ONTWERPEN AAN OVERMAAT

Transcriptie

1 ONTWERPEN AAN OVERMAAT

2 ONTWERPEN AAN OVERMAAT OPROEP TOT EEN ACTIEVE EN HAALBARE HERBESTEMMING VAN LEEGSTAANDE GEBOUWEN EN BRAAKLIGGENDE TERREINEN IN SAS VAN GENT

3 OPROEP TOT EEN ACTIEVE EN HAALBARE HERBESTEMMING VAN LEEGSTAANDE GEBOUWEN EN BRAAKLIGGENDE TERREINEN IN SAS VAN GENT

4 BENADER de overmaat aan ruimte ten gevolge van de krimp (leegstaande woningen en voorzieningen, braak liggende openbare ruimte) als een manier om ruimtelijke kwaliteit en activiteiten in Sas van Gent toe te voegen. KIES projecten die aan een lokale behoefte voldoen of aanhaken op lopende initiatieven in Sas van Gent. ZIE deze opgave niet als een negatief verschijnsel van de krimpende bevolking in Sas van Gent, maar als een uitgelezen kans om in lijn van de geschiedenis nieuwe geschiedenis te maken. ZORG dat deze projecten haalbaar zijn of, binnen een afzienbare tijd, een reële kans hebben haalbaar te worden. ERVAAR dat de projecten los van elkaar te realiseren zijn, maar dat achter de verschillende projecten wel degelijk een samenhangende kwaliteitsimpuls schuil gaat. VERPLICHT je tot een aansprekend resultaat, waar Sas van Gent trots op is. REALISEER je dat de voorstellen voor (her)bestemming ook in andere kernen van Terneuzen en in soortgelijke krimpgemeenten toe te passen zijn.

5 De leegstaande suikerfabriek in Sas van Gent 2 Ontwerpen aan overmaat

6 INHOUDSOPGAVE 1 INLEIDING Overmaat als kenmerk Nieuwe bestemming gevraagd Werkwijze Leeswijzer 5 2 DE OPROEP Leegstand nu en in de nabije toekomst Vijf projecten: een korte introductie Samen meer Vijf projecten 8 Dieren in Sas 10 Nieuwe bolwerken voor Sas van Gent 16 De Silo van Sas 24 Sas Canvas 30 Tomaten Sas Organisatie Financiën 38 3 DE VERKENNING Leegstand in kaart Prioriteitsstelling Tien opties voor ontwerpen aan overmaat 46 Oproep tot een actieve en haalbare herbestemming van leegstaande gebouwen en terreinen in Sas van Gent 3

7 1 INLEIDING 4 Ontwerpen aan overmaat

8 1.1 Overmaat als kenmerk Een overmaat aan ruimte was kenmerkend voor Sas van Gent en zal dit blijven. In het verleden kwam deze ruimtelijke overmaat tot uitdrukking in openbare ruimtes als het kanaal, de sluis en de vestingwerken. In de nabije toekomst zal deze ruimtelijke overmaat vooral ontstaan door de sloop van woningen, een vermindering van economische activiteiten, de leegstaand van voorzieningen en de stagnatie van vastgoed ontwikkeling op vrijgekomen terreinen. 1.2 Nieuwe bestemming gevraagd Hierdoor krijgt Sas van Gent nieuwe open ruimten die vragen om een passende en hoogwaardige nieuwe bestemming. In de Belvedere Gebiedsvisie Open Sas zijn hiervoor verschillende suggesties gedaan, variërend van de aanleg van nieuwe bolwerken, het helen van gave wanden in de historische pit, programmering en (tijdelijke) herinrichting van het eiland tot de aanleg van een nieuwe kreek in Sint Albert en het aanbieden van vrije kavels voor zelfbouw. Woongoed Zeeuws-Vlaanderen en de gemeente Terneuzen respectievelijk de adressant en de geadresseerde van de Belvedere Gebiedsvisie Open Sas zijn gecharmeerd van deze suggesties maar stellen, zeker in deze tijden van bezuinigingen, vast dat de investeringsmiddelen voor dergelijke ingrijpende ruimtelijke interventies grotendeels ontbreken. Zijn er geen alternatieve (her)bestemmingen mogelijk, die minder aanspraak op middelen doen, die dichter bij initiatieven vanuit de samenleving staan en die ook door anderen opgepakt kunnen worden dan de gemeente en de corporatie? Alternatieven die uiteraard blijven passen binnen de ruimtelijke en cultuurhistorische context zoals geschetst in de Belvedere Gebiedsvisie Open Sas. Met de vraag om alternatieve (her)bestemming van vrijkomende ruimte verder te verkennen, is opnieuw een subsidieaanvraag in het kader van de deelregeling Belvedere bij het Stimuleringsfonds voor Architectuur ingediend. En, na een eerdere honorering van een subsidieverzoek om de gebiedsvisie te maken, wederom met succes. 1.3 Werkwijze In lijn met de Belvedere Gebiedsvisie Open Sas is een nadere verkenning gepleegd. Allereerst is de leegstand (woningen, winkels, bedrijfsonroerend goed en braakliggende terreinen) nauwkeurig in kaart gebracht, zowel op dit moment (2010) als ten gevolge van de bouw van de multifunctionele accommodatie (MFA). Door deze MFA zullen immers onderwijs- en welzijnsvoorzieningen geclusterd worden, waardoor de huidige accommodaties van deze voorzieningen vrijkomen. Vervolgens zijn op basis van een onderzoek naar nationale en internationale voorbeelden de meest voorbeeldige opties voor (her)bestemming van de vrijkomende ruimten geïnventariseerd. Per optie is een toelichting op een specifieke aanpak gegeven, zijn links naar vergelijkbare voorbeelden gegeven, is aangegeven waar deze in Sas van Gent toegepast zou kunnen worden (in de historische pit, op het eiland en/of over het spoor), wat de ruimtevraag is, welke partijen deze zouden moeten adopteren, wat de kosten zijn en of er opbrengsten gegeneerd kunnen worden, wat de voorbereidingstijd is en wie zorg zou moeten dragen voor het beheer/exploitatie na (her)bestemming. Uiteindelijk zijn, met kennis van de situatie en potenties in Sas van Gent, tien kansrijke opties geselecteerd. De verwachting bij deze tien opties was dat deze zouden kunnen rekenen op draagvlak binnen de samenleving van Sas van Gent en dat deze ook door specifieke partijen geadopteerd zouden kunnen worden om verder te bestuderen en uit te werken. In bijeenkomsten met de gemeente Terneuzen, Woongoed Zeeuws-Vlaanderen en bewoners en ondernemers uit Sas van Gent (verenigd in de Tafel van Sas) is gebleken dat vijf voorstellen ofwel aansluiten bij lokale initiatieven ofwel zo aansprekend en haalbaar geacht worden, dat partijen zich hard willen maken om deze richting realisatie te brengen. Een abstract begrip als ruimtelijke overmaat wordt zo concreet en krijgt binnen de context van de Sasser gemeenschap een handelingsdimensie. 1.4 Leeswijzer Deze publicatie bestaat uit twee onderdelen: de oproep en de verkenning. In de oproep worden de vijf projecten gepresenteerd, waarmee de nieuwe open ruimte in Sas van Gent (zowel gebouwen als buitenruimte) een nieuwe bestemming zou kunnen krijgen. Omdat het onderzoek naar deze vijf projecten alsmede de afgevallen voorstellen voor Sas van Gent voor andere kernen in krimpgemeenten relevant en inspirerend zouden kunnen zijn, worden in het tweede deel van deze publicatie de verkenning de resultaten hiervan eveneens opgenomen. Oproep tot een actieve en haalbare herbestemming van leegstaande gebouwen en terreinen in Sas van Gent 5

