Natrium- en energiebeperkt dieetadvies. Diëtetiek

Transcriptie

1 Natrium- en energiebeperkt dieetadvies Diëtetiek

2 Inleiding De arts heeft u doorverwezen naar de diëtist. U hebt overgewicht en het is wenselijk dat u afvalt. Tevens is het aan te raden minder natrium met de voeding op te nemen. Dit boekje geeft u informatie over: de functie van de voedingsstoffen natrium en de voedingsmiddelen waarin natrium voorkomt de behoefte aan energie hoe vermageren in zijn werk gaat hoe een gezonde voeding kan worden samengesteld 2

3 Voedingsstoffen De voedingsmiddelen die wij eten leveren ons de noodzakelijke voedingsstoffen. Alle voedingsstoffen hebben hun eigen taak. Koolhydraten en vetten leveren energie die nodig is voor alles wat er in het lichaam gebeurt. Energie stelt ons ook in staat om arbeid te verrichten. Eiwitten en mineralen dienen voor opbouw en herstel van het lichaam. Mineralen en vitamines zorgen ervoor dat alle processen in het lichaam goed verlopen. Het lichaam heeft dagelijks 2 liter water nodig als transport- en oplosmiddel voor voedingsstoffen en afvalstoffen. Een voedingsmiddel levert niet alle voedingsstoffen tegelijk. Een gezonde voeding hangt af van een juiste combinatie van voedingsmiddelen. Natrium Natrium is een mineraal dat normaal in het lichaam voorkomt en niet gemist kan worden. Natrium houdt o.a. de hoeveelheid vocht in het lichaam op peil. Een natriumbeperkt dieet wordt voorgeschreven bij mensen met vochtophoping (oedeem), hoge bloeddruk (hypertensie), hart- en vaatziekten en tijdens de zwangerschap. Natrium komt van nature in bijna alle voedingsmiddelen voor. Het meeste natrium is afkomstig van keukenzout dat u zelf over de verschillende gerechten strooit. Bovendien wordt aan allerlei kant-en-klare producten bij de bereiding door de fabrikant zout toegevoegd zoals aan brood, kaas, vleeswaren, blikgroenten, versnaperingen en sauzen. Er zijn producten in de handel die speciaal zonder zout zijn bereid. Op de verpakking van deze producten komt een van de volgende aanduidingen voor: natriumarm, voor natriumbeperkt dieet, ongezouten, voor zoutarm dieet, zonder toevoeging van keukenzout, 0% zout toegevoegd Uw dieet mag 2000 tot 2400 mg. natrium per dag bevatten. Energie Uw lichaam heeft energie nodig om te kunnen functioneren. De hoeveelheid energie wordt uitgedrukt in kilocalorieën (kcal) of kilojoules (KJ). De energiebehoefte wordt beïnvloed door geslacht, lengte, leeftijd, soort werk en sportactiviteit en kan per persoon zeer verschillend zijn. Als het lichaam evenveel energie opneemt als het verbruikt, dan blijft het gewicht constant. Het gewicht neemt toe als meer gegeten wordt (dus meer energie wordt opgenomen) dan het lichaam nodig heeft. Overtollige voeding wordt omgezet in vet en in het lichaam opgeslagen. Dit kan nadelig zijn voor uw gezondheid. 3

