Neoclassicisme 1. Rococo Neoclassicisme

Transcriptie

1 Neoclassicisme 1. Neoclassicisme: terug grijpen naar het verleden en iets nieuws ervan maken. Teruggrijpen naar heel ver verleden; Rome en Griekenland. Reden: niet nostalgie maar terug grijpen naar het verleden is modern. Modern en nieuw. Tijd: midden 18e eeuw en ±1830. Verschillende Neo-stijlen; Vb voor de Middeleeuwen Neogotiek. Wisselwerking op de tijdslijn is belangrijk, dit loopt dan door tot postmodernisme die dan terugkijkt naar Neoclassicisme. Tijd en ruimte is zeer belangrijk en zal dus verschillende vormen van Neoclassicisme geven. Zo zal de Neogotiek anders zijn in Engeland dan in Frankrijk en zal deze in Engeland ook minder lang duren. Rococo. De barok gaat stilaan over in de Rococo (zie afb.) Kenmerken: een rijke versieringen, asymmetrisch, golvende lijnen, spiegels (om de ruimte te vergroten), schilderijen, de structuur van de architectuur is niet meer duidelijk, geen rechte lijnen, veel kleur, levendig en dynamisch. Neoclassicisme gaat zich hier van afzetten. Kenmerken: zeer strak, kleurloos, totaal anders. Geeft een grote breuk tussen de twee stijlen. Neoclassicisme gaat gepaard met de Verlichting. Totaal nieuw perspectief tussen mens en natuur, een nieuwe wereldvisie. Leidt tot de Franse revolutie en die ideeën verspreiden zich over de wereld. De Verlichting filosofen terug kijken naar Griekenland. Griekse stijl wordt heel sterk bevordert. Maar ook de Romeinse stijl. Romeinse elementen: de nissen en koepels (wat dus helemaal niet Grieks is). Griekse elementen: wit, strak, sober. Het Neoclassicisme: een internationale beweging. Afbeeldingen tonen gebouwen uit verschillende landen die uit dezelfde stijl komen en geen traditionele elementen bezitten. Het is ook een containerbegrip, die dan verschillende varianten kan bezitten, die we later nog gaan bespreken. Algemeen wilt men afstappen van het Rococo.

2 Neoclassicisme 1. Hoe? Architecten gaan reizen naar de bron. Griekenland en Rome. Daar gaan ze zeer nauwkeurig opmeten en tekenen wat ze zien. Waarnemen, opmeten en kijken om al die elementen te kunnen integreren in hun ontwerp. Archeologie wordt een wetenschap. Door het herontdekken van Griekenland en Rome, ontdekken ze ook Pompei, een verloren beschaving. Hier komen dus niet enkel gebouwen tot de ontdekking maar ook voorwerpen waardoor ze een beeld konden vormen van deze beschaving. Ontdekking van een eigen verleden. Op de afbeeldingen staan kunstwerken van schilders uit het Neoclassicisme. Dus het is niet enkel de architectuur die terug gaat naar het verleden maar ook de schilderkunst. Huber Robert bijvoorbeeld schilderde gebouwen als ruïnes die in het echt nog geen ruïnes waren. Panini schilderde een soort collectie. Later kwam dan het idee van een encyclopedie te maken (einde 18e E) Panini zijn schilderij is daar een vorm van. Een reis naar Rome is dus fundamenteel voor kunstenaars. Ze worden in Italië geconfronteerd met de bron. Er ontstaan ook nieuwe typologieën, nieuwe functies, nieuw gebruik. Omdat de mens anders gaat beginnen leven. 1e afb. Een hangbrug, totaal nieuw in de architectuur. 19e E. De poorten verwijzen naar Egypte. Toen Napoleon Egypte veroverde, nam hij ook architecten mee naar Egypte die dan op hun beurt de nieuwe architectuur naar Europa meenamen. Weer een vorm van terug grijpen naar het verleden, namelijk Egypte. 2e afb. Universiteit gebouwen. 3e afb. Openbaar museum 4e afb. Publieke schouwburg. Hiervoor werden toneelstukken opgedragen in kerken, paleizen, op het straat, op een houten podium,.. Met het Neoclassicisme werd ook de Opera zeer populair en had men hier een plaats voor nodig, namelijk de Schouwburg. Deze werden in alle steden gebouwd.

3 Neoclassicisme 1. In Engeland was de Barok minder aanwezig (want protestants) dus Neoclassicisme ontstond hier veel vroeger. Ook ontstond de industriële revolutie veel vroeger dus was er een middenklasse met geld en die anders wouden beginnen leven. De stad Bath is een kuuroord (overgenomen van de Romeinen) en was de place-to-be in de 18e eeuw. John Wood I & II gaan daar de stad dus ontwikkelen en bouwden individuele huizen voor de middenklasse maar die samen een geheel vormde, namelijk een soort paleis. Gevelfront met monumentale opstand, strakke gevel, lijkt op een paleis voor een vorst. Maar zijn toch aparte huizen, geeft de bewoner een gevoel van macht. De kleinere cirkel, circus, heeft dezelfde afmetingen als het Colosseum maar de monumentale gevel ligt bij het circus aan de binnenkant en niet aan de buitenkant. Er is een specifieke belangstelling voor Palladio in de 18e E Neopalladianisme. Gekleurd interieur die verwijst naar Pompeii Neo-pompeiiaans. Begrip Neo wilt dus zeggen: terug gaan naar het verleden en dit overbrengen in iets nieuws. British Museum; heeft hetzelfde fries als het Pantheon en lijkt erg op de Griekse tempel. Frankrijk. Voor de franse revolutie was het de gewoonte dat er met een nieuwe keizer ook een nieuwe stijl kwam. Lodewijk de XV had men Rococo. Lodewijk de XVI had men Neoclassicisme. Men wou op ene intiemere manier leven met de natuur. Afb. rechtsboven toont een Foily, wat een kleine buitenplaats is in een landschapstuin met tempels hier en daar.

4 Neoclassicisme 1. Petit Trianon werd voor de koningin, Marie Antoinette, gebouwd omdat zij niet meer in Versailles wilde wonen. Dus kreeg zij een kleiner gebouw en creëerde hier rond een tuin Grieks, een landschapstuin. Ze kon in de tuin tot rust komen en dichter bij de natuur staan. Hier kon ze ipv enkel een koningin ook een moeder zijn en leven zonder de formele verplichtingen. In haar tuin laat ze zelfs een boerderij bouwen, die ze zelf zou onderhouden. Dit is de Verlichting, in contact staan met de natuur. Petit Trianon is een gebouw met 2 kanten. Een formele kant, de voorkant, en een informele kant, de achterkant, waar ze als moeder kan leven. Na deze koningin ontstond er een breuk maar niet in de architectuur. Neoclassicisme ontwikkelde zich mee in de Verlichting en in de Franse revolutie. Het Panthéon werd gebouwd voor de Franse revolutie. Het is een nieuwe en grote kerk. Het idee was dat het een moderne kerk moest zijn, dus geen gotiek of barok. Het plan: Grieks kruis met op de kruising een koepel (complexe koepel). Dit is een hoogte punt in de Franse Neoclassicisme. Grote open ruimtes, complex dit toont macht, high technologie voor die tijd. Uiteindelijk heeft dit niet als kerk gediend vanwege de Franse revolutie. Het heeft enkel een andere functie gekregen dus wel behouden ondanks het een kerk was. Nieuwe functie: vergaderruimte en begraafplaats voor de helden van de republiek. (Voltaire, Rousseau,..). Een panthéon voor de helden. De buitenmuren grote, witte, blinde muren. Geen ramen. Massieve blok. Binnen grote open ruimte, zeer veel licht. Het licht komt binnen via de dubbele wand langs boven en via de koepel. (tekening) Zo proberen ze iets kosmisch te krijgen door op een complexe manier licht binnen het gebouw te krijgen. Alles is met steen gemaakt en tussen de stenen zijn ijzeren haken om alles bij elkaar te kunnen houden (deze zijn niet zichtbaar). Later is hier een slinger in gehangen om te kunnen bewijzen dat de aarde beweegt. Vanwege de hoogte was dit in het panthéon haalbaar.

