WFIA Jaarverslag 2008

Transcriptie

1

2

3 WFIA Jaarverslag 2008 westholland foreign investment agency

4

5 Inhoudsopgave Voorwoord 4 Verslag van de Raad van Toezicht 5 Inleiding 6 1. Resultaten op hoofdlijnen 9 2. Investor Relations Activiteiten en resultaten per land 15 China, India, Amerika 15 Verenigd Koninkrijk, Japan, Taiwan 18 Korea, Maleisië, de Rest van de Wereld Interviews Participanten 21 Frits Huffnagel 21 Asje van Dijk 24 Bé Emmens 27 Ronald Vuijk 30 Marc Witteman 33 Gert Zandsteeg 36 Bram Meijer 39 Dick van Vliet Bestuurs-directieverslag Financiën 47 Balans per 31 december Staat van baten en lasten over Accountantsverklaring 49 Bijlagen 52

6 Voorwoord De WFIA draagt actief bij aan de economie en werkgelegenheid in WestHolland door het aantrekken en ondersteunen van internationale bedrijven. Daartoe ontwikkelt de WFIA zelfstandig en in samenwerking met participanten en subsidie gevers acquisitieactiviteiten gericht op geselecteerde doellanden, bedrijven en sectoren. De WFIA ondersteunt in het kader van het investor relations programma de gemeentelijke accountmanagers bij het onderhouden van de contacten met internationale bedrijven die uitbreidingsof verplaatsingsplannen hebben. Hoewel in de tweede helft van het jaar een aantal inter - na tionale bedrijven besloot hun Europese uitbreidingsplannen uit te stellen is 2008 toch afgesloten met een goed resultaat: 28 succesvol afgeronde projecten waarvan 19 nieuwe vestigingen (135 werkplekken bij de start en 453 door de bedrijven verwachte werkplekken na drie jaren), 7 investor relations projecten waarbij na drie jaren 503 nieuwe werk - plekken gecreëerd worden en 2 matchmaking projecten die bijdragen aan versterking van de kennisclusters. De keuze van doellanden voor onze acquisitieactiviteiten wordt bepaald door de aanwezigheid van bedrijven in voor onze regio belang rijke clusters en sectoren. De belangrijkste doellanden waren de Verenigde Staten, het Verenigd Koninkrijk, China en India, gevolgd door Japan, Korea, en Taiwan. Samenwerking in de regio is belangrijk om de internationale bedrijven goed te kunnen bedienen. Vooral de samenwerking met organisaties als Steenworp, Leiden Life Meets Science, Science Port Holland, Kennisalliantie, ICT Kring, het South Holland Shanghai Pudong Co-innovation Program en het Holland Business Promotion Office. Ook partners als de Kamer van Koophandel, accountants, belastingadviseurs, makelaars en personeelsadviseurs zijn onmisbaar voor een goede service. Internationaal trekken wij nauw op met de nationale acquisitie organisatie, de Netherlands Foreign Investment Agency (NFIA), onderdeel van de EVD. De WFIA is een stabiele organisatie was het tweede jaar waarin we werkten in de nieuwe juridische structuur met een Raad van Toezicht en een Raad van Participanten en duidelijke controlesystemen. Er was weinig verloop of ziekte onder de medewerkers. We sluiten het jaar af als financieel gezonde organisatie met een stevige basis van zeven participanten: de gemeenten Den Haag, Delft, Zoetermeer en Leiden, het Stadsgewest Haaglanden en Kamer van Koophandel Den Haag. In november trad ook Gemeente Lansingerland toe als participant. Sinds de oprichting wordt de stichting financieel en inhoudelijk ondersteund door Provincie Zuid-Holland. Voor het komende jaar zijn de verwachtingen getemperd door de economische crisis. Investeringen vanuit opkomende economieën als China en India zullen teruglopen, maar wij verwachten dat het Amerikaanse bedrijfsleven zich veerkrachtig zal tonen. Wij willen de crisis zien als kans. De Europese markt biedt voor bedrijven uit Azië en de Verenigde Staten momenteel nog steeds mogelijkheden om hun producten af te zetten. Onze activiteiten zullen daarop gericht zijn. Imanda Wapenaar, Directeur 4 jaarverslag 2008 wfia

7 Verslag van de Raad van Toezicht Het jaar 2008 was naar de mening van de Raad van Toezicht een goed jaar. Er werd een groot aantal arbeidsplaatsen in de regio gerealiseerd dankzij nieuwe activiteiten van internationale ondernemingen, waarbij de medewerkers van de WFIA een belangrijke rol hebben gespeeld. Deze arbeidsplaatsen kwamen enerzijds tot stand door het aantrekken van nieuwe buitenlandse bedrijven en anderzijds door middel van het investor relations programma, dat in onze regio gevestigde internationale bedrijven assisteert en adviseert. Financieel werd het jaar sluitend afgerond. De Raad van Toezicht bouwde haar rol van toezichthouder en klankbord van de directie uit. De raad en de directie deelden hun ideeën over bedrijfsvoering en organisatie. De leden van de raad beschikken over aanvullende competenties die maken dat zij de directie van de WFIA optimaal kunnen bijstaan. De samenstelling van de Raad is in 2008 niet gewijzigd. De Raad van Toezicht kwam vier keer bijeen, waarvan één keer samen met de Raad van Participanten. Het streven is om elk jaar twee maal samen met de Raad van Participanten te vergaderen. In de reguliere vergaderingen van de Raad van Toezicht werden jaarverslag, jaarplan en begroting goedgekeurd. Kwartaalrapportages werden besproken en het directieverslag werd goedgekeurd. Buiten de vergaderingen om werd door de directie een aantal keer beroep gedaan op leden van de Raad van Toezicht. Veel aandacht werd besteed aan de handhaving van controlesystemen en good governance. De Raad van Toezicht selecteerde samen met de directie een nieuwe accountant. In oktober keurde de Raad van Toezicht de benoeming van Mazars goed als nieuwe accountant van de WFIA. In het komende jaar zullen de effecten van de economische crisis ongetwijfeld ook voelbaar zijn bij de WFIA. Wij zullen samen met de directie de vinger aan de pols houden en ons waar nodig bezinnen op maatregelen. G. Ybema, R.L. van Marion en J.P. Hanse Foto linkerpagina: het WFIA team (foto: Peter van Oosterhout) Niet op de foto: Laurens Kok, Prabhir Vishnu, Xiaoling Sun, Qui Ru. Foto links: Raad van Toezicht (foto: Marcel Kentin) wfia jaarverslag

8 Inleiding Thanksgiving. Het Amerikaanse feest met een tafel waarop een gevulde kalkoen hoort. Een Amerikaanse zakenrelatie, die zich eerder in de regio vestigde, kon geen kalkoen vinden. De relatie belde WFIA en legde het probleem voor. Niet direct een zakelijk verzoek: So I would understand if you Maar op de vierde woensdag van de maand, de dag voor Thanksgiving, vond WFIA voor hem de kalkoen in een winkel te Wassenaar. Unstuffed, volgens wens. Hier gaat het om. Inlevingsvermogen in een andere cultuur. Beseffen hoe belangrijk een kalkoen is voor een Amerikaan die in Nederland Thanksgiving wil vieren. Zo wordt een zakelijk netwerk onderhouden en zo groeit dat. De bereidheid om in het contact met buitenlandse zakenrelaties te investeren, overstijgt bij WestHolland Foreign Investment Agency (WFIA) de korte termijn. Wie zoals WFIA acquisitie verricht om internationale bedrijven naar de regio te halen, moet investeren in relaties op lange termijn, buiten het strikt zakelijke om. Het komt aan op wat je hebt, maar ook op wie je bent, stelt Asje van Dijk, gedeputeerde Provincie Zuid-Holland. De Provincie draagt bij aan WFIA, evenals Kamer van Koophandel Den Haag, het Stadsgewest Haaglanden en de gemeenten Den Haag, Leiden, Zoetermeer en Delft. In 2008 is de jonge gemeente Lansingerland als participant tot WFIA toegetreden. Met de bundeling van krachten presenteert de regio zich in het buitenland en kan de concurrentie worden aangegaan met regio s als München, Brussel, Cambridge, Lyon en Barcelona. Daartoe is WestHolland zeker in staat, gezien het veelzijdig aanbod van vestigings locaties zoals kantoren, gebouwen, business centers, bedrijfslocaties, dankzij kennisinstellingen als de Technische Universiteit Delft en de Rijksuniversiteit Leiden, dankzij de aanwezigheid van vele internationale organisaties, en ook dankzij een groeiend internationaal woon- en werkklimaat. Door deze factoren geniet WestHolland internationaal een groeiende bekendheid als aantrekkelijk vestigingsgebied. De Haagse wethouder Frits Huffnagel, voorzitter van de Raad van Participanten formuleert dat zo: Dankzij onze gebundelde verscheidenheid staan we sterk in het internationale veld van krachten en kansen. De regio presenteert zich als regio, maar daarbinnen bezit elke stad en streek eigen unique selling points. Die moeten over de grenzen onder de aandacht worden gebracht. Dat vraagt van WFIA grote investeringen. Kamer van Koophandel directeur Gert Zandsteeg: Ik vind het prima als er cijfers zijn die zeggen dat zoveel bedrijven zich hier gevestigd hebben. Maar ik snap heel goed dat, om één account binnen te halen, je misschien eerst met tien anderen moet praten. Dat moet je niet onderschatten. En zeker niet de tijd die dat kost. De aanwezigheid van internationale ondernemingen zorgt op meerdere manieren voor een economische impuls voor de regio. De in omvang snel toenemende expat-gemeenschap in de regio schept vraag naar nieuwe producten; de florerende internationale scholen in Den Haag, Wassenaar en Voorschoten zijn hiervan het levend bewijs. Dat de regio mede dankzij WFIA geleidelijk een internationaal vestigingsklimaat ontwikkelt, is onmiskenbaar. Dat komt ook door aandacht voor onmeetbare factoren in de regio. Zo vindt een Chinees bedrijf in het China Hotel Holland (Delft) een gastvrijheid die kan meewegen in het besluit naar deze regio te komen. WFIA was bij de ontwikkeling van het hotel betrokken. Dit is slechts een enkel voorbeeld uit de vele activiteiten waarin WFIA participeert. Acquireren betekent immers ook de zakelijke gastvrijheid in de regio vergroten. De Delftse wethouder Ronald Vuijk: We moeten ook de kwaliteit van de dienst verlening meewegen en de bijdrage die WFIA levert aan het ontwikkelen van een internationaal zakenklimaat in de regio. 6 jaarverslag 2008 wfia

