Evaluatierapportage subsidieregeling Molens

Transcriptie

1 Evaluatierapportage subsidieregeling Molens 1 Algemeen 1.1 Korte toelichting subsidieregeling Subsidieregeling molens Zuid-Holland(2013: plafond ) In principe richt de provincie zich niet op het individuele monumentale object. Uitzondering op deze regel zijn de molens. Zuid-Holland bezit momenteel 228 complete molens (naast beschermde niet-complete molens). Dat is een kwart van het totale Nederlandse molenbestand. De subsidie (uit Cultuurplan ) heeft tot doel: - de molens in goede bouwkundig staat brengen en te houden; - de molens maal- en draaivaardig houden (rust roest en een draaiende molen verlevendigt het landschap meer dan een stilstaande); - dat het publiek de molens kan beleven. - dat de molens (buitenlandse) bezoekers aantrekken In de periode is het verschil tussen subsidie voor restauratie en onderhoud administratief niet scherp getrokken en zijn beide verantwoord op deze regeling Pas vanaf 2013 is er sprake van een duidelijke scheidslijn en wordt op deze regeling uitsluitend subsidie voor instandhouding (onderhoud) verantwoord In de beleidsvisie cultureel erfgoed wordt het accent gelegd op het in goede conditie houden van het bestaande areaal. Met draaipremies wordt gestimuleerd dat molens regelmatig draaien om de onderhoudskosten op lange termijn te beperken. Gebreken worden eerder geconstateerd door het draaien en aanwezigheid van de molenaar. Eigenaren van molens kunnen subsidie aanvragen voor activiteiten die gericht zijn op het restaureren, onderhoud en draaien van molens. Voor de subsidieregeling molens Zuid Holland komen voor de instandhoudingregeling de subsidieaanvragen voor de onderhoudsperiode geheel ten laste van het subsidieplafond Voor deze regeling moet een onderhoudsplan opgesteld worden over een peride van zes jaren. De exploitatielasten komen ten laste van de betreffende jaarschijf in de meerjarenbegroting. Een aandachtspunt is dat de regeling in het onderzoeksperiode ( ) twee keer gewijzigd is door de Provincie ten gevolge van wijzigingen door de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed. Omdat de subsidies/plannen steeds een tijdsperiode van 6 jaar bestrijken, kan in een zelfde jaarschijf de bedragen staan die betrekking hebben op verschillende varianten van de regeling. Onder punt 2.2. provinciale taak is dit nader uitgelegd. Plafond 2013: In de begroting staat 3,420 mln. echter Provinciale Staten hebben bij de vaststelling van de Beleidsvisie Cultureel Erfgoed 2012 expliciet besloten jaarlijks aan het budget voor molenonderhoud toe te voegen en daarmee impliciet het bijbehorend plafond te verhogen. Hiermee werd de toekenning voor onderhoudsubsidie van per complete molen voor zes jaar verhoogd naar Het plafond is abusievelijk op het oorspronkelijk niveau blijven staan. Vanaf 2014 heet de regeling Subsidieregeling Molens Zuid Holland 2013 (wijziging nummering). 1.2 Programma in bestuurlijke planning en control cyclus College periode De subsidie regeling molens valt in Programma 4 Bestuur en Samenleving met het doel 4.5: een beschermd, bekend en beleefbaar cultureel erfgoed (vanaf Begroting 2012). In de begroting 2010 en 2011 valt de subsidie in Programma 4: Maatschappelijke Participatie. Het maatschappelijk doel is het versterken van culturele kwaliteit. Ontwikkeling en benutting van het culturele erfgoed voor de recreatieve en toeristische doeleinden.