9 2 DE OPROEP 6 Ontwerpen aan overmaat

10 2.1 Leegstand nu en in de nabije toekomst In Sas van Gent staan eind 2010 zo n kleine honderd op de zeventienhonderd woningen te koop, waarvan een aantal inmiddels ook feitelijk leeg staat. Daarnaast staan enkele winkels, voorzieningen en bedrijfsonroerend goed leeg. En liggen er bepaalde terreinen op een (her)bestemming te wachten of geven de indruk braak te liggen. Op korte termijn zal de nieuwe multifunctionele accommodatie/ brede school opgeleverd worden,waardoor vanuit de historische pit voorzieningen hier naar toe verhuizen en zij hun huidige huisvesting leeg achter laten. En op de wat langere termijn is de verwachting dat er ten gevolge van de dalende bevolkingsomvang van Sas van Gent zo n vijf tot tien procent van de huidige woningvoorraad niet meer bewoond zal zijn.. Krimp is zo niet meer een abstract verschijnsel of een rekensom uit een of ander onderzoeksrapport, maar letterlijk waarneembaar in het straatbeeld van Sas van Gent. Deze leegstand en vooral de impact ervan op de beleving, leefbaarheid en vitaliteit van de Sasser gemeenschap is aanleiding geweest om een kwaliteitsoffensief in te zetten. Woongoed Zeeuws-Vlaanderen en de gemeente Terneuzen hebben een visie ontwikkeld, De Renaissance van Sas van Gent, en zijn direct ook aan de slag gegaan met concrete projecten zoals de monumentale renovatie van de Vredestraat, de sloop van duplexwoningen in De Witte Wijk en herinrichting van dit gebied voor vrije kavels. Denken en doen zijn in Sas van Gent zo echt twee zijden van dezelfde medaille. Uit de leegstandskaarten nu, op korte termijn na de verhuizing naar de nieuwe brede school en op de wat langere termijn komt een beeld naar voren dat de leegstand zich eigenlijk door geheel Sas van Gent voltrekt. Niet in aaneengesloten gebieden/complexen, maar vooral gespikkeld door de gehele kern heen. Overal is, in meer of mindere mate, sprake van leegstaande woningen, winkels, bedrijven en braakliggende gebieden en gebiedjes. Dit vraagt om een gerichte, maar vooral ook kleinschalige aanpak. Een gerichte en kleinschalige aanpak, waarvoor niet alleen de gemeente en de woningcorporatie aangesproken worden, maar die juist ook door anderen in Sas van Gent opgepakt kan worden. 2.2 Vijf projecten: een korte introductie In de oproep staan dan ook vier kleine projecten en één grootschaliger project centraal. Projecten die, al dan niet tijdelijk, voor een aantrekkelijke bestemming zorgen, die van een bijzondere kwaliteit zijn, die aansluiten bij een lokale behoefte of initiatief en die passen bij de historische en hedendaagse cultuur van Sas van Gent. Deze projecten zijn: 1. Dieren in Sas. Sas van Gent beschikt over een kleine kinderboerderij, centraal gelegen in de wijk Sint Albert. Deze kleine kinderboerderij kan uitgebreid worden tot de grootste kinderboerderij van Zeeuws Vlaanderen door de terreinen en de gebouwen van twee scholen die binnenkort leeg komen te staan te annexeren. De Valckeburcht kan dienst gaan doen als ruime stal voor de dieren. Ook ontstaat er een royaal terrein voor meer en verschillende dieren. 2. Nieuwe bolwerken voor Sas van Gent Op de grens van de historische kern en de nieuwe woonen werkgebieden van Sas van Gent hebben ooit de noordelijke en zuidelijke bolwerken gelegen. De structuur van de zuidelijke bolwerken zal via een nieuw beplantingsplan hersteld worden. Om Sas van Gent zijn totale bolwerken in een nieuwe verschijningsvorm weer terug te geven, is in het kader van de oproep een voorstel ontwikkeld om tevens de noordelijke bolwerken te reconstrueren. Gekozen is voor een duurzame en landschappelijke strategie. Door het materiaal van gesloopte bebouwing uit Sas van Gent te gebruiken als constructiemateriaal kan het tracé van de noordelijke bolwerken in het landschap gereconstrueerd worden. De bolwerken worden zo als openbare ruimte toegankelijk voor de inwoners en bezoekers van Sas van Gent. 3. De Silo van Sas. De karakteristieke silo van de suikerfabriek staat leeg. Het gebied erom heen is afgesloten en verwaarloosd. Voorstel is om dit gebied weer open te stellen en hier een bijzondere speelvoorzieningen voor kinderen te maken (de Sasser Speeldernis). Daarnaast is het voorstel om de silo tijdelijk in gebruik te laten nemen voor lawaai veroorzakende sportactiviteiten, zoals skaten. Ook wordt gedacht aan oefenruimte voor bands. Zo wordt, via sport en spel, de silo en zijn omgeving weer een onderdeel van de Sasser samenleving. Oproep tot een actieve en haalbare herbestemming van leegstaande gebouwen en terreinen in Sas van Gent 7

11 4. Sas Canvas. Door leegstaande woningen en vooral winkels ontstaan dode gevels, die het gevoel van leegstand onnodig versterken. Daarom is het voorstel om de gevels van (tijdelijk) leegstaande winkels, woningen en de silo om te toveren tot markante plekken in Sas. Een aanzet wordt door ondernemers al gegeven om enkele leegstaande etalages in de winkelstraat op te fleuren met historische foto s en werk van een kunstenaar. Sas Canvas gaat een stap verder. Het voorstel is om een duidelijke routing te markeren van de winkelstraat tot en met de silo en op deze route leegstaande woningen en etalages te voorzien van een doorgaand beeldverhaal. Voorstel is om hier één centraal thema voor te nemen en wel suiker. De suikerindustrie heeft in de geschiedenis van Sas van Gent een belangrijke rol gepeeld. En suiker biedt ook vele moderne en aansprekende toepassingsmogelijkheden om een brug naar de toekomst te slaan. Sas Canvas verbeeldt zo, letterlijk en figuurlijk, de levende geschiedenis van Sas van Gent. 5. Tomaten Sas. Lege kavels en terreinen, variërend van de voortuin van een leegstaande woning tot grotere braakliggende gebieden in Sas van Gent, zullen (tijdelijk) ingericht worden om groente en fruit te verbouwen. In eerste instantie voor de eigen consumptie. Maar met een bijkomend effect voor de gehele kern dat er op deze leegstaande gebieden weer een, soms ook uiterst fleurige en kleurige, activiteit plaats vindt. De drie projecten tezamen vormen immers een nieuwe en vooral levendige route door Sas van Gent: vanaf een aangeklede winkelstraat met gedecoreerde etalages en gevels,via de geopende silo-omgeving met zijn Sasser Speeldernis en mogelijk tijdelijke activiteiten in de silo naar de gereconstrueerde noordelijke bolwerken. Zo ontstaat via drie projecten tesamen een route die overigens ook als bijzondere structuur in de Belvedere Gebiedsvisie Open Sas is voorgesteld. De overige twee projecten te weten: Tomaten Sas en Dieren in Sas bevinden zich nadrukkelijk buiten de historische kern en zullen zich vooral manifesteren in de woonwijken van Sas van Gent. Zij leveren daar een actieve bijdrage aan de Sasser gemeenschap. 2.4 De vijf projecten P12 Dieren in Sas P18 Nieuwe bolwerken voor Sas van Gent 2.3 Samen meer Via een zorgvuldige selectie zijn vijf projecten gekozen waarmee, via (tijdelijk) hergebruik een aantrekkelijk en potentieel haalbaar alternatief voor de leegstand geboden wordt. De vijf projecten kunnen separaat van elkaar ontwikkeld worden zonder afhankelijk te zijn van de voortgang van een ander project. Maar achter de keuze van deze vijf projecten gaat wel degelijk een samenhangende strategie voor wat betreft ontwikkeling en beleving schuil. Deze samenhangende strategie komt het best tot uitdrukking in de projecten Sas Canvas, De Silo van Sas en de Nieuwe bolwerken voor Sas van Gent. P26 De Silo van Sas P32 Sas Canvas P36 Tomaten Sas 8 Ontwerpen aan overmaat