9 Daarnaast groeit met de komst van buitenlandse bedrijven de binnenlandse werkgelegenheid. Elke internationale werknemer creëert werk voor 1,5 nationale werknemer. Buitenlandse bedrijven brengen een prikkelende concurrentie naar het regionale bedrijfsleven. Het OECD Benchmark definition of Foreign Direct Investment (april 2008) zegt hierover: Foreign direct investment (FDI) is a key element in this rapidly evolving international economic inte gration, also referred to as globalisation. FDI provides a means for creating direct, stable and longlasting links between economies. Under the right policy environment, it can serve as an important vehicle for local enterprise development, and it may also help improve the competitive position of both the recipient ( host ) and the investing ( home ) economy. In particular, FDI encouranges the transfer of technology and know-how between economies. It also provides an opportunity for the host economy to promote its products more widely in international markets. FDI, in addition to its positive effect on the development of international trade, is an important source of capital for a range of host and home economies. Om deze transfer of technology and know-how between economies te optimaliseren, werkt WFIA waar mogelijk samen met andere partijen, zoals met het Netherlands Foreign Investment Agency (NFIA). Ook is er een samenwerkingsvorm met de cluster bioscience in Leiden, waar acquisitie plaatsvindt gericht op specifieke bedrijven in het buitenland. De beperkingen die de cluster bioscience zichzelf oplegt, kent WFIA uiteraard niet. WFIA acquireert in de breedte en verkeert daarbij in de unieke positie zelfstandig te kunnen opereren, zowel bij de vele contacten in het buitenland als in de netwerken hier. De Leidse wethouder Marc Witteman vindt: Zolang dat vertrouwen er is en we zien dat WFIA goed met de verantwoordelijkheden omgaat, krijgen ze de ruimte binnen vooraf afgesproken kaders. Dit jaarverslag gaat over 2008, een jaar waarvan de laatste maanden nieuwe verhoudingen in de wereldeconomie aankondigden. In de Verenigde Staten werd een nieuwe president gekozen wiens buitenlands beleid nog niet duidelijk is; factoren als protectionisme en belastinghervormingen zullen de positie van elk buitenlands bedrijf raken. Zelfs China, dat met een jaren achtereen snel groeiende economie vrijwel onaantastbaar werd geacht, voelde eind 2008 een schaduw van de recessie. Mondiale verhoudingen veranderen. Nederland dient steeds opnieuw een positie daarbinnen te bevechten. Binnen Nederland is het deze regio die sterk moet zien te staan tegenover andere regio s. En in de regio zelf? Wethouder economische zaken Bé Emmens (Zoetermeer) stelt: Het belangrijkste is dat de regio als geheel voldoende internationale bedrijven binnen haalt en dat er daardoor voldoende werkgelegenheid ontstaat. Dat gemeenschappelijke belang is de essentie van de samenwerking van de partijen die WFIA steunen. Bram Meijer (Stadsgewest Haaglanden), onderstreept dat: Want dat belang blijft, hoe meer we er daarvan hebben, hoe beter. Lansingerlands wethouder Dick van Vliet voegt hieraan toe: Soms is er tussen ons een gezonde competitie, zoals die bestaat tussen spelers uit hetzelfde team. Als het erop aankomt, zijn onze belangen immers dezelfde. Daar gaat het om: besef van de verscheidenheid biedt kansen tot samenwerking. Voor WFIA is dat de leidraad voor 2008 geweest bij de doelstelling: het assisteren van internationale ondernemingen bij vestiging, uitbreiding of verplaatsing. wfia jaarverslag

10 Het komt aan op wat je hebt, maar ook op wie je bent. Asje van Dijk Dankzij onze gebundelde verscheidenheid staan we sterk in het inter nationale veld van krachten en kansen. Frits Huffnagel Ik vind het prima als er cijfers zijn die zeggen dat zoveel bedrijven zich hier gevestigd hebben. Maar ik snap heel goed dat, om één account binnen te halen, je misschien eerst met tien anderen moet praten. Dat moet je niet onderschatten. En zeker niet de tijd die dat kost. Gert Zandsteeg We moeten ook de kwaliteit van de dienstverlening meewegen en de bijdrage die WFIA levert aan het ontwikkelen van een internationaal zakenklimaat in de regio. Ronald Vuijk Zolang dat vertrouwen er is en we zien dat WFIA goed met de verantwoordelijkheden omgaat, krijgen ze de ruimte binnen vooraf afgesproken kaders. Marc Witteman Het belangrijkste is dat de regio als geheel voldoende internationale bedrijven binnen haalt en dat er daardoor voldoende werkgelegenheid ontstaat. Bé Emmens Want dat belang blijft, hoe meer we er daarvan hebben, hoe beter. Bram Meijer Soms is er tussen ons een gezonde competitie, zoals die bestaat tussen spelers uit hetzelfde team. Als het erop aankomt, zijn onze belangen immers dezelfde. Dick van Vliet 8 jaarverslag 2008 wfia

11 1 Resultaten op hoofdlijnen In 2008 zijn er dankzij WFIA 28 internationale projecten in de regio tot stand gekomen, met in totaal 429 arbeidsplaatsen. Die zullen volgens de prognose over drie jaar uitgegroeid zijn tot 959 arbeidsplaatsen. De projecten bestaan uit 19 nieuw gevestigde bedrijven, 7 bedrijven die mede dankzij het nieuwe Investor Relations programma hun uitbreiding in de regio realiseerden, en 2 bedrijven waarbij dankzij matchmaking een samenwerking ontstond tussen een regionaal en een buitenlands bedrijf. Deze resultaten zijn bijzonder positief te noemen, tegen de achtergrond van de economische crisis die in het laatste kwartaal inzette. Het relatief hoge aantal successen is te danken aan de samenwerking met participanten en andere partijen, en een aanhoudende inzet op acquisitie. Soort project Aantal projecten werknemers bij start Acquisitie Investor Relations Matchmaking Totaal werknemers na 3 jaar In 2008 richtte WFIA zich vooral op bedrijven uit de prioriteits sectoren die in de regio al sterk vertegenwoordigd waren, te weten ICT (IT & Telecommunicatie), Lucht- en Ruimtevaart, Olie en Gas, Water en Deltatechnologie, Life Sciences (medische technologie en biotechnologie), Glas (Tuinbouw) en Zakelijke Dienstverlening. De belangrijkste doellanden waren de Verenigde Staten, China, India, het Verenigd Koninkrijk, Taiwan, Japan en Duitsland. Van de 19 nieuw gevestigde bedrijven waren er 5 afkomstig uit China, 3 uit het Verenigd Koninkrijk, 3 uit de Verenigde Staten, 2 uit Canada, 2 uit India en 1 uit respectievelijk Duitsland, Taiwan, Japan en Zuid-Korea. Acquisitie Aantal projecten werknemers bij start China Verenigd Koninkrijk Verenigde Staten Canada India Duitsland Taiwan Japan Korea Totaal werknemers na 3 jaar wfia jaarverslag

12 Delegaties uit deze landen bezochten vaak de regio. Bijna elke week begeleidde WFIA een fact finding trip naar één of meerdere steden in de regio. Den Haag ontving 40 keer een delegatie uit het buitenland, Leiden 20, Delft 6 en Zoetermeer 3 keer. Interessant is het relatief hoge aantal bezoeken aan Delft, dat onder meer uitmondde in het aanbieden van een traditioneel Chinees houten huis. Dit huis wordt in Delft onder een glazen overkapping geplaatst en zal mogelijkheden bieden voor het exposeren van Chinese kunst. Dat er dit jaar geen bedrijf naar Delft kwam, moet gezien worden als een tussenresultaat. De stad onderhoudt hechte banden met China, een land met een cultuur van langdurige besluitvorming. Een lotus bloeit anders dan een Hollandse tulp. Van de 19 nieuwe buitenlandse bedrijven in de regio, is een kleine meerderheid werkzaam in Life Science (4). De rest is werkzaam in IT & Telecom (3), Zakelijke Dienstverlening (2), Olie & Gas (2), en in Aerospace en Agribusiness met elk één bedrijf. De activiteiten van de resterende 6 bedrijven concen treren zich op fitness, hotels, toerisme en het vervaardigen van wetenschappelijke instrumenten. Dat de Life Science sector sterk groeit, sluit aan op de mondiale stijgende belangstelling voor geneesmiddelen en biotechnology. De Life Science cluster in Leiden staat hoog op de wereldranglijst, een gegeven dat het beslissingsproces van de betrokken bedrijven gunstig zal hebben beïnvloed. De telling van deze bedrijven is gebaseerd op een systeem van Intake Letters en Confirmation Letters. Pas wanneer een geautoriseerde vertegenwoordiger van het bedrijf de Confirmation Letter heeft getekend van het vestigings besluit (waarin ook de groeiprognose is opgenomen), neemt WFIA het bedrijf op in de resultatenlijst. De genoemde cijfers zijn resultaten over Het jaar bracht ook andere resultaten. Die zijn pas in de jaren erna aantoonbaar, maar zijn wel te 10 jaarverslag 2008 wfia

13 danken aan inspanningen in dit jaar. Dat blijkt bijvoorbeeld uit de fact finding trips, intensieve bezoeken van een buitenlands bedrijf aan de regio. WFIA verzorgde 59 keer ondersteuning bij een fact finding trip. De resultaten hiervan zijn alleen gemeten in het aantal nieuwe bedrijven dat zich in 2008 hier vestigde. Toch is in dat jaar ook andere winst geboekt, zoals een gunstige invloed op besluitvormingsprocessen bij bedrijven en de groeiende bekendheid van WFIA als kenniscentrum voor de regio. Daarmee hangt het verwerven van goodwill nauw samen, een belangrijke factor in een recessie. Een buitenlands bedrijf dat overtuigd is van de service en kennis van WFIA, zal dit laten meewegen in een vestigingsbesluit. Het besluit om in lange termijn resultaten te investeren heeft zijn waarde herhaaldelijk bewezen. Zo is mede op advies van WFIA in Leiden het multi talent centre Beagle ontstaan; het tweede centre is nu op komst. WFIA was mede-organisator van het tweedaagse congres van de CCPIT (China Council for the Promotion of International Trade) in Den Haag, dat voor de eerste keer buiten China werd gehouden. Juist in China, een land met een bedrijf s- traditie van lange besluitvorming, zal deze medewerking vele jaren de bestaande relaties versterken. Dankzij eerdere goede ervaringen die Chinese investeerders met WFIA hadden, is het waarschijnlijk dat in 2010 te Delft een groot congres over Traditional Chinese Medicine (TCM) plaatsvindt. Op een vergelijkbare basis besloot Huawei Technologies BV zich in Den Haag te vestigen. Met de kennis die via het Investor Relations programma beschikbaar is, kon WFIA een beslissende rol vervullen bij de uitbreiding van het bedrijf van Amsterdam naar Den Haag. Daarmee heeft de stad, met ZTE, de twee grootste Chinese telecomaanbieders in huis. Voor WFIA waren dit uitkomsten van jarenlange investeringen in zakelijke relaties. Toch zijn deze uitkomsten niet altijd opgenomen in de jaarresultaten van WFIA. Het betreft immers geen directe acquisitie. Uit Zuid-Korea worden vergelijkbare lange termijn resultaten verwacht. Daar kijkt het bedrijfsleven al enige jaren belang - stellend naar de samenwerking tussen WFIA en de gemeente Den Haag voor de uitbreiding van het Yi Jun Korean Peace Museum in Den Haag. De Koreaanse VN-voorzitter Bang Ki Moon heeft eveneens zijn belang stelling voor het museum kenbaar gemaakt. Om de ruimte volledig beschikbaar voor museale activiteiten te krijgen, moesten andere huurders het pand willen verlaten. Dat is dit jaar eindelijk gelukt. Als het museum in 2009 heropend wordt, biedt dit een unieke kans om de regio, en met name Den Haag, onder de aandacht van Koreaanse bedrijven te brengen. Ook hier geldt: WFIA investeert in de lange termijn. Uit het voorafgaande blijkt dat de cijfers voor 2008 alleen de meetbare resultaten in dat jaar omvatten, maar dat er meer resultaten waren. Activiteiten van WFIA uit dat jaar zullen de besluitvorming bij bedrijven naar verwachting in de toekomst gunstig beïnvloeden. Dat deze aanpak werkt, werd in 2008 bevestigd door adviesbureau Berenschot, dat de werkwijze en de resultaten van de acquisitie door WFIA onderzocht. Het rapport werd uitgebracht met als titel: Veranderingen doorgevoerd, verwachtingen waargemaakt. Foto links (Peter van Oosterhout): Het Beagle Centre op het Leiden Bio Science Park biedt flexibele kantoorruimte in combinatie met laboratorium faciliteiten. wfia jaarverslag