5 Neoclassicisme 1. Etienne Louis Boulée was een professor en maakte tekeningen van gebouwen en ontwierp zelf ook dingen. Deze zijn wel nooit gebouwd geweest. Zijn ontwerpen gaan veel verder dan Neoclassicisme. Zijn ontwerpen zijn bestemd voor een toekomst die nog niet denkbaar was/bestond. Zo ontwierp hij een publieke bibliotheek (toen bestonden enkel privé bibliotheken en was een publieke niet realiseerbaar). Tekening: 'tempel van kennis'. Opening in het gewelf stond voor het licht van de kennis dat toegang vond in de bibliotheek. De cenotaaf (graf zonder lichaam) dat hij ontwierp was voor Newton (?). Ook dit was Verlichting. De bol refereerde naar Rome met Cyprus-bomen (of citrusbomen) die dan verwezen naar het eeuwige leven. Het ontwerp was een dus een holle bol die men kon bereiken door een lange donkere tunnel. Deze kwam uit in het midden bij het herdenking altaar. De ruimte zelf zou het heelal moeten voorstellen doordat in de bol allemaal gaten van verschillende groten zaten die de sterren moesten voorstellen. Wat hij wou overbrengen was de emotie van het sublieme. Etienne werd vaak geassocieerd met Claude- Nicolas Ledoux. Hij was een architect van de koning. De koning wou een zoutfabriek die duurzaam en rationeel was. Dit is de eerste keer dat een architect een fabriek ontwerp. Ledoux gaat dit dan doen aan de hand van het idee om harmonie te creëren tussen mens en natuur. Het plan is symmetrisch. Het centrale gebouw is het gebouw van de directeur. Daarnaast staan 2 grote hallen waar de machinerie stond en de ovens. En de gebouwen daarrond heen waren voor het onderhoud van het materiaal en waren ook gebouwen voor de arbeiders. De arbeiders woonden in de fabriek omdat men dacht als men de arbeiders een goed huis geven en verzorgde dat er dan beter gewerkt werd. De hoofdingang bestond uit Dorische zuilen en vlak achter de zuilen was er een ruimte, een abside, dat een kunstmatige grot moest voorstellen. De buitenmuren waren weer blinde wanden en dan kwam je binnen in iets totaal anders, in een andere wereld.

6 Neoclassicisme 1. De binnenkoer. Het gebouw van de directeur heeft geblokte zuilen (dit is nergens anders op de site) teken van macht. Fabrieksgebouw met grote ovens. Kamers van de arbeiders. Het doel was een ideale wereld creëren. Na de franse revolutie komt hij in de gevangenis terecht mist hij voor de voormalige koning werkte en daar had hij veel tijd om na te denken en te ontwerpen. Hij had een utopisch idee. Een stad met alle gebouwen die een stad nodig zou hebben en zou deze zo ontwerpen zodat het duidelijk zou zijn wat de functie is van het gebouw in kwestie.

7 Neoclassicisme 1. Enkele voorbeelden van zo'n gebouwen. Een ton waar water uit stroomt. Ongelooflijk modern: geen decoratie, zeer strak en hij plaats het in de een mooi landschap met enkel natuur om zich geen Verlichting. 3 andere voorbeelden: Kanonnengieterij verwijzing naar de hel. Begraafplaats verwijzing naar Catacombe in Parijs. Plezierhuis in de vorm van het mannelijk geslachtsdeel. Dit zijn enkel ontwerpen, hier is niet één van gebouwd geweest. Wat wel is gebouwd geweest is de schouwburg van Besançon. Het eerste moderne, publieke theaterzaal. Vroeger gingen mensen enkel naar het theater om gezien te worden, prestige. De rijken konden de duurste zetels betalen en die zaten helemaal vanboven. De armen helemaal beneden. Ledoux ging dit helemaal op zijn kop draaien en maakte een theaterzaal zodat mensen naar het theater kwamen om te kijken. Hij ontwierp zijn zaal zodat van op elke plaats het podium zichtbaar was. De beste plaatsen waar nu beneden, dicht bij het podium en het orkest. De armen zaten boven en de rijken konden hen niet zien. Het podium zelf is ook een beetje hellend. Dit werd de nieuwe standaard voor theaterzalen. Deze tekening heeft Ledoux gemaakt en wilt hiermee zeggen dat de acteur het hele publiek kan zien maar ook dat de architect moet zien wat goed is en perfectie scheppen.

8 Neoclassicisme 2 Napoleon grijpt de macht in Frankrijk, er is terug een keizer ipv een koning. Hij gaat alles unificeren, één maken. En gaat bijna heel Europa veroveren, behalve Engeland. Dus gaat Napoleon naar Egypte om zo in de weg proberen te staan van Engeland (vanwege India). Hij neemt mee naar Egypte een hele boel wetenschappers (architecten, schilders, wiskundige, ) en deze mensen gaan het land Egypte in kaart brengen. Wat is daar te vinden? Wat was de cultuur? En deze cultuur gaan ze integreren in het Neoclassicisme. De Empire-stijl en de Egyptische stijl worden vormen van het Neoclassicisme. Hoofdingang van het hotel is een Egyptische tempel (zie afb.) Napoleon kroont zichzelf en zijn vrouw, hoogtepunt van macht. Ze kronen zichzelf als keizer wat verwijst naar Rome. Kleden zich ook als Romeinen en het leger wordt ook opgeleid als een Romeins leger. Arc de Triomphe is ook Romeins, dit werd wel veel groter gebouwd dan in Rome zelf. Er ontstaat ook een nieuwe elite rond de koning, de oude heeft hij laten onthoofden. En deze willen niet verder met de symboliek van de oude elite dus zullen er nieuwe symbolen komen. Napoleon geeft een nieuwe betekenis tussen de kerk en de staat, een nieuwe verhouding. Hij tekent met de Paus een verdrag, het concordaat. Daarin wordt beschreven dat de rol van de kerk enkel religie mag zijn en zich niet mag bemoeien met andere zaken. De kerk is na het concordaat gebouwd. Lijkt niet op een kerk maar doet dienst als kerk. Toont relatie tussen staat en kerk. Is zeer monumentaal, de buitenkant doet lijken op een staatsgebouw Grieks. Vanbinnen is het heel kerkelijk niet Grieks.1 grote open ruimte. Jean-Nicolas-Louis Durand is een professor van de l'école polytechnique, wat een voorloper is van de ingenieur-school. Hier leren ze over bruggen, gewelven,.. en hoe ze te bouwen! Het boek is dan ook een handboek voor de architecten aan die school.

9 Neoclassicisme 2 Stap 1 Door Durand zijn nieuwe typologieën zoals bijvoorbeeld het tuchthuis in Brussel (dit bestaat nu niet meer). Alles is rationeel ontworpen. De gang bevindt zich aan de buitenkant zodat de cellen aan de binnenkant zitten.

10 Neoclassicisme 2 Er wordt iets nieuws gebouwd op de plaats van het oude Begijnhof, mits er geen Begijntjes meer zijn. Dus ze proberen die ideale stad van Ledoux te ontwerpen. De koolmijn is nog zo een voorbeeld. Het huis van de directeur bevindt zich helemaal rechts op de eerste foto en is een nieuwe moderne nederzetting. Het Neoclassicisme is dus heel verspreidt, niet enkel in Europa. Het is een universele stijl. In Duitsland toont het macht en de poorten zijn zonder bogen dus verwijzing naar het Grieks. Karl Friedrich Schinkel is een architect van de koning. Het gebouw heeft een koepel, symmetrische as, duidelijke vormen, monumentaal,.. Dus in de stijl van Durand. Leo Von Klenze bouwt het Duitse Panthéon Grieks. Weer dezelfde kenmerken: wit, monumentaal, geen decoratie.

11 Neoclassicisme 2 Als onafhankelijk nieuw land hebben de Verenigde Staten het ook een nieuwe stijl nodig Neoclassicisme met verwijzingen naar Athene. Dus het Neoclassicisme kan zowel door dictatoren (Napoleon) als voor democraten (VS) gebruikt worden. Ook de universiteiten en andere publieke gebouwen zijn in de stijl van het Neoclassicisme. Het centrale gebouw is dan een bibliotheek dat verwijst naar het Panthéon. Architectuur uit de Hollandse periode

12 Neogotiek 1 Midden in de 18e eeuw is Engeland in een andere versnelling geraakt dan de rest van Europa door de industriële revolutie. Nieuwe architectuur, nieuw kapiteel, nieuwere klasse. Engeland gaat ook wereldwijd worden verspreid door de kolonies en heeft hierdoor een voorsprong op alle andere landen. Het schilderij heeft een donkere en lichte zone die wordt gescheiden door een onzichtbare diagonaal. De donkere zone: gotische kerk, verticale lijnen, spitse toren en bomen. De lichtere zone: oudheid, Griekse stijl, klassieke architectuur. Contrast. In het midden is er een man afgebeeld die naar het decor kijkt. Het is een architect die naar de twee kanten kijkt. 2 verschillende tradities; gotiek Noorden geografische verspreiding. 3 iconen van de hooggotiek. De Dome van Keulen in Duitsland: het koor de Saint-chapelle in Parijs Reims in Frankrijk

13 Neogotiek 1 Regionale verschillen heeft te maken met positie van macht en geboorte van Naties. Neoclassicisme internationaal. Neogotiek lokale en regionale varianten. Gotiek blijft in sommige landen voortbestaan, zoals Engeland. Dit noemen ze de Nagotiek. Hoe komt dit? Engeland heeft zich in de 16e eeuw afgescheiden van de rest van Europa. Dit door Hendrik de 8e omdat hij een nieuwe religie opstartte. De Anglicaanse kerk. Hij gaat talrijke abdijen afschaffen, dit zorgt er voor dat er overal ruïnes komen te staan in gotische stijl. De gotiek is aanwezig in het landschap als ruïnes. Dit is beeldbepalend en zorgt ervoor dat de architectuur in Engeland gotiek blijft. In de 18e eeuw komt er een verandering in het landschap. Er komen schoorstenen industriële revolutie. Schilders beginnen zich op het oude landschap te fixeren, de romantiek te benadrukken. En dat oude landschap zijn dus die ruïnes. Hierdoor beginnen architecten ook ruïnes te bouwen, omdat dit romantisch is en hoort tot het landschap. Hier horen ook paviljoentjes bij Folly Dit wordt allemaal een soort decoratie in het landschap. De structuur is wel nog klassiek gebleven maar met gotische decoratie elementen.