2 1.3 Geraadpleegde documenten - Begrotingen subsidie paragraaf en beleidsteksten programma 4(begroting 2010 blz.87-97) 2011, 2012 (o.a. blz.111), 2013, 2014 (blz. 85, blz. 213) - Jaarstukken 2013, 2012, 2011, Provinciaal Molenbeleid Cultuurplan , Mooi en Meedoen, Méér ruimtelijke kwaliteit en cultuurparticipatie. - Erfenis, erfgoed en erfgoud, Beleidsvisie cultureel erfgoed Terugblik college periode Hoofdlijnenakkoord Beschikkingen m.b.t. boekjaarsubsidie voor de jaren - Provinciaal Molenbeleid Zuid-Holland, juni 2006 (concept?) met bijlage instandhoudingsbehoefte per molen (kon deze bijliage echte niet vinden). - Tussenbalans Molenbeleid Het BRIM in 2012, praktische gevolgen voor de molens, 28 sept Molenbeleid, Het beleid van de provincie Zuid-Holland in relatie tot het molennetwerk Zuid- Holland presentatie door H.B.T. Sangers, Zicht op nieuw gebruik van de molen, Mogelijkheden voor een duurzame exploitatie van de historische windmolen (2011) - Jaarrekening Stichting tot Instandhouding van Molens in de Alblasserwaard en de Vijfheerenlanden (SIMAV) 2013 en Jaarrekening 2012 Stichting Fonds Aankoop en Onderhoud Molens (FAOM) - Brim PIP overzichten van H.B.T. Sangers (excel spreadsheet) 2 Reconstructie beleidstheorie (stap 1) 2.1 Maatschappelijk probleem Het maatschappelijk probleem is om, heden, de molens in goede bouwkundige, maalvaardige en draaivaardige toestand te brengen en te houden zodat bouwkundig verval van de molens wordt voorkomen; molens die o.a. al dateren van voor het jaartal Ten gevolge van de industriele revolutie verloren de meeste molens tussen hun industriele funktie en werden vele geamoveerd. Momenteel zijn is er nog ongeveer 1000 molens, zijnde 10% van het oorspronkelijke Nederlands molenbestand over. De benodigde middelen voor het goed onderhouden van de molens kan niet, alleen, door de moleneigenaren (veelal stichtingen) worden opgebracht. Als er geen jaarlijks onderhoud en/of periodiek groot onderhoud plaats vindt, vervalt de molen. Een restauratie is dan het gevolg. De molens worden als nationaal erfgoed (monumenten) beschouwd zodat het amoveren voorkomen moet worden. Restauratie dient zoveel mogelijk voorkomen te worden omdat dit hoge kosten tot gevolg heeft. Om goed te kunnen malen en draaien, is het nodig dat de molens voldoende en gelijkmatig wind vangen. De inrichting van de omgeving van de molen is van grote invloed hierop.hoe meer belemmeringen in de nabijheid van de molen, hoe onregelmatiger de windtoevoer en hoe slechter de molen zijn functie kan uitoefenen. De omgeving van de molen wordt de molenbiotoopzone genoemd.in Zuid-Holland is dit een zone met een straal van 400 meter, gemeten uit het middelpunt van de molen. In de Verordening Ruimte zijn regels opgenomen ter bescherming van de molenbiotoop. Het verval van een juiste molenbiotoop kan het bestaan van de molen in gevaar brengen. In 2005/2006 werd een grote restauratieachterstand in Zuid-Holland geconstateerd bij de molens. Een onderzoek bracht in beeld wat de gebreken waren en wat de financiele consequentie waren om dit te verbeteren. De provincie stelde een plan op met de naam Deltaplan molens. Door een financiele injectie en restauraties in de jaren is de achterstand grotendeels opgeheven. Er zijn uiteindelijk 85 molens gerestaureeerd. Nu is het beleid gericht om restauratieachterstanden te voorkomen.door onderhoudsubsidie te verstrekken wordt het instandhouden van (gerestaureerde) monumenten gestimuleerd en achterstallig onderhoud voorkomen. 2.2 Provinciale taak De provincie is autonoom om subsidie te geven aan eigenaren voor instandhouding (onderhoud) van traditionele windmolens. De Subsidieregeling molens Zuid-Holland sluit aan bij de rijksregeling Besluit Rijkssubsidiering Instandhouding Monumenten (BRIM). De Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE) geeft ook onderhoudsubsidie voor molens op basis van deze BRIM. Om voor deze subsidie in aanmerking

3 te komen, dient er een Periodiek Instandhoudings Plan (PIP) opgesteld te worden. Het plan geeft een bouwkundig en financieel overzicht betreffende de algemene onderhoudsstaat en onderhoudwerken van de molen, verspreid over zes jaren. Op basis van dit goedgekeurd plan, door de RCE, verstrekt de provincie subsidie. 2.3 Beoogde maatschappelijke effecten 2006 Eind 2006 hebben Provinciale Staten het provinciaal Molenbeleid vastgesteld, dat de molens in een ruimer perspectief plaatst. Hierin zijn molens niet alleen objecten om te bewaren, maar ook om wat mee te doen. De volgende doelstellingen zijn geformuleerd: - de molens in goede bouwkundig staat te brengen en te houden; - de molens maal- en draaivaardig houden (rust roest en een draaiende molen verlevendigt het landschap meer dan een stilstaande); - dat het publiek de molens kan beleven. - dat de molens (buitenlandse) bezoekers aantrekken In de collegeperiode was het maatschappelijk doel het versterken van de culturele kwaliteit. Ontwikkeling en benutting van het cultureel erfgoed voor recreatie en toeristische doeleinden. In de begroting 2010 valt de subsidie in Programma 4: maatschappelijke participatie. Het maatschappelijk doel is het versterken van culturele kwaliteit. Ontwikkeling en benutting van