAAROM IS GEZOND ETEN BELANGRIJK? Je bent nu in de groei. Je lichaam is nog lang niet klaar. Goed en gezond eten is daarom erg belangrijk. Want alleen dan krijg je voldoende

Nadere informatie

Overgewicht Wat is een gezond gewicht en hoe bereik ik dat?

Overgewicht Wat is een gezond gewicht en hoe bereik ik dat? Overgewicht Wat is een gezond gewicht en hoe bereik ik dat? Overgewicht Een gezond gewicht en een gezond lijf gaan hand in hand. Als je te veel weegt, heb je overgewicht. Dat is niet goed voor je gezondheid.

Nadere informatie

Food that fits YOU. Een gezonde leefstijl voor alle werknemers

Food that fits YOU. Een gezonde leefstijl voor alle werknemers Food that fits YOU Een gezonde leefstijl voor alle werknemers FoodFirst Network Duurzame energieboost voor elk bedrijf Een bedrijf is zo gezond, creatief en fit als haar medewerkers. Daarom investeren

Nadere informatie

Vitaliteit: belangrijk voor elke ondernemer!

Vitaliteit: belangrijk voor elke ondernemer! Whitepaper Vitaliteit: belangrijk voor elke ondernemer! Dit handboek wordt je aangeboden door: 5 tips en 3 mythes Als ondernemer heb je een grote verantwoordelijkheid: je hebt je eigen bedrijf en moet

Nadere informatie

Vitaliteit, een gezonde leefstijl betekent een duurzame organisatie

Vitaliteit, een gezonde leefstijl betekent een duurzame organisatie Workshop Vitaliteit Vitaliteit, een gezonde leefstijl betekent een duurzame organisatie Vitaliteit staat steeds vaker bij bedrijven op de prioriteitenlijst. En terecht, vitale medewerkers zijn onder andere

Nadere informatie

Het coachprogramma Afvallen door kennis.

Het coachprogramma Afvallen door kennis. Het coachprogramma Afvallen door kennis. Ik ben op een missie! En dat komt omdat je tegenwoordig om je oren geslagen wordt met diëten, pilletjes, shakes, repen en drankjes. Of je moet koolhydraten bannen,

Nadere informatie

Gewichtstoename bij behandeling van kanker

Gewichtstoename bij behandeling van kanker Gewichtstoename bij behandeling van kanker Naar het ziekenhuis? Lees eerst de informatie op www.asz.nl/brmo. Inleiding U bent tijdens uw behandelingen tegen kanker ongewenst in gewicht aangekomen. In deze

Nadere informatie

Met brood in balans Gezond afvallen Doe het broodwisseldieet

Met brood in balans Gezond afvallen Doe het broodwisseldieet Met brood in balans Gezond afvallen Doe het broodwisseldieet Een goed gewicht Ben je ook een van die miljoenen Nederlanders die worstelen met de weegschaal? Of je nu een paar kilo wilt afvallen of juist

Nadere informatie

Kinderen en een gezond gewicht

Kinderen en een gezond gewicht Kinderen en een gezond gewicht Een kind met een gezond gewicht beweegt makkelijker en ontwikkelt zich lichamelijk beter dan een kind met overgewicht. Bovendien betekent nú overgewicht hebben dat je kind

Nadere informatie

PERSOONLIJK LEEFSTIJLPLAN PROGRAMMA

PERSOONLIJK LEEFSTIJLPLAN PROGRAMMA PERSOONLIJK LEEFSTIJLPLAN PROGRAMMA LEEFSTIJLPLAN PROGRAMMA Uniek in Nederland en België: maak in 3 maanden je persoonlijke leefstijlplan. Samen met jou en mijn team zet ik me graag in om jouw kwaliteit

Nadere informatie

Goede zorg van groot belang. Nederlanders staan open voor private investeringen

Goede zorg van groot belang. Nederlanders staan open voor private investeringen Goede zorg van groot belang Nederlanders staan open voor private investeringen Index 1. Inleiding p. 3. Huidige en toekomstige gezondheidszorg in Nederland p. 6 3. Houding ten aanzien van private investeerders