14 Neogotiek 1 Dit noemt men de Early Gothic Revival ( herleving). Strawberry Hill is het 1e Gothic Revival gebouw in de wereld. Het is geen ruïne of een folly. Klassiek gebouwd met gotische vormen, plan is helemaal asymmetrisch. Horace Walpole was een kunstfanaat, geleerde, schrijver,... En hij schrijft ook de eerste Gothic Novel (een roman dat zich in de Middeleeuwen afspeelt.) The castle of Orlando Strawberry Hill geeft een mix van elementen dat men zowel in kathedralen als kastelen terugvindt. Gallery in Engelse gotiek (waaier). In deze ruimte hangen allemaal portretten van familie om te laten zien dat hij een oude familie had. Library motieven afkomstig van grafmonumenten gebruikt hij op een geestige manier. Cabinet Deze ruimte dient om zijn collectie tentoon te stellen. Een collectie toont ook dat Walpole kennis had. Het woord Abbey wilt eigenlijk kasteel zeggen verwijzing naar de oude ruïnes. Lord William besteed zijn hele leven aan het maken van dit kasteel en gaat er uiteindelijk ook alleen in wonen. Geeft iets romantisch omdat dit een grote droom was van die william. Gebouw: Toren van 90 meter hoog. 4 vleugels de toren is 3x ingestort en William gaat failliet en moet zijn kasteel verkopen. Tekening de hoofdingang met 1 grote trap. Onderste een galerij met portretten van zijn familie, weer laten tonen dat hij een oude familie had. Bovenste zijn werkkamer helemaal vanboven gelegen met uitzicht op het landschap. Hier zag hij de seizoenen veranderen inspiratiebron.

15 Neogotiek 1 Een voorbeeld van Fonthill Abbey gereconstrueerd in een computerprogramma. Er ontstaan allerlei romantische beelden over de ruïnes in Engeland. Hier komen ook verhalen uit voort die verwijzen naar de Middeleeuwen. Vanaf komt de gotiek terug in beeld in Europa. De tijd van Napoleon is voorbij, er komen Natie-staten. En deze Natie-staten willen een eigen architectuur die zal worden ontwikkeld door naar hun eigen verleden te kijken. Wisselwerking tussen nationaal verleden en nationale identiteit. 3 voorbeelden van kastelen die door vorsten zijn gebouwd. Anti-Versailles! Men wilt in de Middeleeuwen leven om te tonen dat ze toen al koning waren van hun land. Doen alsof Napoleon nooit Europa heeft veroverd. Het is een vorm van gotiek die is voortgebouwd vanuit de fantasie Troubadourstijl.

16 Neogotiek 1 Het herstel na de Franse revolutie van nationale stijlen. Er komt een nieuwe politieke vorm democratie. Dus bouwt men parlementen. Engeland machtigste land, nieuw parlement in gotische stijl met een toren, de Big Ben. Waarom toren met klok Londen bepaalt de tijd, Green witch Time zone. Budapest verwijst naar Britse parlement maar gebruik van lokale materialen. Canada is gebouwd onder Brits bewind. Wenen stadhuis bouwt men in de gotiek terwijl Wenen vroeger heel klassiek bouwde. Er komen ook nieuwe typologieën. Bv: spoorwegstation, museums,... Nederland gotiek maar op een Nederlandse stijl. België Leopold I gaat gotiek bevorderen. Universiteiten krijgen ook de gotiek als bouwstijl. Harvard is een bv van een gotische universiteit. Gevangenis wordt een gotisch kasteel, helemaal anders dan die in Brussel. Ze beginnen nu ook de echte middeleeuwse gebouwen die er nog staan, te restaureren. Door de archeologische kennis is dit nu een mogelijkheid geworden. Zo wordt bijvoorbeeld Keulen afgewerkt. Na val van Napoleon proberen ze van hem een mythe te maken. Er komen verhalen bv de Norte-Dame en ze gaan inzien dat deze gebouwen nationale monumenten zijn en gaan ze restaureren. En dat met behulp van Eugène Emmanuel Viollet-le-Duc. Hij is een rationalist die de middeleeuwen moet begrijpen. En dat teruggrijpen naar de middeleeuwen in de 19e eeuw modern is.

17 Neogotiek 1 Viollet-le-Duc gaat alle gotische gebouwen in Frankrijk opmeten en schrijft alles neer in een traktaat. Het registreren van bestaande gebouwen zal hem zo leren begrijpen hoe deze tot stand zijn gekomen. En dit met behulp van analytische tekeningen. Viollet-le-Duc krijgt een opdracht van Napoleon III en deze wilt iets helemaal anders dan de stijl van Napoleon I. Men gaat ook proberen hun macht te legitimeren door een restauratie uit te voeren op dit kasteel. Le-Duc gaat er een modern kasteel van maken en restaureerd alles in één stijl. Kan zijn dat deze stijl nooit heeft bestaan want het komt eigenlijk uit een beeld die men had van vroeger dat wat is aangedikt geweest met hun eigen fantasie. Zo zou Napoleon III heersen in Parijs maar in het weekend zou hij dan met de trein naar zijn buitenverblijf reizen die in een Middeleeuwse stijl is gebouwd. Dit geeft hem de illusie een tijdmachine te hebben. Ook zal hij zich in zijn kasteel kleden als in de Middeleeuwen. Alles om een droom te laten uitkomen. Maar le-duc maakte ook moderne ontwerpen en schreef ook andere boeken waar men moderen tekeningen in zagen. Dit is een voorbeeld van Viollet waar hij gietijzer gebruikt in combinatie met gewelven uit de middeleeuwse structuur. Dus hij dacht ook aan gefabriceerde materialen.

18 Neogotiek 2. In Engeland: Augustus Welby Northmore Pugin heeft gebouwd, gerestaureerd, geschreven,... en heeft veel invloed gehad op de architectuur. Tekening: zijn vorm van visie van de maatschappij. Is heel religieus ingesteld en gebaseerd op de waarden van een oude maatschappij die plaatsvond voor de industriële revolutie. Pugin dacht dat men in de Middeleeuwen beter leefde omdat God centraal stond in het leven. anti-modern. Volledig tegengesteld van Viollet-le-Duc (deze was een rationalist) Pugin schrijft een boek genaamd 'Contrast'. Bestond enkel uit tekeningen om duidelijk te kunnen maken wat goeie architectuur en wat minder goeie/slechte architectuur was. Heel zwart-wit ingesteld. Ging enkel over de periode 14e 15e eeuw. Hij wilt daarmee laten zien dat de architectuur van zijn periode smakeloos is en probeert de mensen te overtuigen dat het vroeger beter was. (linkse tekening goed rechtse tekening slecht) Pugin heeft kritiek op de Neogotiek. Waarom? Omdat deze voor hem fake zou zijn. Het heeft geen basis vanuit architectuur zelf. De geest is niet middeleeuws dus de architectuur kan volgens hem niet waar zijn. Waarom enkel dan 14e en 15e eeuw? In de 13e eeuw was de architectuur nog Frans (Pugin is oorspronkelijk van Frankrijk) en in de 15e eeuw was er de Tudorstijl. Hier kon hij geen commentaar op geven opdat deze wel was gebaseerd op een religie, een nieuwe religie het protestantisme. Pugin heeft zich niet enkel op gebouwen gefixeerd. Hij gaf ook kritiek op het interieur van gebouwen. Bovenste: overvloed aan gotiek, een beetje overdreven zelfs slecht. Onderste: bescheidenheid voor zedelijk mensen goed. Kijkt ook naar het interieur van kerken en gaat dus naar middeleeuwse kerken om alles op te meten en zelf dan ook middeleeuwse kerken te kunnen ontwerpen.