4 Vermageren Het overtollige vetweefsel verdwijnt door met de voeding minder energie op te nemen dan wordt verbruikt. Het lichaam spreekt dan de eigen vetvoorraad aan met als gevolg: vermagering. Het energieverbruik wordt bovendien verhoogd door meer lichaamsbeweging. Het energiebeperkt dieet houdt meestal een verlaging in van het vet-, suiker-, zetmeel- en alcoholgehalte van de voeding. Eiwitten, vitamines, mineralen en water moeten voldoende aanwezig zijn om een goede voeding te behouden. Om het streefgewicht te bereiken en te handhaven, is een blijvende verandering van de eetgewoonte noodzakelijk. Algemene richtlijnen voor gezonde voeding Eet regelmatig en gevarieerd, bij voorkeur 3 hoofdmaaltijden goed verdeeld over de dag en eventueel 3 kleine tussendoortjes. Sla geen maaltijden over. Neem voldoende tijd voor de maaltijd. Drink ten minste 1½ liter vocht per dag Gebruik geen zout en producten waaraan zout is toegevoegd, tenzij anders staat aangegeven op het dagmenu en in de toelichting. Vermijd het gebruik van alle soorten drop. Drop bevat naast natrium nog een andere bloeddrukverhogende stof. Deze stof komt voor in alle dropsoorten, zowel in de zoete als de zoute, in de laurier- en de engelse drop. Beperk het gebruik van koffie als u last hebt van hypertensie (= hoge bloeddruk) tot 4 à 5 kopjes per dag. Vermijd het gebruik van voedingsmiddelen die rijk zijn aan (verzadigd) vet zoals vette vleeswaren (worst, paté, pastei), spek, gehakt, snacks, mayonaise, fritessaus, room, gefrituurde gerechten en gebak. Vermijd het gebruik van suiker in koffie, thee en gewone frisdrank (behalve als er sprake is van hypoglykemie). Wees zuinig met het gebruik van suiker en voedingsmiddelen waaraan suiker is toegevoegd zoals: jam, stroop, honing, hagelslag, frisdranken, koekjes en snoepgoed Vermijd het gebruik van bindmiddelen zoals: bloem, maïzena, aardappelmeel, vermicelli, puddingpoeder en pappoeder Gebruik alcohol alleen na overleg met arts of diëtist. 4

5 Voorbeeld dagmenu Ontbijt sneetjes bruinbrood * dun besmeerd met ongezouten halvarine belegd met mager natriumarm vlees of 20/30+ natriumarme kaas Tweede broodmaaltijd sneetjes bruinbrood * dun besmeerd met ongezouten halvarine belegd met mager natriumarm vlees of 20/30+ natriumarme kaas Warme maaltijd eventueel soep zonder zout 1 stukje mager vlees of magere vis zonder zout eetlepel ongezouten margarine (± 100 g) 3 à 4 eetlepels groente zonder zout kleine aardappel(en) zonder zout mager nagerecht Tussendoor porties fruit glazen halfvolle melk *Indien u de warme maaltijd met zout blijft gebruiken kies dan brood zonder zout. Toelichting dagmenu In deze toelichting is per voedingsmiddel vermeld welke producten voor u geschikt zijn. Als er voedingsmiddelen zijn die wij u afraden te gebruiken, zijn deze eveneens genoemd. Broodmaaltijd Brood - Alle hieronder genoemde soorten zonder zout. - Gebruik bij voorkeur de bruine en volkorensoorten: bruinbrood, volkorenbrood, roggebrood, bruin knäckebrot en volkoren beschuit. Vetten - Ongezouten halvarine. Vleeswaren - Gebruik bij voorkeur de magere soorten, zonodig zonder zout, zoals kalfsfricandeau, kalfsrollade, mager kalfsgehakt, kalfspastei, kalfsberliner, runderrookvlees, runderrollade, filet de boeuf, rosbief, tong, lever zonder spekblokjes, corned beef in gelei, gekookte achterham zonder vetrand, grilham, casselerrib, lachschinken, varkensfricandeau, kipfilet, kippastei, kiprollade, kalkoenrollade, kalkoenfilet en kalkoenham. 5