14 Op dit moment zijn er in WestHolland 527 buitenlandse bedrijven gevestigd. Amsterdam Leiden Den Haag Zoetermeer Delft Lansingerland Kamer van Koophandel Den Haag Stadsgewest Haaglanden Regio Holland Rijnland Gemeentegrenzen Snelwegen Provinciale wegen en grote straten Spoorlijn Rotterdam 12 jaarverslag 2008 wfia

15 2 Investor Relations Internationale bedrijven acquireren is de hoofdtaak van WFIA. De bedrijven die zich in de regio vestigen, blijven in het ideale geval ook hier. In de praktijk blijkt echter dat een uitbreiding van activiteiten kan betekenen dat het bedrijf verdwijnt uit de regio. Floreert het bedrijf en zijn er mogelijkheden in de regio, dan is het moederconcern vaak bereid hier meer te investeren. Op verzoek van NFIA (via het Ministerie Economische Zaken) besloot WFIA in 2008 op een nieuwe manier con tacten te onderhouden met bedrijven. De provincie Zuid-Holland en NFIA verstrekten subsidie voor een eerste jaar, waardoor een extra medewerker kon worden aangesteld. Deze Investor Relations manager vervult een faciliterende en coör dinerende rol; de gemeentelijke account managers blijven zelf verantwoordelijk voor de investor relations met het eigen bedrijfsleven. De doelstellingen van het Investor Relations programma van WFIA zijn: Het pro-actief doen benaderen van internationale bedrijven in de regio om signalen op te vangen over mogelijke plannen om in Europa hun activiteiten uit te breiden of te verplaatsen; verankering van het gevestigde internationale bedrijfsleven; het opvangen van signalen inzake veranderingen of noodzakelijke aanpassingen in het regionale vestigingsklimaat. Om deze doelstellingen te realiseren, investeert WFIA in de relaties met het internationale bedrijfsleven. In 2008 heeft er daarom structureel overleg plaatsgevonden met de gemeen telijke account managers, zijn er 26 bedrijfsbezoeken vast gelegd en is er een schema ontwikkeld om de belangrijkste internationale bedrijven in WestHolland te bezoeken. In dit kader assisteerde WFIA voor de eerste keer de gemeente Leiden en de regio Holland-Rijnland bij het organiseren van Leiden International. Tijdens deze bijeenkomst konden top level executives van internationale bedrijven contact leggen met elkaar en met burgemeester en wethouders. Het druk bezochte diner in het Leidse Rijksmuseum van Oudheden werd zeer gewaardeerd. Gezien de positieve reacties, vindt er in 2009 een tweede evenement plaats. Dankzij de ontwikkeling van het investor relations programma kon WFIA bestaande evenementen een nieuwe dimensie geven. Voor het jaarlijkse Get Connected, dat in 2008 in Madurodam plaatsvond, ontvingen naast de Meet & Greet voor de belangrijke regionale contacten van WFIA nu ook de nieuwe buitenlandse bedrijven een aparte uitnodiging voor het middaggedeelte Get Connected Matchmaking. Hier werden Nederlandse en internationale bedrijven met elkaar in contact gebracht. Het op structurele wijze coördineren in de regio van investor relations is een nieuwe taak voor WFIA. Tot nu toe werd op informele wijze contact gehouden met pas gevestigde buitenlandse bedrijven. Dat de structurele aanpak resultaten wfia jaarverslag

16 opleverde, bewijzen de cijfers. Mede door inzet van WFIA konden 7 bedrijven geholpen worden bij een uitbreiding of het opzetten van een nieuwe activiteit of verhuizing. Daarmee werden deze bedrijven voor de regio behouden en in sommige gevallen in staat gesteld nieuwe investeringen te doen. Speciale vermelding verdient het bedrijf T-systems, onderdeel van Deutsche Telekom. T-Systems breidde aanzienlijk uit in Den Haag door een overname van 250 personeelsleden die naar buiten geplaatst waren door Shell, van 125 medewerkers afkomstig van Orange en door een uitbreiding met 25 nieuwe fte s. Dat betekent een dubbele winst voor de regio: behoud en groei tegelijk. Naast de structurering en ondersteuning biedt het Investor Relations programma de mogelijkheid om in samenwerking met NFIA snel contacten te leggen met de moeder bedrijven van hier gevestigde dochterondernemingen bij veranderingen in het bedrijfseconomische plan. Zijn er veranderingen bij het moederbedrijf die het dochterbedrijf zouden kunnen raken, dan geven medewerkers van NFIA in de buitenkantoren dit door aan WFIA, die weer contact legt met de gemeentelijke accountmanager en het dochterbedrijf. Snelheid van handelen en gemeenschappelijk overleg zijn hier de beste voorwaarden om een bedrijf ervan te overtuigen nieuwe investeringen in de regio te doen. Uiteraard geeft WFIA de lokale informatie door aan NFIA; landelijke veranderingen kunnen beginnen in een regio. Dat de contacten tussen NFIA en WFIA goed zijn, bewees de nuttige NFIA Regiodag, die dit jaar in WestHolland werd gehouden. De aandacht ging ondermeer uit naar de clusters Telecom (KPN) en lifescience (Leiden). De puzzelrit voerde langs verschillende current investors (zoals Exact en Toshiba) en eindigde in het China Hotel Holland in Delft. Aan de basis van het Investor Relations programma ligt een geavanceerd data- en relatiebeheer systeem dat kennis over alle buitenlandse bedrijven in de regio omvat. Hoe vanzelfsprekend het bestaan van dit systeem ook lijkt, een dergelijke bron van kennis bestond voor 2008 nog niet. Samen met de gemeentelijke account managers werkte WFIA in dit jaar aan het inventariseren van de bedrijven: wie zit waar, in welke branche, hoeveel werknemers zijn er, wat is de stamboom van het bedrijf? Als werkdefinitie voor buitenlands bedrijf geldt, dat het bedrijf voor minimaal 51 procent in handen moet zijn van een buitenlands moederbedrijf. In 2009 wordt deze database voortdurend verfijnd. Gezien de pionierstatus ervan zal de praktijk de beste leermeester zijn. De successen uit 2008 wijzen op een uitstekend begin. Dat met deze databank zorgvuldig wordt omgegaan, spreekt voor zich. De gegevens zijn streng beveiligd. Er is alleen gelimiteerde inzage mogelijk door de betrokkenen en dan nog op voorwaarden. Verzoeken van derden om gegevens te verstrekken, weegt WFIA zorgvuldig af. Een ondernemende taxichauffeur die van WFIA een lijst van internationale bedrijven dacht te kunnen ontvangen, werd doorverwezen naar de Gouden Gids. Gezien de gunstige resultaten van het eerste jaar, zijn onze verwachtingen voor 2009 hoopvol. Als de database door de betrokkenen goed gevoed wordt, stelt dit WFIA, de gemeenten en NFIA in staat om sneller dan tevoren te reageren op veranderingen bij bedrijven of ontwikkelingen in het economisch-maatschappelijk klimaat. Dat de participanten hierbij direct betrokken zijn, spreekt voor zich. In de toekomst zal een intranet-omgeving onderlinge contacten versterken. Juist in een tijd van economische recessie geeft dit de regio een voorsprong op andere regio s. 14 jaarverslag 2008 wfia

17 3 Activiteiten per land China, India, Amerika China, India en de Verenigde Staten/Canada waren ook in 2008 voor WFIA de belangrijkste prioriteitslanden. Om tot deze keuze te komen, wordt gekeken naar de econo mische situatie van dat land en de aanwezigheid van voldoende bedrijven die niet alleen binnen de voorkeurssectoren vallen maar ook op korte termijn op de Europese markt willen opereren. De landenkeuze wordt ook beïnvloed door de aanwezigheid van buiten kantoren van NFIA. Op elk van deze landen heeft de recessie een andere invloed. Terwijl China en de VS/Canada krimp moeten constateren, lijkt India juist in opkomst te zijn. Lage lonen, veel hoger opgeleide IT ers en een sterke vraag naar de IT-diensten waren factoren waardoor de economie in 2008 groeide tussen de 8 en 10 procent. China In 2008 kwamen vijf Chinese bedrijven naar de regio, met 32 werknemers bij de start en een prognose van 138 werknemers na 3 jaar. Daarnaast werd dankzij het Investor Relations programma contact gelegd met vier bedrijven, van wie er twee in de regio een uitbreiding realiseerden. Alle bedrijven kozen voor Den Haag. Van de nieuwe bedrijven is er één werkzaam in de sector Olie & Gas als toeleverancier aan de olie-industrie, een in de Life Science en zijn er drie actief in de sector Anders. Dat betekent hier: een bedrijf in hotelproducten, een handelsonderneming in natuurmaterialen en een onderneming op het gebied van gezondheidszorg. De twee andere bedrijven, afkomstig uit het Investor Relations programma, zijn actief in de IT & Telecom en in de Zakelijke Dienstverlening. Dat de eerste Chinese oliemaatschappij Aeon Group zich in de regio vestigde, verhoogt de status van de regio voor China aanzienlijk. Het accent van de werkzaamheden lag op lead generation, het acquireren van bedrijven die zich mogelijk in WestHolland willen vestigen. Om contacten te leggen en te onderhouden met deze bedrijven, brachten WFIA account managers in samenwerking met het Europe China Trade Center (ECTC), een aantal bezoeken aan bedrijven in China. Tijdens deze werkbezoeken vonden gesprekken plaats met bedrijven over een mogelijke vestiging in het Europe China Trade Centre dat op 28 oktober 2007 in Den Haag geopend werd. Dit handelscentrum kwam tot stand in nauwe samenwerking tussen WFIA, de gemeente Den Haag en de initiatiefnemer, een in Nederland gevestigde Chinese zakenman. Waar mogelijk werd tijdens de werkbezoeken ook deelgenomen aan grote beurzen. Om de zichtbaarheid van de regio en WFIA te vergroten, werd in 2008 samen met de Provincie Zuid- Holland het Shanghai Pudong South Holland Co-Innovation Program voortgezet. Samen met Provincie Zuid-Holland en de Kamer van Koophandel Den Haag werd het Hebei South Holland Co-Development Program gecontinueerd. wfia jaarverslag