19 Neogotiek 2. Een ander voorbeeld van uit het boek 'Contrast' Laat terug zien dat het in de middeleeuwen beter was (onderste goed). De mensen gedragen zich anders, een andere vorm van solidariteit. De waarden hadden God en Christus centraal staan. Een ander boek dat Pugin schreef: 'Pointed of Christian' pointed: gotisch, Christian: verwijzing naar het katholicisme. Gotisch is christelijk dus de gotiek draagt de waarheid. Pugin laat tonen dat de architectuur uit zijn tijd een schijnarchitectuur is (zie tekening: fake gevel) Het is een decor, fake. Pugin vindt dat in zo'n kerken het ware geloof niet kan uitgeoefend worden, dit zou enkel in een echte kerk kunnen die gebouwd is door echte materialen, gevormde stenen,... niet met materialen die gefabriceerd zijn, anti industrie. Bv; gietijzer profiel kan niet volgens Pugin. Zijn boeken werden naar het Frans vertaald in 1850, te Brugge. Brugge was namelijk de verbinding tussen Engeland en het vaste land. De Katholieke elite van Engeland stuurden zelfs hun kinderen in Brugge naar school. Daarom vertaald naar Frans voor het verspreiden van Pugins ideeën. De boeken waren ook niet echt vertaald, het was meer een combinatie van al zijn boeken samen en stukken aangepast zodat het in het Belgische landschap ook zou passen. Met ondermeer ook kritiek op Belgische gebouwen. Dit boek zal heel veel invloed hebben op de elite in België. De industrialisatie was hier ondertussen al volop bezig en dat wouden ze net als Pugin tegenhouden en dezelfde gedachten van Pugin overnemen. Ze wouden net zo'n gebouwen als in Pugin zijn boeken maar dan wel aangepast aan het Belgische landschap.

20 Neogotiek 2. In België was er voor 1830 zeer weinig belangstelling voor de middeleeuwen. De architecten kregen hun opleiding in Parijs en was dus heel modern. Vanaf 1830 werd België onafhankelijk, ze hadden nog geen identiteit of geschiedenis. Men wou niet naar Nederland of Frankrijk kijken want hier wouden ze niet afhankelijk van zijn of op te lijken. Dus de 1e generatie heeft België gebouwd. Dit ging heel makkelijk want ze hadden geld. Het waren ook liberalen. Dus de geschiedenis van België wordt gecreëerd door de elite. 1 van die elementen is de architectuur en hier worden de oude gebouwen van de middeleeuwen een referentiepunt. België gaat dus in troubadourstijl bouwen, men weet nog niet goed wat men dus wilt. Zo heb je rechtsboven het provinciaal paleis; gebouwd in de middeleeuwse stijl met vormen van gotiek in verwerkt. De relatie tussen staat en religie wordt ook aangepast; vrijheid van religie wordt toegelaten. Bisschop wordt in Bisschoppelijk paleis geplaatst, dat wordt betaald door de staat. Men bouwt haar nieuwe identiteit al kijkend naar het verleden. Niet enkel kerken en staatsgebouwen maar ook kastelen werden in de troubadourstijl gebouwd. Kastelen die dan weer refereren naar fantasie en had een statussymbool. Rijke mensen gingen namelijk doen alsof dat ze een oude en rijke familie hadden en gaan dus in kastelen te wonen. Dit doen alsof zorgt ervoor dat het land een identiteit krijgt. Dit is een voorbeeld van wat Pugin haatte. Rechtse foto: gebouw heeft een metalen structuur met stenen gevel. Hierdoor gaat het dus middeleeuws lijken maar is helemaal niet zo. Heeft een heel grote ruimte, met ijzeren kap. Kan dus ook als een andere ruimte worden gebruikt dan een kerk. Wat al helemaal tegen het principe is van Pugin.

21 Neogotiek 2. Jean-Baptiste Bethune is een baron die dezelfde wereldvisie als die van Pugin deelt. En zij gaan dan elkaar ook ontmoeten. Hij verhuist naar Brugge en komt daar in contact met die Britse kolonie met elite mensen. En gaat dan de visie van Pugin toepassen in het Vlaamse landschap. Pugin gaat een ontwerp maken voor Bisschop Malou en het resultaat is in Victoriaanse stijl, Tudorsstijl. Bethune vindt dit een goede gotiek behalve dan dat er verwijzingen zijn naar een ander land, Engeland. Voor Bethune moet het verwijzen naar Brugge. Dus maakt hij ook een ontwerp en dit gratis want hij vindt dat het meer een roeping van God is dan het zijn werk is. De onderste ontwerpen zijn kasteeltjes dat Bethune voor zijn vrienden heeft ontworpen. Is heel verschillend met het geen dat Pugin ontwerpt. Het 2e ontwerp heeft later een vleugel toegevoegd en men ziet het harde contrast. Ultramontaan: mensen die de Paus steunen. Bethune was hier één van. Afbeelding toont het toppunt van Bethune zijn werk. Pugin begon aan dit project maar Bethune heeft dit dan overgenomen en heel Brugs gemaakt. Het geeft de indruk geen kasteel te zijn maar verschillende huizen die naast elkaar staan met toren erbij. Bethune ontwerp alles van dit kasteel, zelfs meubilair. Dit is totaalkunst = gesamtkunstwerk (Duits). Nog voorbeelden van Brugse gotiek.

22 Neogotiek 2. Restauratiewerken. Hier werd ook het volledige interieur ontworpen. Waarschijnlijk één van de mooiste Neogotische interieurs. Bethune heeft dit met zicht op de religie gerealiseerd. Éénheid, diep religieus. Dit gebouw werd rond de kerk van de vorige slide gebouwd en toont een eeuwig katholiek, middeleeuws dorpje dat wordt 'beschermt' van de industriële wereld. Tekeningen tonen ook telkens God die over het dorp zou waken en zijn stralen over het dorp laat schijnen. De abdij in Maredsous werd volledig gefinancierd door de elite en lijkt heel sterk op het ontwerp van de abdij van Pugin in één van zijn en werd ook net op dezelfde wijze gebouwd als toen in de Middeleeuwen. Bethune voelde zich dan ook als een kruisvaarder.

23 Neogotiek 2. Er bestonden al scholen waar architectuur werd aangeleerd maar dit deze ze niet met de oude gewoontes en werkwijze. Daarom besloten ze een Christelijke school op te starten waar architectuur als een ambacht en op de ouderwetse wijze werd aangeleerd. De Sint-Lucasscholen. Waar Bethune mee de esthetische dingen bepaalde. De literatuur werd ook in gotische stijl geschreven. Op de foto's worden ateliers afgebeeld waar de studenten worden aangeleerd hoe men alles maakt op de middeleeuwse manier. Men gaat ambachtelijk te werk zodat er een vorm van samenhorigheid ontstaat die in de tijd van industrie kan leven. Een middeleeuws gebouw werd als inspiratie gebruikt in de boeken van Pugin en de tekening daarvan werd weer als inspiratie gebruikt voor de gebouwen die werd ontworpen door de studenten van Sint-Lucas.

24 Neogotiek 2. Verschillen en toch gelijkenissen. De Sint-Lucasstijl gaat zich verspreiden over heel België en gaan er een nationale stijl van proberen te maken. De stijl werd overal op toegepast en werd ontworpen door Sint-Lucas studenten zelf. Plus werd ook per regio aangepast.

25 Neogotiek 2. Wereldwijd werd deze stijl verspreidt door missionarissen. Meeste andere landen dachten ook dat de Sint- Lucasstijl de enige en echte architectuur was voor kerken.

26 Industriële Revolutie Belangrijk om te weten is dat de Industriële revolutie niet overal tegelijkertijd begon. Industriële Revolutie begint als eerste in Engeland in de 18e eeuw en vrij rap daarna in andere landen zoals bijvoorbeeld België. Maar sommige landen komen pas in de 20ste eeuw. Dit komt omdat de technologie verschilt per regio. Zo waren er al landen die bezig waren met watermolens, windmolens,... Tekeningen uit de 19e eeuw tonen het landschap en hun transformatie. Rook, vuur en lawaai komen in de plaats van rust en natuur. Mensen staan er ook op afgebeeld, leven in een versnelling. De uitvinding van de hoogovens was heel belangrijk. Men kreeg namelijk beter kwaliteit van ijzer, deze werd zuiverder. Hierdoor kon men dus ook betere machines maken die steviger waren. Zo ontstond de stoommachine en dit werd de eerste industriële revolutie genoemd. De tweede industriële revolutie kwam met de uitvinding van de elektriciteit. En dit allemaal in Coalbroakdale, de bakermat van de industrie en is nu één groot museum. Tekening: ingenieurs X schilders 2 franse filosofen wouden alle kennis verzamelen in boeken en dankzij kennis de wereld beter maken. Geleerden begonnen zich dus te specialiseren in bepaalde onderwerpen. De 2 merkten ook dat de wereld veranderde dus nog een reden om alle kennis op te schrijven, omdat ze niet wilden vergeten wat ze van hun voorouders hebben geleerd, de ambachtelijk wijze.