12 Project 1 Dieren in Sas 10 Ontwerpen aan overmaat

13 Meer ruimte, meer dieren! Een grotere kinderboerderij, met ruimte om te spelen, paard te rijden en voedsel te verbouwen. Projectdefinitie Beoogde projecteigenaren Bij de huidige kinderboerderij over het spoor staan twee scholen.: De Valckeburcht en het Zonnehuisje. Het Zonnehuisje staat inmiddels leeg en zal binnenkort gesloopt worden. De Valckeburcht is nu tijdelijk in gebruik voor kinderopvang, maar zal eveneens leeg komen op het moment dat de nieuwe multifunctionele accommodatie (MFA) zijn deuren opent. Voor dit gebouw is het voorstel om een nieuw gebruik te introduceren: na ooit leerlingen en inmiddels kinderen uit de kinderopvang straks dieren uit de kinderboerderij op stal. In de vergrote kinderboerderij, die met enige overdrijving het kleinste dierenpark ter wereld zou kunnen worden genoemd, zou eveneens ruimte zijn voor grotere dierenweides met meer en verschillende dieren en voor een boomgaard en moestuinen om voedsel te verbouwen dat weer door de kinderen aan de dieren gevoed kan worden. Vrijwilligers uit Sas van Gent. Werkwijze en planning Verkennen van draagvlak voor het vergroten van de huidige kinderboerderij met bijzondere aandacht voor het beheer ervan. Hierbij ook een relatie leggen met onderwijsprogramma van de nieuwe brede school (begin 2011). Afspraken maken over beheer door vrijwilligers (begin 2011). Start herinrichting van kinderboerderij en aanschaf van meer dieren. Hierbij nadrukkelijk ook het hergebruik van De Valckeburcht betrekken (tweede helft 2011). Organiseren van educatieve activiteiten tussen brede school en kinderboerderij (tweede helft 2011/begin 2012). Kosten en baten Kosten: Herinrichting kinderboerderij: gemeente Terneuzen. Aanschaf extra dieren en exploitatiemiddelen voor onderhoud dieren/boerderij: gemeente Terneuzen en/of sponsors. Beheer: inzet vrijwilligers. Baten: Meer ruimte voor dieren. Vrijetijdsbesteding voor kinderen en ouders. Aantrekkelijke woonomgeving. Sociale cohesie. Bijdrage aan educatief programma brede school. Mogelijk zelfs bijdrage aan profilering Sas van Gent: kleinste dierenpark ter wereld. Relatie met gebiedsvisie In Belvedere Gebiedsvisie Open Sas worden over het spoor de kwaliteiten van het ruim wonen in een groene omgeving als leidraad genomen. Dieren in Sas draagt daartoe bij. Wellicht kan binnen de contouren van de kinderboerderij zelfs de Nieuwe Kreek van Sint Albert als verbinding gerealiseerd worden. Oproep tot een actieve en haalbare herbestemming van leegstaande gebouwen en terreinen in Sas van Gent 11

14 Voetgangers verbinding Bestaande dierenweide De Valckeburcht Kinderdagverblijf: komt vrij na verhuizing naar MFA Bailleulstraat Ongebruikt schoolplein t Hoge Sas Beneluxstraat Europalaan Sloop t Zonnehuisje X Groenstrook Rapenburg De huidige situatie rond de Valckenburcht. De nieuwe Sasser kinderboerderij wordt met haar 1.2 hectare de grootste kinderboerderij van Zeeuws Vlaanderen! Het vrijgekomen schoolgebouw de Valckenburcht kan worden omgebouwd tot informatiecentrum waar je meteen ook wat kunt drinken. Op het erf voor het gebouw lopen kippen, hanen en pauwen vrij rond. Op de moestuinen op de voormalige groenstrook aan de Rapenburg wordt groente en fruit geteeld voor de buurt... en voor de dieren! Op de bestaande dierenweide is plaats voor de grote dieren; pony s, koeien en varkens. De zijlokalen van de Valckenburcht worden omgebouwd tot ruime stallen voor deze dieren. De Bailleulstraat wordt deels afgesloten voor verkeer waardoor er een groot centraal veld ontstaat. Hier lopen de kleine en middelgrote dieren rond. Het centrale veld (voorheen parkeren voor de school) wordt omringd door een wandelpad zodat je dicht bij de dieren kunt komen. Op de vrijgekomen ruimte rond t Zonnehuisje wordt een boomgaard aangelegd. De geplukte vruchten kunnen de kinderen meenemen. De Valckenburcht, nu nog kinderopvang. 12 Ontwerpen aan overmaat

15 Ezelsveld Knorgebied STALLEN Infocentrum & Kantine STALLEN Koeienweide Knaagparkje 5 PP Eendenvijver Scharrelerf 5 PP Graasweide Boomgaard Moestuinen Een grotere kinderboerderij met boomgaard en moestuinen in en rond de vrijkomende scholen aan de Bailleustraat. Een kippenerf voor de kleintjes.. Aaien en voeren in het centrum.. En paardrijden op de weide! Schoollokalen worden stallen... Verse appels uit de boomgaard....en een moestuin voor de buurt! Oproep tot een actieve en haalbare herbestemming van leegstaande gebouwen en terreinen in Sas van Gent 13

16 14 Ontwerpen aan overmaat

17 Oproep tot een actieve en haalbare herbestemming van leegstaande gebouwen en terreinen in Sas van Gent 15

18 Project 2 Nieuwe bolwerken voor Sas van Gent 16 Ontwerpen aan overmaat

19 Met het restmateriaal van gesloopte bebouwing kunnen de noordelijke bolwerken van Sas gereconstrueerd worden Projectdefinitie Beoogde projecteigenaren Sloop alsmede renovatie en vernieuwing van bestaande (woon)gebouwen levert restmateriaal op. Voorstel is om dit materiaal (beton, steen, hout) opnieuw te gebruiken in Sas van Gent en wel door het te benutten voor een bijzonder landschappelijke project: de reconstructie van de noordelijke bolwerken van Sas. Met het restmateriaal van sloop uit de stad als bouwmateriaal kunnen de noordelijke bolwerken stap voor stap weer worden opgebouwd en ruimtelijk en beleefbaar gemaakt worden; een markante nieuwe openbare ruimte in Sas van Gent!. Eigenaren van materiaal uit de sloop van (woon)gebouwen: Woongoed Zeeuws- Vlaanderen en mogelijk ook andere woningcorporaties in de regio. Tevens: gemeente Terneuzen voor het verlenen van vergunningen en voor de bouw/aanleg en de inrichting van de bolwerken alsmede de beheerder. Werkwijze en planning Nauwkeurige berekening van beschikbaarheid en type restmateriaal op korte en lange termijn Afspraken maken over gebruik en verwerking van restmateriaal met eigenaren en afnemer(s), (sloop)aannemer en vergunninggever (begin 2011). Ontwerp voor de aanleg en inrichting van de noordelijke bolwerken (2011). Afspraken maken over beheer van de noordelijke bolwerken (2011 en 2012). Gefaseerde aanleg van de noordelijke bolwerken (vanaf tweede helft 2011 en 2012). Kosten en baten Relatie met gebiedsvisie Kosten: Slopen, scheiden en vervoeren van restmateriaal: Ontwerp en begeleiding proces: via gemeente Terneuzen. Aanleg van de noordelijke bolwerken met restmateriaal Beheer/exploitatie: via vrijwilligers / gemeente Terneuzen. Baten: Besparen op transportkosten sloopmateriaal door lokaal hergebruik Besparen op materiaalkosten voor aanleg noordelijke bolwerken Nieuwe markante openbare ruimte en entree van Sas Publiciteit voor Sas van Gent/gemeente Terneuzen. Integraal onderdeel van Belvedere Gebiedsvisie Open Sas daar waar dit het voorstel Nieuwe Bolwerken betreft. Oproep tot een actieve en haalbare herbestemming van leegstaande gebouwen en terreinen in Sas van Gent 17