Nadere informatie

Op gewicht en in balans blijven tijdens de overgang

Op gewicht en in balans blijven tijdens de overgang Op gewicht en in balans blijven tijdens de overgang De overgang is een intense fase in het leven van een vrouw. De samenstelling van je lichaam verandert, waardoor je opeens sneller aankomt. Je kunt last

Nadere informatie

JIJ & JE WERK NU & LATER. expeditiefit.nl

JIJ & JE WERK NU & LATER. expeditiefit.nl Hoe zorgen we ervoor dat we in goede gezondheid, met plezier en voldoende uitdaging blijven werken? En wiens verantwoordelijkheid is dat? Van de werkgever, van de werknemer? Of van beiden? Met Expeditie

Nadere informatie

Veilig en gezond werken. Ook zo n gezonde eetlust?

Veilig en gezond werken. Ook zo n gezonde eetlust? Veilig en gezond werken Ook zo n gezonde eetlust? Test: weet jij wat je eet? 1. Waar zitten meer calorieën in, in pasta of in aardappels? a Pasta b Aardappels 2. Wat is vetter, een kippenpoot of een hamburger?

Nadere informatie

Het Leefstijlplein. alles over gezonder leven. leefstijl als medicijn beter eten lekker bewegen goed slapen fijn ontspannen

Het Leefstijlplein. alles over gezonder leven. leefstijl als medicijn beter eten lekker bewegen goed slapen fijn ontspannen Het Leefstijlplein alles over gezonder leven leefstijl als medicijn beter eten lekker bewegen goed slapen fijn ontspannen Bezoek een bijeenkomst bij u in de buurt Leefstijl als medicijn U kunt veel doen

Nadere informatie

INHOUD. Disclaimer 7 Voorwoord 9 Dankbetuiging 13 Inleiding 14. Tot slot 208 Over de auteur Handige tips 204

INHOUD. Disclaimer 7 Voorwoord 9 Dankbetuiging 13 Inleiding 14. Tot slot 208 Over de auteur Handige tips 204 INHOUD Disclaimer 7 Voorwoord 9 Dankbetuiging 13 Inleiding 14 1 De natuurlijke staat van de mens 17 2 Het is niet jouw schuld dat je te dik bent! 19 3 De voedingsmiddelenindustrie 30 4 Wat eten we? 54

Nadere informatie

INHOUD. Voorwoord 7. Hoofdstuk 1 De filosofie van BodieBoost 11. Hoofdstuk 2 Voor wie is BodieBoost? 13

INHOUD. Voorwoord 7. Hoofdstuk 1 De filosofie van BodieBoost 11. Hoofdstuk 2 Voor wie is BodieBoost? 13 INHOUD Voorwoord 7 Hoofdstuk 1 De filosofie van BodieBoost 11 Hoofdstuk 2 Voor wie is BodieBoost? 13 Hoofdstuk 3 De BodieBoost afslankmethode 17 Korte uitleg over de BodieBoost-afslankmethode 17 De basisprincipes

Nadere informatie

10 KEER GEZOND EET GROENTEN

10 KEER GEZOND EET GROENTEN 10 KEER GEZOND 10 KEER GEZOND Er zijn volgens ons tien regels waar het voedingspatroon van elke sporter of niet-sporter dagelijks aan zou moeten voldoen. Deze richtlijnen zijn grotendeels gebaseerd op

Nadere informatie

SLANK WORDEN SLANK BLIJVEN. eenvoudig snel efficiënt

SLANK WORDEN SLANK BLIJVEN. eenvoudig snel efficiënt SLANK WORDEN SLANK BLIJVEN eenvoudig snel efficiënt DIËTEN IS TRAINEN OM DIK TE WORDEN 1Als een beer in een winterslaap is en dus niets meer eet gedurende een lange tijd, doet de natuur iets slims. Het

Nadere informatie

Lunchles groep 3 t/m 5 G R O E P

Lunchles groep 3 t/m 5 G R O E P G R O E P 3 4 5 1 Over de les In de Groente- en fruitles leren kinderen spelenderwijs wat er wel en niet in een gezonde lunchtrommel thuishoort. Ook gaan ze aan de slag met een werkblad waarop zij hun

Nadere informatie

Heb ik een eetstoornis?

