Limburgse Imkerbond vzw

Transcriptie

1 Limburgse Imkerbond vzw Afgiftekantoor 3690 Zutendaal P Driemaandelijks tijdschrift van de Limburgse Imkerbond vzw België-Belgique PB/12/ Zutendaal Foto Paul Pijpers: honingbij op klimop L.I.B. vzw Jaargang 16 nr. 4 oktober-november-december 2016 Verantwoordelijke uitgever: Cyril Rubens, Dorpsstraat 53, B-3545 Halen cyril.rubens@skynet.be

2 Als de vogel spreekt, luistert de mens Albert Vandijck Honingspeurders, een familie van Afrikaanse vogeltjes, blijken bij het zoeken naar honing met mensen te communiceren. Dat blijkt uit onderzoek van de University of Cambridge en de University of Cape Town, dat gepubliceerd werd in Science. De onderzoekers bevestigen daarmee wat de bevolking van Noord-Mozambique al veel langer weet: aan de hand van een specifiek, trillend geluid begrijpen honingspeurders (Indicatoridae) dat je op zoek bent naar een bijenvolk en meestal zullen ze je ook de weg wijzen. Het is het eerste wetenschappelijke bewijs dat niet alleen huisdieren, maar ook wilde dieren ons kunnen begrijpen. Wederzijds contact Eerder onderzoek in Tanzania en Kenia wees al uit dat mensen veel vaker honing vinden met de hulp van een vogel, maar onderzoeksleider Claire Spottiswoode en haar collega s wilden uitzoeken of het contact wederzijds was. Ze rekruteerden hiervoor honingzoekers van het Yao-volk, dat in het natuurreservaat Niassa in Mozambique leeft. Honing is voor hen een belangrijk onderdeel van het dagelijkse dieet. Om een honingspeurder te roepen, maken de Yao-mannen een specifiek geluid dat ze van hun vader hebben geleerd; een vaardigheid die van generatie op generatie wordt doorgegeven. Ze volgen de vogel en blijven daarbij het trillende geluid maken, tot ze een bijenvolk bereiken. Terwijl de vogel van boom tot boom vliegt, blijft hij zelf ook geluiden maken, zodat de mensen het dier kunnen volgen. Het laat zien dat er sprake is van communicatie tussen mensen en wilde dieren, en dat ze elkaar ook begrijpen, zegt Spottiswoode. 62

3 Eeuwenlange samenwerking De relatie tussen de Afrikaanse bevolking en de honingspeurders bestaat al duizenden of zelfs miljoenen jaren, al is deze nu pas wetenschappelijk bewezen. Het is voor beide partijen een gunstige samenwerking. De honingspeurder kan makkelijk bijenvolken vinden, maar kan moeilijk bij de honing komen nadat hij een nest heeft gevonden en loopt ook nog eens het risico te worden doodgestoken door de bijen. In Memoriam Jef Reulens Het bestuur en de leden van de Imkerbond Hasselt en omstreken melden het overlijden van hun gewezen voorzitter en penningmeester Jef Reulens. Hij werd geboren te Sint-Lambrechts-Herk op 17 maart 1938 en is zachtjes heengegaan in het Jessa ziekenhuis te Hasselt op 28 augustus Jef was een zeer waardevol en bekwaam imker. Op de ledenvergaderingen was hij bijna altijd aanwezig en gaf op zijn eigen rustige manier zijn mening. Onze innige deelneming aan zijn echtgenote en familie. 63

4 FOD Volksgezondheid onderzoekt problemen bij Belgische imkers De FOD Volksgezondheid, Veiligheid van de voedselketen en Leefmilieu is een onderzoek gestart na verschillende meldingen van hagelschot bij Belgische imkers. Bij dit fenomeen ontwikkelen de eitjes en larven van bijen zich niet meer normaal. Eind juli kwam een eerste melding binnen bij de FOD Volksgezondheid van een imker die hagelschot had vastgesteld in zijn bijenkorven. Bij dit fenomeen ontwikkelen de eitjes en larven van de bijen zich onvoldoende of helemaal niet waardoor Normale raat Abnormale raat 64