6 Kaas - Gebruik bij voorkeur kaas met een verlaagd vetgehalte zonder zout: magere kaas, 20+ kaas, 20+ komijnekaas, 20+ buitenlandse kaas, 30+ kaas, magere smeerkaas, 20+ smeerkaas, magere kwark, Hüttenkäse en halfvolle kwark Kaas met minder zout; Overleg het gebruik hiervan met de diëtist. Ei - Gebruik niet meer dan 2 eieren per week. (Advies: Als u het ei wilt bakken, gebruik dan geen boter/margarine op uw brood). Zoet beleg - Wij raden het gebruik van alle soorten zoet beleg en suiker af. Fruit - Vers fruit en gedroogd, geweekt fruit. - In plaats van 1 portie fruit kunt u 1 glas ongezoet vruchtensap gebruiken. - 1 portie = 1 stuk = 1 schaaltje. Melk en melkproducten - Magere melk, halfvolle melk, magere yoghurt, halfvolle yoghurt, karnemelk, magere koffiemelk en halfvolle koffiemelk. vla, pudding, pap bereid met magere of halfvolle melk, magere yoghurt met vruchten, magere kwark met vruchten, karnemelk met vruchten, magere chocolademelk en slagroomvervanging bereid met magere of halfvolle melk. Dranken - Thee, koffie, natriumarm mineraalwater, natriumarme tomatensap, natriumarme groentesap en suikervrije frisdrank. Warme maaltijd Gebruik geen zout bij de bereiding van soep, vlees, jus, groente en aardappelen. Soep - Bereid zelf soep zonder zout: trek bouillon van vlees, vis, kip, botten, natriumarme bouillonpoeder of groenten. Laat de bouillon afkoelen en schep het vet eraf. - Toevoegingen: alle soorten groente, verse en gedroogde kruiden, specerijen, natriumarme tomatenpuree, natriumarme aroma, mager vlees, vis en kip. bindmiddelen zoals bloem, aardappelen, rijst, macaroni, vermicelli, natriumarme beschuit en peulvruchtensoep. Als vervanging van bouillonblokjes kan er gebruik gemaakt worden van Damhert-bouillon. Dit zijn bouillonblokken zonder natrium/kalium en in de dieethoek van vrijwel elke supermarkt te vinden. Vlees - Mager vlees zoals kalfsvlees, kalfsfricandeau, kalfsrollade, kalfsoester, ongepaneerde kalfsschnitzel, kalfskarbonade, kalfslap, kalfspoulet, sucadelap, runderlap, stooflap, runderpoulet, mager rundergehakt zonder zout, biefstuk, tartaar zonder zout, rosbief, runderrollade, contrafilet, lever, nier, tong zonder keelstuk, varkenshaas, varkensfricandeau, varkensoester, haaskarbonade, ribkarbonade zonder vetrand, hamlap, varkenspoulet, paardenvlees, kip, kalkoen, konijn, en haas. 6

7 Vis - Magere vis zoals kabeljauw, schelvis, schol, snoekbaars, snoek, wijting, forel, tong, bot, koolvis en tonijn. Mosselen, schaal en schelpdieren. Bereiding van vlees, vis en jus: - Vlees of vis niet paneren of door bloem halen. - Vlees of vis bakken in weinig ongezouten margarine of roomboter of in een pan met een antiaanbaklaag. - Vlees of vis grilleren of gaar maken in aluminiumfolie of in speciale baken braadfolie. - De jus van het vlees of de vis eventueel aanlengen met water. Groente - Alle soorten verse groenten, niet aangemaakte diepvriesgroente en groente uit blik of glas waarop vermeld staat: natriumarm of 0% toegevoegd zout - Bereiding: maak gekookte groente niet af met boter of margarine. - Maak rauwe groente afmet azijn of citroensap of met een sausje van magere kwark of magere yoghurt. gebonden groente, diepvriesgroente à la crème en peulvruchten. Aardappelen - 1 gekookte aardappel kan vervangen worden door: 1½ eetlepel gare rijst of macaroni of spaghetti 1 eetlepel aardappelpuree, gemaakt van magere of halfvolle melk, zonder roomboter of margarine 3 eetlepels gare peulvruchten. Versnaperingen - Met mate gebruiken: Droge biscuits, tarwe biscuits, vruchtenvlaai zonder slagroom en suikervrije kauwgum. Diversen - Verse en gedroogde kruiden, specerijen, kruidenmengsels zonder zout, natriumarme aroma (vloeibaar en poeder), dieetzout, natriumarme mosterd, natriumarme sambal, natriumarme tomatenpuree, natriumarme augurken, natriumarme zilveruitjes en natriumarme gistpasta. - Met mate: natriumarme ketchup, natriumarme ketjap keukenzout, zeezout, selderijzout, knoflookzout en uienzout. Voor méér informatie over bereidingswijze en het gebruik van kruiden en specerijen en verdere begeleiding kunt u terecht bij de diëtist. Tenslotte Met behulp van de eettabel kunt u uitgebreider variëren. Overleg met de diëtist of aanschaf in uw geval zinvol is. 7

8 Diëtetiek Meldpunt Oost 02 (Interne geneeskunde) Telefoon informatie Bereikbaar van 8.30 tot uur Internet Voedingscentrum Postbus CK Den Haag Telefoon: Website: