INHOUD. Inleiding. Biografische schets 2. Literatuur 4. Verantwoording inventarisatie 5. Catalogus. Gedateerde ontwerpen 6

Maat: px

Weergave met pagina beginnen:

Download "INHOUD. Inleiding. Biografische schets 2. Literatuur 4. Verantwoording inventarisatie 5. Catalogus. Gedateerde ontwerpen 6"

Leopold Kok
7 jaren geleden
Aantal bezoeken:

1 INHOUD Inleiding Biografische schets 2 Literatuur 4 Verantwoording inventarisatie 5 Catalogus Gedateerde ontwerpen 6

2 INLEIDING Biografische schets Abraham Salm was de zoon van architect Gerlof Salm ( ) en Bregtje Maria Salm ( ) een nicht van zijn vader. Abraham werd in 1857 geboren en genoemd naar zijn grootvader. Salm volgde in 1877 en 1878 privé-lessen bij architect J.G.J. van Roosmalen. Vervolgens vroeg hij aan zijn vader of hij in Parijs mocht studeren, in navolging van architect J.H. Leliman ( ), die in de jaren in Parijs studeerde bij Henri Labrouste. 1 In een brief aan zijn vader gaf hij aan Leliman om advies te zullen vragen. 2 In 1878 vertrok Salm naar Parijs om er aan de Section d Architecture van de École des Beaux Arts te gaan studeren. Daarnaast werkte hij op het atelier van architect Vaudremer en volgde hij lessen in de beeldhouwkunst bij Henri-Charles Maniglier. Ondertussen nam hij, net als veel andere Nederlandse architecten die in het buitenland studeerden, deel aan de prijsvragen uitgeschreven door het Genootschap Architectura et Amicitia en de Maatschappij tot Bevordering der Bouwkunst. Begin 1880 ondernam Salm nog een studiereis naar Noord-Italië. Oeuvre Terug in Nederland ging Salm bij het bureau van zijn vader werken, en nam vanaf de jaren tachtig steeds meer van diens opdrachtgevers over. Vader en zoon hebben, met name in Amsterdam, veel gebouwd: banken, fabrieken, tramstations, kerken, synagogen, bruggen, villa s, winkelpanden, een aquarium en roofdierengalerij in Artis, een crematorium en een schouwburg. Het eclecticisme werd daarbij door hen als ontwerpmethode gebruikt. In het algemeen worden de ontwerpkwaliteiten van Abraham meer gewaardeerd dan die van zijn vader. De Franse invloed is ook duidelijk in zijn werk te herkennen. Voor Artis ontwierpen vader en zoon Salm tussen 1858 en 1889 verschillende gebouwen, dierenverblijven en gebruiksgebouwen: een roofdierengalerij, een ijzeren brug, een faunamuseum en bibliotheek, een bergloods, een zeeleeuwenverblijf, een dikhuidenstal en een etnografisch museum. Het Aquarium, waar Abraham Salm ook aan meewerkte, wordt wel het meest geslaagde gebouw genoemd. 3 In de collectie Salm is een tekening van dit aquarium opgenomen. 1 Het archief van J.H. Leliman wordt ook in het NAi bewaard (code LELI). 2 J. Kuyt, N. Middelkoop, A. van der Woud, G.B. Salm & A. Salm GBzn. Bouwmeesters van Amsterdam, Rotterdam 1997, In het Gemeentearchief in Amsterdam zijn 59 ontwerpen bestektekeningen en 1 schets van het Aquarium te vinden. J. Kuyt, N. Middelkoop, A. van der Woud, G.B. Salm & A. Salm GBzn. Bouwmeesters van Amsterdam, Rotterdam 1997,

3 Abraham Salm ontwierp met name voor bemiddelde stedelingen een groot aantal kapitale buitenhuizen. Een daarvan is Villa Ma Retraite, waarvan tekeningen in het NAi worden bewaard. Ma Retraite bestond uit een villa, een portierswoning, een tuinmanswoning en een koetshuis, gelegen aan de Utrechtseweg in Zeist. Het werd gebouwd in opdracht van J.C. van Marwijk Kooy, die het perceel in 1896 had gekocht. 4 Van Marwijk Kooy, directeur van Beiersch Bierbrouwerij De Amstel te Amsterdam, koos voor Salm omdat deze al diverse villa s op zijn naam had staan en al eerder voor de brouwerij gebouwen had ontworpen. Salm maakte voor de villa veel verschillende ontwerpen, varianten voor de gevels met steeds verschillende stijlkenmerken: Hollandse en Franse renaissancevormen, Duitse barok en chaletstijl. Uit de meer dan dertig voorstudies in zeer uiteenlopende stijlen koos de opdrachtgever uiteindelijk een huis met een Italiaans karakter: twee vierkante hoektorens en een centraal middengedeelte met een open arcade. Het ontwerp vertoont veel overeenkomsten met het zestiende-eeuwse Casino Borghese in Rome. Van Marwijk Kooy vroeg op advies van Salm L.A. Springer ( ) als tuinarchitect. Ma Retraite werd, met de landschappelijke tuin, een van de uitbundigste villa s van Salm. Nevenactiviteiten In 1897 werd Salm benoemd tot voorzitter van de Maatschappij tot Bevordering der Bouwkunst. Daarnaast nam hij zitting in de Schoonheidscommissie van Amsterdam. Eind 1906 reisde Salm, als voorzitter van de Maatschappij tot Bevordering der Bouwkunst, naar Amerika. Hij bezocht daar onder meer New York, Philadelphia, Washington, Chigago en Boston en ontmoette er een andere leerling van Vaudremer: Louis Sullivan. Abraham Salm overleed in In het gemeentearchief te Amsterdam zijn van de villa 47 ontwerptekeningen, schetsen en presentatietekeningen te vinden. Archief Salm fdknrs. Salm , zie J. Kuyt, N. Middelkoop, A. van der Woud, G.B. Salm & A. Salm GBzn. Bouwmeesters van Amsterdam, Rotterdam 1997,