5 de aangroei van de bijenpopulatie in gevaar komt. Ondertussen kwamen nog een tiental meldingen van andere imkers binnen, wat wijst op een mogelijk verband tussen de verschillende gevallen. Het DG Dier, Plant en Voeding van de federale overheidsdienst onderzoekt of de bijenwas, die bij de productie van de wasraten gebruikt wordt, de oorzaak van het probleem is. Na de eerste melding gingen experten van de FOD Volksgezondheid onmiddellijk ter plaatse bij de imker om stalen van de bijenwas te nemen voor verder onderzoek en analyse. Omdat er op enkele dagen tijd nog een tiental meldingen binnenliep van andere imkers met hetzelfde probleem, werd ook onderzoek gedaan bij de producent van de bijenwas die deze imkers aankochten. Hiermee wordt gezocht naar een verband tussen de verschillende meldingen. De eerste testresultaten tonen geen abnormale aanwezigheid van pesticiden of andere vervuilende producten zoals zware metalen of PAK s aan in de wasraten. Daarom doet de FOD Volksgezondheid nu verder onderzoek naar andere mogelijke oorzaken. Zo is onder meer een onderzoek gestart naar de zeep die gebruikt wordt bij de productie van de wasraten en wordt onderzocht of de productie conform de regels gebeurt. Bij het onderzoek wordt ook rekening gehouden dat een combinatie van verontreinigingen en specifieke omstandigheden aan de oorzaak ligt van het probleem. Met de medewerking van de imkersverenigingen en imkersbonden heeft de FOD een oproep gedaan om nieuwe gevallen onmiddellijk te melden zodat de omvang van het probleem goed in kaart gebracht kan worden. Ondertussen geeft de FOD via deze organisaties ook advies aan de imkers om de schade voor de bijenpopulatie zoveel mogelijk te beperken. Zo wordt aangeraden om honingraten die problemen opleveren onmiddellijk te verwijderen en bij te houden voor verder onderzoek. Mogelijk werpt een vergelijkende analyse van goede en slechte honingraten een nieuw licht op het onderzoek. 65

6 Nieuwe publicatie over stuifmeel Na de stuifmeelkaart die het bijencentrum in Lieteberg realiseerde samen met dr. Michel Asperges en Roeland Vaes verschijnt op 20 november het boek Pollenstof: een bijenwandeling door de wereld van bloemen en stuifmeel. In deze publicatie van 208 pagina s kan je alles lezen over stuifmeel en het belang voor bijen. Ruim 160 planten en bloemen worden beschreven aan de hand van foto s van de plant, de bloem, de bij met stuifmeelkorfje en microscopische opnames van het stuifmeel. In het boek komen verder ook de eerste resultaten van het onderzoek naar de diversiteit van stuifmeel in de provincie Limburg aan bod. Het boek in A4 formaat wordt volledig in kleur gedrukt op kwaliteitspapier en is zeer rijk geïllustreerd met prachtige en unieke foto s, voornamelijk macro-opnames. Het boek Pollenstof: een bijenwandeling door de wereld van bloemen en stuifmeel kost 19 euro. Limburgse imkers kunnen tot 1 november het boek bestellen via hun afdeling aan verminderde prijs. De afdelingen maken hun bestelling en betaling (17 euro/ boek) over aan LIB vóór 10 november. Andere imkers of geïnteresseerden kunnen tot 1 november het boek bestellen aan 17 euro (en na 1 november aan 19 euro) bij Bezoekerscentrum Lieteberg, * ofwel via info@lieteberg.be * ofwel telefonisch: Bestellingen zijn pas geldig na overschrijving van het het verschuldigde bedrag op rek. nr. BE van De Lieteberg vzw, met vermelding: Stuifmeelboek. Voor verzending wordt het bedrag verhoogd met de geldende portkosten. Bestelde boeken kunnen vanaf 20 november afgehaald worden in Bezoekerscentrum Lieteberg, Stalkerweg z/n, 3690 Zutendaal. 66

7 Inhoud 1. Inleiding 2. Hoofdstuk 1 maakt duidelijk hoe we tewerk zijn gegaan en wat het uiteindelijke doel is. 3. Hoofdstuk 2 geeft de bouw van de bloem, vooral van de voortplantingsorganen (meeldraden en stampers) en hoe de bestuiving gebeurt. 4. Hoofdstuk 3 behandelt de microscopische structuur van stuifmeel. 5. Hoofdstuk 4, het omvangrijkste hoofdstuk, geeft een overzicht van meer dan 160 (dracht)planten per seizoen. Elke bloemsoort is ondergebracht bij haar optimale bloeiperiode bv. de paardenbloem staat gerangschikt bij de lente want dan bloeit ze overvloedig al heeft ze nog een tweede en zelfs derde, minder intense bloeiperiode. Elke pagina geeft een overzicht van de bloeiende plant en/of een plantendeel, een detail van een bloem met honingbij, hommel of solitaire bij met stuifmeel en een microscopische opname van een stuifmeelkorrel (10x60). Een korte begeleidende tekst geeft enkele wetenswaardigheden en een tabel met gekleurde sterren geeft aan of honingbijen (geel), hommels (rood) en solitaire bijen (groen) zelden, gemiddeld of sterk foerageren op de plant. 6. Hoofdstuk 5 besteedt aandacht aan een onderzoek uitgevoerd in de provincie Limburg naar de hoeveelheid en diversiteit van stuifmeel doorheen het jaar. 7. Literatuurlijst en internetpagina s. 67