het culturele erfgoed voor de recreatieve en toeristische doeleinden. Het provinciaal themajaar 2011 was Leve de molens!, 2007 was het Jaar van de Molen. In dat kader zijn diverse publieksevenementen georganiseerd. De achterstand bij restauratie van molens is sterk afgenomen (Deltaplan molens). In 2011 zijn de laatste 34 restauraties afgerond en kwam het totaal op 85 gerestaureerde molens.. De barometer culturele kwaliteit 1 via jaarlijkse meting van 10 variabelen was in terwijl 148 begroot was. Ook ten opzichte van de nulmeting van 100 is dit een goed resultaat te noemen. De positieve ontwikkeling van de barometer werd veroorzaakt door o.a. een ruime verdubbeling van het aantal gerestaureerde molens. Kanttekening moet wel geplaatst worden, dat een doelstelling van 5 molens waarschijnlijk een te lage doelstelling was, gezien de realisatie van 34 stuks in dat jaar terwijl financieel binnen de begroting is gebleven. Ook is het een realisatie van inspanning en meerdere partijen dan alleen provincie, nl. rijk, fondsen, sponsers en eigenaren was een overgangsjaar waarin na het Deltaplan Molens binnen het vaste begrotingsbudget subsidies zijn toegekend voor restauraties, instandhoudingsplannen en maal- en draaipremies. De periode ervoor is extra geïnvesteerd in restauraties via het Deltaplan Molens en vanaf 2013 lopen molenrestauraties mee met de subisiregeling restauratie rijksmonumneten. Via de subsidieregeling molens worden vanaf 2013 alleen nog instandhoudingssubsidies en maal- en draaipremies verstrekt Het accent wordt gelegd op het stimuleren van planmatige instandhouding van molens en. in goede bouwkundige staat houden van de molens. Met draaipremies wordt gestimuleerd dat molens ruim voldoende draaien. Hierdoor worden hogere onderhoudskosten op de lange termijn beperkt (gebreken worden eerder zichtbaar als de molen regelmatig draait en de molenaar aanwezig is). Een positief effect is dat draaiende molens het landschap verlevendigd. 1 De 10 parameters bestaan uit: gemiddeld aantal omwentelingen per molen, reductie restauratieachterstand molens, percentage gemeenten met eigen archeologiebeleid, aantal voorgelegde archeologische rapporten, percentage goedgekeurde ruimtelijke plannen op culturele aspecten, percentage basisscholen respectievelijk scholen voortgezet onderwijs met cultuur op het rooster, percentage kwaliteit gecertificeerde bibliotheken, gemiddeld wekelijks aantal voor doven ondertitelde tvuitzendingen regionale omroep, aantal hits website CHS

4 2.4 Beoogde prestaties -Onderstaande prestatie indicatoren hebben niet exclusief betrekking op de molens, maar hebben betrekking op grote monumentale complexen waarvan molens een onderdeel van kunnen zijn. Prestatie-indicatoren taak (bron begroting 2013 blz 100) Omschrijving Nulmeting Percentage bestemmingsplannen, waarin het provinciale erfgoedbelang goed is meegenomen 75% (250) 75% 80% 85% 90% 90% Omschrijving Nulmeting Aantal gerestaureerde monumenten waarbij de provincie de objectkeuze heeft gemaakt (MoMo) 0 PM Prestatie-indicatoren taak Omschrijving Nulmeting Aantal herbestemde monumentale gebouwen (zoals molens, kerken en landgoederen), waarbij de provincie een initiërende rol heeft gespeeld Het in stand houden en ontwikkelen van molens en molencomplexen als uniek Hollands beeldmerk. Ontwikkeling en benutting van dit cultureel erfgoed voor de recreatieve en toeristiche doeleinden. Behoud, herstel en beter toegankelijk maken van het Werelderfgoed Kinderdijk. -Door molentechnische advisering en uitvoering van het Deltaplan molens inlopen van de restauratie achterstand bij molens. Jaarlijkse reductie van het aantal molens op de urgentielijst bewerkstelligen (prestatieindicator). De indicator geeft het aantal molens aan waarbij de restauratie werkzaamheden nog niet zijn afgerond molens 5 molens 0 molens 2.5 Te subsidiëren activiteiten Onderhoudsactiviteiten van molens, vastgelegd in goedgekeurde BRIM/PIP-plannen (graaf-hak-breekherstel-demontage-montage-reparatie-schilder etc.). De Provincie baseert zich op het goedkeuringsoordeel van de RCE. In bijlage 1 wordt de BRIM-regeling en de PIP en de verhouding RCE, het nationaal Restauratiefonds en provincie nader uiteengezet. 2.6 Onderlinge samenhang van activiteiten, prestaties en effecten Uitvoering van de Periodieke Instandhoudings Plannen (PIP s) voorkomt het verval van molens. Goed onderhoud betekent voorkoming van hoge restauratiekosten en behoud van een draai- en maalvaardige molen. Indien geen regulier en groot onderhoud plaats zou vinden zal de molen uiteindelijk eerder op de restauratielijst terecht komen hetgeen een grote aanslag op het beschikbare budget betekent. Door aansluiting te zoeken bij de subsidieprocedure van de RCE gaat deze regeling gepaard met zo min mogelijk beoordelingskosten. Het beoordelen van onderhoudsplannen van molens is arbeidsintensief en vraagt om specifieke deskundigheid. De aanpassing van de subsidieregeling aan het BRIM en daarmee de 1 loket-gedachte is in 2006 voorgesteld en in 2010 geevalueerd.de 1-loket gedachte is in meerdere opzichten efficient, voor zowel subsidieverlener als gebruiker. Naast overheidssubsidies is ook een eigen bijdrage van de eigenaar verplicht.