20 Sloop woningen Sas Sloopmateriaal Noordelijke Bolwerken...zouden we de bolwerken kunnen herbouwen met het sloopmateriaal uit Sas van Gent? Grof sloopmateriaal wordt de ondergrond van de nieuwe bolwerken.....de uitgegraven aarde voor de waterloop vormt een vruchtbare toplaag.....en met het fijne sloopmateriaal maken we een mooie rand. Zichtbaar en begaanbaar! Oproep tot een actieve en haalbare herbestemming van leegstaande gebouwen en terreinen in Sas van Gent 19

21 Een rijtjeswoning uit Sas van Gent levert na sloop zo n 71.5 m3 aan restmaterialen op m 3 beton 10 m 3 kalkzandsteen 9 m 3 hout 17.5 m 3 dakpannen + baksteen 1 m 3 metaal..deze materialen kunnen op verschillende manieren worden hergebruikt... Ondergrond Trappen Muren Paden Meubilair 20 Ontwerpen aan overmaat

22 ...en komen op drie manieren terug in de nieuwe noordelijke bolwerken.. Muren De muren worden opnieuw gemetseld van de overgebleven (gave) bakstenen. Randen De randen zijn begaanbaar voor voetgangers en gemaakt van de mooiste restmaterialen (badkamertegels, spiegels etc..) 30M Hellingen Bestaan uit het groffe restmateriaal (beton, kalkzandsteen etc.) en en worden bedekt met opgegraven aarde uit de waterlopen. Oproep tot een actieve en haalbare herbestemming van leegstaande gebouwen en terreinen in Sas van Gent 21

23 Doorsnede 1. Ter hoogte van het terrein rond de suikerfabriek is weinig ruimte en wordt het bolwerk gevormd door een bakstenen muurtje dat zich sierlijk rond de silo vouwt. Doorsnede 2. Op de bestaande geluidswal ter hoogte van de sportvelden wordt een pad met een ballustrade van mooie restmaterialen aangelegd. Doorsnede 3. Op het braakliggende terrein in het westelijke deel van de noordelijke bolwerken is veel ruimte. Hier wordt het bolwerk vormgegeven als een mooie grashelling met wilde bloemen op een ondergrond van grof puin en aarde. 22 Ontwerpen aan overmaat

24 De Nieuwe Noordelijke Bolwerken zijn geheel gebouwd van restmaterialen uit Sas! Fasering. De bolwerken kunnen gefaseerd aangelegd worden. Het sloopmateriaal afkomstig uit de reeds geplande slooplocaties kan meteen worden gebruikt voor de aanleg van de eerste delen van het bolwerk. Met het restmateriaal van zo n 21 woning-en kunnen de bolwerken rond de suikerfabriek al worden gebouwd. In deze eerste fase kan ook vast begonnen worden met het ruimen van de wildgroei op de bestaande geluidswal en het aanleggen van een voetgangerspad. Om de noordelijke bolwerken te voltooien is in de tweede fase het materiaal van nog zo n 128 woningen nodig. RUIMEN WILDGROEI AANLEG VOETGANGERSPAD 21 woningen 128 woningen Oproep tot een actieve en haalbare herbestemming van leegstaande gebouwen en terreinen in Sas van Gent 23

25 Project 3 De Silo van Sas 24 Ontwerpen aan overmaat

26 Toegankelijk maken en herbestemmen van de Silo van Sas en zijn omgeving tot een aantrekkelijke plek voor Sas PROJECTDEFINITIE Nog niet zo lang geleden waren de silo en de suikerfabriek een belangrijke en levendige plek in Sas van Gent. Inmiddels staat de karakteristieke silo leeg, is het direct omliggende gebied afgesloten en vormt het niet of nauwelijks meer een fysiek en mentaal onderdeel van Sas van Gent. Voorstel is om de historische plek in Sas weer tot leven te brengen en wel door twee nieuwe functies in en rond de silo onder te brengen. Ten eerste wordt voorgesteld om rond de silo een Sasser Speeldernis aan te leggen, met een combinatie van restmateriaal en grond. In de silo zelf zouden tijdelijk, sport- en spelactiviteiten ondergebracht kunnen worden die elders in de kern tot (geluids)overlast zorgen: skating of bands. Door het gebied weer open te stellen, een Sasser Speeldernis aan te leggen overigens als onderdeel van de reconstructie van de noordelijke Bolwerken en ook indoor-sport en spelmogelijkheden te creëren, kan de silo en de omgeving op eenvoudige wijze een tweede leven tegemoet zien. BEOOGDE PROJECTEIGENAREN Eigenaar van de silo, commerciële exploitant van Sasser Speeldernis en (sport) verenigingen die tijdelijk een onderkomen hebben in de silo. WERKWIJZE EN PLANNING Verkenning van mogelijkheid tot tijdelijke huisvesting van vereniging(en) in de silo door gemeente Terneuzen (begin 2011). Bij gebleken mogelijkheid hiervoor, nader bepalen wat de publieke tegenprestatie wordt om bewoners en andere geïnteresseerden eenmalig per jaar (of vaker) uit te nodigen in de silo (begin 2011). Maken van afspraken over tijdelijke huisvesting (beheer, kosten, etcetera) (medio 2011). Zoeken van exploitant voor Sasser Speeldernis (2011). Ontwerpen en inrichting en Sasser Speeldernis (2011 en mogelijk eerste helft 2012). KOSTEN EN BATEN Kosten: Geschikt maken silo voor tijdelijk hergebruik. Tijdelijke exploitatie silo. Organisatie en publiciteit rond jaarlijkse publieke openstelling/activiteit. Inrichting Sasser Speeldernis. Baten: Entreegelden voor Sasser Speeldernis. Een nieuwe actief te gebruiken en betekenisvolle openbare ruimte en voorziening voor de bewoners van Sas van Gent Bekendheid genereren/ placemaking van de silo en omgeving. RELATIE MET GEBIEDSVISIE In de Belvedere Gebiedsvisie Open Sas worden de suikerfabriek en de silo als markant en beeldbepalend monument in Sas van Gent gezien, dat vraagt om een nieuwe (tijdelijke) bestemming. Oproep tot een actieve en haalbare herbestemming van leegstaande gebouwen en terreinen in Sas van Gent 25

27 Sport en spel voor kinderen Gebruik maken van restmateriaal Aandacht voor het verleden Een groenere openbare ruimte Een plek voor verenigingen....en om te picknicken.. maar zou met een paar eenvoudige ingrepen en toevoegingen kunnen transformeren tot een kloppend hart van Sas! Een nieuwe toekomst voor de suikerfabriek, een levendig centrum voor Sas. Oproep tot een actieve en haalbare herbestemming van leegstaande gebouwen en terreinen in Sas van Gent 27

28 De huidige entree naar de Silo vanuit Sas... Het nieuwe pad over de geluidswal biedt een mooi uitzicht over de sportvelden. Het Nieuwe Bolwerk is gemaakt van restmaterialen van huizen in Sas Huidige situatie rond de Suikerfabriek / Silo: verborgen achter hekken en bomen Het gebied rond de silo is direct verbonden met de historische pit van Sas van Gent. Het pad in het parkje langs het bolwerk is gemaakt van de restanten van gekapte bomen 28 Ontwerpen aan overmaat

29 Een kunstwerk op de silo refereert aan het suikkerrijke verleden van Sas en bovenop de silo is een uitkijkpunt. Carnavalsverenigingen uit Sas van Gent krijgen een plek in de suikerfabriek. De nieuwe speelplaats De Speeldernis is een spellandschap van restmateriaal. De suikerfabriek krijgt een nieuwe bestemming en is open voor het publiek. Door het ont-tegelen van het gebied rondom de suikerfabriek krijgt de plek een groen karakter Oproep tot een actieve en haalbare herbestemming van leegstaande gebouwen en terreinen in Sas van Gent 29