8 Voorspellingsmodel voor stressfactoren bijen Albert Vandijck De Europese voedselveiligheidsautoriteit EFSA werkt aan een voorspellingsmodel dat wetenschappers moet helpen bij het beoordelen van het gecombineerd effect van pesticiden en andere stressfactoren voor bijen. In feite moet er nog veel werk verzet worden want EFSA zet de krijtlijnen uit maar rekent op derden om het model vorm te geven. Professor Simon More van de universiteit van Dublin, tevens werkgroep-voorzitter bij EFSA, spreekt niettemin van een mijlpaal voor het werk dat de instelling verricht rond bijengezondheid. In de zoektocht naar verklaringen voor de verhoogde wintersterfte van honingbijen komt telkens boven water dat bijen niet blootgesteld worden aan één maar aan meerdere bedreigingen. Professor Dirk De Graaf (UGent), spreekt in dat verband van een complex samenspel van factoren, meer bepaald van een te klein voedselaanbod, pesticiden die bijen verzwakken en de varroa-mijt en andere belagers die de genadeslag kunnen toedienen. Ook ziet hij een cumulatief effect van bijenziekten: vanaf vier pathogenen in een bijenvolk sneuvelen plots veel meer bijen. De verschillende stressoren (weinig voedsel, varroa-mijt, pesticiden, enz.) hebben naar verluidt gelijkaardige effecten op bijen, treden ze samen op dan resulteert dat in een sterk verhoogde bijensterfte. Om nog Foto Paul Pijpers 68

9 meer inzicht te verwerven in dat samenspel van factoren wordt op initiatief van EFSA een voorspellingsmodel ontwikkeld. Het is in de eerste plaats bedoeld om de impact van (een combinatie van) chemische bestrijdingsmiddelen op de bijengezondheid juist te kunnen inschatten, maar het houdt tegelijk rekening met de leefomgeving (landschap en weder) van een bijenkolonie, met imkerpraktijken en met belagers in de vorm van de varroa-mijt en allerhande infecties. EFSA wendt zich nu tot experten met de vraag om het model te ontwikkelen. Daartoe wordt in de komende periode een zogenaamde tender uitgevaardigd. De volgende stap is de ontwikkeling van een protocol voor datacollectie zodat het goed functioneren van het voorspellingsmodel getest kan worden op verschillende plaatsen in Europa in verschillende omstandigheden. Professor Simon More, voorzitter van de MUST-B-werkgroep binnen EFSA, legt uit waarom het voorspellingsmodel zo belangrijk is: Experimentele studies geven ons inzicht in een specifiek proces, bijvoorbeeld de impact van één specifiek pesticide op het gedrag van foerageerbijen. Het spreekt niet vanzelf om de resultaten te extrapoleren naar het vermoedelijk effect op de gezondheid van de volledige kolonie. Op dat moment bewijzen wiskundige modellen hun nut, als belangrijk wetenschappelijk hulpmiddel om Foto Paul Pijpers een complex systeem als een bijenkolonie beter te begrijpen. Een bijenkolonie moet je naar verluidt zien als een superorganisme van individuen die elk hun taak hebben. Wat het nog complexer maakt, is dat iedere kolonie in een andere omgeving gehuisvest is en factoren zoals de aanwezigheid van voedsel (bloemen) variëren naargelang de seizoenen. 69

10 L.I.B.-Agenda oktober 2016 Imkersbond Hasselt e.o. donderdag 6 oktober om u Herkennen van bijenplanten door Geert Van de Kerkhof Stedelijk domein Kiewit, Putvennestraat 108, 3500 Hasselt De Vlijtige Bestuivers Alken maandag 9 oktober om u Inwinteren en Varroa door Dirk Bollen Gemeenschapscentrum d Erckenteel, Parkstraat z/n, Terkoest-Alken Sint-Ambrosius Pelter Bieënhallen Overpelt dinsdag 11 oktober om u De bij in beweging door Chris Roosens In het Ontmoetingscentrum t Pelterke, Jeugdlaan 4, 3900 Overpelt Imkersbond Genk dinsdag 11 oktober om u Ziekten herkennen op de bijenstand door Jan Mackowiak In de Kastert, Kasterstraat z/n., 3600 Kolderbos-Genk Zonnebie Bilzen donderdag 13 oktober om u Evalautie bijenjaar - Nosemonderzoek door Ghislain Louis In Imkerlokaal De Kieleberg, Twaalfbunderweg 20, 3740 Bilzen De Maasbie Maasmechelen vrijdag 14 oktober om u Apitherapie door Kris Vanstraelen In Kapel Heikant, Oude Baan 598 b, 3630 Opgrimbie-Maasmechelen De Klaverbie Lummen zondag 16 oktober om u Bijenproduct: Was door Roeland Vaes In Ontmoetingscentrum Oosterhof, Dr. Vanderhoeydonckstraat 56, 3560 Lummen Imkersbond Hasselt e.o. donderdag 20 oktober om u Stuifmeel en voorstellen van stuifmeelboek door Michel Asperges Stedelijk domein Kiewit, Putvennestraat 108, 3500 Hasselt Sint-Ambrosius Bocholt vrijdag 21 oktober om u Bijenproducten winnen, oogsten en gebruiken door Kris Vanstraelen In lokaal 1 van de Parochiezaal, Kerkplein 12, 3950 Bocholt De Bieëntelers van Sint-Truiden e.o. vrijdag 21 oktober om u Drachtplanten door Roeland Vaes In t Zolderke, Zepperenweg 109, 3800 Sint-Truiden 70