5 In de periode is met extra financiële middelen het Deltaplan Molens uitgevoerd waarbij de restauratieachterstand van 85 molens is weggewerkt (output). Door vanaf 2013 middelen te verschuiven van restauratie naar onderhoud en daarmee meer middelen beschikbaar te hebben voor de onderhoudsplannen van molens, is de verwachting dat er minder achterstallig onderhoud zal ontstaan en daarmee ook minder behoefte zal zijn aan restauraties. Voor ruim 90% van de molens is een meerjarig onderhoudsplan (throughput) opgesteld. Het langetermijn effect van dit beleid kan pas over enige jaren beoordeeld worden als duidelijk wordt of de restauratiebehoefte bij molens inderdaad minder is dan in de periode voor het Deltaplan Molens en de extra instandhoudingssubsidies. 2.7 Conclusie reconstructie beleidstheorie De beleidstheorie is beschreven in 2 opeenvolgende beleidsnota s en heeft als beoogd effect het in goede bouwkundige staat brengen en houden van molens en het maal- en draaivaardig houden van molens. Daarnaast is er ook beleid om publiek de molens meer te laten beleven en betere benutting van molens voor recreatieve en toeristische doeleinden, maar die zijn niet gekoppeld aan de subsidieregeling Molens. De te behalen prestaties zijn in de begroting niet specifiek voor de molens benoemd. Ze zijn onderdeel van bredere prestatie-indicatoren, gericht op monumenten. Alleen in het Deltaplan molens zijn specifieke aantallen te restaureren molens benoemd. In de periode zijn voor de uitvoering van het Deltaplan Molens extra financiële middelen ter grootte van ca. 2 mln aan de begroting voor het onderdeel Molens toegevoegd. De te subsidiëren activiteiten zijn gekoppeld aan rijksregels (BRIM), waarbij specifiek benoemd is welke onderhoudsactiviteiten subsidiabel zijn. Het subsidieplafond biedt voldoende financiële middelen om een 6- jarig onderhoudsplan voor alle molens in Zuid-Holland te kunnen subsidiëren met het daarvoor maximaal in de subsidieregeling vastgelegde subsidiebedrag. 3 Beschikte middelen (stap 2) Gemiddeld verstrekt subsidiebedrag per jaar:, mln. Aangevraagd Toegekend Afgewezen Vastgesteld Uitputting Jaar Plafond % van het Aantal Bedrag Aantal Bedrag Aantal Bedrag Aantal Bedrag plafond dat is vastgesteld ,6% ,4% ,6% ,7% Periode. In de periode is het onderscheid tussen subsidie voor restauratiekosten en subsidie voor onderhoud in de verantwoording van de provincie niet scherp getrokken en kunnen beide subsidies worden verantwoord op deze regeling Pas vanaf 2013 is er sprake van een duidelijke scheidslijn, en wordt op deze regeling uitsluitend de subsidie voor instandhouding verantwoord. Aantal. Bij de kolom aantal moet worden opgemerkt, dat het aantal niet het aantal molens betreft, maar het aantal eigenaren dat subsidies heeft aangevraagd. Bijv. Stichting Werelderfgoed Kinderdijk heeft voor 19 molens onderhoudssubsidie aangevraagd in 2013, de Rijnlandse Molenstichting voor 44 molens.in totaal ging het om 174 molens in Omdat het vanaf 2013 om objectsubsidies gaat, zou het aantal molens ook genoemd kunnen worden.