30 Project 4 Sas Canvas 30 Ontwerpen aan overmaat

31 Gevels van leegstaande panden worden op creatieve wijze omgetoverd tot een markante route door de stad PROJECTDEFINITIE Tijdelijk decoreren van leegstaande winkeletalages en leegstaande panden met beschilderde doeken, beschilderde gevels en/of bijzonder ingerichte etalages rond een gemeenschappelijk thema, waardoor een doorgaand verhaal verteld wordt en Sas op straat een bijzondere look & feel krijgt. Het gemeenschappelijke thema zal met de projecteigenaren benoemd moeten worden, met als voorstel om de suikergeschiedenis van Sas van Gent (zowel historisch als levende geschiedenis) als rode draad te nemen. Een ander voorstel is om dit thema te koppelen aan de jaarlijkse thematisering van carnaval. Bij voorkeur ook deze tijdelijke decoratie in een bepaalde route (winkelstraat silo) organiseren om hiermee de winkelstraat te verlevendigen/verfraaien en te verbinden met de silo. De silo zelf zou zelfs het grootste canvas kunnen worden. BEOOGDE PROJECTEIGENAREN Eigenaren/exploitanten van leegstaande winkels (al dan niet verenigd in de winkeliers/ ondernemersvereniging) en eigenaren van overig leegstaand vastgoed (woningen, bedrijfsonroerend en silo). Tevens gemeente voor het afgeven van vergunningen en mogelijk niet heffen van precariogelden. WERKWIJZE EN PLANNING Starten in de winkelstraat, aanhakend op bestaande ideeën/initiatieven van de winkel/ ondernemersvereniging: bepalen van locaties en thema s (begin 2011). Verkennen of ook andere leegstaande objecten geïnteresseerd zijn om onderdeel van een grotere route te worden (begin 2011). Aanwijzen van een organisator in de stad, die zorg draagt voor continuïteit, uitwerking, ondersteuning, zeker ook op de wat langere termijn (vanaf begin 2011). Al dan niet aantrekken van een artistieke en/of cultuurhistorische deskundige om initiatiefnemers te ondersteunen bij de feitelijke decoratie (tweede kwartaal 2011 en verder). Bij gebleken succes en het ontstaan van een bijzondere Sas Canvas-route door de pit van Sas: organiseren van publiciteit om deze kern ook op deze manier in het zonnetje te zetten (eind 2011 en verder). Bij voorkeur door de ondernemers uit de winkelstraat. KOSTEN EN BATEN Kosten: Materialen voor het decoreren en bevestigen van de decoratie (canvas, verf, foto s, techniek): eigenaren van leegstaande panden. Bij gebleken succes: middelen voor publiciteit, uitnodigen van bezoekers van buiten om de Sas Canvas-route te beleven: eigenaren van leegstaande panden en gemeente Terneuzen en Woongoed Zeeuws-Vlaanderen. Baten: Een vrolijk en kleurrijk Sas van Gent. Verbeterde woonomgeving. Publiciteit en bezoekers. Wellicht zijn er sponsors te vinden RELATIE MET GEBIEDSVISIE In de Belvedere Gebiedsvisie Open Sas wordt het voorstel voor het helen van wanden gelanceerd. Dit zou fysiek ruimtelijk kunnen gebeuren, maar het tijdelijk decoreren van leegstaande panden waardoor gevels even een nieuw uiterlijk en zeker ook een nieuwe belevingswaarde krijgen, is eveneens een uitwerking van dit voorstel. Gezien het belang om het winkelgebied te verlevendigen: bij voorkeur in een route door de historische pit (door winkelstraat naar silo). Nadere verkenning graag ook naar het tijdelijk decoreren van de gevel van de silo (via ophangen van geschilderde en/of gefotografeerde canvasdoeken). Oproep tot een actieve en haalbare herbestemming van leegstaande gebouwen en terreinen in Sas van Gent 31

32 De Sas Canvas route met huidige leegstaande gebouwen Voorstel inrichting van leegstaande etalages (bureau RechtdoorZee) Etalages en gevels van leegstaande winkels en huizen worden gedecoreerd met het etalageplan van de lokale ondernemers Ontwerpen aan overmaat

33 ...en maken tezamen van de straten in Sas een historisch openlucht museum. Met de Silo als grootste canvas! 4 Het suikerrijke verleden van Sas van Gent wordt bejubeld door een schildering van de suikerindustrie op de Silo; het eind- en beginpunt van Sas Canvas. Oproep tot een actieve en haalbare herbestemming van leegstaande gebouwen en terreinen in Sas van Gent 33

34 Project 5 Tomaten Sas 34 Ontwerpen aan overmaat

35 Lege kavels en terreinen in Sas van Gent worden ingericht als plekken om groente en fruit te verbouwen. PROJECTDEFINITIE Tijdelijk en kleinschalig kweken ( cityfarming ) in de directe woonomgeving van groente en fruit op braakliggende terreinen, in kweekzakken of bakken, in de eigen tuin en in de tuin van de vertrokken buurman of in schooltuinen. BEOOGDE PROJECTEIGENAREN Bewoners, bewonersorganisaties en scholen voor zowel het realiseren van de kweekfaciliteiten (van moestuin in de grond tot kas) als het onderhouden ervan. WERKWIJZE EN PLANNING Verkennen van mogelijkheden van professionele partijen die bewoners kunnen ondersteunen bij het zelf telen van fruit en groente, bij voorkeur ook met een korting op materialen (begin 2011). Opstellen van een informatiefolder waarin (georganiseerde) bewoners en scholen geattendeerd worden op de mogelijkheid van dicht bij huis telen van groente en fruit ( cityfarming ), voorbeelden van de vele (lichte tot wat zwaardere) manieren waarop dit kan worden toegepast alsmede een praktische gebruiksaanwijzing hoe en bij wie bewoners en scholen dit moeten effectueren (begin 2011). Aanwijzen van een informatieadres/contactpersoon waar bewoners nadere informatie kunnen krijgen; i.c. een gezicht/adres geven aan de informatiefolder (begin 2011). Beleggen van een informatieavond waar alle bewoners en schoolbesturen actief voor uitgenodigd worden. Doel van deze informatieavond is om potentiële belangstellenden nader te interesseren en mogelijk ook tot actie te laten overgaan (tweede kwartaal 2011). Bij gebleken succes: profileren van Tomatensas in regio en daarbuiten als smaakmaker voor andere kernen/gemeenten (eind 2011). KOSTEN EN BATEN Kosten: Opstellen en verspreiden van informatiefolder, organiseren van informatieavond en beschikbaar stellen van een contactpersoon waar bewoners nadere vragen kunnen stellen: via gemeente Terneuzen en/of ZLTO en/of regionaal tuincentrum. Inrichtingskosten, afhankelijk van de wijze waarop de teelt wordt georganiseerd (van telen op braakliggende grond tot kleine kassen) : voor (georganiseerde) bewoners. Baten: Opbrengst van teelt: groente en fruit. Sociale cohesie. Educatieve waarde. Groene, ingerichte omgeving. Bij veel voorbeelden in de kern: profilering van Sas van Gent als actieve, ondernemende, groene en duurzaam bewuste kern. RELATIE MET GEBIEDSVISIE Het voorstel past in de open kavelaanpak over het spoor, zoals beschreven in de gebiedsvisie. Oproep tot een actieve en haalbare herbestemming van leegstaande gebouwen en terreinen in Sas van Gent 35

36 Groente en fruit verbouwen kan op veel manieren....je kunt je eigen moestuin aanleggen in de tuin van de buurman of samen fruit plukken in een schooltuin, leerzaam en leuk! Ook tijdelijk braaliggende terreinen zijn te gebruiken voor groentekweek......een mini-boerderij op een verlaten parkeerterrein......verse groente uit kweekzakken......of uit kweekbakken! Interessante websites: Cityfarmer.info Nuhier.org Transitiontowns.nl 36 Ontwerpen aan overmaat

37 Legenda Lege kavels Geschikt voor individuele moestuinen Braakliggende terreinen Geschikt voor buurtkweek of een collecieve boomgaard Oproep tot een actieve en haalbare herbestemming van leegstaande gebouwen en terreinen in Sas van Gent 37