11 PRODUCTIEREGISTER JAAR: 2017 (gedurende 5 jaar bewaren) 71

12 IMKER Basisgegevens Naam, voornaam... Adres... Postcode en plaats... Tel./Fax: STANDPLAATS(EN) VAN DE BIJENSTAND(EN) Naam... Adres... Aantal en nummers van de ingewinterde kasten en zesramers Naam... Adres... Aantal en nummers van de ingewinterde kasten en zesramers Naam... Adres... Aantal en nummers van de ingewinterde kasten en zesramers 72

13 STANDPLAATS(EN) BIJ HET REIZEN Naam... Adres... Aantal en nummers van kasten Datum van het reizen... Pesticiden (landbouw)... Datum van behandeling... Naam... Adres... Aantal en nummers van kasten Datum van het reizen... Pesticiden (landbouw)... Datum van behandeling... Naam... Adres... Aantal en nummers van kasten Datum van het reizen... Pesticiden (landbouw)... Datum van behandeling... Naam... Adres... Aantal en nummers van kasten Datum van het reizen... Pesticiden (landbouw)... Datum van behandeling... 73

14 HONINGLOKAAL Honingoogst Adres OOGST Oogstnr.... Datum van oogsten... Referentie van de oogst.... Oogstnr.... Datum van oogsten... Referentie van de oogst.... Oogstnr.... Datum van oogsten... Referentie van de oogst.... Oogstnr.... Datum van oogsten... Referentie van de oogst.... Oogstnr.... Datum van oogsten... Referentie van de oogst

15 SAMENSTELLING VAN HET HONINGLOT (indien gemengd) Lotnummer... Samenstelling lot... Analysenummer (facultatief, vermelding op het etiket)... Lotnummer... Samenstelling lot... Analysenummer (facultatief, vermelding op het etiket)... Lotnummer... Samenstelling lot... Analysenummer (facultatief, vermelding op het etiket)... Lotnummer... Samenstelling lot... Analysenummer (facultatief, vermelding op het etiket)... Lotnummer... Samenstelling lot... Analysenummer (facultatief, vermelding op het etiket)... Lotnummer... Samenstelling lot... Analysenummer (facultatief, vermelding op het etiket)... REINIGING SLINGERLOKAAL Datum van reiniging (*)... (*) niet nodig in geval van een occasioneel 75

16 Behandelingen en diergeneesmiddelen ZIEKTEN (VASTGESTELD OF VERDACHT) Type bijenziekte... O Alle kolonies van de bijenstand O Kastnummers... Meldingsplicht PCE: ja O neen O Datum... Type bijenziekte... O Alle kolonies van de bijenstand O Kastnummers... Meldingsplicht PCE: ja O neen O Datum... Type bijenziekte... O Alle kolonies van de bijenstand O Kastnummers... Meldingsplicht PCE: ja O neen O Datum... Type bijenziekte... O Alle kolonies van de bijenstand O Kastnummers... Meldingsplicht PCE: ja O neen O Datum... Type bijenziekte... O Alle kolonies van de bijenstand O Kastnummers... Meldingsplicht PCE: ja O neen O Datum... 76

17 BEHANDELING VAN DE KOLONIES O Alle kolonies van de bijenstand O Kastnummers... Productnaam... Dosis... Methode... Datum (en duur)... Diergeneeskundig voorschrift... Opmerkingen... O Alle kolonies van de bijenstand O Kastnummers... Productnaam... Dosis... Methode... Datum (en duur)... Diergeneeskundig voorschrift... Opmerkingen... O Alle kolonies van de bijenstand O Kastnummers... Productnaam... Dosis... Methode... Datum (en duur)... Diergeneeskundig voorschrift... Opmerkingen... BEHANDELING VAN NAAKTE ZWERMEN (zonder ramen) O Alle zwermen... O Zwermnummers... Diergeneesmiddelen... Dosis... Methode... Datum (en duur)... 77

18 BEHANDELING VAN GESTOCKEERDE RAMEN O Alle ramen in stock... O % of kastnummers... Productnaam... Dosis... Methode... Datum (en duur)... Opmerkingen... O Alle ramen in stock... O % of kastnummers... Productnaam... Dosis... Methode... Datum (en duur)... Opmerkingen... REGISTER V/D BEHANDELINGSPRODUCTEN Voorraad op 01/01/20... Diergeneesmiddel.... Opmerkingen... Diergeneesmiddel.... Opmerkingen... Diergeneesmiddel.... Opmerkingen... 78

19 Aankoopdatum:... Diergeneesmiddel.... Opmerkingen... Aankoopdatum:... Diergeneesmiddel.... Opmerkingen... Aankoopdatum:... Diergeneesmiddel.... Opmerkingen... Voorraad op 31/12/20... Diergeneesmiddel.... Opmerkingen... Diergeneesmiddel.... Opmerkingen... Diergeneesmiddel.... Opmerkingen... 79

20 Aankopen en verkopen NAAKTE ZWERMEN, KOLONIES, KONINGINNEN, BIJENPAKETTEN Aankoop van... Datum... Verkoper... Hoeveelheid... Herkomst... Bestemming... Opmerkingen Aankoop van... Datum... Verkoper... Hoeveelheid... Herkomst... Bestemming... Opmerkingen Aankoop van... Datum... Verkoper... Hoeveelheid... Herkomst... Bestemming... Opmerkingen