Heb ik een eetstoornis? Heb ik een eetstoornis? Heb ik een eetstoornis? Eten is voor veel mensen belangrijk: het is gezellig, lekker en een centraal moment van de dag. Ook geeft het de broodnodige energie. Soms eten we wat minder,

Nadere informatie

Inhoud. Voorwoord 3. Voeding 6. Slaap 22. Houding 30. Naar de dokter 37. Kleding 65. Mode 74. Kleding wassen 77

Inhoud. Voorwoord 3. Voeding 6. Slaap 22. Houding 30. Naar de dokter 37. Kleding 65. Mode 74. Kleding wassen 77 Inhoud Voorwoord 3 Voeding 6 Slaap 22 Houding 30 Naar de dokter 37 Kleding 65 Mode 74 Kleding wassen 77 6 VOEDING Weet wat je eet Je eet elke dag. Alles wat je eet (en drinkt) heet voeding. Is elke voeding

Nadere informatie

BedrijfsGezondheidsIndex 2008:

BedrijfsGezondheidsIndex 2008: BedrijfsGezondheidsIndex 2008: Nederland niet klaar voor verhoogde AOW-leeftijd Een derde van de oudere Nederlandse werknemers (50+) is nog niet klaar voor een hogere AOW-leeftijd. Dat blijkt uit de LifeGuard

Nadere informatie

Onafhankelijk Herbalife Member ONTBIJT CHECK

Onafhankelijk Herbalife Member ONTBIJT CHECK Onafhankelijk Herbalife Member ONTBIJT CHECK ERVAAR DE KRACHT VAN EEN IDEAAL ONTBIJT ONTBIJT IS DE BELANGRIJKSTE MAALTIJD VAN JE DAG! WAAROM s Nachts gebruikt je lichaam bouwstoffen voor herstel Door ademen,

Nadere informatie

Principes Basisvoedingsschema

Principes Basisvoedingsschema Principes Basisvoedingsschema Spelregels gezond eetpatroon (volgens de richtlijnen van het voedingscentrum) 1. Breng variatie aan in je maaltijd. 2. Eet niet te veel, maar beweeg voldoende. 3. Eet veel

Nadere informatie

EXCLUSIEVE FITNESSCLUB IN EINDHOVEN

EXCLUSIEVE FITNESSCLUB IN EINDHOVEN - HOMEPAGE HEALTH FIRST CLUB HTTP://WWW.HEALTHFIRST.NL/ EXCLUSIEVE FITNESSCLUB IN EINDHOVEN Ben je opzoek naar een kleinschalige sportschool in Eindhoven met een relaxte sfeer en personal training? Ga

Nadere informatie

Voeding en gezondheid

Voeding en gezondheid Voeding en gezondheid Diëtistenpraktijk Meierijstad Stephan van Rooij 31 jaar Diëtist bij - Dietistenpraktijk Meijerijstad - Schijndel (Avantilaan 7) - Sint Oedenrode (Ollandseweg 86) Aandachtsvelden:

Nadere informatie

(Risico op) ondervoeding

(Risico op) ondervoeding (Risico op) ondervoeding Op oudere leeftijd is het soms lastig om regelmatig, gezond en voldoende te eten. Dit kan uiteindelijk leiden tot een verminderde voedingstoestand en zelfs ondervoeding. Dit komt

Nadere informatie

Waarom wij gezond & lekker eten (dl.1)

Waarom wij gezond & lekker eten (dl.1) Waarom wij gezond & lekker eten (dl.1) Nee: Ik heb geen diabetes, mag best suiker, heb geen rare dingen, geen dokters advies of wat dan ook. Wij: Piet & Dorien, hebben zelf besloten ons voedingspatroon

Nadere informatie

niveau 2, 3, 4 thema 5.5

niveau 2, 3, 4 thema 5.5 niveau 2, 3, 4 thema 5.5 Gezonde voeding Inleiding Wanneer eet je gezond? Hoeveel moet ik dagelijks eten? Wat is een goed lichaamsgewicht? Onder- en overgewicht Inleiding Goede voeding levert de dagelijks

Nadere informatie

Eet smakelijk René de Groot 15-06-2014

Eet smakelijk René de Groot 15-06-2014 Eet smakelijk René de Groot 15-06-2014 Inhoudsopgave: Kennis testen Waar is voeding eigenlijk goed voor? Waarmee moeten we dan ontbijten? Bloedsuiker spiegel Calorieën?? Schijf van 5 Hoeveel calorieën