27 Industriële Revolutie En niet enkel de oude wijze maar ook de machinerie dat werd ontworpen en gecreëerd zoals het mechanisme van een klok. 'Werk van de vorige eeuw zal niet nutteloos zijn voor de komende eeuw' Door het zuivere ijzer, gaan ze ook ijzeren constructies beginnen maken. Deze constructies zijn bruggen gemaakt van gietijzer. Wat men wel ziet is dat men dezelfde bouwwijze gebruikt als bij houten bruggen. Dit is omdat men nog niet weet hoe men met gietijzer om moet gaan. Grootste uitvinding die werd gemaakt met ijzer is de spoorweg. Eerste stoommachine Engeland Hierdoor worden pompen en locomotieven uitgevonden die men dan in combinatie met spoorwegen kan gebruiken. De spoorweg is ook universeel hetzelfde profiel. Plots gaat alles snel, dat toont het schilderij 'rain, steam, speed' wat een ander perspectief geeft dan de tekening van de ingenieur. IJzer werd al vaker gebruikt in de bouw maar enkel om te verstevigen, als verankeringssystemen. Tekening toont dat het Panthéon niet zou kunnen blijven staan zonder ijzeren verbindingen. Maar deze waren altijd onzichtbaar. Begin 19e eeuw begon men de ijzeren structuur wel te laten zien.

28 Industriële Revolutie Eerst werd ijzer bij daken toegepast omdat het veel grotere overspanningen aan kan dan bijvoorbeeld hout of steen. Zo had Halle au Blé eerst een houten dak maar na een brand werd deze vervangen door een ijzeren structuur. Begonnen te leren hoe men met ijzer moest bouwen. Voorbeeld van een zeer dunne brug wat toen heel modern was. Er worden nieuwe type bruggen uitgevonden zoals de kettingbrug (of hangbrug). Alles wordt herleid tot de industriële revolutie. Bruggen worden gebouwd om beter en sneller aan de plek van ontginning te geraken en om het tot de fabriek te krijgen. Hiervoor werden ook spoorwegen aangelegd. Een kokerbrug werd enkel voor treinen ontworpen. Een brug van spoorwegen. 'Een lijn door het landschap'

29 Industriële Revolutie Men begint steeds groter en groter te bouwen. En men ontwerpt de bruggen als poorten naar de stad. De twee pijlers dienen als stadspoorten. Hierin verwerkt men elementen van de oude architectuur om toch een connectie te kunnen maken. Gustave Eiffel was een ingenieur uit de 19e eeuw, een bruggenbouwer. Hij dacht op wereldschaal en maakte ontwerpen voor plaatsen van over de hele wereld. Deze ontwerpen stuurde hij dan op met andere ingenieurs naar de site om te bouwen. Universeel idee. Een cantileverbrug is een soort brug voor spoorwegen die ene gigantische overspanning aan kan. Een nieuw bouwtype wordt de fabriek. Moet dus zeer functioneel gebouwd worden langwerpig met veel lichtinval en grote open ruimtes voor de machinerie. Ze gaan nog niet in de hoogte bouwen met fabrieken. Deze blijven nog beperkt tot ongeveer 3 4 verdiepen. De lift was nog namelijk niet uitgevonden.

30 Industriële Revolutie Structuur is van gietijzer en bestaat uit slanke dunne zuilen, grote ramen voor licht en dit alles voor zoveel mogelijk ruimte te verkrijgen. Uitvinding van de sheddaken. Deze daken zijn met het raam naar het noorden gericht zodat er een constante lichtinval is. Dit gebouw was niet mogelijk geweest in hout. En gaan alles wat mogelijk is vervangen door gietijzer. Voorbeeld; is volledig uit ijzer gebouwd, boven een waterval (voor energie te verkrijgen) maar het skelet wordt gevuld met baksteen van verschillende kleuren om zo een patroon te verkrijgen. Alles wordt ook op voorhand gefabriceerd, men wist dus precies hoeveel het zou kosten. Dit was een nieuw systeem. Door spoorwegen moest men zich ook niet meer beperken tot de lokale materialen. Er kwamen veel meer mogelijkheden. Men kon nu ook tijdens de winter bouwen, alles ging veel sneller plots. Er kwamen ook steeds nieuwe producten en hier was dan ook een markt voor nodig om te kunne verkopen. Maar er kwamen zoveel nieuwe producten dat men zich niet meer enkel tot de lokale markt kon beperken. Er was handel nodig! Hier zorgde Londen voor met hun Wereldtentoonstelling. Ze willen hun producten kunnen verkopen en dus nodigden ze allerlei mensen uit allerlei verschillende streken uit om hun producten tentoon te kunnen stellen in de 'Crystal Palace'. Hier kon men ook de producten met elkaar vergelijken. Maar het moest wel snel gaan dus kwam de architect, Paxton, met het idee om een gebouw te ontwerpen dat enkel uit ijzer, glas en hout bestond. Het werd 1 lange as en een hoofdas met gewelf, stond in een park waar men dan gewoon rond de bomen ging bouwen. Enige probleem was dat men niet dacht aan brandveiligheid of warmte (serre-effect), er was dus geen ventilatiesysteem.

31 Industriële Revolutie Dit was een mijlpaal in de architectuur. Het werd echter verplaatst en brandde toen af Maar mensen besefte wel dat Engeland voor stond op dingen en gingen een inhaalpoging doen. Samen met 'the Crystal Palace' kwam ook een serrecultuur op gang in Engeland. Dit komt door de kolonies van Engeland die dan heel veel zaden van exotische planten mee terug namen om te kunnen kweken. Hier moesten specialen gebouwen voor worden ontworpen die hetzelfde klimaat kon nabootsen, namelijk serres. Nog een nieuw type gebouw de spoorwegstations, die ook dienst deden als moderne stadspoorten. Maar in hier wou men wel niet dat de ijzeren structuur zichtbaar was, zoals bij de bruggen. Dit kon niet in het stadsbeeld. Ze moesten worden bedekt met een stenen gevel die architecten ontwerpen. De gevel verwijst naar de triomfbogen van het oude Rome. Klassiek. 'St Pancras station' in Londen is gelijktijdig gebouwd geweest met 'Gare du Nord' in Parijs en zijn totaal verschillend van elkaar. Londen heeft een boogstructuur en gotische gevel. Combineert een hotel in hun station.

32 Industriële Revolutie Het station in Antwerpen is in dezelfde stijl als het stadhuis gebouwd, namelijk renaissance. En de hal daarachter is een gigantische koepel. Voorbeeld van een ijzeren overkapping: 1 groot binnenplein met ijzeren overspanning in plaats van geen overdekking werd gebruikt in scholen en uiteindelijk zal dit ook een type stijl worden. Over kerken kwam er een debat tussen de mensen die zeggen dat kerken niet in ijzer mogen gebouwd worden (Pugin) en anderen die daar geen probleem mee hebben. Een kerk voor arbeiders zou wel in ijzer mogen gebouwd worden omdat arbeiders in een ijzeren omgeving werken. In Nederland moest men 'vechten' tegen het water en men begint meren leeg te pompen. Bv: Schiphol was vroeger een het haarlemmermeer. En het gebouw heeft niet enkel een functionele vorm maar krijgt ook de vorm van een kasteeltje.

33 Industriële Revolutie Parijs. De Eiffeltoren was eerst niet bedoelt om te blijven staan. Heel de constructie bestond uit verschillende onderdelen die Eiffel allemaal zelf had ontworpen Er waren zelfs ontwerpen voor een lift. Er komt ook een nieuwe vorm van literatuur, namelijk Science Fiction. Deze vorm was bedoelt om kinderen warm te laten maken voor technologie.

34 Van Eclecticisme tot Wolkenkrabber en Art Nouveau. De vraag wordt gesteld 'In welke stijl zullen wij bouwen?' Hübisch, een Neo-classicistische architect, gaat naar Rome als inspiratie maar kijkt niet naar de klassieke gebouwen maar naar de vroeg Christelijke kunst en architectuur. Hij wilt een eigen stijl die niet verwijst naar het verleden (Anti-Vitruvius). Volgens hem moet architectuur worden aangepast aan het klimaat en streekgebonden zijn. De lokale materialen moeten dus ook in functie zijn van eigen technische ervaringen, eigen bouwtraditie. (bv. Geen zuilen). Nieuwe stijl => Rundbogenstil. Rondbogen en streekgebonden. Dit is veel meer te zien in Duitsland dan bijvoorbeeld België. 19e eeuw betekenis eclecticisme: resultaat van elementen uit verschillende stijlen. De stijl en gevel vertelt ook iets over de opdrachtgever, over zijn identiteit. Vb in België, Brussel: 1: Italiaanse architectuur vroeg 16e E. Neo- Italiaanse renaissance stijl. 2: Franse renaissance stijl. Andere vormen, kleuren, referentie, land maar wel dezelfde periode. 3: Verwijzing naar de Vlaamse renaissance 4: Rundbogenstil. Het is een synagoge dus kon niet in de gotische stijl worden gebouwd (ander geloof). 5: meest eclectische gebouw in Europa. Symbool van de onafhankelijke justitie. Opdrachtgever was de staat dus het gebouw toont de macht van de staat. Heel Brussel toont pluralisme. Men sluit diversiteit niet uit. De stad, de samenleving werd gevormd door verschillende identiteiten. In die tijd was dat niet zo normaal dus dit was een eerste stap naar een nieuwe richting. Men komt Eclecticisme overal tegen in Europa. Een belangrijke persoon is César Daly, hij maakt een tijdschrift over architectuur en openbare werken. Legt nadruk op kunst, geschiedenis en wetenschap. Definitie van Eclecticisme: Selecteren van architectonische elementen uit verschillende stijlen en deze samensmelten tot een originele, nieuwe architectuur, in functie van eigentijdse noden, wat rationeler lijkt dan een blinde archeologische imitatie.