18 Het onderhouden van een zakelijke relatie met een potentiële Chinese handelspartner vereist een hoeveelheid tijd en aandacht, die groter is dan de Nederlandse zakencultuur gewend is. Pas door langere aanwezigheid, fysiek en per telefoon of mail, ontstaat er een vertrouwensband. Voor Delft kwam in 2008 een grote kans dichterbij. De Chinese vliegtuigindustrie ontwikkelt toestellen voor de burgerluchtvaart, met het doel die ook buiten China op de markt te brengen. Deze toestellen moeten in Europa voldoen aan specifieke eisen. Hier ligt een mogelijkheid tot samenwerking voor Delft, die door WFIA samen met de Gemeente, TU Delft en NFIA, gepresenteerd is aan de Chinese vliegtuigmaatschappij. Samen met de Rector van de TU Delft werd een bezoek aan dit bedrijf gebracht. Dit project vereist even wel een lange adem en zal zeker ook in 2009 veel tijd vragen. Deze relatief gunstige resultaten zijn mede te danken aan een intensieve samenwerking met NFIA, die in Beijing het vierde NFIA China kantoor opende. Al in 2005 opende WFIA in dezelfde stad een support office. Hier assisteert WFIA-medewerker Qui Ru de organisatie van binnen uit ; zij kan Chinezen in hun eigen taal en tijdzone uitleggen wat investeren in Nederland betekent en zij kan wijzen op de inzet van WFIA waardoor de regio meer China friendly is geworden. Ondanks de krimp in de Chinese economie, blijft het land een belangrijke zakenpartner voor de regio, zoals ook in 2008 bleek. Het jaar van de Olympische Spelen bracht China in de spotlights, wat in 2010 ook zal gebeuren bij de World Expo in Shanghai. Dat zet 2009 in de positie van tussenjaar, ruimte biedend aan voorbereidingen voor nieuwe contacten. Samenwerking met de participanten, NFIA en het WFIA support office in Beijing biedt hier de beste perspectieven. India Twee bedrijven uit India kwamen in 2008 naar de regio; beide bedrijven (IT & Telecom) vestigden zich in Leiden. Zowel Mindteck Netherlands BV i.o. als MSys NL BV leggen zich onder meer toe op het ontwikkelen van sofware die toepassingen vindt in call centres. Bij de vestigingsprocessen bood WFIA ondersteuning aan. Dankzij het Investor Relationship programma werden contacten onderhouden met Moser Baer Photo Voltaic Limited te Den Haag. In Delft transformeerde het bedrijf 01Synergy (IT & Telecom) van virtual office naar real office. Voor Delft betekende dat groei; de overgang van een postadres naar een pand met werk nemers duidt op een zakelijk toekomstperspectief met expansie. Een virtueel kantoor bestaat uit een regeling bij een business center waarbij een postadres, telefoondiensten en andere virtuele diensten worden verkregen. 01Synergy huurde een virtueel kantoor in een business center te Den Haag. Er was ruim een jaar nodig voor de immigratieprocedure van werknemers. Na de komst van haar Europese manager in juli 2008 is het bedrijf in een eigen kantoor in Delft definitief gestart. Deze immigratieprocedure voor Indiase investeerders blijft een moeilijke en kritische factor in het acquisitieproces. Om de vaak complexe procedures te stroomlijnen, is WFIA actief op zoek naar organisaties die de afhandeling hiervan kunnen overnemen. In India richt de acquisitie zich voornamelijk op (Europese) hoofdkantoren en marketing/sales kantoren in de IT, Life Sciences en high end technologie. De ervaring heeft geleerd dat persoonlijke bedrijfsbezoeken aan bedrijven het meest effectief zijn. De zakelijke cultuur in India kent een grote concurrentiegevoeligheid en een daaruit voortvloeiende wens tot vertrouwelijkheid. Daarom organiseerde WFIA samen met de NFIA-vestiging in Delhi twee reizen van een week, waarin account managers van WFIA in drie steden bedrijven bezochten. De keuze voor een bedrijf kwam tot stand in overleg met de Confederation of Indian Industries 16 jaarverslag 2008 wfia

19 Cryocath, een Canadees bedrijf in de medische technologie, vestigde in 2008 het Europese hoofdkantoor in Leiden. Dat de keuze op Leiden viel, hield verband met de gewenste aansluiting met een bioscience netwerk en de voorkeur voor een informele stadscultuur die voor medewerkers toegan kelijk zou zijn. De internationaal georiënteerde studentenstad voldeed aan beide eisen. Foto boven: Wim Rutgers, International Business Advisor, verwelkomt Preet Chandoke, General Manager van het Indiase bedrijf 01 Synergy in Delft. (CII) en andere netwerkpartners. Daarnaast werd in oktober 2008 in samenwerking met de NFIA en de CII een seminar in India voor de Life Science sector georganiseerd. Verenigde Staten en Canada De economische crisis raakte het bedrijfsleven in de Verenigde Staten en Canada diep. Gecombineerd met de machtswisseling in het Witte Huis en de daarmee samenhangende onzekerheid zijn ondernemingen terughoudend met inves - teringen in het buitenland. Dat vijf bedrijven toch naar de regio kwamen, is een goed resultaat te noemen. Uit de Verenigde Staten kwamen 3 en uit Canada 2 bedrijven, die bij de start in de regio aanwezig waren met 12 werknemers, met een groeiverwachting van 58 werknemers over 3 jaar. Via het Investor Relation programma werd Attachmate EMAE Sales BV geassisteerd bij de verhuizing naar Alphen aan den Rijn, waardoor het bedrijf voor de regio werd behouden. Het Canadese bedrijf Presence Displays koos voor Den Haag als vestigingsplaats, omdat er behoefte was aan de nabijheid van mogelijke zakenpartners als grote telecombedrijven. Presence Displays maakt computertoepassingen voor het onderwijs en de gezondheidszorg, die het onder meer mogelijk maken op afstand onderwijs te volgen. De zieke klasgenoot is te zien op een WebChair, die in de klasruimte staat. Thuis kan de klasgenoot inzoemen op het schoolbord, de docent of de klas. Zo wordt zowel isolement als leerachterstand voor komen. In de lente besloot Het Mooiste Contactfonds (KPN) 37 WebChairs te financieren voor het onderwijs aan zieke kinderen. De Verenigde Staten en Canada zijn in economisch opzicht nauw verbonden. Ook Canada voelt de negatieve effecten van de zwakke Amerikaanse economie en bedrijven minderen op buitenlandse investeringen. Toch blijven de Verenigde Staten een van de belangrijkste acquisitiegebieden. In 2008 is de markt voor exporterende Amerikaanse bedrijven positief geweest. Die bedrijven profiteerden van de lage dollarkoers. Maar de meeste investeringen in Europa kwamen daardoor ten goede van de logistieke sector, die niet sterk in onze regio vertegenwoordigd is. Internationale bedrijven beginnen in het algemeen als een kleine vestiging, vaak in een business center. Voor het begin van mogelijke expansie zijn dergelijke business centers dus onontbeerlijk. wfia jaarverslag

20 Verenigd Koninkrijk, Taiwan, Japan Met een economie die sterk gericht is op export beleefde Japan in 2008 een moeilijk jaar. Japanse goederen en diensten voor buitenlandse afnemers stegen in prijs. Het Verenigd Koninkrijk heeft te kampen met afnemende economische groei wat in scherpe tegenstelling staat tot de eerdere groeiprognoses die het VK als weerbare economie beschouwden. Ook Taiwan moest economische krimp onder ogen zien. Maar krimp is geen stilstand; ook in 2008 vestigden bedrijven uit deze drie landen zich in de regio. Verenigd Koninkrijk Het Verenigd Koninkrijk (VK) was de op één na grootste ontvanger van buitenlandse investeringen en tevens zelf de grootste investeerder in het buitenland. Ondanks de recessie blijft het VK belangrijk. In 2008 vestigden zich drie bedrijven in onze regio. Bij de start hadden deze bedrijven 73 werknemers, met de verwachting dat dit aantal arbeidsplaatsen over drie jaar gestegen zal zijn tot 135. In Den Haag vestigde zich CreditSafe Nederland BV, specialist in de verkoop van online zakelijke informatie. Na eerst ongeveer drie maanden gastvrijheid in het WFIA-kantoor te hebben genoten, werd het eigen kantoor feestelijk geopend. De aanwezigheid van CreditSafe in Nederland is het resultaat van intensieve contacten met WFIA die teruggaan tot maart Die bestonden onder meer uit begeleiding tijdens vijf fact finding trips in de regio. In 2008 was WFIA actief lid van een aantal Britse netwerkorganisaties in Nederland en in het VK. Dat betekende onder meer profilering in de FDI Atlas, het maken van nieuw promotiemateriaal voor beurzen en netwerkevenementen deelname aan de FDI EXPO beurs en een nieuwe tradeshow. Dit gebeurde in samenwerking met NFIA, AFIO (Amsterdam) en BOM (Brabant). Het VK biedt interessante mogelijkheden voor het Investor Relations programma. Samen met het Britse kantoor van de NFIA is in 2008 een short list opgesteld met Britse bedrijven in de regio waarvan we vermoeden dat er potentiële uitbreidingsmogelijkheden zijn. Taiwan Vooral op het gebied van technologie is Taiwan sterk aanwezig op de wereldmarkt. In 2008 besloot WFIA de tuinbouw sector en de TCM/Biotech sector actief te benaderen. Beide sectoren reageerden belangstellend, maar gaandeweg bleek dat een snel resultaat niet haalbaar was. Er zijn in deze tijd wel waardevolle relaties ontstaan. WFIA legde verschillende contacten met kwekers en kwekers verenigingen tijdens bezoeken, zoals aan de Taiwan Orchid Show. In 2008 vestigde Aeon Astron Europe BV zich in Leiden, met drie werknemers bij de start en een prognose van 20 over drie jaar. Deze groeiverwachting is gebaseerd op snelle ontwikkelingen in de sector Life Science, met name op de successen in het eigen onderzoek van onder meer biomaterialen en biomedische toepassingen. Mesur Technology Co., Ltd., gevestigd in Taipei Hsien, Taiwan, werd gematched met de TU Delft. Mesur Technology is werkzaam op het gebied van de medische instrumenten (Life Science) en wil een nieuwe solarthermometer ontwikkelen voor de Europese markt. WFIA is samen met Kamer van Koophandel Den Haag één van de oprichters van de Netherlands-Taiwan Joint Business Council. Voor WFIA is de Council een belangrijke bron van mogelijke leads en bedrijfsvestigingen. In april kwam een onderzoekster van de Taiwan Council of Labor Affairs naar Den Haag om de Nederlandse arbeidsmarktpolitiek te bestuderen. WFIA begeleidde en introduceerde haar bij een aantal relaties. Het rapport dat zij schreef werd gepresenteerd aan de Taiwanese regering. De flexibiliteit van de Nederlandse arbeidsmarkt ziet Taiwan als een voordeel voor internationale bedrijven. 18 jaarverslag 2008 wfia

