INHOUD. Inleiding. Biografische schets 2. Literatuur 4. Verantwoording inventarisatie 5. Aanwijzingen voor gebruik 6 CATALOGUS.

Transcriptie

1 INHOUD Inleiding Biografische schets 2 Literatuur 4 Verantwoording inventarisatie 5 Aanwijzingen voor gebruik 6 CATALOGUS Schetsboek Tekeningen 7 Documentatie 11

2 Inleiding INLEIDING Biografische schets Opleiding Constantijn Muysken ( ) studeerde vanaf 1861 in Delft aan de in 1842 gestichte Koninklijke Akademie. Deze opleiding werd in 1863 voortgezet in een nieuwe opleiding bouwkunde: de Polytechnische school. De leerlingen van de academie, en dus ook Muysken, stapten automatisch over op deze nieuwe opleiding. In 1864 werd Muysken er leerling van de befaamde Eugen Heinrich Gugel ( ), de eerste hoogleraar bouwkunde in Nederland. 1 Daarmee behoorde Muysken tot de eerste generatie studenten bouwkunde. Hij studeerde er tot de zomer van 1865, maar behaalde geen diploma. 2 Muysken studeerde daarna korte tijd in Hannover. Hij zal zeker geïnspireerd zijn door Gugels ideeën. Deze werkte op dat moment aan zijn belangrijkste publicatie: Geschiedenis van de bouwstijlen, dat het eerste, in het Nederlands geschreven, kunsthistorische handboek was. Net als voor zijn leermeester Gugel vormden de historische bouwvormen voor Muysken de basis waarvandaan een eigentijdse bouwkunst kon ontstaan. De architectuurgeschiedenis diende dan ook uitgebreid bestudeerd te worden. Muysken was met name gefascineerd door de Italiaanse en later door de Hollandse Renaissance. Reis Muysken heeft in ieder geval één jaar gereisd, in Zoals uit de 39 tekeningen in zijn schetsboekje blijkt, bezocht hij achtereenvolgens Rome, Mantua, Milaan, Pavia en Bologna. In Rome bestudeerde en tekende hij het Palazzo Massimo, de San Domenico, de Via San Andrea delle Fratte, Palazzo Rospigliano (in maart 1874) en de Santa Susanna. In Mantua bekeek hij het maniëristische Palazzo Corte Reale (in gebouwd door Raphaels leerling Giulio Romano). Hij maakte er negen tekeningen en aquarellen. Het zijn gedetailleerde studies van plafonds, gewelven, wanddecoraties, lijstwerk en ornamenten. Op 29 en 30 september 1874 maakte hij in Mantua tekeningen van het Palazzo del Te. In Milaan bezocht hij de San Celso en in Pavia het Certosa (beide in oktober). In Bologna ging hij ten slotte naar de San Petronia. 1 Zie over Gugel: D. Baalman, Nederlands eerste hoogleraar bouwkunde: Eugen Gugel, De Sluitsteen 7 (1991) 2/3, C.P. Krabbe, Kasteel Oud Wassenaar en het ontstaan van de Delftse renaissance, De Sluitsteen 7 (1991) 2/3, 83, noot 19. 2

3 Inleiding In zijn schetsen legde Muysken vooral interieurs en onderdelen van interieurs vast, zoals wand- en plafondvullingen. De standpunten vanwaaruit hij de schetsen maakte, zijn gericht op documentatie en veel minder op schilderachtigheid, zoals bij de reisschetsen van Willem Kromhout het geval was. 3 Muysken richtte zich daarbij vooral op de architectuur van de Italiaanse Renaissance. Oeuvre Het kasteel Oud-Wassenaar ( ), gebouwd in opdracht van de miljonair C.J. van der Oudermeulen, is een van de belangrijkste werken van Muysken. De Hollandse Renaissance diende hierbij als inspiratiebron, maar er zijn ook duidelijk invloeden van het Palazzo Corte Reale in Mantua terug te vinden. Zowel het Raphaeleske ornament als de ruimtevormen zijn geïnspireerd op de architectuur van de Italiaanse Renaissance. Dit is met name zichtbaar in de typologie van het Italiaanse palazzo-binnenhof omzoomd door loggia s, die terugkomt in de entreehal van het kasteel. Muyskens oeuvre omvat verder onder meer een Sociëteitsgebouw te Arnhem, het kantoor van Adolph Boissevain te Amsterdam, de Groote Kerk te Hoorn, een Kunstzaal en Oranjerie te Crailoo, het gebouw Plan C te Rotterdam, een gebouw voor de diergaarde in Rotterdam, de restauratie van het stadhuis in Arnhem en in Bolsward, en een aantal villa s in het Gooi en in de omgeving van Haarlem. Muysken werd door tijdgenoten geroemd om zijn onvermoeibare werkkracht, en zijn helder inzicht bij het oplossen van moeilijke architectonische vraagstukken. Nevenactiviteiten Muysken was actief in verschillende commissies. Zo was hij lid van de Commissie van Toezicht voor de bouw van het Vredespaleis, van de Rijksmonumentencommissie, en van de jury voor de Beursbouw. Hij was voorzitter van de Commissie voor de restauratie van de Domtoren, van de Commissie Raadhuis-Damplein en van de schoonheidcommissie te Baarn. Bovendien was hij vanaf 1879 voorzitter van de Maatschappij tot Bevordering der Bouwkunst. Daarnaast was Muysken van 1884 tot 1891 lid van de Amsterdamschen Raad, omdat de kiesvereniging Burgerplicht van mening was dat het nuttig was een architect van naam aan te stellen in verband met verschillende bouwkundige kwesties die in die tijd speelden. Bovendien werd hij benoemd tot Ridder in de Orde van de Nederlandse Leeuw. 4 Op 11 februari overleed Muysken. 3 Ook de reisschetsen van Kromhout berusten in de collectie van het NAi (code KROM). 4 Zie overlijdensbericht in een Baarnse krant, 1922, in het schetsboekje, aanvraagnummer t 1. 3