21 BIJENWAS : AANVOER O Eigen productie... O Aankoop - Verkoper... Datum... Aantal waswafels en/of kg... Opmerkingen... O Eigen productie... O Aankoop - Verkoper... Datum... Aantal waswafels en/of kg... Opmerkingen... O Eigen productie... O Aankoop - Verkoper... Datum... Aantal waswafels en/of kg... Opmerkingen... BIJENWAS : VERKOOP Verkoop - Koper... Datum... O Ruwe was (kg)... O Wasraten... Opmerkingen:

22 AANKOOP VAN HONING Datum... Koper... (Lot)... Opmerkingen Datum... Koper... (Lot)... Opmerkingen Datum... Koper... (Lot)... Opmerkingen Datum... Koper... (Lot)... Opmerkingen Datum... Koper... (Lot)... Opmerkingen

23 VERKOOP VAN HONING (enkel bij verkoop aan niet-particuliere personen) Datum... Koper... (Lot)... Opmerkingen Datum... Koper... (Lot)... Opmerkingen Datum... Koper... (Lot)... Opmerkingen Datum... Koper... (Lot)... Opmerkingen

24 VOEDEREN, PRIKKELEN O Alle kasten van de bijenstand(en) O Kastnummers... Productnaam... Periode... Datum van aankoop... Verkoper... Indien commercieel product Lotnummer... Opmerkingen... O Alle kasten van de bijenstand(en) O Kastnummers... Productnaam... Periode... Datum van aankoop... Verkoper... Indien commercieel product Lotnummer... Opmerkingen... O Alle kasten van de bijenstand(en) O Kastnummers... Productnaam... Periode... Datum van aankoop... Verkoper... Indien commercieel product Lotnummer... Opmerkingen... 84

25 Voederen/allerlei Deze fiches voor het registreren van productiegegevens worden louter indicatief verstrekt. Dergelijke informatie kan even goed op de kastfiches worden ingevuld. Deze documenten dienen gedurende 5 jaar te worden bewaard. O Alle kasten van de bijenstand(en) O Kastnummers... Productnaam... Periode... Datum van aankoop... Verkoper... Indien commercieel product Lotnummer... Opmerkingen... GEURSTOFFEN, LOKSTOFFEN Gebruikte producten BRANDSTOFFEN VOOR BEROKER Gebruikte producten in de beroker... 85

26 Opmerkingen en algemene info 86

27 De Verenigde Taxanders zondag 23 oktober om u Hygiene in de bijenteelt - door Eugeen Van Hove In C.C. De Meulen, Molenstraat 2 C, 3980 Tessenderlo K.I.E.B.S. vzw Houthalen-Helchteren vrijdag 28 oktober om u Genetica van de soorten bijen door Dylan Elen In de Roepsteen, St.-Trudoplein z/n 3530 Helchteren L.I.B.-Agenda november 2016 Bieëntelersbond Diepenbeek donderdag 3 november om u Inwinteren door Frans Daems In Imkerlokaal De Kieleberg, Twaalfbunderweg 20, 3740 Bilzen Imkersbond Hasselt e.o. donderdag 17 november om u Bijenziekten opsporen door Jan Mackowiak Jan Stedelijk domein Kiewit, Putvennestraat 108, 3500 Hasselt De Bieëntelers van Sint-Truiden e.o. vrijdag 18 november om u Oxaalzuurbehandeling door Roeland Vaes In t Zolderke, Zepperenweg 109, 3800 Sint-Truiden K.I.E.B.S. vzw Houthalen-Helchteren vrijdag 18 november om u Algemene Vergadering In de Roepsteen, St.-Trudoplein z/n 3530 Helchteren De Vlijtige Bestuivers Alken zondag 20 november om u Praatcafe door het bestuur Gemeenschapscentrum d Erckenteel, Parkstraat z/n, Terkoest-Alken De Verenigde Taxanders zondag 20 november om u Propolis winnen en gebruiken door Claudio Cavaliere In C.C. De Meulen, Molenstraat 2 C, 3980 Tessenderlo Bieëntelersbond Diepenbeek donderdag 24 november om u Oogsten en bewerken van propolis door Claudio Cavaliere In Imkerlokaal De Kieleberg, Twaalfbunderweg 20, 3740 Bilzen 87

28 De Maasbie Maasmechelen vrijdag 25 november om u Gebruik van propolis door Roeland Vaes In Kapel Heikant, Oude Baan 598 b, 3630 Opgrimbie-Maasmechelen L.I.B.-Agenda december 2016 K.I.E.B.S. vzw Houthalen-Helchteren zaterdag 3 december om u 25ste Eindejaarsfeest In de Roepsteen, St.-Trudoplein z/n 3530 Helchteren Sint-Ambrosius Hamont vrijdag 9 december om u Wasverwerking en behandeling door Georges Caubergs In De Burg, Burg 34, 3930 Hamont Sint-Ambrosius Bocholt vrijdag 9 december om u Drachtplanten en drachtgebieden door Van de Goor Louis In lokaal 1 van de Parochiezaal, Kerkplein 12, 3950 Bocholt Imkersbond Genk dinsdag 13 december om u Behandelingsmethoden en producten tegen de Varroa door Henri Daems In de Kastert, Kasterstraat z/n, 3600 Kolderbos-Genk De Bieëntelers van Sint-Truiden e.o. vrijdag 16 december om u Imker worden iets voor u? door Roeland Vaes In t Zolderke, Zepperenweg 109, 3800 Sint-Truiden 88