21 Life Science is een nieuwe en snel groeiende sector in Taiwan, waarin het onderdeel Traditional Chinese Medicine (TCM) belangrijk is. Met een aantal hoogleraren uit Leiden bestaat hierover goed contact en sommige van hen hebben Taiwan bezocht. Ook werkte WFIA samen met het Taipei Representative Office, de Taiwan Business Association en de Taiwanese School. Japan In 2008 vestigde EKO Instruments Europe BV zich in Leiden, met een enkele werknemer bij de start en een groeiverwachting die na drie jaar zal resulteren in ten minste vijf werknemers. EKO Instruments specialiseert zich in meetapparatuur die wereldwijd gebruikt wordt door metereologische instituten en universiteiten. WFIA ontving een delegatie Japanse journalisten, die in Nederland onderzoek verrichtten naar gender equality in relatie tot familie en betaalde arbeid. Het onderzoek leidde tot een artikel in een Japans tijdschrift. In 2008 bracht WFIA een werkbezoek aan Japan. Dit stond geheel in het teken van het vinden van nieuwe leads, het opvolgen van lopende projecten en het bezoeken van reeds gevestigde bedrijven in het kader van het investor relations programma. In Nederland werden de contacten met het Sieboldhuis, DuJat, Jetro, de Japan Chamber of Commerce en de Japanse ambassade geïnten siveerd. Nadat in het verleden Westholland bij NFIA Japan voornamelijk bekendheid verwierf als Life Science regio, zal WFIA de regio nu ook ook profileren als aantrekkelijk voor Japanse bedrijven in de IT en Telecomsector. Leiden heeft van oudsher een band met Japan; in 2008 was het bovendien 150 jaar geleden dat er tussen Nederland en Japan diplomatieke banden ontstonden. In 2009 is het 400 jaar geleden zijn dat de handelsrelaties tussen Nederland en Japan officieel werden bekrachtigd. Ook dit versterkt de banden tussen de regio en het aan tradities gehechte Japan. Korea, Maleisië, de Rest van de Wereld In 2008 waren er ook contacten met internationale bedrijven uit landen die niet tot de eerste prioriteitsgroepen van WFIA behoorden. Voor deze landen is een beperkt acquisitiebudget beschikbaar. Om open te blijven staan voor economische kansen en mogelijkheden, juist in tijden van een inzettende recessie, werden relatienetwerken in deze landen opgebouwd. Met ingang van 2009 zullen ook account managers van WFIA verantwoordelijkheid zijn voor acquisitie uit Zuid-Korea & Maleisië. Zuid Korea Het schiereiland Korea biedt kansen om investeringen uit dit land aan te trekken. Andere regio s in Nederland hebben op dit gebied al successen geboekt. Vooral de NFIA heeft hier in de afgelopen jaren een stevig netwerk opgebouwd, waar WFIA meer gestructureerd op wil inhaken. In 2008 werd door de WFIA de mogelijkheden op het gebied van matchmaking, directe acquisitie en investor relations nader onderzocht. Deze inspanningen leidden tot twee nieuwe projecten in WFIA bemiddelde bij matchmaking tussen een Koreaans bedrijf en een Nederlands onderzoeksinstituut. De bemiddeling bestond uit het traceren van de juiste partner in WestHolland en het faciliteren bij het tot stand brengen van verschillende zakelijke contacten. De matchmaking resulteerde in een gezamenlijk onderzoeksproject in de telecomsector. Het tweede project betrof een nieuwe vestiging: naar de regio kwam een bedrijf met tuinbouw activiteiten. wfia jaarverslag

22 WFIA nam in samenwerking met gemeente Den Haag deel aan het Daegu Exchange Forum, gehouden in de Koreaanse stad Daegu. Tijdens deze economische conferentie werden nieuwe contacten gelegd. Ook zijn tijdens het evenement relaties gelegd met de lokale overheid en de plaatselijke Kamer van Koophandel. In het Koreaanse netwerk van WFIA kwamen verheugde reacties op de in 2009 verwachte opening van het Yi Jun Korean Peace Museum, dat in Den Haag gevestigd is. Maleisië Dit land is voor WFIA relatief nieuw en veel belovend. Er is kennis gemaakt met de medewerkers van het onlangs geopende NFIA-kantoor, waardoor er een intensieve uit - wisseling van kennis en kansen mogelijk is. De Maleisische overheid investeert zwaar in met name biotechnologie, inclusief kruidengeneeskunde. Daarnaast sluiten groeisectoren als biofuels, palmolie, ICT en orchideeën aan op de economische bedrijvigheid in de regio. WFIA werd lid van de Dutch Malaysia Business Council en er werd samengewerkt met de ambassade en het Malaysian Trade Office. In 2008 ondersteunde WFIA het bedrijf FLE, gespecialiseerd in onder meer het vertalen van technische documentatie, bij de uitbreiding tot een Europees hoofdkantoor. WFIA stond FLE terzijde bij het zoeken naar nieuwe kantoorruimte en assisteerde bij het vinden van zakelijke contacten evenals bij enkele interne human resources vraagstukken. Maleisië is een belangrijk producent van halal producten. Halal wil zeggen rein, voldoend aan de Islamitische spijswetten. Gezien de stijgende vraag naar halal voeding, het hoge aanzien dat Maleisië op dit terrein geniet en de toenemende belangstelling van het bedrijfsleven voor halal, ondersteunde WFIA in januari de ambassade van Maleisië een seminar te organiseren over halal voeding. Mede dankzij financiering van de gemeente Den Haag was het mogelijk deze conferentie tot stand te brengen. De rest van de wereld Onder de term de rest van de wereld vallen de landen die momenteel geen prioriteitsland zijn. WFIA onderhoudt wel contacten met vertegenwoordigers van deze landen, maar account managers bezoeken deze landen in de regel niet. Evenmin worden er brochures in deze talen gepubliceerd. Deze afweging is gebaseerd op het budget en de menskracht van WFIA. Wat blijft, is een alerte instelling en het vermogen snel te reageren, indien noodzakelijk. WFIA onderhoudt onder meer goede relaties met de Duits-Nederlandse Kamer van Koophandel, de Duitse ambassade en brancheorganisaties en bedrijfsnetwerkorganisaties, vooral in de sectoren Life Science en ICT. Een aantal Duitse bedrijven toonden interesse voor de Westlandse tuinbouwindustrie, maar dit heeft niet tot resultaten geleid. WFIA nam in 2008 ook deel aan netwerkevenementen van de Scandinavische Kamers van Koophandel en ambassades en door een actief lidmaatschap van de Zweedse Kamer van Koophandel. Het onderhouden van het netwerk met vertegenwoordigers van opkomende landen als Brazilië, Turkije, Rusland, en andere Oost-Europese landen is belangrijk, zodat kansen optimaal benut kunnen worden. Tijdens het bezoek aan Den Haag van president Lula werd de matchmaking bijeenkomst bijgewoond en hebben we gesproken met vertegenwoordigers van Braziliaanse bedrijven in de missie, maar het leidde niet tot directe resultaten. Ook waren er gesprekken over de mogelijke vestiging van een Latin-American House, een handelshuis voor Zuid-Amerikaanse landen. Hierover is nog geen besluit genomen. De contacten met de in Den Haag gevestigde ambassades van de landen uit Zuid-Amerika, Midden- en Oost-Europa worden actief onderhouden. In het verleden zijn er ook contacten geweest met vertegenwoor digers van bedrijven uit Wit-Rusland en Kazachstan. 20 jaarverslag 2008 wfia

23 Interview Frits Huffnagel wfia jaarverslag

24 Krachten en kansen In 2008 realiseerde WFIA 28 projecten in de regio. Dat betekent ruwweg dat er elke twee weken een project bijkwam. In totaal ging het om 429 nieuwe arbeidsplaatsen, die volgens de prognose over drie jaar gegroeid zullen zijn tot 959. Ik vind dat een prima resultaat, zeker bij de huidige economische tegenwind. Daarbij bleek het in 2008 ontwikkelde Investor Relations programma al direct successen voort te brengen: zeven bedrijven bleven mede dankzij de betrokkenheid van WFIA voor de regio behouden. In aantallen arbeidsplaatsen spreken we hier over 293 plaatsen met een prognose over drie jaar van 503 arbeidsplaatsen. Matchmaking tussen twee regionale en twee internationale bedrijven verstevigde onze banden met het buitenland. Als voorzitter van de Raad van Participanten ben ik tevreden over de werkzaamheden van WFIA. De bundeling van krachten in WFIA heeft zich het afgelopen jaar wederom bewezen. Onze regio staat nationaal en internationaal sterk en onze naam als kennisregio groeit. Elk jaar verwelkomen we nieuwe buitenlandse bedrijven en stimuleren we uitbreiding van de investeerders die eerder kwamen. De internationale dimensie van de regio is dan ook niet meer weg te denken. Voor economische groei zijn buitenlandse partners nu eenmaal onontbeerlijk. Een economische recessie wordt vaak aangezien voor een crisis. Ik kies ervoor om naar de kansen te kijken, kansen die ik zie voor onze regio en voor WFIA. Dankzij onze gebundelde Wij zijn de inter nationale stad van de vrede. Dat woord overstijgt alle verschillen. Den Haag is van oudsher internationaal georiënteerd. De traditie en de flexibiliteit om aan moderne eisen te voldoen, maken de stad bijzonder. We hebben naast Chinatown bijvoorbeeld ook verschillende grote Chinese telecommaatschappijen. Met WFIA werken we samen om het internationale karakter te versterken. In 2008 kozen 14 bedrijven ervoor om zich bij ons te vestigen. Daarmee is Den Haag de logische koploper in de regio. Tegelijkertijd benadrukt dat cijfer het belang van samenwerking tussen de in Den Haag aanwezige organisaties. Zo kan door overleg tussen WFIA, de gemeente en de Holland Business Promotion Office een nieuwe synergie ontstaan. verscheidenheid, staan we sterk in het internationale veld van krachten en kansen. Ik ben er zeker van dat WFIA er ook in 2009 in zal slagen om nieuwe internationale bedrijven naar de regio te halen, daar heb ik het volste vertrouwen in. Frits Huffnagel, voorzitter Raad van Participanten WFIA & wethouder Citymarketing, Internationale Zaken, ICT, Organisatie en Binnenstad Den Haag 22 jaarverslag 2008 wfia Interview Frits Huffnagel