4 Inleiding Literatuur Krabbe, C.P., Ambacht Kunst Wetenschap. Bevordering van de bouwkunst in Nederland ( ), Zwolle Krabbe, C.P. Kasteel Oud-Wassenaar en het ontstaan van de Delftse renaissance, De Sluitsteen 7 (1991) 2/3, Kromhout, W. Cz., Reizen en teekenen, Architectura 3 (1895) 34, Kruyff, J.R. de, C. Muysken, De Amsterdammer. Weekblad voor Nederland, (1922) 25 februari, 3. Muysken, C., Het kasteel Oud-Wassenaar bij s-gravenhage, Bouwkundig Tijdschrift 1 (1881), 1-2, 17-18, 33. Muysken, C., 'Bouw- en beeldhouwkunst' in: P.H. Ritter (red.), Eene halve eeuw Nederland onder de regeering van Koning Willem den Derde en het Regentschap van Koningin Emma door Nederlanders beschreven, Amsterdam 1898, deel 2, Muysken, C., De stad Hannover en hare architektuur, vergeleken met die van Nederland, Bouwkundige Bijdragen 15 (1867) Muysken, C., Voordracht op de Algemeene Vergadering van 25 september l.l., Bouwkundig Weekblad 4 (1884) 41, Woud, A. van der, The Art of Building. From Classicism to Modernity: The Dutch Architectural Debate , Hants/Burlington Woud, A. van der, Waarheid en karakter. Het debat over de bouwkunst , Rotterdam

5 Inleiding Verantwoording inventarisatie Acquisitie Het schetsboekje werd door dhr. Carol Schade aan het NAi geschonken in Hij deed dit namens dhr. S. Jurriaans, de echtgenoot van Endia Pierson. Pierson was een kleindochter van C. Muysken. Haar moeder, Ada Muysken, was getrouwd met Allard Pierson, oprichter van het Baarns Lyceum en een groot bankman. Voor J.L. Pierson had Constantijn Muysken de Villa Uytenbosch in Baarn ontworpen. 5 Bewerking De 39 tekeningen in het schetsboekje zijn vermoedelijk allemaal in 1874 gemaakt, tijdens Muyskens reis naar Italië. Tien van deze tekeningen zijn gemaakt in waterverf, in opmerkelijk felle kleuren. De waterverf oogt nog zeer fris. Waarschijnlijk zijn er meer van deze boekjes geweest, of losse tekeningen. De tekeningen zijn gedateerd in maart, september en oktober. De zeven ingeplakte tekeningen op blauwgrijs papier zijn het eerst gemaakt, in maart, maar waarschijnlijk later ingeplakt. De andere tekeningen zijn te dateren in de periode 28 september tot en met 15 oktober In het boekje is ook een overlijdensbericht uit een Baarnse krant gevoegd en een foto van Villa Uytenbosch in Baarn. Deze zijn beschreven onder het kopje Documentatie. De tekeningen in het schetsboekje zijn stuk voor stuk beschreven. Bij de beschrijving wordt het onderwerp, de techniek, de signatuur, de datering en de schaal vermeld. De beschrijvingen zijn gedaan in de volgorde van de bladzijden in het boekje. Dit heeft tot gevolg dat de beschrijvingen niet geheel chronologisch zijn: eerst worden de tekeningen van september en oktober beschreven en vervolgens die van maart. Om de tekeningen te zien die Muysken in maart heeft gemaakt en in het boekje heeft geplakt, moet het boekje worden omgedraaid. Het boekje vormt een prachtige aanvulling op andere reisschetsen die zich in de collectie van het NAi bevinden, van andere leerlingen van Gugel, zoals H.J. Jesse en C.T.J. Louis Rieber, maar ook van H.P. Berlage, W. Kromhout, M.A. van Nieukerken, J. Wils en J.A. Snellebrand. 6 5 Deze villa bestaat nog steeds en is gelegen aan Bruglaan 11. Voorin het schetsboek is een prentenbriefkaart geplakt van Villa Uytenbosch. 6 Met respectievelijke codes JESS, MBBO (Maatschappij tot Bevordering der Bouwkunst), BERL, KROM, NIEU, WILS, EIBI (Eibink en Snellebrand). 5