35 Van Eclecticisme tot Wolkenkrabber en Art Nouveau. The Crystal Palace toonde aan de rest van Europa dat Londen een voorsprong had, dus begonnen zij met een inhaalpoging. Wereldtentoonstelling in Parijs: Palais de l'industrie. Napoleon III wou dat Frankrijk terug centraal stond. De gevel is in natuursteen, een Franse traditie. De structuur is van ijzer. Vorm van een triomfboog, Franse architectuur met klassieke gevel. openingen in de koepels voor meer licht. Naast het Panthéon werd een bibliotheek gebouwd. Buitenkant: kleine openingen met daarboven een sterke lijn. En dan ramen met bogen die groter zijn voor de grote leeszaal, daarboven een kroonlijst. Binnenkant: moderne leeszaal, gietijzeren kolommen die de lichte structuur dragen. Gebouw is ontworpen aan de hand van de boekenkasten. De structuur van de steunberen is naar binnen gericht. Gebruik van lichte keramiek voor het weerkaatsen van het licht. 2e bibliotheek werd er weer gebruik gemaakt van keramiek en De schouwburg en Opera waren heel belangrijk in de 19e eeuw. Hier lieten mensen zich zien, de elite. Dit type gebouw werd verder ontwikkeld. Ook het straatplan omheen werd verder ontwikkeld, zo werden de straten breder en rechter. Aan beide kanten kwamen er appartement blokken met winkels op de begane grond. Deze hadden dezelfde hoogt, kleur gevel enzovoort. Het maakte Parijs een moderne stad. En de Opera was dan het focuspunt op deze laan bijvoorbeeld. Met Beaux-Arts stijl bedoelt men de Franse, goede smaak. Toont zeer warm en groot. Afgewerkt met goud. Grote monumentale trap waar mensen zich kunnen laten zien op weg naar hun loge. De stijl is ook gekend door de schilder- en beeldhouwkunst.

36 Van Eclecticisme tot Wolkenkrabber en Art Nouveau. Een nieuw gebouw type was het grootwarenhuis. Alle kleine typische winkels werden samengebracht in één grote winkel. Ontwerp van Boileau en Eiffel. Totaal nieuw type dus er was geen referentie, ze konden dus zelf kiezen wat het zou worden. De trap is echter wel vergelijkbaar met die van de opera, ook een grote monumentale trap zodat de mensen gezien konden worden, want net als de Opera komen hier belangrijke mensen naar toe. (bestaat niet meer brand) Links: typische bank in Beaux-Arts. Eiffel heeft enkel structuur ontworpen, niet de gevel. Maakt dat gebouw 2 aspecten heeft, de buitenkant weerspiegeld niet de binnenkant. Net als het vrijheidsbeeld in NY. De buiten- en binnenkant zijn door verschillende mensen ontworpen. Niet zoals bij de Eiffeltoren, wat dus heel modern is. Parijs wilt laten zien dat hun stad ook modern is dus gaan ze een verschillend aantal wereldtentoonstellingen maken Frédéric Le Play ontwerpt 'Palais Omnibus'. Is op een zeer praktische en rationele manier ontworpen. Bestaat uit verschillende hallen die elk hun eigen onderdeel hebben (bv: industrie, handel, kunst,..) heel het gebouw is ook nog eens onderverdeeld in taartstukken en elk stuk presenteert een ander land. Verdiep is te bereiken met een lift (werkt nog op stoom) waar men een uitzicht had op alles en waar men weer gezien kon worden (elite).

37 Van Eclecticisme tot Wolkenkrabber en Art Nouveau Palais des Machines door Contamin&Dutert. Had een inkomhal met een gevel in steen. Maar de hal zelfs was in ijzer en was de grootste hal tot nu toe. België had een heel sterke industrie maar een te kleine lokale markt dus had deze tentoonstelling nodig. Samen met Palais des Machines werd er ook nog de Eiffeltoren gebouwd. Ook met een lift maar deze werkte wel op elektriciteit. 2e industriële revolutie. Door de uitvinding van de lift kon men nu ook de hoogte inbouwen. Gevolg hiervan zijn de Wolkenkrabbers. Dit gebeurde eerst in Chicago. Chicago als stad ontwikkelde zich heel snel maar wel nog in hout. Hierdoor is heel de stad afgebrand en hebben ze opnieuw moeten beginnen. Gaan een deadline zetten op de wederopbouw van hun stad. Zo komt er een wereldtentoonstelling om hun nieuwe stad te kunnen laten zien. Hele gebouw bestaat uit staal, geen gietijzer. Staal kan veel meer druk en spanningen opnemen dan gierijzer. De gevels dragen dus niets meer. Ze 'hangen' aan de stalen structuur. Revolutionair. Dit maakt dat men ook geen verdikkingen meer meot gebruiken in de muren zelf, de muren zijn dus overal even dik. Gevels werden in baksteen of keramiek.

38 Van Eclecticisme tot Wolkenkrabber en Art Nouveau. De stijl van de gevels kunnen ze nu terug laten verwijzen naar het verleden maar dan hoger en beter maken omdat dit vroeger niet mogelijk was. Deze nieuwe manier van bouwen wordt de 'school of Chicago' genoemd. Idee voor deze auditorium was om deze de grootste tot dan toe te maken. De zaal is 2x zo groot als die in Parijs. Het is ook niet enkel beperkt tot een Opera, er zijn kantoren in verwerkt en een hotel. Wat ook speciaal is dat men werkt met elektrische verlichting. Deze zijn heel mooi gerenoveerd en hangen er nog steeds. Wat nog nieuw was in deze stijl is het gebruik van horizontale vensters Chicago window. Vanaf 1890 komen er een heel deel nieuwe bewegingen Er is drang naar vernieuwing. Dit heet Art Nouveau. Volgende les meer hierover.

39 Art Nouveau en Avant-Garde. Grondleggers van het modernisme. Eind 19e eeuw, begin 20e eeuw werd er van alles uitgevonden zoals de telefoon, sport, auto,... om het dagdagelijkse leven makkelijker te maken. De arbeidsklasse krijgt nieuwe rechten, druk op de elite. Op kunstvlak werd er heel snel afgewisseld van stijl, elk jaar was er wel een andere stijl. Hetzelfde zie je in de muziek. Dus ook de architectuur zoekt naar vernieuwing. Gaat makkelijker door de uitvinding van beton, een nieuw bouwmateriaal. Art Nouveau is een stijl die bevrijdt, ontspoort is van het verleden. Een nieuwe kunst die kijkt naar de toekomst. Stil Floreale natuurstijl. Natuur werd belangrijk, bloemenpatronen in de gevel, reizende zon,... Deze stijl beperkt zich ook niet op woningen, er komen verschillende typologieën aan de pas en ook verschillende bouwmaterialen. Men was vrij, geen regels meer. Net als in de kunst, men ging niet meer in het atelier schilderen maar bijvoorbeeld buiten impressionisme. Dit was allemaal mogelijk door dat de opdrachtgevers rijk waren! Zij waren bereid om die vrijheid van architecten en kunstenaars te financieren en ook zo te leven. Want Art Nouveau geeft een andere leeftoestand. Die opdrachtgevers wouden ook vrij zijn, ze waren jong en rijk met een nieuwe kijk op de wereld. Andere, oudere elite leefden nog in hun Gotische kastelen. Door de economie en politiek heeft België op wereldniveau 2 belangrijke datums in de architectuurgeschiedenis: 1500 late gotiek en 1900 Art Nouveau. Brussel was één van die steden waar de Art Nouveau van start is gegaan.