25 WFIA in Den Haag In oktober 2008 hield de China Council for the Promotion of International Trade (CCPIT) voor de eerste keer in zijn bestaan een jaarconferentie buiten China. Deze historische gebeurtenis vond plaats op 28 en 29 oktober met meer dan 600 Chinese en Nederlandse deelnemers. Dit was het resultaat van een intensieve samenwerking tusen WFIA en de Gemeente Den Haag. Gedurende het jaar ondersteunde WFIA het management van het China Europe Trade Center bij het verder ontwikkelen van het Trade Center. Bijstand werd onder meer verleend bij de onderhandelingen met betrekking tot de verbouwing van het pand en bij de acquisitie van huurders in China. WFIA medewerkers namen actief deel aan activiteiten van The Hague International Network (THIN), The Hague International Spirit (THIS), Bureau Binnenstad, ACCESS en vele andere activiteiten die van belang zijn voor contacten met en het welzijn van de expats in de stad. Naast het meedenken en aanleveren van redactionele inhoud voor de wintereditie van het Global The Hague magazine heeft WFIA ook voor de internationale verzending naar Nederlandse ambassades en consulaten en de NFIA buitenkantoren van het blad gezorgd. Honderden exemplaren werden verzonden naar Nederlandse consulaten en ambassades. Vele positieve reacties op de toezending kwamen retour. Grote foto pagina 21: Ferdi de Gier, foto links: gemeente Den Haag, foto s duiven: istock. Interview Frits Huffnagel wfia jaarverslag

26 24 jaarverslag 2008 wfia Interview Asje van Dijk

27 Wat je hebt en wie je bent Als provincie Zuid-Holland kijken we naar de ontwikkeling in de provincie. Dat daarin in 2000 WFIA is opgericht, is goed. In de oprichting van WFIA hebben we een samenwerking tot stand gebracht en daardoor is de onderlinge concurrentie verminderd. We zijn nu in het binnenland zelf een concurrerende factor. Om nog sterker te worden, hebben we aan WFIA gevraagd of ze iets samen met de Drechtsteden kunnen doen. Onze belangstelling uitgaat naar de hele zuidvleugel van de provincie. Alle clusters vormen een onderling samenhangend systeem. Greenports betekent glastuinbouw. Dat gebeurt in kassen, dan heb je goed water nodig en computersystemen die voor de waterhuishouding zorgen. Dat hangt weer samen met onze deltacluster. Zo is er over en weer beïnvloeding. Eén op de drie vrachtwagens op de Nederlandse weg is agro-gerelateerd. Als ze in het buitenland iets willen weten over kweken in kassen, dan komen ze hier kijken. Dan zien ze ook de onderlinge samenwerking. We moeten onze krachten bundelen als we naar het buitenland gaan. Daar vertellen we over onze clusters en de hotspots. We moeten wel groeien. Nederland is een speldenknop op de wereldbol. Met verschillende namen. Ga eens in Taiwan vragen of ze het verschil weten tussen Holland, the Netherlands en tussen Zuid-Holland en Noord-Holland. Dat is folklore voor een buitenlander. In eerste instantie moeten we willen dat buitenlandse bedrijven naar de regio komen en daarom moeten we als eenheid naar buiten treden. Als regio. Daarna kunnen we de nuances gaan uitleggen. De provincie voert een kennisbeleid. Dat betekent dat we ons richten op innovatie van producten en diensten. We hebben nu vier clusters van beleid die stuwend zijn in de provinciale ontwikkeling. Dat zijn Greenports, lifesciences, water- en deltatechnologie, en transport en logistiek Lifesciences heb je in alle soorten en maten. We verdelen ze in rood, wit en groen. Roos is medische sector. Wit is chemie, groen is agrarisch. Leiden is rood, net als Rotterdam en het Westland is natuurlijk groen. Ik zou aan WFIA willen vragen te zoeken naar specifieke bedrijven voor de regio. Ja, dat is een wat andere dynamiek. Wat blijft, is dat we onze krachten moeten bundelen als we naar het buitenland gaan. Daar vertellen we over onze clusters en de hotspots in de regio waar het de komende jaren gaat gebeuren. Zoiets trekt bedrijven aan. Dus je moet iets te bieden hebben en overtuigend zijn. Vorig jaar was ik met WFIA op handelsmissie naar China. Ik heb over de Chinese muur gelopen, ook met mijn beenprothese. Je moet jezelf ook durven laten kennen. Het komt erop aan te tonen wat je hebt, maar ook op wie je bent. Asje van Dijk, gedeputeerde Provincie Zuid-Holland Interview Asje van Dijk wfia jaarverslag

28 WFIA en de provincie zuid-holland De WFIA nam in 2008 actief deel in het South Holland Shanghai Pudong Co-Innovation Program (SHSPCP) dat onder meer gericht is op het bevorderen van de samen werking tussen Chinese en Nederlandse innovatieve bedrijven op het gebied van Life Science en TCM. In november nam WFIA deel aan een door de provincie georganiseerde reis naar Beijing, waar naast de gedeputeerde EZ van Zuid-Holland en de burgemeester van Delft, een aantal specialisten het woord voerden. In aansluiting daarop bracht WFIA een aantal succesvolle bedrijfsbezoeken in China. Maandelijks vond overleg plaats met de provincie en met SHSPCP over de voortgang. Provincie Zuid-Holland is initiator en mede-financier van het investor relations programma. Naast het onderhouden van de internationale bedrijfscontacten organiseerde WFIA in dit kader in Madurodam het Get Connected, Meet & Greet, evenement voor haar regionale netwerk bestaande uit nieuwe en gevestigde internationale bedrijven, vertegenwoordigers van overheden en ambassades, en dienstverleners. Speciale gast was in 2008 Gedeputeerde Manita Koop, die in haar toespraak het belang van Investor Relations benadrukte. Voor de eerste keer werd tijdens Get Connected een matchmaking georganiseerd tussen buitenlandse en Nederlandse bedrijven. Aan het Meet & Greet-gedeelte namen ruim 230 personen deel, waarvan naar schatting de helft een internationaal bedrijf vertegenwoordigde. Grote foto pagina 24: Aeroview. Foto boven: istock. In Chinese karakters staat geschreven: TCM (Traditional Chinese Medicine). 26 jaarverslag 2008 wfia Interview Asje van Dijk

29 Interview Bé Emmens wfia jaarverslag

30 uiteindelijk gaat het om de regio We moeten af van de mentaliteit waarmee elke gemeente voor zichzelf uitrekent hoeveel buitenlandse bedrijven ze het afgelopen jaar erbij heeft gekregen. Wij zijn een regionale markt voor het buitenland. Het gaat erom of we in Nederland de concurrentie aankunnen met andere regio s. Zo moeten we denken. Regionaal. Niet ieder voor zich. Het belangrijkste is dat de regio als geheel voldoende internationale bedrijven binnenhaalt, en dat er daardoor voldoende werkgelegenheid ontstaat. Al die contacten met die bedrijven in het buitenland onderhouden kan Zoetermeer niet. Als ik er één man aan zet, kan ik één landje erbij doen. Kijk ook eens hoeveel delegaties er tegenwoordig naar China gaan. We hebben het volume nodig van één grote delegatie. Alleen als je je krachten bundelt, kom je in de aandacht. Maar denk erom, je moet je nooit laten verleiden om alles te willen doen, om overal contacten te willen hebben. Dat is schieten met hagel. Niet doen. We zijn blij dat bedrijven uit andere regio s zich in Zoetermeer hebben gevestigd omdat hun mensen hier prettiger wonen! Zoetermeer heeft het afgelopen jaar ook internationale bedrijven op bezoek gehad. Niet zoveel als bijvoorbeeld in Leiden, waar ze de universiteit als trekpleister hebben. Nee, Zoetermeer wordt niet altijd uitgekozen door een buitenlands bedrijf. Maar in de regio is het aantal wel toegenomen. In die winst deelt Zoetermeer ook. Bij ons zitten organisaties die gelieerd zijn aan buitenlandse bedrijven en producenten, zoals veel ICT-bedrijvigheid en een grote leasure industrie. Vooral daarmee zijn we aantrekkelijk voor bedrijven van de binnenlandse markt. Die kunnen bij ons landen. Dat verwachten we ook van buitenlandse bedrijven. Als er elk jaar een buitenlands bedrijf bijkomt, dan heb je er na vier jaar ook vier. Er hoeft maar ééntje bij te zitten die uitgroeit tot een Philips Je moet je beperken tot de landen die echt naar buiten willen treden. Daar heb je wat aan. En daar moet WFIA ook de ruimte voor hebben. Ze moet niet gebonden worden aan een overmaat aan administratieve verantwoordingen. Zoiets ga je terugzien in de lasten. Voor je het weet ga je meer geld besteden aan de administratie dan aan het werk zelf. Dat is natuurlijk niet de bedoeling. Het gaat altijd om de regio. Dat is iets anders dan dat ene beetje dat er bij ons gebeurt. Met alle gemeenten samen staan we sterker en scoren we beter. Dat is goed voor iedereen. Bé Emmens, Wethouder EZ en ICT, Zoetermeer 28 jaarverslag 2008 wfia Interview Bé Emmens

31 WFIA in zoetermeer In Zoetermeer zijn een aantal belangrijke organisatie gevestigd, zoals Nederland Distributie Land (NDL) en de IRO, de nationale Olie & Gas organisatie, waarmee zowel WFIA als de NFIA nauw samenwerken. Daarmee neemt Zoetermeer een belangrijke plaats in in de regio. Toepasselijk is dan ook dat Cirrus Energy, een kleine onafhankelijke zich via de WFIA in Zoetermeer vestigde. Cirrus Energy neemt de belangen over van grotere spelers in dit veld als Shell, BP en Esso in onder meer de Noordzee. Het bedrijf bezit een uitgebreid portfolio van exploratie en onderzoeksbelangen in Nederland. Cirrus verwacht na 3 jaar te groeien naar 15 arbeidsplaatsen. Internationale bedrijven beginnen in het algemeen als een kleine vestiging, vaak in een business center. Voor het begin van mogelijke expansie zijn dergelijke business centers dus onontbeerlijk. In dit kader introduceerde WFIA bij de gemeente Zoetermeer een ontwikkelaar van hoge kwaliteit business centers. Mogelijk heeft dit het ontwikkelen van een nieuw business center in Zoetermeer tot gevolg. De economische stedenband tussen Zoetermeer-Xiamen is uitgegroeid tot een langdurige waardevolle relatie. In 2008 heeft WFIA samen met de gemeente Zoetermeer invulling daaraan gegeven door onder meer de jaarlijkse omvangrijke Xiamen Trade Fair te bezoeken. Grote foto pagina 27: Archie Ballantine, foto links: gemeente Zoetermeer, foto boven: istock. Interview Bé Emmens wfia jaarverslag

32 30 jaarverslag 2008 wfia Interview Ronald Vuijk Dankzij ons Watercentrum verwachten we samen met WFIA meer te kunnen bieden. Waar anders zit zoveel kennis van deltatechnologie?