6 2012 In de jaarrekening 2012 staat als verklaring: Het restantbedrag is overgemaakt aan het Nationaal Restauratiefonds voor de uitbetaling van eerdere ingediende instandhoudingsplannen (BRIM/PIP) en draaipremies molens. Dit is geen verschilverklaring waarom er substantieel minder geld (2/3 minder dan begroot) is uitgegeven, alleen een verklaring wat er met het overschot is gebeurd. Uit nadere interne analyse blijkt, dat er voor de BRIM/PIP periode geen onderhoudsplannen zijn ingediend, alleen restauratieprojecten Provinciale Staten hebben bij de vaststelling van de Beleidsvisie Cultureel Erfgoed 2012 expliciet besloten jaarlijks aan het budget voor molensubsidies toe te voegen en daarmee impliciet het bijbehorend plafond te verhogen. Het plafond is daarom ten onrechte op het oorspronkelijk nivo van 3,420 mln blijven staan. De gepubliceerde cijfers worden hier gehanteerd dus excl.de vergeten verhoging van De uitputting bedraagt bijna 111% indien het plafond van 3,784 mln wordt gehanteerd. Het plafond is dus overschreden. Het grootste deel van de moleneigenaren heeft de subsidie voor de 6-jarige onderhoudsperiode al in 2013 of 2014 aangevraagd. De raming van het plafond vanaf 2015 is derhalve een stuk lager. Voor de subsidieregeling molens Zuid Holland komen voor de instandhoudingregeling, die een periode van 6 jaar beslaat en waarvoor alle molens in Zuid Holland een onderhoudsplan op dienen te stellen de subsidieaanvragen geheel ten laste van het subsidieplafond De exploitatielasten hiervan komen ten laste van de betreffende jaarschijf in de meerjarenbegroting. Onderstaande tabel kan niet eenvoudig gevuld worden voor de subsidieregeling molens. Derhalve wordt verwezen naar de link naar IDMS waar het brondocument van de afdeling subsidies staat 4 Vastgestelde activiteiten (stap 3) De onderhoudsplannen BRIM/PIP voor molens worden ingediend bij de RCE. De RCE beoordeelt de plannen en na goedkeuring verleent de RCE subsidie aan de eigenaar. Deze verlening en de daarbij behorende begroting is de basis voor de aanvraag bij de provincie om aanvullende onderhoudssubsidie aan te vragen. Na afloop van de subsidieperiode moet door de moleneigenaar een aanvraag tot vaststelling ingediend worden, zowel bij de RCE als bij de provincie, inclusief een prestatieverlaring met toelichting op de verschillen tussen de begroting en feitelijke realisatie. Ook moet een inspectierapport na uitvoering van de werkzaamheden worden opgesteld. 5 Behaalde prestaties (stap 4) De subsidie wordt uitsluitend verleend aan goedgekeurde aanvragen door de RCE. Met minimale beoordelingskosten voor de provincie wordt de doelstelling, het instandhouden van molens door onderhoudskosten te financieren, bereikt. Molens die draaien, laten tijdig onderhoudsgebreken zien. Indien het onderhoud tijdig wordt uitgevoerd, worden hoge restauratiekosten voorkomen. Draaipremies worden uitgekeerd aan de hand van een omwentelingenteller. Deze is op de wiekenas geplaatst en verzegeld door de provincie. Op deze manier is bekend hoeveel omwentelingen de molen gemaakt heeft. De afgelopen jaren ligt het aantal omwentelingen per molen gemiddeld tussen de en Subsidie wordt toegekend op basis van het aantal geregistreerde omwentelingen, met een minimum van per jaar. In de evaluatieperiode veranderde de subsidieregeling tweemaal. Het succes van de subsidieregeling is altijd afhankelijk van drie hoofdpartijen: de moleneigenaar, de RCE en de provincie. Door het beoordelen van de aanvraag door de RCE en het opvolgen van deze beoordeling bespaart de provincie veel tijd en is de subsidieverlening eenvoudig. Onderstaande tabel geeft aan dat het percentage molens met een periodiek instandshoudingsplan (PIP) is gestegen van bijna 76% in 2007 naar ruim 92 % in Voor 2014 zal waarschijnlijk 97% worden bereikt. De drie eigen molens van de provincie worden niet meegerekend.