40 Art Nouveau en Avant-Garde. Victor Horta was zo'n architect. Op slide zijn eigen woning, volledig in Art Nouveau stijl. Asymmetrische vormen, totaal andere ervaring van de ruimtes. De mensen die hier in zouden wonen zullen anders leven, anders zijn. Klassiek type woning: Plan werd volledig omgegooid. Van de donkere kamer maakt Horta de centrale kamer door de trap te verplaatsen naar het midden zodat er ligt tot in de woning geraakt via dakraam. Niet elke kamer werd afgesloten met muren. Bij Horta komt de trap in een kamer terecht, niet afgesloten door een muur. Ervaring van de ruimte is nu volledig anders. Hij maakt ook het gebruik van ijzer zichtbaar, normaal werd dit verborgen maar Horta laat het zien. De trekstang staat in harmonie met het rustige oppervlakte dat in één kleur wordt geschilderd. Maakt wel een combinatie van verschillende kleuren Meneer van Eetvelde zat in de elite, in de Kongo-politiek, werkte voor de koning en was dus rijk. Liet Horta een gebouw ontwerpen. Een breed huis met 5 traveéen. De ingang is niet zichtbaar, deze is teruggetrokken in de gevel, soort sokkel voor de andere verdiepen. Stalen gevel gevuld met glas en mozaïek wat verwijst naar de industriële revolutie. Het grondplan toont dat de woning te kort was voor een tuin dus heeft Horta een tuin in de woning geplaatst. Er is een schuine trap geplaatst zodat men de volle breedte van de woning ervaart. Daarna kom je op een achthoekige tussenverdieping, de trap draait hier nog omheen en komt dan uit aan de grote zaal aan de straatkant. Dit is een soort serre met glas, wintertuin. Volkshuis van Brussel. Opdrachtgevers waren de elite die zich over de arbeiders ontfermde. Gebouw met nieuwe functie, nieuw programma. Grote ruimte café, stalen vakwerk Grote zaal vergaderruimte, stoelen hangen aan constructie door vakwerk. Uiteindelijk gesloopt door eigenaars omdat hun identiteit niet meer overeen kwam met het gebouw

41 Art Nouveau en Avant-Garde. In de 19e eeuw had men het idee: de machine vervangt de mens. Enige probleem is dat de producten van machines lelijk zijn. Wel goedkoop maar lelijk. Omdat ze goedkoop zullen arbeiders dit kunnen kopen maar leven zij wel in een omgeving met lelijke spullen. Hoe werd men dan gelukkig? Hier tegenover staat de ambacht, die wel mooie producten hebben maar ook duur zijn. Dus dit is enkel voor de elite. Industrie, goedkoop en lelijk X ambacht, duur en mooi grond van redenering. Architecten zoeken naar een tussenweg. Design: ontwerpen van kunstenaars die industrieel worden geproduceerd op een goedkope manier. William Morris was zo'n architect die met arbeiders werkte maar ook graag de ambacht wou behouden. Dus maakte hij de Art Workers Guild voor ambachtelijke arbeiders. Gaat mensen ambacht leren dat mooi is en op een goedkope manier kan gemaakt worden. Sociale ambacht. Foto toont een huis van Philipp Webb dat helemaal ambachtelijke gebouwd werd. Henry van de Velde, een socialistische kunstenaar, was er van overtuigd dat machines ook mooie dingen konden maken. Het probleem lag bij de kunstenaars, zij zouden nooit iets willen maken dat niet uniek is en kan worden geproduceerd door een machine. Volgens Henry moeten ze industrieel leren tekenen, zo kunnen machines ze op grote schaal kunnen maken wat goedkope producten geeft voor arbeiders en ze zo gelukkig kunnen worden. In 1894 beslist Henry te stoppen met schilderen. Hij vindt dat architectuur de enige belangrijke kunst is. Gaat met geld van echtgenote een huis bouwen waar liefde centraal staat. Vrij plan met de trap en hal centraal, hier stond dan de piano van zijn vrouw en wanneer zij speelde klonk dit in heel het huis. De keuken stond naast de eetkamer, normaal stond de keuken in de kelder. Zijn vrouw kookte ook zelf, was dus een heel vrije manier van leven. In 1900 verhuist Henry naar Duitsland, gaat daar een school oprichten 'School van de toegepaste kunsten'. Hier werd de taal van de machine geleerd, de eerste school voor design producten. Bauhaus was de naam van deze school. En in 1926 gaat gij terug naar België om hier de eerste Bauhaus neer te zetten.

42 Art Nouveau en Avant-Garde. Glasgow in Schotland was een industriële stad met veel arbeiders en geld. Charles Rennie Macintosh gaat hier een school opstarten voor architectuur en toegepaste kunsten. Maar het gebouw lijkt op een fabriek en is strikt functioneel ontworpen. De kunstenaars die hiervan afstuderen zullen dus ook een heel andere stijl hebben, andere kunst maken. Volledig anders dan Horta en Van de Velden. Alles is recht en strak. Afgeleidt van Japanse architectuur. Dus exotische architectuur begint plaats te krijgen in de Westerse samenleving. Mensen beginnen in de moderne, industriële stad ongezond te wonen, er is geweld, De stad staat fel in contrast met het landelijke Howard beschrijft dan in zijn boekje 'Tomorrow' een wereld met het goede van het landelijke en het stedelijke. De industrie in het platteland met daarrond een tuin waar arbeiders kunnen leven in harmonie met de natuur. Howard ontwerpt een systeem waar dit mogelijk in zou kunnen zijn. Een centrale stad die in contact staat met andere steden en daartussen is een zone natuur, satelliet steden. stedelijk netwerk op het platteland. Onderscheidt de functies per stad: wonen, handel, industrie, Alles wordt in detail onderverdeeld en berekend in functie van de bevolking. Heeft hier veel lezingen over gedaan maar nooit zelf een stad ontworpen. Andere architecten wel, bv Raymond Unwin. Heeft de theorie toegepast in een cottage stijl, alles in een boek neergeschreven en getekend. Toont een evenwicht tussen stad en natuur.

43 Art Nouveau en Avant-Garde. Unwin krijgt de kans om zijn stad te bouwen. De eerste tuinstad. Na WOI wordt dit een model voor de wederopbouw van vernielde steden. Werd wereldwijd verspreid. Dat idee van evenwicht tussen stad en natuur, komt men ook aan de zee tegen. Door de betere mobiliteit kunnen ze landschappen ontdekken en beginnen ze te bouwen op verschillende plaatsen in de natuur. Aan de zee is dit door de elektrische tram. Hier worden villa's gebouwd in de cottage stijl en rekening houdend met de duinen. Zo krijgt je die organische structuur. Mensen gaan gezond buiten leven. In 1900 werd er nog eens een wereldtentoonstelling georganiseerd. Het is een eeuwwissel dus speciaal. Natiestraat: elke land maakte een gebouw in zijn traditionele, nationale stijl en daar werden dan hun producten tentoongesteld. Daaronder bevonden zich ook café's waar de traditionele maaltijden konden gegeten worden en daar tegenover aan de andere kant van de oever was er een straat met allemaal huizen van Parijs van vroeger. Men kon daar doorheen lopen en men kwam dan allemaal mensen tegen gekleed in de kleren van vroeger. Op een ander plein stonden dan gebouwen tentoongesteld uit exotische landen zoals China bijvoorbeeld met echte exotische mensen, in die tijd was dit heel speciaal. Ervaring van tijd en ruimte, een nieuwe wereld. In 1900 was alles nog mogelijk Men had een hoogtepunt bereikt in het Westen van samenhorigheid. Dachten dat dit altijd zo ging zijn maar wisten nog niets af van de wereldoorlog die voor hun deuren stond. Volgende architecten en hun gebouwen vonden ongeveer in dezelfde periode plaats.

44 Art Nouveau en Avant-Garde. Antoni Gaudi had een heel andere kijk op de Art Nouveau dan Horta. Hij verwees naar grotten en rotsen ipv bloemen en rijzende zonnen. Dit was organische en minerale architectuur. De spanningen in gewelven gaat hij op een heel andere manier opnemen, zo staan zijn zuilen scheef. Antoni bleef wel lokaal met zijn architectuur. Hendrik Berlage was een grondlegger van moderne architectuur in Nederland. (zij maakte geen WOI mee dus anders) zijn toppunt was de Beurs in Amsterdam. Tekening toont het 1e ontwerp; in academische stijl, niet Beaux-Arts. Referentie naar de Gouden Eeuw en het protestantisme. Maar gaat uiteindelijk iets bouwen dat strikt functioneel is. Ornamenten zijn tot een minimum gehouden. Een sobere architectuur Hal met galerijen en ijzeren kop. Groep architecten: Wiener Secession. Oostenrijk was een keizerrijk met een zekere Hofcultuur. Hier wou Wiener van af stappen, een breuk om iets anders te doen. Sober en symmetrisch. Manifest gebouw met geen ramen aan de gevel. Het is een tentoonstellingsruimte dus waren blinde muren nodig. Het licht kwam vanboven door een groot dakraam. Verwijst in zekere maten naar een Egyptische tempel. Het Senatorium Purkersdorf is gebouwd voor mensen met mentale problemen, zij moesten in rust kunnen zitten. Dus werd er een gebouw ontworpen dat kleurloos was en elk verdiep een kopie was van elkaar. Op die manier was er zelfs rust wanneer de patiënten naar een andere verdieping gingen. Dit werd later een nieuw soort type.