33 Door krachten te bundelen kan Delft nadrukkelijk als waterstad gepositioneerd worden WFIA beschouw ik als een organisatie met een groot potentieel aan kennis en mogelijkheden. Delft is dan ook met overtuiging participant. Tegelijkertijd zeg ik erbij, dat dit potentieel op meer manieren gerealiseerd kan worden dan nu. Ik ben me ervan bewust dat er een spanning is tussen de wensen en de mogelijkheden die het huidige budget biedt. Vrijheid en verantwoordelijkheid horen voor mij als liberaal bij elkaar. In dat licht pleit ik voor een verzakelijking in de richting van het bedrijfsleven. Begroot op basis van een groeimodel. De begroting schuift jaarlijks op, in overleg met de participanten. Maar bedenk wel dat WFIA geen commerciële organisatie kan zijn: er is feitelijk geen markt. WFIA is een deelneming van drie geldstromen, subsidies, aanbestedingen en deelneming. krachten te bundelen kan Delft nadrukkelijk als waterstad gepositioneerd worden en is het mogelijk om (nog) meer bedrijvigheid en kennis naar Delft te halen. WFIA staat aan de vooravond van het tweede decenium. Dat is een goed moment om je te bezinnen. In de gemeenteraad kijken we iets te vaak naar de cijfers die WFIA presenteert, vind ik. We moeten ook de kwaliteit van de dienstverlening meewegen en de bijdrage die WFIA levert aan het ontwikkelen van een internationaal zakenklimaat in de regio. Daar is Delft ook bij gebaat, net als alle andere participanten. Ronald Vuijk, wethouder Economische Zaken en Dienstverlening Delft Delft staat sterk in de regio. Dankzij de TU en de aanwezigheid van TNO hebben we een enorme capaciteit aan technologische know how in huis. We zijn een kennisstad bij uitstek. We hebben een internationale reputatie hoog te houden als het gaat om Water & Deltatechnologie. In die sector zijn we prominent aanwezig. Water vormt het logo van Delft, de Delftse grachten vormen het beeld van Delft en Kennis vormt het hart van Delft. Gezien de ontwikkelingen rondom het Watercentrum, waar momenteel veel expertise gebundeld wordt, verwacht ik daarin groei. Ik kan me voorstellen dat WFIA ervoor zou kiezen om per stad één sector te promoten. Die concentratie betekent dat je durft te kiezen. Meer resultaten uit die ene sector en inderdaad, het betekent ook de keuze om iets niet te doen. Afwegingen die in de economische recessie belangrijker dan ooit zijn. Aan de Koninginnegracht hebben ze het overzicht van mogelijke investeerders. WFIA kent ze. Wij, de participanten, hebben WFIA opgezet als deelneming. Er is geen enkele reden om op dat model terug te komen. Door Interview Ronald Vuijk wfia jaarverslag

34 WFIA in DELFT Economie en cultuur vonden elkaar in Tempo Art, een organisatie voor Chinese kunst en architectuur. Tempo Art gaat, dankzij bemiddeling van WFIA en in overleg met de gemeente en contactpersonen in China, in Delft een historisch Chinees huis plaatsen. Het zal ruimte bieden voor exposities van Chinese kunst. Hierdoor zijn de handelsrelaties tussen China en Delft op een artistieke manier hechter geworden. Delft bood in april onderdak aan het TCM Seminar waar Traditional Chinese Medicine (TCM) centraal stond; een aantal producenten van deze medicijnen toonde belangstelling voor de regio. Naast dit seminar organiseerde WFIA een vergelijkbaar seminar in China. Ook vond in Delft in juli de feestelijke opening plaats van het vier sterren China Hotel Holland. Ruim 75 kamers met traditioneel houtsnijwerk en faciliteiten als een karaoke bar, conferentiezalen en een restaurant, bieden de Chinese ondernemer een gastvrije omgeving. Mede door bemiddeling van WFIA waren bij de opening meerdere media aanwezig. Dit leidde tot een onderwerp in de nieuwsuitzending van TV West en tot een artikel met foto op pagina twee van De Volkskrant. In 2008 kwam het IT & Telecom bedrijf 01-Synergy naar Delft. Na te zijn gestart in Den Haag als virtual office, transformeerde het bedrijf naar real office. Voor Delft betekende dat dubbele groei; de overgang van een postadres naar een pand met werknemers duidt op een zakelijk toekomstperspectief met expansie. Grote foto pagina 30: Peter van Oosterhout, foto pagina 31: gemeente Delft, inzet pagina 31 en 32: istock. 32 jaarverslag 2008 wfia Interview Ronald Vuijk

35 Interview Marc Witteman wfia jaarverslag

36 Geef ze de ruimte Leiden is tegenwoordig niet meer de stad van de lakenindustrie. Wij zijn de stad van ontdekkingen, de stad van bioen lifescience. De bijbehorende bedrijven zijn geclusterd in de omgeving van het LUMC en de universiteit. Internationale bedrijven vinden dat aantrekkelijk. Wil je als stad aantrekkelijk zijn en blijven voor die bedrijven, dan moet je gastvrij zijn. Mede daarom gaan we samen met andere organisaties een expat desk opzetten. Het is nu ruim vijfentwintig jaar geleden dat bioscience bedrijven in Leiden begonnen. Nog steeds helpen we startende bedrijven. Een deel daarvan overleeft niet en verdwijnt na verloop van tijd. Een ander deel groeit door, mede dankzij de wisselwerking met andere bedrijven, de universiteit en het LUMC. Zij vormen de schakels in de productketen van de bioscience. Waar nodig proberen we die schakels te versterken met buitenlandse bedrijven. WFIA zien we als een soort werving- en selectiebureau. Soms zouden we willen dat ze gericht voor ons op zoek gaan, zoals een headhunter te werk gaat. De samenwerking met de andere gemeenten binnen de WFIA verloopt goed. Wij vormen met onze bio- en lifescience de grootste cluster in Nederland en staan binnen Europa in de top-vier. De andere gemeenten zijn op hun eigen gebied ook uniek. Soms vullen we elkaar zelfs aan. Life Science uit Leiden en medische techniek uit Delft kunnen elkaar versterken. Vorig jaar hebben zich dankzij WFIA zes buitenlandse bedrijven in Leiden gevestigd. Nu is het aan de gemeente om de zaken zo te regelen dat ze willen blijven. We hebben een mooie historische binnenstad en een geweldig cultureel aanbod. Daarmee bieden we een interessant woonklimaat voor de buitenlandse medewerkers. De oude banden tussen Leiden en Japan maken onze stad extra aantrekkelijk voor Japanse bedrijven. Wij werken graag mee aan het nieuwe WFIA-programma voor investor relations. Daarin werken we samen om de bedrijven hier te houden. De resultaten van WFIA zijn niet altijd goed te meten. Het kan best zo zijn dat een buitenlands bedrijf dankzij een kennismaking met WFIA jaren geleden, nu besluit om zich in Leiden te vestigen. Voor een overheid is dat lastig. Wij zijn over het algemeen gewend om veel directer verantwoording af te leggen over bestede middelen en het behaalde resultaat. Leiden is niet meer de stad van de lakenindustrie. We zijn nu vooral de stad van de bioscience. Bij de WFIA werkt dat anders, het duurt langer en dat vraagt veel vertrouwen. Zolang dat vertrouwen er is en we zien dat WFIA goed met de verantwoordelijkheden omgaat, krijgt ze de ruimte binnen vooraf afgesproken kaders. Marc Witteman, wethouder Economie en Sport Leiden 34 jaarverslag 2008 wfia Interview Marc Witteman

37 WFIA in leiden Leiden is en blijft aantrekkelijk voor internationale bedrijven in de belangrijke life sciences sector. Bij voorbeeld Cryocath, een Canadees bedrijf in de medische technologie, vestigde in 2008 het Europese hoofdkantoor in Leiden. Dat de keuze op Leiden viel, hield verband met de gewenste aansluiting bij een bioscience netwerk en de voorkeur voor een informele stadscultuur die voor medewerkers toegankelijk zou zijn. Historisch gezien heeft Leiden sterke banden met Japan. Pharma Japan bezocht met een delegatie van ongeveer 20 Japanse Life Science bedrijven het BioScience Park. Deze organisatie publiceert voor de gehele Japanse biotech industrie een tijdschrift over recente ontwikkelingen op farmaceutisch gebied. Dit bezoek werd voorbereid door WFIA, de Gemeente Leiden, Leiden Life Meets Science, het Sieboldhuis en een aantal in Leiden gevestigde Life Science bedrijven. In 2008 vestigde zich het Japanse EKO Instruments Europe BV zich in Leiden, met een enkele werknemer bij de start en een groeiverwachting die na drie jaar zal resulteren in ten minste vijf werknemers. EKO Instruments specialiseert zich in meetapparatuur die wereldwijd gebruikt wordt door metereologische instituten en universiteiten. Ook koestert WFIA voor Leiden de goede relatie met Taiwan. Dat uitte zich een aantal jaar geleden onder meer door het instellen van een bescheiden studiebeurs voor studenten uit Taiwan. Deze studiebeurs is nu overgenomen door de Rijksuniversiteit Leiden, maar WFIA draagt nog steeds bij. WFIA geniet in Taiwan bekendheid als een van de oprichters van de Netherlands-Taiwan Joint Business Council. Grote foto pagina 33: Jan van der Leer, foto pagina 34: gemeente Leiden, foto onder: Willem van der Vlies. De nieuwe ambsketen van de burgemeester van Leiden bevat allerlei symbolen die karakteristiek zijn voor de stad. Zo ook het teken voor BioScience. Interview Marc Witteman wfia jaarverslag