Nadere informatie

Hart- en vaatziekten. voor Marokkaanse Nederlanders. Zorg goed voor uw hart

Hart- en vaatziekten. voor Marokkaanse Nederlanders. Zorg goed voor uw hart Hart- en vaatziekten voor Marokkaanse Nederlanders Zorg goed voor uw hart Zorg goed voor uw hart Deze folder gaat over gezondheid en hart- en vaatziekten. Eerst vertellen we wat hart- en vaatziekten zijn.

Nadere informatie

INFOBLAD. Meeste invloed. Gezond leven

INFOBLAD. Meeste invloed. Gezond leven GEWICHT, VOEDING, BEWEGEN EN ALCOHOL INFOBLAD Ongeveer 30% van kanker zou voorkomen kunnen worden. Een garantie om kanker te voorkomen is er niet. Je kan wel het risico op kanker verkleinen door een gezonde

Nadere informatie

Zonder dieet lekkerder in je vel!

Zonder dieet lekkerder in je vel! Zonder dieet lekkerder in je vel! Vijf vragen en vijf stappen om te ontdekken hoe je jouw eetpatroon kunt veranderen en succesvol kunt afvallen. Overgewicht neemt ernstige vormen aan, veel volwassenen

Nadere informatie

Oncologische revalidatie REVALIDEREN BIJ KANKER

Oncologische revalidatie REVALIDEREN BIJ KANKER Oncologische revalidatie REVALIDEREN BIJ KANKER ONCOLOGISCHE REVALIDATIE De ziekte kanker kan grote gevolgen hebben. Tijdens en na de behandeling kunt u last krijgen van allerlei klachten. Uw conditie

Nadere informatie

Bewustsporten.nl. Goed voorbereid aan de start met een sportmedisch onderzoek

Bewustsporten.nl. Goed voorbereid aan de start met een sportmedisch onderzoek Goed voorbereid aan de start met een sportmedisch onderzoek Hardlopen is heerlijk en gezond, maar het is ook belangrijk verantwoord en veilig te sporten. Een goede voorbereiding en training zijn essentieel

Nadere informatie

Niels van Loon [Email address]

Niels van Loon [Email address] Niels van Loon [Email address] Bedankt voor je interesse in mijn website en welkom bij de gezondheidscheck. Hieronder volgen enkele vragen, na het beantwoorden ervan geef ik je een advies op basis van

Nadere informatie

Les1, Beperkende overtuigingen

Les1, Beperkende overtuigingen Les1, Beperkende overtuigingen Welkom! Bedankt voor het aanvragen van deze mini-cursus. Blijkbaar ben jij op zoek naar een manier om goed voor jezelf te zorgen, om het roer om te gooien. Deze cursus heb

Nadere informatie

OERsterk Leiderschap Programma

OERsterk Leiderschap Programma OERsterk Leiderschap Programma Uniek in Nederland en België: maak in 3 maanden je persoonlijke leefstijlplan. Samen met jou en mijn team zet ik me graag in om jouw kwaliteit van leven drastisch te verbeteren.

Nadere informatie

De 6 belangrijkste redenen waarom jij niet afvalt én de oplossingen

De 6 belangrijkste redenen waarom jij niet afvalt én de oplossingen De 6 belangrijkste redenen waarom jij niet afvalt én de oplossingen Met deze tips lukt het je wel om je ideale gewicht te behalen en te behouden Er is niets zo vervelend om ergens heel erg je best voor

Nadere informatie

Voedingsrichtlijn Diabetes 2015

Voedingsrichtlijn Diabetes 2015 Voedingsrichtlijn Diabetes 2015 Esther Pekel diëtist Diabetescentrum 2015 1 Voedingsrichtlijn 2015 1e wetenschappelijke onderbouwde voedingsrichtlijn DM geschreven i.o.v. de NDF in 2006. 2e herziene richtlijn

Nadere informatie

OptimaleGezondheid.com Training: Mini stress cursus 101, deel 1! Mini Cursus Anti-stress 101: Deel 1. Door Jack Boekhorst