29 Bijenventilator koelt bijennest af Albert Vandijck De grote Aziatische honingbij (Apis dorsata) koelt zijn bijennest en honingraat op een wel heel bijzonder wijze af: door in een ritme te bewegen dat lijkt op een ademhaling. Het nest van de Aziatisch honingbij is groot, log en wordt gebouwd in bomen op de open vlakte. Wat te doen bij extreme hitte, iets wat in het leefgebied van deze bij nogal eens voorkomt? Er wordt een bijenventilator gevormd. Onderzoekers van de Unief van Graz (Oostenrijk) onderzochten hoe zo n koelsysteem werkt. Waaiers en gordijnbijen Het team richtte dag en nacht een infraroodcamera en een trilling- meter op een aantal bijenkoloniën in Nepal. De bijen die de centrale honinggraat bedekten, vormden een soort bijengordijn, bestaande uit vijf tot zeven lagen van deze beestjes. Bepaalde bijen, door de onderzoekers waaiers genoemd, bleken niet netjes in lijn met hun buren te zitten, maar in tegengestelde richting. De taak van deze waaiers is op zo n manier te flapperen met hun vleugels dat ze koele regio s in het nest creëren. Een ander mechanisme om de honingraat koel te houden, is volgens de auteurs van de publicatie in PLOS ONE het synchroon bewegen van de gordijnbijen. Hoewel ze het niet direct geobserveerd hebben, denken de onderzoekers dat dat als volgt werkt. De binnenste bijen zetten zich af met hun poten tegen de honingraat. Daardoor wordt de ruimte binnen in het nest groter. Dat verlaagt de luchtdruk, waardoor koele lucht van buiten het nest wordt aangetrokken. Dit lijkt wel wat op de inademing van een zoogdier. Het bijengordijn ademt vervolgens uit door weer te ontspannen. De ruimte in de het nest wordt kleiner en de inmiddels verwarmde lucht wordt eruit geperst. En zo zouden de bijen dus ook zorgen voor een beetje koelte op hete dagen. 89

30 Uitbouw Lieteberg tot provinciaal steunpunt bijenteelt Raymond Lambie De imkerij speelt al zeer geruime tijd een belangrijke rol in de provincie Limburg. Waar het eerst voor voornamelijk de landbouwers op de arme Kempische zandgronden een belangrijke aanvulling was op het gezinsinkomen, is ze vandaag uitgegroeid tot een onmisbare economische factor voor de Haspengouwse fruitteeltsector. Toch wordt de imkerij in Limburg haast uitsluitend bedreven door hobbyisten terwijl een zekere professionalisering zich opdringt ten gevolge van diverse problemen die zich momenteel stellen in de bijenteelt. Al van bij de oprichting in 1990 tracht het bijencentrum in Lieteberg in de mate van het mogelijke de imkers te ondersteunen. Eerst en vooral als bevruchtingscentrum voor Carnicabijen maar de voorbije 10 jaar voornamelijk door het aanbieden van scholing. Elk jaar opnieuw wordt een cursus voor beginnend imker en een cursus voor gevorderd imker aangeboden, naast infoavonden, symposia en andere activiteiten. In Lieteberg wordt getracht op dit vlak een zekere vorm van professionalisering na te streven door enerzijds projectsubsidies en anderzijds door het inzetten van eigen financiële middelen die gegenereerd worden uit toeristische activiteiten. Toch is er veel meer nodig om de Limburgse bijenteelt te ondersteunen. De oprichting van een provinciaal steunpunt bijenteelt kan enerzijds fungeren als een gedegen begeleidings- en ondersteuningscentrum voor imkers, maar tegelijkertijd ook een wetenschappelijke brug slaan tussen de onderzoekscentra (o.a. Universiteit Gent) en de imker in het veld. De centrale ligging van Lieteberg (in de directe nabijheid van zowel belangrijke noord-zuid- als oost-west verbindingen) maakt dat een dergelijk provinciaal steunpunt bijenteelt hier op zijn plaats is. Bovendien is er al heel wat infrastructuur aanwezig die kan ingezet worden. Lieteberg beschikt naast een professionele bijenhal met bevruchtingsstanden over een uitgeruste ruimte voor praktijkgericht onder- 90