4 Literatuur Blijdenstein, R., Ma Retraite. Een buitenplaats te Zeist, Hilversum Krabbe, C.P., Ambacht Kunst Wetenschap. Bevordering van de bouwkunst in Nederland ( ), Zwolle Kuyt, J, N. Middelkoop, A. van der Woud, G.B. Salm & A. Salm GBzn. Bouwmeesters van Amsterdam, Rotterdam Middelkoop, N.E., G.B. en A. Salm. Twee Amsterdamse architecten en een archief, Maandblad Amstelodamum 82 (1995), Salm, A. GBzn., Het kasteel te Blois, De Opmerker 20 (1885) 2, Woud, A. van der, The Art of Building. From Classicism to Modernity: The Dutch Architectural Debate , Hants/Burlington Woud, A. van der, Waarheid en karakter. Het debat over de bouwkunst , Rotterdam W., A. Salm G.Bz., Architectura 23 (1915) 25,

5 Verantwoording inventarisatie Acquisitie De collectie tekeningen van Salm is geschonken aan de Stichting Architectuur Museum, de voorloper van het NAi. Door wie en in welk jaar dit is geweest, is helaas niet bekend. Er is geen correspondentie over bewaard gebleven. De tekeningen waren destijds in passe-partouts geborgen. Bewerking M. Heijs maakte in maart 1991 een plaatsingslijst van de collectie. In 2002 zijn de tekeningen geïnventariseerd en projectgewijs geordend. Daarbinnen is een chronologische ordening aangehouden. In de beschrijvingen is achtereenvolgens project, documenten, aanvraagnummer, aantal bladen, techniek, voorstelling, datering, signering, teksten op de tekeningen en schaal genoteerd. De tekeningen werden stuk voor stuk genummerd met een t-nummer. Materiaal van Salm in andere archieven In het archief van G. van Arkel ( ) (code ARKE) bevindt zich ook materiaal van A. Salm (en van zijn vader G.B. Salm): een lichtdruk van woonhuis Tindal uit 1878 (aanvr.nr. 1) en een fotolitho van een façade voor een winkelhuis in de Kalverstraat voor dhr. J. Cohen uit 1881 (aanvr.nr. 3). Van Arkel werkte vanaf 1876 op het bureau van A. Salm. Het Gemeentearchief te Amsterdam beheert het archief van G.B Salm en A. Salm GBzn. In 1997 verscheen een catalogus van dit archief materiaal, getiteld: G.B. Salm & A. Salm GBzn. Bouwmeesters van Amsterdam. 5 Aanwijzingen voor gebruik U kunt de tekeningen in deze collectie raadplegen met behulp van de aanvraagnummers, die u in de catalogus bij de beschrijvingen aantreft. Vermeld deze aanvraagnummers, mét de code SALM, op de aanvraagbriefjes aan de balie van de NAi-studiezaal. 5 Deze catalogus is ook in de bibliotheek van het NAi opgenomen. 5

6 6

7 Aanvragen als: SALM + aanvr.nr. CATALOGUS 1880 Aquarium, Amsterdam, opdrachtgever genootschap Natura Artis Magistra. Documenten Aanvraagnummers tekening t 1 Toelichting 1 blad, lichtdruk, met doorsneden Aquariumzaal, Schoolmuseum en Hemiciele, schaal 1 op 100, gedateerd Amsterdam januari 1880, gesigneerd door Salm Villa Ma Retraite aan de Straatweg te Zeist, opdrachtgever J.H. van Marwijk Kooy. Documenten Aanvraagnummers schetsen t 2, t 3, t 4, t 5, t 6, t 7, t 8 lichtdrukken t 9, t 10 blauwdrukken t 11, t 12, t 13, t 14, t 15, t 16 Toelichting 7 bladen met schetsen: serie van schetsen van voorgevel (t 2 t 4), zijgevels ( t 5, t 6) en lengte- en dwarsdoorsnede (t 7, t 8) in potlood en aquarel op calqueerpapier op papier geplakt, gesigneerd door Salm. 2 bladen met lichtdrukken: situatietekening, ingekleurde lichtdruk, schaal 1 op 500, gesigneerd door Salm; aanzicht voorgevel met waterpartij, teksten op tekening: anno , A. Salm GBzn architect. 6 bladen met blauwdrukken: plattegronden van sous-sol, bel-etage, eerste en tweede verdieping ( t 11 t 14); perspectiefschets met aanzicht van terrassen en trappen, schaal 1 op 100 (t 15); gedeelte tuinontwerp met ingeschreven maten (t 16). 7

Vergelijkbare documenten

INHOUD. Inleiding. Biografische schets 2. Literatuur 4. Verantwoording inventarisatie 5. Aanwijzingen voor gebruik 5 CATALOGUS. Ontwerpen Gosschalk 6

INHOUD. Inleiding. Biografische schets 2. Literatuur 4. Verantwoording inventarisatie 5. Aanwijzingen voor gebruik 5 CATALOGUS. Ontwerpen Gosschalk 6 INHOUD Inleiding Biografische schets 2 Literatuur 4 Verantwoording inventarisatie 5 Aanwijzingen voor gebruik 5 CATALOGUS Ontwerpen Gosschalk 6 INLEIDING Biografische schets Isaac Gosschalk Isaac Gosschalk