45 Art Nouveau en Avant-Garde. Het toppunt van Jozef Hoffman is gelegen in Brussel. Een heel groot herenhuis gebouwd voor een jonge bankier Stoclet. Deze gaf Hoffman Carte Blanche en het interieur werd dan ontworpen door de groep Wiener Secession. Vond 13 jaar na Horta plaats en is duidelijk een stap verder. Geen bogen meer, dak is onzichtbaar, alles is recht, wit marmer voor de gevel, duidelijk onderlijnde randen, nadruk op de volumes. Ramen zijn hoger dan de kroonlijst (geven een vorm van kartelen zoals een paleis) Is te vergelijken met een andere opkomende stijl; het kubisme. Een architect in Wenen Adolf Loos. Heeft een boek geschreven over hoe ornamenten volgens hem een misdaad zijn van architectuur. Hij wilt dus dat men verlost wordt van de ornamenten maar niet van de geschiedenis. Decoratie is een kenmerk van een beschaving die niet ontwikkeld was. De beschaving van de intellectuele zou een stijl moeten hebben van abstractie. Abstractie van de pure vorm, geen omlijsting Krijgt een opdracht in Wenen en zendt een ontwerp in dat we zien op de tekening. Hier krijgt hij een goedkeuring voor omdat het past in het stadsbeeld. Maar de foto toont wat hij dan werkelijk maakte. Helemaal rimpelloos, geen ornamenten, gereduceerd tot zuivere vorm, abstractie. Kwam heel veel protest over en er is een debat ontstaan (wat Loos wou bereiken). Men is dan over een compromis gekomen dat het mag blijven staan als er bloembakken bij de ramen komen. Men was het niet gewend om ramen zo leeg te zien. De uitvinding van gewapend beton was eerst toegepast in bloembakken, zodat ze tijdens de winter niet meer zouden barsten. Later gaat François Hennebique deze techniek in de bouw gebruikt. Was namelijk goedkoop en kon zowel druk als trek opnemen. Weet nog niet goed hoe te bouwen met gewapend beton (net als toen met de eerste keer staal) en vertrouwen het ook niet zo helemaal. Dus heeft Hennebique zijn eigen huis helemaal in gewapend beton gemaakt en alle mogelijk vormen en technieken gebruikt om te laten zien dat beton in alle soorten vormen en constructie zal blijven staan. Op architecturaal vlak is dit dus geen goede woning, maar het was een soort tentoonstelling van gewapend beton.

46 Art Nouveau en Avant-Garde. Één van de eerste betonbruggen was in Nu was de discussie of men beton voor alle soorten type gebouwen kon gebruiken, bv zoals kerken. In 1894 was er zo de eerste betonkerk. Was veelgoedkoper, in gotische stijl. Bekisting en ter plaatse gegoten, dus materiaal werd nu ook ter plaatse gemaakt. Goedkoper dus. Auguste Perret was actief in Parijs. Hij heeft een appartementsgebouw ontworpen en daar ziet men duidelijk wat draagt en wat niet. Er is een andere vorm van ruimte maar wel dezelfde typologie. Een nieuw bouwtype is dan wel de garage. Er komen auto's maar die moeten ze dan wel ergens kunnen verkopen en laten repareren. Zijn gebouw is een betonnen skelet gevuldt met grote raampartijen. Modern en abstract. In Amerika had je de architect Frank Lloyd Wright. In de Vs wou men namelijk ook een eigen architectuur, één die past bij de Amerikaanse architectuur. Omdat hier zoveel ruimte is gaat men horizontaal bouwen. Premiehuizen. Met als verticaal element een schouw. Grote ruimtes die niet worden afgesloten met deuren zo kan men doorlopende raampartijen zetten. Werkbund. Fabrieken ontworpen door architecten (nieuw) en deze gaan een logo en het interieur ontwerpen voor de fabrieken. Men gebruikt een tempel als verwijzing en daarboven komt dan het logo. Nog iets nieuw is de 2e fabriek die geen dragende hoeken heeft.

47 Art Nouveau en Avant-Garde. Zo zijn er ook architecten die beseffen dat de wereld rap zal veranderen dankzij de uitvinding van auto's, gewapend beton, zoals Eugène Hénard en deze gaan tekeningen maken over hoe zij de toekomst zullen zien en oplossingen gaan schetsen voor mogelijke problemen zoals het verkeer. Hij heeft éénrichtingsverkeer uitgevonden. En omdat er verschillende snelheden in het verkeer zullen zijn, ontwerpt hij een systeem met verschillende niveau's per snelheid. Ook garages voor de auto's en mogelijke vliegmachines. Nog zo'n architect Tony Garnier. Futurisme. Jonge architecten die denken over de toekomst. Deze vraag wordt voor de eerste wereldoorlog gesteld. Men tekent een utopie, mensen gaan in de hoogte wonen, lift wordt belangrijk, Tot dan de Eerste Wereldoorlog. Al die jonge architecten moeten vechten in de oorlog. Ontwerp van Bruno Taut toont een utopie boven de bergen waar geen oorlog is. Dit is getekend tijdens de oorlog.

48 Interbellum. De Eerste Wereldoorlog heeft heel de wereld betrokken zelfs de kolonies. Men moest beginnen aan de wederopbouw. Hier waren verschillende theorieën voor. De steden niet opbouwen, vooral Ieper. Was een dode stad dus moest een stad worden van herdenking, plek van stilte, als een soort kerkhof. De socialistische architecten vonden dat de schuld van WOI bij de architectuur lag. Deze zou volgens hen te nationalistisch zijn. Dus moesten er nieuwe steden komen met een architectuur die in stond voor de vrede. Alles in het nieuw. De conservatieve theorie was om de steden te weder opbouwen zoals ze waren maar dan mooier dan vroeger. Wederopbouw als een regionale stijl. Zie je in Leuven, de gebouwen worden in de stijl van vroeger gebouwd. In Ieper zelfs tot in het extreme wat de steden nog middeleeuwser maakte. Dit door de Sint-Lucas architecten, was namelijk hun specialiteit. Voorbeelden van herdenkingsmomenten. Tijdens de oorlog zijn er veel gevlucht naar Engeland en daar in contact gekomen met tuinwijken. Na de oorlog komen de socialistische architecten met het idee om overal in België tuinwijken te bouwen. Van de huizen hebben ze dan in een Belgische cottage stijl gebouwd. Daarnaast komt ook het modernisme op. De huizen zijn niet in cottage stijl maar het zijn wel tuinwijken.

49 Interbellum. Jaren 20 années folles, men wilt terug plezier maken, er is andere mode, andere architectuur. Eerste Wereldtentoonstelling na de Wereldoorlog was in Parijs Een tentoonstelling voor toegepaste kunsten en hieruit vloeit de Art Décoratifs. Strakke lijnen, luxieus, kleuren, vrolijk, willen terug leren leven. 1 paviljoen is echter anders, dat van Corbusier, L'esprit Nouveau. Sobere, witte architectuur. Voorbeelden van Art Deco. Hier zitten moderne appartementsgebouw bij en cinema's. Appartementsgebouwen omdat men anders wilt leven, dus niet meer zoals voor de oorlog. En cinema's worden een groot medium van het interbellum. Hier worden beelden van de actualiteit getoond. In de VS is er ook de 'gay twenties' maar dan komt er die diepe depressies van 1929, val van Wallstreet. Dat dan uiteindelijk uitloopt tot de WOII. Maar ondertussen blijven ze in Amerika grote gebouwen, skyscrapers, bouwen. En dit gaat invloed hebben op het denken van de mensen. Deze invloed wordt niet uitgedrukt in boeken zoals met de industriële revolutie maar via film.

50 Interbellum. Door auto's en vliegtuigen gaat de wereld veranderen en de rest van de wereld moet kunnen volgen. Zo werden ook autowegen de nieuwe poorten van de stad. In de jaren 1930 werd er ook in België grote gebouwen neergezet. In Antwerpen wou men tonen dat men een moderne stad was door een groter gebouw te zetten dan de kathedraal van Antwerpen. In die tijd was de Boerentoren het grootste gebouw in heel Europa. Net voor WOII komt er nog een wereldtentoonstelling in Ze willen dan terugkeren naar de Neo- Classicistische stijl. Wordt ook de stijl voor de Nationale gebouwen (zie foto). Spanning tussen de Sovjet en Duitsland. Beide gebouwen hebben op hun nationaal gebouw een beeld dat hun land presenteert. Door Hitler aan de macht komen er ook fascistische gebouwen in Duitsland. Grote paleizen, grote steden, Tot op het einde van de jaren 30 was Europa actief bezig met bouwen. Daarna was WOII en verwoeste weer alle steden, alles was kapot.