38 2.5 Organisatie De Renaissance van Sas van Gent, het kwaliteitsoffensief als reactie op de dalende bevolkingsomvang en de hierop volgende leegstand is weliswaar ingezet door de gemeente Terneuzen en Woongoed Zeeuws-Vlaanderen, maar al snel verbreed naar andere betrokkenen en belanghebbenden in Sas van Gent zoals bewoners, bedrijfsleven, historisch geïnteresseerden, verenigingen, etcetera. Onderhavig voorstel om tijdelijke en deels ook lichte herinrichtings- en herprogrammeringsvoorstellen te doen bouwt op dit verbrede draagvlak door. Alle vijf de projecten vragen om actieve deelname van verschillende partijen, waarbij het voorstel is om enige coördinatie te behouden aangezien er een vorm van samenhang tussen de activiteiten zit. Maar de feitelijke organisatie kan per project, zoals hiervoor geschetst, opgepakt worden. 2.6 Financiën Voor het verkennen van mogelijkheden tot (tijdelijk) hergebruik van leegstaande panden en braakliggende terreinen, het prioriteren van projecten en het hieraan een eerste uitwerking geven is een startsubsidie beschikbaar gesteld door het Stimuleringsfonds voor Architectuur en de gemeente Terneuzen. De uitkomsten ervan zijn in de oproep en de verkenning vastgelegd. Voor de nadere uitwerking zijn echter aanvullende voorbereidings- en exploitatiemiddelen nodig. Zoals uit paragraaf 2.2 blijkt, zijn deze aanvullende middelen duidelijk geadresseerd naar specifieke partijen en vanwege het tijdelijke karakter en de bescheiden voorstellen te overzien. Tevens gaat het niet alleen om investeringen, maar zijn ook enige directe baten te genereren (groente en fruit via Tomatensas, entree via natuurspeeltuin, extra omzet in winkels door bezoek aan Sas Canvas-route). Voor alle projecten geldt dat er zeker indirecte baten (in termen van leefbaarheid, vitaliteit, bekendheid, sociale cohesie, ondernemerschap, verbetering woonomgeving, etcetera) te genereren zijn. Voor het vinden van een dekking van de kosten (voorbereiding, uitvoering en beheer) zullen per project nadere begrotingen opgesteld moeten worden. Voor een deel van de kosten zouden aanvullende subsidies aangevraagd kunnen worden, waarbij de oproep niet alleen een project naar voren brengt, maar ook nadrukkelijk de samenhangende inzet en impact voor geheel Sas van Gent zichtbaar maakt. 38 Ontwerpen aan overmaat

39 Oproep tot een actieve en haalbare herbestemming van leegstaande gebouwen en terreinen in Sas van Gent 3939

40 3 DE VERKENNING 40 Ontwerpen aan overmaat

41 3.1 Leegstand in kaart Over de leegstand in Sas van Gent doen vele verhalen de ronde. Om nu eens een feitelijke bestandsopname te maken, is in het kader van de verkenning precies in kaart gebracht welke woningen, winkels en bedrijfsonroerend goederen leeg staan en welke terreinen braak liggen. Deze bestandsopname is door bewoners, huis en huis, gemaakt. Tevens is in beeld gebracht wat de grote verhuizing i.c. het overgaan van voorzieningen uit de historische pit en uit de wijken over het spoor naar de nieuwe multifunctionele accommodatie (MFA) voor aanstaande extra leegstand oplevert. Bij de leegstandskaarten op basis van de feitelijke situatie nu en binnen afzienbare tijd, moeten twee kanttekeningen gemaakt worden. Ten eerste: onderzoeken wijzen uit dat de leegstand van woningen op de wat langere termijn op zo n aanvullende 5% berekend moet worden. Dit betekent dat naar schatting nog zo n woningen leeg zouden kunnen komen te staan, zeker gezien ook het feit dat er nieuwbouw gepleegd wordt om de totale woningvoorraad te verbeteren en beter aan te sluiten op de vraag. 3.2 Prioriteitsstelling Zoals gesteld in de oproep zijn meer interessante opties voor (tijdelijk) hergebruik de revue gepasseerd. Uiteindelijk zijn er vijf projecten geprioriteerd en uitgewerkt. Achter deze prioriteitsstelling gingen, in gesprek met de potentiële projecteigenaren, de volgende selectiekeuzen schuil: Aansluitend bij behoefte en/of initiatief in Sas van Gent; Haalbaar of potentieel haalbaar in termen van ruimtebeslag, financiële aanspraak, capaciteit/ organisatie en beheer; Passend bij de historische en hedendaagse cultuur van Sas van Gent; Onderscheidend en kwaliteitsverhogend in termen van aanvullende functie, uitstraling en aanspraak doen op organiserend vermogen/sociale cohesie. Ten tweede: uit de feitelijke bestandsopname blijkt hoe gefragmenteerd de leegstand is: overal staat wel wat leeg, met overigens een duidelijk accent in het gebied over het spoor. En ten derde: in Sas van Gent staan op dit moment veel woningen te koop. Dit is, gegeven het feit dat de verkoop niet of nauwelijks van de grond komt, op te vatten als een potentiële leegstand. De woningen, die zichtbaar bewoond worden, zijn echter buiten de feitelijke bestandsopname van leegstand gehouden. Wel zijn zij als aparte categorie in kaart gebracht. Oproep tot een actieve en haalbare herbestemming van leegstaande gebouwen en terreinen in Sas van Gent 41

42 Leegstand in Sas van Gent peildatum: juli 2010 Leegstaande woningen Leegstaande winkels Leegstaande gebouwen overig Braakliggend terrein Vloeivelden (ongebruikt?) 42 Ontwerpen aan overmaat

43 Leegstand in Sas van Gent na de grote verhuizing (na de opening van de MFA / brede school in 2012) Leegstaande woningen Leegstaande winkels Leegstaande gebouwen overig Leegstand na grote verhuizing (MFA) Braakliggend terrein Vloeivelden (ongebruikt?) Oproep tot een actieve en haalbare herbestemming van leegstaande gebouwen en terreinen in Sas van Gent 43

44 Woningen te koop in Sas van Gent peildatum: 1 juli 2010 / bron: funda.nl,jaap.nl 44 Ontwerpen aan overmaat

45 3.3 Tien opties voor ontwerpen aan overmaat Op basis van een verkenning van inspirerende, passende en bij voorkeur gerealiseerde ideeën voor het herbestemmen van leegstaande gebouwen en braakliggende terreinen in de stad, is een tiental kansrijke en aantrekkelijke strategieën (opties) voor het activeren en in gebruik nemen van de vrijkomende ruimte in Sas van Gent voorgesteld. Deze tien opties verschillen op vele fronten van elkaar. Sommige strategieën richten zich op de openbare ruimte van de stad, andere hebben vooral betrekking op de aanpak van de gebouwde omgeving. Sommige opties zijn structureel, andere incidenteel van aard. Strategieën zijn soms grootschalig en vragen veel ruimte, andere zijn kleinschalig en hebben aan de plek genoeg. Sommige strategieën vragen om een participatie van institutionele partijen als gemeente en corporatie. Andere strategieën zijn vooral bottum-up en veronderstellen een actieve bijdrage van de inwoners van Sas van Gent. Sommige voorstellen zijn tijdelijk en licht. Andere zijn permanent en meer gewichtig van aard. Soms is een lange adem nodig. Plannen kosten soms (veel) geld. Maar er zijn ook opties waar niet het geld, maar vooral de wil, de tijd en de energie van mensen voldoende zijn. Bovendien, alle strategieen leveren ook veel op. Bijvoorbeeld energie, een prettige woonomgeving, sociale binding, voedsel en nieuwe openbare ruimtes in Sas van Gent. 46 Ontwerpen aan overmaat

46 P48 Sas energiek P56 Meer voor minder P64 Plas van Sas P50 Sas van Gras P58 Sas van Gras P66 Nieuwe bolwerken P52 Tomaten Sas P60 Jeugdhonk Sas P54 Dank U, buurman! P62 Dieren in Sas Braakliggend terrein ten zuiden van Sas van Gent Oproep tot een actieve en haalbare herbestemming van leegstaande gebouwen en terreinen in Sas van Gent 47