OptimaleGezondheid.com Training: Mini stress cursus 101, deel 1! Mini Cursus Anti-stress 101: Deel 1. Door Jack Boekhorst Mini Cursus Anti-stress 101: Deel 1 Door Jack Boekhorst klantenservice@optimalegezondheid.com Pagina 1 Inleiding Zoals ik reeds in het artikel heb verteld, komen we er niet onderuit. Een stukje theorie

Nadere informatie

Gewichtstoename bij behandeling van kanker

Gewichtstoename bij behandeling van kanker Gewichtstoename bij behandeling van kanker Naar het ziekenhuis? Lees eerst de informatie op www.asz.nl/brmo. Inleiding U bent tijdens uw behandelingen tegen kanker ongewenst in gewicht aangekomen. In deze

Nadere informatie

Edith Helwegen. Afstemdagboek Pagina 1

Edith Helwegen. Afstemdagboek  Pagina 1 Edith Helwegen Afstemdagboek www.edithhelwegen.nl Pagina 1 Jij bent de creator van je eigen leven. Jij bepaalt wie je bent, wat je zegt, hoe je reageert, wat jouw gedachten zijn en voor een groot gedeelte

Nadere informatie

Strakke Buik Geheimen Marijke Helswieg

Strakke Buik Geheimen Marijke Helswieg Download De Nieuwste Versie! Dit is versie 1.1, download nu direct de nieuwste versie op: http://www.afslankenmetmarijke.nl Stop Met Alleen Je Buik Trainen Als Je Van Je Buik Vet Af Wilt!! Tot nu toe zijn

Nadere informatie

Wij, Nederlanders, hebben er ook veel nieuwe eetgewoontes bij gekregen. Dat komt door drie dingen:

Wij, Nederlanders, hebben er ook veel nieuwe eetgewoontes bij gekregen. Dat komt door drie dingen: Samenvatting door B. 739 woorden 29 november 2016 6,5 4 keer beoordeeld Vak Methode Biologie Nectar 7.1 Eten Eet iedereen hetzelfde? Eetgewoontes hangen van verschillende dingen af: je voorkeur voor eten

Nadere informatie

Dit doe je zelf tegen stress. Informatiekit om uw medewerkers te helpen bij het voorkomen van werkstress

Dit doe je zelf tegen stress. Informatiekit om uw medewerkers te helpen bij het voorkomen van werkstress Dit doe je zelf tegen stress Informatiekit om uw medewerkers te helpen bij het voorkomen van werkstress 1 Inhoud Inleiding 3 A Pak stress op tijd aan 4 - Herken eerst wanneer stress ongezond wordt - Tips

Nadere informatie

VITALITEITSTRAININGEN

VITALITEITSTRAININGEN VITALITEITSTRAININGEN DOEL VAN TRAINEN Het doel van de training is het faciliteren van bewustwording, het stimuleren van persoonlijk leiderschap en gedragsverandering. Een training is altijd interactief

Nadere informatie

Aanpak chronische rug-, bekken- en/of nekklachten Mentaal & fysiek Het Rughuis helpt!

Aanpak chronische rug-, bekken- en/of nekklachten Mentaal & fysiek Het Rughuis helpt! Cliënten informatie Aanpak chronische rug-, bekken- en/of nekklachten Mentaal & fysiek Het Rughuis helpt! Ernstige chronische rug-, bekken- en/of nekklachten Heeft u ernstige chronische rug-, bekken- en/of

Nadere informatie

Eerste hulp bij PCOSklachten

Eerste hulp bij PCOSklachten Eerste hulp bij PCOSklachten WIE BEN IK? Ik ben Anita en ik woon in Amersfoort. In 2010 stopte ik met de pil om erachter te komen of mijn cyclus op gang zou komen. Op dat moment was ik 28 jaar. Mijn nicht

Nadere informatie

BUIKVET WORKSHOP LES 2

BUIKVET WORKSHOP LES 2 BUIKVET WORKSHOP LES 2 De beste eet momenten voor een slanke buik Welkom bij de tweede les van de buikvet workshop. Of je nu een vrouw bent die in de overgang zit, of net bevallen bent van je eerste kindje,