6 Inleiding Aanwijzingen voor gebruik U kunt het schetsboekje in de collectie Muysken raadplegen met behulp van het aanvraagnummer, dat u in de catalogus bij de beschrijvingen aantreft. Vermeld dit aanvraagnummer, mét de code MUYS, op een aanvraagbriefje aan de balie van de NAi-studiezaal. 6

7 Aanvragen als: MUYS t 1 CATALOGUS Schetsboek Aanvraagnummer: t 1 Tekeningen Plafonddecoratie in het Palazzo del Corte Reale te Mantua. schaal 1 op 50 Plafonddecoratie in het Palazzo del Corte Reale te Mantua. gedateerd 28 september 1874 Decoratief uit de school van Raffael. Decoratief uit de school van Raffael, pilastervulling, vulling voor onderkant boog. Wanddecoratie Palazzo del Corte Reale te Mantua. gedateerd 30 september 1874 schaal 1 op 10 Wanddecoratie zaal Palazzo del Corte Reale te Mantua. Plafonddecoratie, een half paneel van een wandvulling en twee profielen in het Palazzo del Corte Reale te Mantua. 7

8 Aanvragen als: MUYS t 1 Plafonddecoratie van een kabinetje in het Palazzo del Te in Mantua. schaal 1 op 20 Plafonddecoratie in het Palazzo del Te in Mantua. gedateerd 30 september 1874 Plafonddecoratie van een vierkant vertrek in het Palazzo del Te in Mantua. gedateerd 30 september 1874 Paneelvulling in een plafond in het Palazzo del Te in Mantua. Wanddecoratie in de San Celso te Milaan. gedateerd 15 oktober 1874 schaal 1 op 10 Wanddecoratie in de San Celso te Milaan. schaal 3 op 10 Detail wanddecoratie in de San Celso te Milaan. Kapiteel in het Certosa te Pavia. gedateerd 13 oktober 1874 Gewelf in de kerk van het Certosa te Pavia. 8

9 Aanvragen als: MUYS t 1 Plafonddecoratie van het Palazzo del Corte Reale te Mantua. Plafonddecoratie van het Palazzo del Corte Reale te Mantua. potlood, waterverf en goudverf op papier Plafonddecoratie van het Palazzo del Corte Reale te Mantua. potlood, waterverf en goudverf op papier Plafonddecoratie in een galerij van het Palazzo del Corte Reale te Mantua. Hek van een kapel en profielen in de San Petronia te Bologna. Decoratieve details. Wanddecoratie met de aanzet van gewelven in het Palazzo del Te in Mantua. Details van een wandopstand met de aanzet van gewelven. Plafond. Twee deuren met omlijsting. Plattegrond. 9

10 Aanvragen als: MUYS t 1 Details van deur- en vensteromlijstingen. Vaas op een sokkel. Detail van de vulling van een wandvak. Details van een wand en bekroning. Omlijsting in de vorm van een aedicula. Omlijsting met driehoekig fronton. Omlijsting met segmentvormig fronton. Omlijsting met segmentvormig fronton in de Chiesa Santa Susanna te Rome. Omlijsting met schelpbekroning in het Palazzo Rospigliosi te Rome. gesigneerd CM [Constantijn Muysken], gedateerd maart 1874 Omlijsting met segmentvormig fronton aan de Via San Andrea delle Fratte te Rome. Omlijsting met segmentvormig fronton in de Chiesa San Domenico te Rome. 10

11 Aanvragen als: MUYS t 1 Omlijsting van een buste in het Palazzo Massimo te Rome. Documentatie Villa Uytenbosch, opdrachtgever J.L. Pierson, ontworpen door C. Muysken foto Overlijdensbericht C. Muysken, 1922 krantenartikel 11