7 aantal molens met PIP + subsidie provincie aantal molens geen subsidie aangevraagd aantal molens met afgewezen subsidie aanvraag aantal molens eigen provinciaal bezit Totaal aantal molens in Zuid Holland Totaal aantal molens in ZH excl. Provinciaal bezit % toewijzing subsidie van totaal aantal molens 75,6% 86,7% 91,1% 91,6% 91,6% 91,6% 92,4% % niet aangevraagd 24,4% 12,9% 8,9% 8,4% 8,0% 7,1% 4,0% % afgewezen 0,0% 0,4% 0,0% 0,0% 0,4% 1,3% 3,6% 2013 laat een toename zien van afgewezen subsidie aanvragen. De oorzaak ligt bij het het overschrijden van het beschikbare budget van de RCE en het incompleet aanleveren van plannen. In de regeling van de provincie is opgenomen dat alleen provinciale subsidie verstrekt wordt als de RCE een subsidieverlening heeft verstrekt. Anno 2014 hebben de volgende molens geen PIP plan en hebben dit vanaf 2007 ook nooit gehad: - de Souburghse Molen. Dit wordt een kostbare restauratie. - De gemeente Den Haag met 2 molens. De gemeente Gouda met de molen De Roode leeuw Er is een klein percentage afwijzigingen, maar analyse leert dat vaak in een volgend jaar de subsidieaanvraag wel succesvol is. Prestatie indicatoren zoals vermeld in de begroting en in paragraaf 2.4 zijn samengestelde indicatoren en niet specifiek gericht op molens. De subsidieregeling molens is echter ontwikkeld om specifieke molendoelstellingen zoals verwoord in het molenbeleid te realiseren. Voor het realiseren van die doelstellingen zijn bovengenoemde prestaties relevant. 6 Gerealiseerde effecten (stap 5) Het aantal molens met goedgekeurde PIP s is van 170 in 2007 naar 208 in 2013 gegaan. Bijna alle molens die een onderhoudsplan hadden ingediend, hebben ook voor de komende periode een PIP ingediend. In de periode zijn er 7 molens bijgekomen die nog niet eerder aan de subsidieregeling hebben deelgenomen. Dat betekent in concreto dat er voor 97% (2014) van de molens een goed onderbouwd onderhoudsplan is opgesteld voor de komende jaren. Ervan uitgaande dat deze plannen daadwerkelijk worden uitgevoerd, is het aannemelijk dat het doel van de regeling, nl. het verminderen van het aantal restauraties, gerealiseerd wordt. 7 Mate van doeltreffendheid (stap 6) De molens staan er anno 2014 goed bij! Dat is het resultaat van een lange en kostbare restauratieperiode daaraan voorafgaand. Door vervolgens tijdig en regelmatig onderhoud uit te voeren, wordt verval voorkomen. De subsidieregeling is in zeer hoge mate doeltreffend waar het gaat om het realiseren van de activiteiten (uitvoeren 6-jaarlijkse onderhoudsplannen) en op het maal- en draaivaardig houden van de molens. Of het effect van molens op langere termijn in goede staat houden en minder noodzakelijke restauraties ook gerealiseerd wordt, is nu nog niet te zeggen. Dit zal over enkele jaren blijken als ca. 10 jaar na de uitvoering van het Deltaplan Molens en het aansluitende meerjarige onderhoud, de restauratiebehoefte minder groot is dan in de periode van voor het Deltaplan Molens. De verwachting is dat dit zeker het geval zal zijn. De molens zijn niet rendabele objecten en kunnen het benodigde geld niet zelf genereren. Het Rijk stimuleert onderhoud door de subsidie. De subsidie van het Rijk is niet voldoende, de moleneigenaar moet zelf procentueel nog een hoge eigen bijdrage financieren. De Provincie subsideert daarom aanvullend teneinde het voor de moleneigenaar mogelijk te maken met een eigen bijdrage de financiering van het onderhoud rond te krijgen.

8 De Provincie sluit 100% aan op de Rijkssubsidiëring. Voor de subsidie aanvrager is er sprake van 1 loket maar twee (of meer) financieringsbronnen. De subsidieverlening (vanaf 2013) van de provincie is dermate flexibel gedefinieerd, dat de moleneigenaar het onderhoudsplan binnen de 6 jaarstermijn goed kan financieren. Aan de andere kant heeft het Rijk zodanig stringente voorwaarden en ijkpunten bij de subsidieverlening, dat de provincie met minimale inspanning hierop kan steunen. Maar behoud van de molen als restauratie object bestaat niet uitsluitend uit onderhoudkosten. Indien andere exploitatie kosten van de molen op lange termijn niet kunnen worden gedekt, komt alsnog het voortbestaan van de molen in gevaar, en daarmee dus indirect het onderhoud. De subsidieregeling instandhoudingmolens is direct gekoppeld aan het object zelf en het onderhoudsplan en in die zin is de subsidie in zeer hoge mate effectief: van de meer dan 200 molens is er momenteel slechts 1 in slechte staat Voor wat betreft het langetermijn effect (minder restauraties noodzakelijk omdat goed planmatig regulier onderhoud is uitgevoerd en daarmee niet op termijn een volgend Deltaplan Molens uitgevoerd hoeft te worden) moet een voorbehoud worden gemaakt. Of het onderhoud duurzaam genoeg is uitgevoerd, is nu nog niet bekend.