Nadere informatie

Een voorstelling over gezond eten en gezond leven van Theater KwadraaT

Een voorstelling over gezond eten en gezond leven van Theater KwadraaT Lesbrief bij: Isabella Frikadella Een voorstelling over gezond eten en gezond leven van Theater KwadraaT Beste docent, Binnenkort gaat u de voorstelling Isabella Frikadella zien. Een educatieve en interactieve

Nadere informatie

Vitale organisaties staan sterker en presteren beter! Health is a new business strategy

Vitale organisaties staan sterker en presteren beter! Health is a new business strategy Vitale organisaties staan sterker en presteren beter! Health is a new business strategy Zo staan uw medewerkers er voor (2014) 100 medewerkers: 10 met stressklachten 4 verhoogde kans burn-out 2 depressief

Nadere informatie

OOK ZO N GEZONDE EETLUST?

OOK ZO N GEZONDE EETLUST? OOK ZO N GEZONDE EETLUST? dé specialist in arbeid en gezondheid Test: weet jij wat je eet? 1. Waar zitten meer calorieën in, in pasta of in aardappels? a Pasta b Aardappels 2. Wat is vetter, een kippenpoot

Nadere informatie

KlasseLunch. Over gezond eten 1. Docentenhandleiding KlasseLunch 2008:

KlasseLunch. Over gezond eten 1. Docentenhandleiding KlasseLunch 2008: Over gezond eten 1 WAAROM IS GEZOND ETEN BELANGRIJK? Je bent nu in de groei. Je lichaam is nog lang niet klaar. Goed en gezond eten is daarom erg belangrijk. Want alleen dan krijg je voldoende voedingsstoffen

Nadere informatie

Gezond aankomen: De 10 beste tips op een rijtje!

Gezond aankomen: De 10 beste tips op een rijtje! 2019 Gezond aankomen: De 10 beste tips op een rijtje! Gezond Aankomen: De 10 Beste Tips Op Een Rijtje Een vraag die ik wel regelmatig krijg is hoe kan ik succesvol aankomen. Als je de media bekijkt valt

Nadere informatie

Gezond gewicht. Vraag je Alphega apotheek om meer informatie en advies. Jouw gezondheid is onze zorg

Gezond gewicht. Vraag je Alphega apotheek om meer informatie en advies. Jouw gezondheid is onze zorg Gezond gewicht Vraag je Alphega apotheek om meer informatie en advies Jouw gezondheid is onze zorg Inhoud Overgewicht 3 Oorzaken 4 Gezond gewicht 4 Tailleomvang 5 Voorkomen van overgewicht 6 Wat kun je

Nadere informatie

Handleiding Groente- en fruitles

Handleiding Groente- en fruitles Groep 3 / 4 / 5 / 6 / 7 / 8 Handleiding Groente- en fruitles Groente- en fruitles voor groep 3 t/m 8 In de Groente- en fruitles leren kinderen spelenderwijs dat groente en fruit eten belangrijk is om te

Nadere informatie

Hart- en vaatziekten. voor Nederlanders. Zorg goed voor uw hart

Hart- en vaatziekten. voor Nederlanders. Zorg goed voor uw hart Hart- en vaatziekten voor Nederlanders Zorg goed voor uw hart Zorg goed voor uw hart Deze folder gaat over gezondheid en hart- en vaatziekten. Eerst vertellen we wat hart- en vaatziekten zijn. Daarna vertellen

Nadere informatie

Workshop Korfbal & Voeding: maximaal effect door minimale aanpassingen. Miracle Performance

Workshop Korfbal & Voeding: maximaal effect door minimale aanpassingen. Miracle Performance Workshop Korfbal & Voeding: maximaal effect door minimale aanpassingen. Bob ter Haak Miracle Performance Bob ter Haak Eigenaar Miracle Performance Sportdiëtist Bewegingsdeskundige Docent Sport Fietsen

Nadere informatie

Ondervoeding door ziekte bij kinderen

Ondervoeding door ziekte bij kinderen Kindergeneeskunde i Ondervoeding door ziekte bij kinderen Patiënteninformatie Slingeland Ziekenhuis Algemeen Door ziekte eet uw kind (tijdelijk) minder of niet. Hierdoor krijgt uw kind mogelijk te weinig

Nadere informatie