31 zoek, een auditorium, enz. Een regionale coördinator/consulent in vast dienstverband ontbrak om de faciliteiten optimaal in te zetten en verder uit te bouwen. Met steun van de provincie Limburg en een financiële injectie gedurende 2,5 jaar via een subsidieproject in het kader van Platteland Plus projecten wordt weldra in Lieteberg een Provinciaal Steunpunt Bijenteelt opgericht. De voornaamste projectkost is de loonkost voor een coördinator/consulent die het steunpunt op een professionele manier moet uitbouwen. Hij zal ook de opdracht krijgen om de nodige financiële middelen te zoeken voor een bestendiging van Provinciaal Steunpunt Bijenteelt. Bedoeling is dus Het opstarten van gecentraliseerde dienstverlening op maat van de imker Het optimaliseren van de bestuivingsdiensten voor de imkerij Het opstarten van een praktijkgericht onderzoek, i.c. het uitbouwen van een datamonitoringssysteem, optimalisatie selectienetwerk en demonstratieve onderzoeken Flankerende werking voor het grote publiek Na de aanwerving van coördinator/consulent zal de komende winter het Provinciaal Steunpunt Bijenteelt opgestart worden en zal vanaf het voorjaar de Limburgse imker regelmatig geïnformeerd worden over de activiteiten en diensten van het nieuwe steunpunt. 91

32 Bij vindt geen voedsel als lucht verontreinigd is Albert Vandijck Luchtverontreiniging verandert de geur van bloemen en planten. Dat brengt bijen in de war, ontdekten weten-schappers van Penn State University. Luchtverontreini-ging zorgt ervoor dat bijen er langer over doen om voedsel te vinden, waardoor de efficiëntie afneemt waarmee ze bestuiven af. Luchtverontreinigende stoffen kunnen chemisch reageren met plantaardige geurmoleculen. De geuren van bloemen en planten die door de pollutie veranderd worden, brengen bijen in de war. Het is namelijk op geuren dat bestuivende insecten een beroep doen om voedsel te vinden. Als gevolg daarvan doen ze er langer over om voedsel te vinden en neemt de efficiëntie waarmee ze bestuiven af. Dat gebeurt omdat de chemische interacties de levensduur van de geurmoleculen aantasten en de bijen langer zoekende zijn en daardoor minder grote afstanden afleggen. Meer luchtvervuiling, minder bloemengeur Als insecten naar voedsel zoeken, detecteren ze geurmoleculen van bloemen en bloeiende planten in de lucht. De wind kan deze moleculen honderden meters verderop brengen. Veel insecten hebben hun nesten op bijna 1 kilometer afstand van de voedselbron. Dat wil zeggen dat de geuren een erg lange afstand kunnen overbruggen, zegt Jose D. Fuentes van Penn State University. Elk insect vindt zijn voedsel op basis van geuren en dat doen ze door van plaatsen met een lage concentratie van deze geur naar plaatsen met een hoge concentratie te vliegen. De geuren van planten kunnen echter afbreken als de lucht vervuild is door bijvoorbeeld ozon. Dit afbraakproces leidt tot nog meer luchtverontreiniging zoals de vorming van de vrije radicalen hydroxyl of nitraat, die opnieuw de verdere afbraak van bloemengeuren veroorzaken. 92

33 Dennenhars en laurier De geurmolecule alpha-pineen, een bestanddeel van dennenhars, kan 40 uur overleven in een ozonvrije omgeving. Als het ozongehalte tot 60 deeltjes per miljard opklimt wat door het Amerikaanse milieuagentschap als matig vervuild wordt beschouwd overleeft de molecule slechts 10 uur. Bij 120 deeltjes ozon per miljard daalt de levensduur van de molecule tot een uur. De molecule beta-myrceen, die onder meer voorkomt in de etherische olie van laurier, venkel, dille en dragon, kan 1 kilometer reizen in een ozonvrije atmosfeer, slechts de helft bij 60 deeltjes per miljard en amper 300 meter bij 120 deeltjes per miljard. Foto Paul Pijpers Geblinddoekt koffie halen In een ozonvrije omgeving deed 20 procent van de bijen er 10 minuten over om een bepaalde geurmolecule te detecteren. Als de ozon steeg tot 20 deeltjes per miljard, deed hetzelfde aantal bijen er 180 minuten over om het voedsel te lokaliseren. Het is ongeveer hetzelfde als een kop koffie gaan halen in de dichtstbijzijnde koffiebar terwijl je geblinddoekt bent, zegt Fuentes. Wij kunnen dat niet zonder zicht. Hetzelfde geldt voor bestuivers als we de geuren van de omgeving verstoren. Een terugval in de bestuiving kan verregaande gevolgen hebben voor planten en gewassen die afhankelijk zijn van bestuiving voor hun voortbestaan, merkt Fuentes op. Honingbijen en andere bestuivers ondervinden wereldwijd problemen en hun voortbestaan is in gevaar. Nochtans zijn ze van onschatbare waarde voor ons. Hoe beter we weten wat hun voortbestaan bedreigt, hoe beter we gewapend zijn om stappen te ondernemen indien nodig, concludeert hij. 93