47 relatie met Gebiedsvisie Historische pit Het eiland Over het spoor Nieuwe bolwerken Gave wanden Parels Open kavels (I) Rondje eiland Waterbassin Nieuwe kreek Ruime kavels Open kavels (II) Ruimtevraag Deelnemers Financiering Opbrengsten Kleinschalig Grootschalig Plek Structuur Eigenaren van de terreinen Energiebedrijf Provincie Zeeland Gemeente Terneuzen Corporatie (afname energie) Kosten project: lokaal opgewekte duurzame enegie een groene omgeving voor Sas grondstoffen (mn hennep) Mogelijke financiers: Energiebedrijf Subsidies Duur Beheer Landbouwbedrijven Energiebedrijf dé Weekkrant Zeeuwsch Vlaams Advertentieblad LANDBOUW TUINBOUW VEETEELT 2009 Woensdag 9 december Pagina 6 Olifantsgras duurzaam gewas met toekomst Opnieuw geteeld in Zeeuws-Vlaanderen Akkerranden Zeeland heeft al jaren een voortrekkersrol inzake akkerranden. In tien jaar tijd is het areaal toegenomen tot 550 hectare. Het provinciaal budget voor akkerranden blijft volgend jaar gelijk. Per hectare keert de provincie 2139 euro uit. Vijf Zeeuws-Vlaamse akkerbouwers telen miscanthus (olifantsgras) voor Linex Pro-grass, die er ecologische bouwplaten van maakt. Op de foto v.l.n.r.: Filip Baecke, Wim Koster, Loek de Beleir, Jan Ramondt, Sven Berkhout en Arian Berkhout (van Linex Pro-grass). Niet op de foto: Lex Verhagen. Oproep tot een actieve en haalbare herbestemming van leegstaande gebouwen en terreinen in Sas van Gent 49

48 relatie met Gebiedsvisie Historische pit Het eiland Over het spoor Nieuwe bolwerken Gave wanden Parels Open kavels (I) Rondje eiland Waterbassin Nieuwe kreek Ruime kavels Open kavels (II) Ruimtevraag Kleinschalig Grootschalig Plek Structuur Deelnemers Bewoners Scholen Gemeente Terneuzen Tuincentrum Kosten project: Mogelijke financiers: Financiering Opbrengsten Voornamelijk handwerk, herinrichting/vergroenen kost geld Een groener Sas Een aantrekkelijker stadscentrum Kan onderdeel zijn van grotere groenstructuren in Sas Biodiversiteit Duur Beheer Permanente ingreep: kan nu starten en langzaam uitgroeien Bewoners(vereniging) Winkeliers en bedrijven Gemeente Terneuzen Onttegelen / depaving is het verwijderen van onnodige bestrating uit de stedelijke omgeving. Met als doel een aangename, groene of productieve woonomgeving te creeeren of depave.org Oproep tot een actieve en haalbare herbestemming van leegstaande gebouwen en terreinen in Sas van Gent 51

49 Tomaten Sas Lege kavels en terreinen in Sas van Gent kunnen worden ingericht als plekken om groente en fruit te verbouwen. Kleinschalige individuele moestuinen Collectieve buurt moestuin / boomgaard Champignon-kweekgebouw 52 Ontwerpen aan overmaat

50 relatie met Gebiedsvisie Historische pit Het eiland Over het spoor Nieuwe bolwerken Rondje eiland Nieuwe kreek Gave wanden Waterbassin Ruime kavels Parels Open kavels (II) Open kavels (I) Ruimtevraag Kleinschalig Grootschalig Plek Structuur Deelnemers Financiering Opbrengsten Kinderen (natuureducatie/schooltuin) Bewoners met groene vingers Buurtverenigingen Kosten project: Groente en fruit Sociale cohesie Educatieve waarde Een groene omgeving Gemeente Terneuzen Woningcorporatie Scholen Mogelijke financiers: Subsidie voor natuureducatie Scholen van Sas Sponsors: tuincentra / landbouwbedrijven Duur Beheer Kan tijdelijk en permanent Bewoners(vereniging) Volkstuinverenigingen Scholen Stadstuinbouw op braakliggende terreinen in de stad, zoals hier in kweekzakken www. cityfarmer.info Transition Towns zijn lokale gemeenschappen die zelf aan de slag gaan om hun manier van wonen, werken en leven meer duurzaam te maken. NU HIER zoekt naar buurtbewoners, naar verenigingen en andere collectieven die lege terreinen in gebruik willen nemen, bijvoorbeeld voor het kleinschalig kweken van groentes. Oproep tot een actieve en haalbare herbestemming van leegstaande gebouwen en terreinen in Sas van Gent 53

51 Dank u, buurman Vrijgekomen kavels kunnen in gebruik worden genomen door de buren. Extra ruimte voor een grotere tuin bijvoorbeeld. Leegstaande woningen Leegstaande winkels Woningen te koop Overnamepotentie 54 Ontwerpen aan overmaat

52 relatie met Gebiedsvisie Historische pit Het eiland Over het spoor Nieuwe bolwerken Gave wanden Parels Open kavels (I) Rondje eiland Waterbassin Nieuwe kreek Ruime kavels Open kavels (II) Ruimtevraag Kleinschalig Grootschalig Plek Structuur Deelnemers Financiering Corporaties Gemeente Bewoners Kosten project: Kosten voor sloop / verbouwing Mogelijke financiers: Bewoners / Kopers - uit eigen zak Corporaties Gemeente Opbrengsten Grotere woningen Grotere tuinen Duur Beheer Permantente ingreep over langere periode eigenaar Improve Your Lot! In Detroit nemen ondernemende bewoners de vrijgekomen kavels van de buren in bezit en breiden zo hun eigen plot uit. Soms legaal, soms illegaal. De ontwikkeling heeft inmiddels de benameing SubUrbanism gekregen Zie Oproep tot een actieve en haalbare herbestemming van leegstaande gebouwen en terreinen in Sas van Gent 55

53 Meer voor minder Veel kleine woningen worden vervangen door minder, maar wel grotere woningen. 56 Ontwerpen aan overmaat

54 relatie met Gebiedsvisie Historische pit Het eiland Over het spoor Nieuwe bolwerken Gave wanden Parels Open kavels (I) Rondje eiland Waterbassin Nieuwe kreek Ruime kavels Open kavels (II) Ruimtevraag Deelnemers Financiering Opbrengsten Kleinschalig Grootschalig Plek Structuur Woongoed Zeeuws Vlaanderen Gemeente Terneuzen (RO-procedures / planvorming etc) Bewoners uit blokken en omwonenden Kosten project: Grotere tuinen en / of grotere woningen Een sterke ruimtelijke hoofdstructuur Een woningbestand dat weer een tijd meekan Mogelijke financiers: Woongoed Zeeuws Vlaanderen Gemeente Terneuzen Duur Beheer Woongoed Zeeuws Vlaanderen Bewoners Ruime kavels In de Witte Wijk in Sas van Gent is het principe van sloop en nieuwbouw op grote vrije kavels in uitvoering. Hiermee wordt voorzien in een woningtype waar behoefte aan is (gebiedsvisie Open Sas MUST) Julianapark - Sas van Gent Oproep tot een actieve en haalbare herbestemming van leegstaande gebouwen en terreinen in Sas van Gent 57

55 Sas Canvas Gevels van (tijdelijk) leegstaande panden kunnen op creatieve wijze worden omgetoverd tot een markante plek in de stad. Carnavalsroute Sas Canvas plekken 58 Ontwerpen aan overmaat

56 relatie met Gebiedsvisie Historische pit Het eiland Over het spoor Nieuwe bolwerken Gave wanden Parels Open kavels (I) Rondje eiland Waterbassin Nieuwe kreek Ruime kavels Open kavels (II) Ruimtevraag Deelnemers Financiering Kleinschalig Kunstenaars Carnavalsvereningingen Scholen / Schoolkinderen Eigenaren Kosten project: Grootschalig Plek Structuur Minimale kosten: verf en eventueel arbeid Mogelijke financiers: Doe-het-zelf winkels (verf etc) Corporatie Subsidie Kunst en Cultuur Hergebruik carnaval Opbrengsten Een vrolijk en kleurrijk Sas Verbetering leefomgeving Duur Beheer Tijdelijke ingreep tot gebouwen nieuwe bestemming krijgen Eigenaar Beukelsblauw van Florentijn Hofman Leegstaande panden aan de Rotterdamse Beukelsdijk werden hemelsblauw geschilderd in afwachting van sloop. Zij waren een veel bezocht en gefotografeerde plek in de stad. Oproep tot een actieve en haalbare herbestemming van leegstaande gebouwen en terreinen in Sas van Gent 59