38 36 jaarverslag 2008 wfia Interview Gert Zandsteeg

39 Complementaire dienstverlening voor het internationale bedrijfsleven Met WFIA hebben we regelmatig contact over bijvoorbeeld het ontvangen van een delegatie, het verzorgen van een missie naar of uit het buitenland of bij bestuursaangelegenheden. Afstemming is wenselijk want we zijn complementair in wat we doen. De KvK organiseert veel evenementen op het gebied van internationale handel en wil vooral de positie van het Nederlandse bedrijfsleven in het buitenland versterken. WFIA doet precies het omgekeerde: ondernemers uit het buitenland naar onze regio halen en de regio als vestigingsplaats promoten in het buitenland. Ik zie dat door WFIA de regionale overheden beter zijn gaan samenwerken. bundeling van de informatie en een betere begeleiding van binnenkomende bedrijven en instellingen ten aanzien van hun meekomende medewerkers en eveneens van expats zelf. De Kamer van Koophandel is één van de founding fathers van WFIA. Als directeur van de Kamer van Koophandel ben ik bij alle fasen betrokken geweest, vanaf het prille begin tot en met de huidige besluitvorming. Het doet me goed dat ze in 2008 een sterk jaar hebben gehad en dat er een hecht team staat. Resultaten? Ik vind het goed dat er cijfers zijn die zeggen dat zoveel bedrijven zich hier gevestigd hebben. WFIA besteedt veel tijd aan begeleiding van expats en hun inburgering. Ze doen dat omdat het anders niet gebeurt of omdat andere organisaties het niet goed doen. Als Kamer van Koophandel kiezen we altijd voor de lange termijn. Pas dan kun je een organisatie als WFIA opbouwen. Opbouwen kost tijd. We voelen ons betrokken bij wat WFIA doet. Lange termijn houdt niet per definitie in dat WFIA moet groeien en groter is niet automatisch beter. Het is niet vanzelfsprekend dat daarmee de slagvaardigheid groeit. Ik zie dat WFIA uren besteedt aan het begeleiden van expats en het regelen van inburgering. Dat is niet hun core business. Ze doen het omdat het anders niet gebeurt of omdat andere organisaties het niet goed doen. In onze regio is de informatievoorziening en hulp aan bedrijven en expats te algemeen en weinig specifiek. Sommige bedrijven regelen het intern. Ik merk in de markt dat er behoefte is aan Daarnaast snap ik heel goed dat, je misschien met tien anderen eerst moet praten voordat je één account binnenhaalt. Dat moet je niet onderschatten. Zeker niet voor wat betreft de tijdsinvestering. De medewerkers van WFIA zijn toegewijd. Gert Zandsteeg, algemeen directeur Kamer van Koophandel Den Haag Interview Gert Zandsteeg wfia jaarverslag

40 WFIA en de Kamer van Koophandel Den Haag Door samenvoeging van de Kamer van Koophandel Haaglanden en Rijnland valt de bollenstreek ook in het werkgebied van WFIA. In 2008 kwam Carbon Hero Ltd (Aerospace) naar Noordwijk, producent van het veelvuldig onderscheiden Carbon Diem. Met deze gsm-toepassing kunnen reizigers zonder uitputtend gegevens in te voeren, op eenvoudige wijze berekenen wat de carbon footprint is van de reis die ze maken. Op basis daarvan kunnen individuele gebruikers of bedrijven milieuvriendelijke doelen vaststellen om de omvang van de carbon footprint te beperken. Om de aandacht van het Chinese bedrijfsleven intensiever dan voorheen op de regio te vestigen, toonde WFIA zich zeer actief in Door de samenvoeging van de Kamers van Den Haag en Rijnland moest de Dutch Chinese Chamber of Commerce (DCCC) nieuwe huisvesting vinden. Mede dankzij assistentie van WFIA bleef het DCCC behouden voor de regio en is het nu gevestigd in het Haagse Tauro Trade Center. Het DCCC fungeert als een intermediair voor Nederlandse en Chinese ondernemers. Door de keuze voor aansluiting bij Kamer Den Haag werd ook gemeente Lansingerland betrokken bij de activiteiten van WFIA, wat leidde tot het besluit om participant te worden. Grote foto pagina 36 (Henk Groenendaal): de Kamer van Koophandel zet zich in voor het doortrekken van de A4. Foto pagina 37: Kamer van Koophandel. 38 jaarverslag 2008 wfia Interview Gert Zandsteeg

41 Interview Bram Meijer wfia jaarverslag

42 We denken als eenheid Wij denken als Stadsgewest aan het belang van de regio, niet alleen aan dat van een enkele stad. In principe maakt het me niet uit waar een buitenlands bedrijf terecht komt, het gaat om Haaglanden als regio. Dat Leiden bij het gebied van WFIA hoort, is belangrijk voor WFIA. Leiden valt buiten Haaglanden, maar dat we zo een tweede universiteitsstad erbij hebben, maakt ons als regio toch weer aantrekkelijker voor buitenlandse investeerders. Omdat we als eenheid denken, zien we de toetreding van Lansingerland tot het werkgebied van het WFIA ook niet als concurrentie. Integendeel, we zoeken de samenwerking op. De W van WFIA kan wat mij betreft ook voor Westland staan. In het recente verleden zijn we met WFIA naar China geweest, naar Sjanghai. Dan gaat de burgemeester van Westland mee. Wij redeneren dat ze in Sjanghai ook kassen kunnen neerzetten en dat ze vanuit China misschien wel bij ons willen investeren. Want wij groeien - ook dankzij de Greenportgedachte. In Sjanghai hebben ze ook een Greenport en daar komen duizenden en duizenden hectare kas, dat is een enorme schaal. Kijk, als je als Chinees bedrijf hier een kas met orchideeën wil, dan is dat niet zomaar te koop. Dat gaat niet. WFIA kan Kijk, als je als Chinees bedrijf hier een kas met orchideeën wil, dan is dat niet zomaar te koop. Dat gaat niet. Het WFIA kan misschien voor ons in China investeerders vinden voor onze eigen kassen met orchideeën. In gemeente Westland, waar ik wethouder ben, treden we sinds kort ook gezamenlijk naar buiten. We zijn gefuseerd tot een gemeente met honderdduizend inwoners. Wat je in het hele Westland ziet, is schaalvergroting in de glas- en tuinbouw: kleine familiebedrijven werden moderne complexe ondernemingen. Door die groei staat er een druk op de ruimte in het Westland. In het Westland bouwen we bijvoorbeeld een tweede kaslaag op de eerste. De bedrijvigheid is hier zo enorm en de concurrentie om elke vierkante meter is dermate zwaar, dat bij ons nauwelijks ruimte is voor een buitenlands bedrijf. misschien voor ons in China investeerders vinden voor onze eigen kassen met orchideeën. Voor ons gaat het erom dat de naam Westland bekender word. Dan hebben wij meer kansen en dat is ook goed voor de regio. Waar elders in Haaglanden minder ruimtedruk is, kunnen meer buitenlandse bedrijven komen. Want dat belang blijft, hoe meer we er daarvan hebben, hoe beter. Bram Meijer, regiobestuurder Economische Zaken, Stadsgewest Haaglanden 40 jaarverslag 2008 wfia Interview Bram Meijer

43 WFIA en het Stadsgewest Haaglanden In het kader van het Investor Relations programma voor Haaglanden vond in Rijswijk de Network Meeting Expats plaats, met als gastvrouw de burgemeester. Uitgenodigd werden alle internationale bedrijven in Rijswijk, inclusief de European Patent Office (EPO) en Shell, verschillende serviceproviders, overheidsinstellingen (IND, belastingdienst) en het college van burgemeester en wethouders. Als vervolg hierop organiseerde WFIA met andere partijen de Masterclass Hospitality, een overleg tussen lokale ondernemers en internationale bedrijven in Rijswijk. De aandacht ging onder meer uit naar een betere afstemming van de serviceverlening op de expats, wat een gunstige invloed heeft op het vestigingsklimaat. In 2008 bezocht WFIA met een aantal Aziatische delegaties het Westland. Naast een bezoek aan de veiling werden verschillende (glas)tuinbouwbedrijven bezocht. In West- Azië is er veel interesse voor moderne technieken in de tuinbouw in het algemeen en specifieke interesse voor het introduceren in Europa van nieuwe orchideeën-rassen uit Azië. Grote foto pagina 49: Peter van Oosterhout, foto pagina 50: Stadsgewest Haaglanden, foto links: istock Interview Bram Meijer wfia jaarverslag

44 Misschien gaan we koi karpers kweken. Dankzij WFIA zijn we in gesprek met een bedrijf uit Taiwan. 42 jaarverslag 2008 wfia Interview Dick van Vliet

45 Nu zijn we een interessante partner voor WFIA We kwamen meer dan een jaar geleden in aanraking met WFIA. Kort daarop zijn er gesprekken begonnen en kwamen ze naar Lansingerland met werkbezoeken. Vooral onze contacten met Taiwan zijn via WFIA ontstaan. Gaandeweg hebben we tegen elkaar gezegd: zou het niet eens een officieel lidmaatschap moeten worden? Nee, eerder kon niet. Pas op 1 januari 2007 zijn we, een aantal gemeenten, gefuseerd tot Lansingerland. Vooral door onze economische kracht zijn we nu een interessante partner voor WFIA en zij voor ons. Lansingerland heeft ambities. Daarom willen we toetreden tot WFIA. Via onze eigen accountmanagers van de gemeenten doen we al aan acquisite, maar WFIA kent buitenlandse bedrijven die iets in Zuid-Holland willen. WFIA kan een rol spelen in het leggen van potentiele contacten. Wijzelf zijn ook voor WFIA van betekenis. Onze Greenport is innovatief, dus we ontvangen nogal eens buitenlandse delegaties. Als die meer willen, kunnen we ze naar WFIA sturen. We moeten officieel nog toetreden tot WFIA, maar ik voorzie geen bezwaren in het college. Ik heb verslag gedaan van mijn bezoek aan de Koninginnegracht en dat werd met redelijk enthousiasme ontvangen. Je ziet dat er twee trends zijn in Greenports. De een is een combinatie van groenteteelt met visteelt en de ander is fytotherapie. Voor oosterse kruiden is er in de westerse tuinbouw steeds meer belangstelling. Leiden is ermee bezig. Wij ook. In ons Improvement Centre, dat staat naast dat van de Universiteit Wageningen, testen we de marktwaardigheid ervan. In het Improvement Centre ben ik ook met een Taiwanees familie bedrijf geweest dat koi karpers kweekt. De kosten stijgen om die vissen naar Europa te exporteren en onderweg gaan er nogal wat dood. Ze hier kweken kan de oplossing zijn. Met het Westkand vormen we één Greenpoort. We werken goed samen. Soms is er tussen ons een gezonde competitie, zoals die bestaat tussen spelers uit hetzelfde team. Als het erop aankomt, zijn onze belangen immers dezelfde. We trekken dan ook gelijk op. Het geluk van Lansingerland is dat we nog ruimte hebben. We hebben hier 400 hectare bedrijfsgrond uit te geven. Daar gaan we veel mee doen. Dick van Vliet, wethouder Economische zaken en Financiën Lansingerland Het is tijd dat we Lansingerland meer onder de aandacht gaan brengen. Van oorsprong zijn we hier tuinders. Die zien niet zoveel in het be good and tell it. Ze zijn alleen goed. Dat gaan we nu vertellen. Interview Dick van Vliet wfia jaarverslag