34 Alles voor de imkers Alle materialen, kasten, was, slingers, rijpers, voeders, potten, enz. Tevens alle bijenproducten Openingsuren Woensdag - Donderdag - Vrijdag - Zaterdag van 900 tot uur. Zondag, maandag & dinsdag gesloten. Afspraak op tel. 0473/ Ons adres: Claes Michel O.L.Vrouwstraat 115, 3550 Heusden Zolder Imkermaterialen Geller Broicher Straße 229, DL Würselen-Euchen 600 glazen 500 gr incl. deksel/karton per stuk 0,27 euro Originele Segeberger kunststofkast, dak en bodem 16,80 euro Simplex houtenkast:1 bodem, 2 broedb.,1 honingz.,1deksel 95,50 euro Ramen DN of Zander bedraad per stuk 0,84 euro Ramen simplex in delen per stuk 0,49 euro opgedraad 0,79 euro Waswafels 1 ste kwaliteit vanaf 20 kg per kilogram 9,40 euro Varrox verdamper/azijnzuur/oxaalzuur/pollen/honinglikeur/mede/honingcreme Bijenwas pastillen 100% zuiver vanaf 25 kg per kg 8,20 euro Honingzeep 100gr in folie verpakt 78 stuks per stuk 0,49 euro Honingdoppelbaren 100 gr vanaf 0,77euro Edelbonbons 100gr vanaf 0,68 euro Gunstprijs:shampoo,mede,honingbonbons,koninginnebrij. De goedkoopste zaak in de Benelux Telefoon 0049/ of mail info@bienenzuchtbedarf-geller.de GSM 0049/ website 94

35 L.I.B.-Werkgroepen Bestuiving Hubert Swinnen Bautershoven 103, 3800 Sint-Truiden, 011/ Bibliotheek Johan Cardinaels Boonskuilstraat 3, 3910 Neerpelt, 011/ Bijenweide Rik Bosmans Weerterweg 125, 3950 Bocholt, 089/ Albert Reynaers Hoogveldstraat 56, 3600 Genk, 089/ Educatieve bijenstanden Nieuwenhoven Hubert Swinnen, Bautershoven 103, 3800 Sint-Truiden, 011/ Kempische Imkervereniging Educatieve Bijenstand op t Sonnis (K.I.E.B.S. vzw) Albert Vandijck, Heerstraat 2, 3530 Helchteren, 0498/ Experimentele bijenstand Frans Daems Abdijsite Herkenrode, 3500 Hasselt, 013/ Gezondheidsdienst Ghislain Louis Kleistraat 20, 3730 Hoeselt, 0474/ Juridische werkgroep Bart Meulemans guanxi@pandora.be 0485/ Kwartaalblad Raymond Lambie Gijzenveldstraat 43, 3690 Zutendaal, 0476/ Albert Vandijck Eynderweg 14, 3530 Helchteren, 0498/ Materiaalmeester Roger Warson Oude Baan 616, 3630 Maasmechelen, 089/ Scholingsorganisator Frans Daems Meilrijk 64, 3290 Deurne-Diest, 013/ Selectiewerkgroep Hubert Seevens Jonkherenbos 20, 3740 Bilzen, 089/

36 Bestuur & Afdelingen Limburgse Imkerbond vzw Erevoorzitter Voorzitter Ondervoorzitter Secretaris Penningmeester Frans Daems, Meilrijk 64, 3290 Deurne-Diest 013/ Ghislain Louis, Kleistraat 20, 3730 Hoeselt 0474/ Dirk Awouters, Hechtelsebaan 30, 3941 Eksel 011/ Cyril Rubens, Dorpsstraat 53, 3545 Zelem 013/ Roger Swinnen, Meldertsebaan 53, 3560 Lummen 013/ Rekening LIB vzw: IBAN BE BIC ARSPBE De Vlijtige Bestuivers, Alken Antoine Maes 0483/ De Klaverbie, Lummen Roger Swinnen 013/ De Zonnebie, Bilzen Pierre Reyskens 089/ Sint-Ambrosius, Bocholt Jos Versleegers 089/ Bieëntelersbond, Diepenbeek Hubert Seevens 0474/ Sint-Ambrosius, Geistingen Willy Smeets 0472/ Koninklijke Imkersbond, Genk Rudi Hansen 089/ Imkersbond, Hasselt Diana Elens 011/ De Heikneuters, Hechtel Willy Drees 011/ K.I.E.B.S. vzw, Houthalen-Helchteren Albert Vandijck 0498/ Sint-Ambrosius, Hamont Jaak Hendrikx 011/ Bieënbond, Leopoldsburg Jos Tormans 011/ De Heidebloem, Lommel Jos Nijs 011/ De Maasbie, Maasmechelen Roger Warson 089/ De Oeterbij, Opoeteren Jos Moors 089/ t Kempisch Bieken, Oostham Jos Camps 013/ jozef.camps@skynet.be 328 Sint-Ambr.Pelterbieënhallen, Overpelt Frans Mertens 011/ mertensfrans53@gmail.com 329 De Bieëntelers, Sint-Truiden Hubert Swinnen 011/ fb081297@skynet.be 330 De Verenigde Taxanders, Tessenderlo Philip Duts 0475/ voorzitter@taxanders.be 331 De Honingimkers, Tongeren Hubert Aerts 012/ hubertus.aerts@scarlet.be 334 De Heidebloem, Zonhoven Lieve Op De Beeck 011/ viper@skynet.be 335 Lieteberg, Zutendaal Wim Tollenaers 0474/ tollenaerswim@gmail.com