57 Jeugdhonk Sas Lege gebouwen kunnen worden gebruikt als ontmoetings-plaats voor jongeren en verenigingen. Deze kunnen ze zelf maken en beheren. 60 Ontwerpen aan overmaat

58 relatie met Gebiedsvisie Historische pit Het eiland Over het spoor Nieuwe bolwerken Gave wanden Parels Open kavels (I) Rondje eiland Waterbassin Nieuwe kreek Ruime kavels Open kavels (II) Ruimtevraag Deelnemers Financiering Opbrengsten Kleinschalig Grootschalig Plek Structuur Jeugd Scholen (Muziek)verenigingen Carnavalsvereniging Kosten project: Eenmalige kosten: opknappen Vaste kosten: maandelijkse lasten (onderhoud/gwe) Accomodatie voor verenigingen Eigen plek voor jeugd van Sas Voorkomt leegstand en verval Gemeente Terneuzen Vrijwilligers Eigenaren Mogelijke financiers: Eigenaar Subsidies Contributie Duur Beheer Permanente ingreep met opstarttijd (aankoop, verbouwing bestaand gebouw) Gebruikers Verenigingen Pak- en koelhuis de Zwijger in Amsterdam. Door zijn dikke muren een geschikte en geliefde oefenruimte voor bands Indoor skatepark Skateland Rotterdam, door skaters zelf ontworpen en gebouwd. Oproep tot een actieve en haalbare herbestemming van leegstaande gebouwen en terreinen in Sas van Gent 61

59 Dieren in Sas Meer ruimte, meer dieren! Een grotere kinderboerderij, en paardrijden om de hoek Kinderboerderij Manege Paardrijden 62 Ontwerpen aan overmaat

60 relatie met Gebiedsvisie Historische pit Het eiland Over het spoor Nieuwe bolwerken Gave wanden Parels Open kavels (I) Rondje eiland Waterbassin Nieuwe kreek Ruime kavels Open kavels (II) Ruimtevraag Deelnemers Financiering Opbrengsten Kleinschalig Grootschalig Plek Structuur Eigenaren braakliggende terreinen (oa Sasserpoort) Stichting kinderboerderij met vrijwilligers Gemeente Terneuzen Manege Dierenliefhebbers uit Sas Kosten project: Meer ruimte voor dieren Vrijetijdsbesteding voor families / kinderen Aantrekkelijke woonomgeving Sociale cohesie Mogelijke financiers: Gemeente Terneuzen Sponsors ZLTO Duur Beheer Kan zowel tijdelijk als permanent Stichting kinderboerderij (met vrijwilligers / scholen) Manege (vereniging) Cow - the udder way Ulrike Steven, Paul Cotter, Gareth Morris, Heidi Ruustgaard, Eike Sindlinger and Susanne Thomas 5 koeien en 5 kalfjes kregen tijdelijk een plek in een achterstandswijk in Liverpool. Kinderen hebben er aangename tijdbesteding. Lege terreinen worden gebruikt Oproep tot een actieve en haalbare herbestemming van leegstaande gebouwen en terreinen in Sas van Gent 63

61 Plas van Sas Open plekken in Sas verwateren : vijvers, plassen en poelen om water te bergen en voor een fijne woonomgeving. nieuwe bolwerken kreek infiltratie plek 64 Ontwerpen aan overmaat

62 relatie met Gebiedsvisie Historische pit Het eiland Over het spoor Nieuwe bolwerken Gave wanden Parels Open kavels (I) Rondje eiland Waterbassin Nieuwe kreek Ruime kavels Open kavels (II) Ruimtevraag Deelnemers Financiering Opbrengsten Kleinschalig Grootschalig Plek Structuur Waterschap Gemeente Terneuzen Provincie Zeeland Gemeente Terneuzen Corporatie (afname energie) Kosten project: Waterberging Waterzuivering Een aantrekkelijke woonomgeving Natuurontwikkeling / biodiversiteit Mogelijke financiers: Waterschap Provincie Gemeente Terneuzen Recreatiemogelijkheden Besparing ondergrondse infrastructuur Duur Beheer Waterschap Gemeente Terneuzen Bewoners Portland Stormwater Hemelwater zoveel mogelijk in de openbare ruimte gebufferd en geinfiltreerd. Met een aantrekkelijker stad als resultaat De Grift in Apeldoorn In Apeldoorn is het oorspronkelijke water van de Grift teruggebracht in de stad. Oproep tot een actieve en haalbare herbestemming van leegstaande gebouwen en terreinen in Sas van Gent 65

63 Nieuwe bolwerken Met het restmateriaal van gesloopte bebouwing kunnen de bolwerken gereconstrueerd worden puintuin 2 > de bolwerken 66 Ontwerpen aan overmaat

64 relatie met Gebiedsvisie Historische pit Het eiland Over het spoor Nieuwe bolwerken Gave wanden Parels Open kavels (I) Rondje eiland Waterbassin Nieuwe kreek Ruime kavels Open kavels (II) Ruimtevraag Deelnemers Financiering Opbrengsten Kleinschalig Grootschalig Plek Structuur Woongoed (leverancier puin) Gemeente Terneuzen (aanleg) Sloopbedrijven Vrijwilligers (voor hulp bij aanleg) Kosten project: Aannemers uit de regio Scholen uit Sas Arbeidsbureau / reintegratie Vakopleiding tuin- en landschap Mogelijke financiers: Tuincentra uit de omgeving Corporatie Gemeente Terneuzen Nieuwe bolwerken > cultuurhistorie + openbare ruimte Een avontuurlijk spel- en leer landschap voor kinderen Hergebruik van materiaal Vergroten biodiversiteit Natuureducatie Duur Beheer Stichting puintuin en vrijwilligers Gemeentelijke dienst Beheer Ecokathedraal Mildam Jarenlang werkte Louis Guilleaume Le Roy met vrijkomend bouwmateriaal uit Heerenveen aan de Ecokatedraal, een stadstuin van door de natuur in bezit genomen bouwsels Speeldernis in Rotterdam. Een avontuurlijke natuurspeeltuin, aangelegd met bouwmateriaal en grond van elders. De Natuurspeeltuin is in beheer bij een stichting en vrijwilligers. Oproep tot een actieve en haalbare herbestemming van leegstaande gebouwen en terreinen in Sas van Gent 67

65 Colofon Ontwerpen aan overmaat Oproep voor een actieve en haalbare herbestemming van leegstaande gebouwen en terreinen in Sas van Gent Opdrachtgever Gemeente Terneuzen en Woongoed Zeeuws-Vlaanderen Rapportage Inbo Rutger Oolbekkink en Guido Wallagh DE URBANISTEN Florian Boer, Tadas Jonauskis, Jens Jorritsma, Dirk van Peijpe en Marcos Rodriguez Kaart en beeldmateriaal DE URBANISTEN (tenzij anders vermeld) Met dank aan Guido Goethals, Frank Puylaert, Jan en Lut Vereecken, Jan Vinke, Cees Wissel en Toon van Bambost (leden van de Tafels van Sas), Robert Broesi (Must) en Han Michel Deze studie is mogelijk gemaakt door de Regeling Belvedere van het Stimuleringsfonds voor Architectuur DE URBANISTEN Jufferstraat XL Rotterdam Inbo Postbus EB Woudenberg T: E: W: www. urbanisten.nl T: +31 (0) E : info@inbo.com W: Rotterdam Februari 2011 Drukwerk Repro Servicebedrijf komplot 68 Ontwerpen aan overmaat

66