9 Bijlage 1: relatie BRIM en Instandhoudingsubsidies en draaipremies Molens (uit Tussenbeleid Molens 2010) Met ingang van 2007 is de rijksregeling "Besluit Rijksubsidiëring Instandhouding Monumenten" (BRIM) van kracht geworden. Moleneigenaren moeten per molen een zesjarig Periodiek Instandhoudingsplan (PIP) opstellen. In dit plan wordt aangegeven welke onderhoudsactiviteiten noodzakelijk zijn in die periode. Het maximaal subsidiabel bedrag is door het rijk vastgesteld op per molen per zes jaar, waarvan (60%) kan worden aangevraagd bij het rijk. De provincie draagt maximaal per 6 jaar (30%) bij. De resterende (10%) dient door de eigenaar te worden gegenereerd. Het voordeel van deze regeling is dat er maar één maal in de zes jaar subsidie toegekend en afgerekend hoeft te worden en dat grotere werkzaamheden in één keer uitgevoerd kunnen worden. Dit zorgt voor een sterke afname van de administratieve last. Daarnaast kan een eigenaar van meerdere molens de subsidie flexibel inzetten over zijn molenareaal. In het Deltaplan molens is besloten om aan te sluiten bij de nieuwe systematiek van het rijk. De RCE heeft over de praktische uitvoering van de rijksregeling BRIM afspraken gemaakt met het Nationaal Restauratiefonds. Met ingang van mei 2009 heeft de provincie dat ook gedaan in de vorm van een convenant. Het Restauratiefonds functioneert als betaalkantoor aan eigenaren van molens op basis van declaraties van verrichte werkzaamheden. De provincie blijft verantwoordelijk voor de verlening en de eindafrekening van het provinciale subsidiedeel. Daarmee is voor alle betrokkenen een eenvoudig en efficiënt systeem van subsidieverstrekking operationeel dat in de pas loopt met de systematiek van het rijk. De ervaringen met het Restauratiefonds zijn goed. Na zeer beperkte aanloopproblemen verloopt de samenwerking en de uitkering van de premies prima. De huidige BRIM heeft een loopduur tot en met De samenwerking zal in 2011 worden geëvalueerd Vanaf 2013 is het ook voor de provincie mogelijk om op een eenvoudige manier jaarlijkse bevoorschotting en uitbetaling van de subsidie voor de 6-jarenplannen te doen. De samenwerking met het NRF gaat nu nog slechts over de maal- en draaipremies. Na 2010: De voorwaarden en het subsidiabel percentage zijn iets gewijzigd door de jaren heen, maar hoofdprincipe PIP is hetzelfde gebeleven. Draaipremies. Het Nationaal Restauratie Fonds doet ook de betalingen van de draaipremies. Via de draaipremies ontvangt een eigenaar een bedrag tussen de 0 en 580, afhankelijk van het aantal omwentelingen dat een molen per kalenderjaar maakt. Dit wordt geregistreerd via een teller. Met de draaipremies wordt gestimuleerd dat molens zoveel mogelijk draaien om de onderhoudskosten op de lange termijn te beperken en het landschap te verlevendigen. De kosten van deze regeling zijn beperkt, maar de effecten zijn groot. Molens in Zuid-Holland draaien veelvuldig en sommige eigenaren zijn zelfs in competitie om het hoogste aantal omwentelingen per jaar te maken.

10 Bijlage 2 evaluatie draaipremies, onderhoud en restauratiesubsidienbeleid tot nu toe Uit Provinciaal Molenbeleid Zuid-Holland, juni 2006, blz. 5 Op deze evaluatie is de huidige regeling gebaseerd en aangepast, zie vetgedrukt. Instandhouding Aan de hand van Regels voor Ruimte toetsen wij individuele bestemmings- en bouwplannen en zien daarbij toe op behoud van de molens en molenbiotopen. Het gaat daarbij altijd om een integrale afweging van meerdere factoren. Behoud van erfgoed is er daar een van, maar geen onbelangrijke. Bij planontwikkeling streven wij naar een zo vroeg mogelijk contact tussen gemeente en molenconsulent. De nadruk ligt dan op een dialoog aan de kop van het proces, opdat volstaan kan worden met een minder zware vervolgprocedure. Wij continueren dit preventief beleid. Bijna alle Zuid-Hollandse molens zijn beschermde rijksmonumenten. Het rijk hanteerde tot voor kort twee regelingen, één voor het onderhoud (BROM10) en één voor de restauratie (BRRM11) van monumenten. Naar analogie daarvan kennen ook wij op dit moment twee regelingen voor respectievelijk onderhoud en restauratie. Geen enkele overheid subsidieert overigens volledig Het gaat altijd maar om een gemaximeerd aandeel. Daarbij is de omvang van dat deel afhankelijk van het type eigenaar: stichtingen en verenigingen, gemeenten, waterschappen en particulieren. Verder verlenen wij de moleneigenaren 'draaipremies'. Hoe meer omwentelingen de molen maakt, des te meer premie. Evaluatie draaipremies, onderhoud- en restauratiesubsidiebeleid tot nu toe + Positief: De regelingen voor onderhoud en restauratie zijn doelmatig: de algehele kwaliteit van de molens is omhoog gegaan. Bijna alle molens zijn functioneel De draaipremie is een succes: jaarlijks neemt het aantal omwentelingen toe Negatief: De restauratie blijft flink achter bij de behoefte Onze regelingen kosten ons zelf veel menskracht in relatie tot betrekkelijk weinig geld Sinds 1 januari 2006 is bij het rijk het Besluit Rijksregeling Instandhouding Monumenten (BRIM) van kracht, waarin beide oude regelingen BROM (Besluit rijkssubsidiëring onderhoud monumenten 1988 (BROM) en BRRM Besluit rijkssubsidiëring restauratie monumenten 1997 (BRRM) worden samengevoegd tot één instandhoudingregeling, die tegelijk méérjarig is. In het nieuwe stelsel voor monumentenzorg verschuift het accent van restauratie naar planmatig onderhoud van monumenten. Om de eigenaar te stimuleren zijn monument goed te onderhouden, moet de regeling zo eenvoudig mogelijk zijn en zo mogelijk met toepassing van maar één overheidsloket. Dat geeft helderheid en snelheid. Moleneigenaren die rijkssubsidie willen, moeten nu voor zes jaar tegelijk één plan op stellen, het zgn. 'periodiek instandhoudingplan' (oftewel PIP). Behalve een beschrijving van staat van de molen, de voorgenomen werkzaamheden en een begroting, dient het plan een zgn. 'nulmeting' te bevatten. Deze nulmeting geeft de huidige onderhoudstoestand van de molen weer in de vorm van een inspectierapport. In Zuid-Holland hebben onze molenconsulenten inmiddels voor de meeste molens een dergelijk rapport opgesteld, hetgeen door de moleneigenaren zeer op prijs wordt gesteld. Moleneigenaren kunnen hun instandhoudingplan rechtstreeks naar OCW insturen, zonder onze tussenkomst of die van gemeenten. Maximaal zijn voor die zes jaar ,= aan kosten subsidiabel. De subsidiepercentages lopen op van 30% (lagere overheden), via 50% (particulieren) naar 60% (stichtingen). De eerste periode van zes jaar waarvoor moleneigenaren een plan in kunnen dienen loopt van 2007 tot en met Om het effect van de BRIM zo groot mogelijk te laten zijn, willen wij onze subsidieregeling ermee laten sporen. Voor ons nieuwe subsidiebeleid hanteren de volgende uitgangspunten: 1. wij zetten de draaipremies voort 2. onderhoud- en restauratiesubsidies worden samengevoegd tot één instandhoudingsubsidie 3. wij verminderen de administratieve lastendruk door: eveneens subsidies voor zes jaar toe te zeggen, zowel voor de instandhouding als

11 voor het draaien geen onderscheid meer te maken naar type eigenaar bij het percentage subsidiabele kosten van de instandhouding; voor iedereen wordt dat 30% van maximaal ,= gebruik te maken van dezelfde formulieren als de rijksoverheid, zodat de aanvrager kan volstaan met één formulier en één instandhoudingplan de aanvrager toe te staan de subsidie flexibel te gebruiken over verschillende jaren en meerdere molens (indien de eigenaar over meerdere molens beschikt) 4. onze subsidie en die van het rijk mogen gezamenlijk niet meer dan 90% van de kosten bedragen, zodat er een prikkel blijft bij de eigenaar om zelf ook bij te dragen aan de instandhouding van de molen, danwel bij gemeente en fondsen een aanvraag in te dienen. Wij zullen de ASV (en/of nadere regels) aan deze nieuwe uitgangspunten aanpassen. De provincie zelf is ook nog moleneigenaar. Wij bezitten de molendriegang in Driemanspolder in de gemeente Leidschendam-Voorburg. Voorts zijn wij vanwege de bijzonder grote landschappelijke waarde van de molenviergang te Aarlanderveen tot 2015 convenantpartij14 en dragen per jaar maximaal ,= bij in het goedgekeurde exploitatietekort. Voor onze bijzondere relatie met de molens van Kinderdijk zie hieronder. Voor de draaipremies, de instandhoudingsubsidies en de 'eigen' molens (inclusief Aarlanderveen en Kinderdijk) is jaarlijks beschikbaar draaipremies instandhouding eigen molens