noiaterinzagelegging nu

Transcriptie

1 Octrooiraad noiaterinzagelegging nu Nederland i19] NL {54] Werkwijze voor de bereiding van N- trijoodbenzoylaminoacylpolyhydroxyaminen. [511 nt.cl 2.: C07C103/82, A61K29/02. [711 Aanvrager: Mallinckrodt, nc. te St. Louis, Missouri, Ver. St. v. Am. [74] Gem.: r. C.M.R. Davidson c.s. Octrooibureau Vriesendorp & Gaade Dr. Kuyperstraat 6 's-gravenhage. [211 Aanvrage Nr [22 ngediend 7 maart [321 Voorrang vanaf 12 maart [33! Land van voorrang: Ver. St. v. Am. (LS). [311 Nummer van de voorrangsaanvrage: ) -- [ [ Ter inzage gelegd 14 september De aan dit blad gehechte stukken zijn een afdruk van de oorspronkelijk ingediende beschrijving met conclusie(s) en eventuele tekening(en).

2 MALLNCKRODT, NC., te St. Louis, Missouri, Ver. St. v. Amerika Werkwijze voor de bereiding van ït-trijoodbenzoylaminoacylpolyhydroxyaminen. De uitvinding heeft betrekking op een werkwijze voor de "bereiding van nieuwe ïï-trijoodbenzoylaminoacylpolyhydroxyaminen. De volgens de uitvinding verkregen nieuwe verbindingen zijn "bruikbaar als niet-ionogene röntgenstraal contrastmiddelen. Tevens heeft de uitvinding betrekking op een werkwijze voor de bereiding van radiologische preparaten. Enige jaren geleden zijn in Amerikaans Octrooischrift 3.T01.TT1 bepaalde niet-ionogene ïï-(2,^,6-trijoodbenzoyl)- suikeraminen beschreven, waarvan vermeld werd dat ze bruikbaar waren als rontgenstraalcontrastmiddelen in de cerebrospinale holten. n deze verbindingen is een polyhydroxyalkylketen gekoppeld aan een joodaromatische groep teneinde daaraan wateroplosbaarheid te verschaffen zonder daarbij over te gaan op ionogene verbindingen. Van enkele van de in genoemd octrooischrift vermelde niet-ionogene verbindingen werd vermeld, dat ze zeer goed oplosbaar zijn in water, terwijl van andere werd vermeld dat ze een matige of geringe wateroplosbaarheid bezitten. Een ouder bekend röntgenstraalcontrastmiddel is het natriumzout van 2-joodhippuurzuur. Deze verbinding wordt vermeld in Medical Radiography and Photography, Vol. ko, Supplement 196^. Tegenwoordig worden geen trijoodhippuurzuren of derivaten daarvan gebruikt als rontgenstraalcontrastmiddelen. Verschillende ionogene verbindingen op basis van trijoodhippuurzuur zijn echter vermeld. n DOS 2,20?.950 en in European Journal of Medicinal Chemistry - Chimica Therapeutica, "10, 8H, 1975 worden verbindingen met formule 1 en formule 2 vermeld, waarin A een aminoacylgroep is. Andere worden beschreven in Brits Octrooischrift en door H. Suter en H. Zutter, Helv. Chim. Acta., Vol. 5h,

3 2 2551, (1971). n "bepaalde gevallen is gevonden dat nietionogene röntgenstraalcontrastmedia minder giftig zj^g dan de overeenkomstige ionogene verbindingen. Aangenomen wordt dat/althans ten dele 5 het gevolg is van het feit dat niet-ionogene verbindingen die nagenoeg niet geïoniseerd zijn in een waterige oplossing, minder osmotische verstoring veroorzaken dan ionogene verbindingen, d.w.z. dat niet-ionogene röntgenstraalcontrastmedia alleen maar een molekuulsoort per gejodeerde groep verschaf"en in vergelijking met ionogene röntgenstraalcontrastmedia 10 die twee of meer soorten verschaffen per gejodeerde groep. Er is derhalve belangstelling ontstaan voor de synthese van wateroplosbare niet-ionogene röntgenstraalcontrastmedia die geringe toxiciteit bezitten en een hoog joodgehalte ten gebruike bij de röntgenstraal visualisering van delen van het lichaam, zoals b.v, 15 het hartvaat en centrale zenuwstelselsysteem, waar hoge concentraties aan contrastmedia nodig zijn om voldoende ondoorzichtigheid te verschaffen. De uitvinding verschaft een werkwijze voor de bereiding van verbindingen met formule 3, die bruikbaar zijn als niet- 20 ionogene röntgenstraalcontrastmiddelen, waarin X en Y ieder een nietionogene groep zijn, die geringe toxiciteit en/of wateroplosbaarheid verschaft in de 2, ^,6-trijoodconfiguratie, A een amino gesubstitueerde korteketen alkaancarbonzuurkoppelaar is en --Z een eenwaardige groep is van een polyhydroxyamine, waarin N een stikstofatoom is, R waterstof, 25 een korteketen alkyl, hydroxy-korteketen alkyl of polyhydroxy korteketen alkylgroep is, Z een polyhydroxy korteketen alkyl of oxo-polyhydroxy korteketen alkylgroep is. Verder verschaft de uitvinding een werkwijze voor de bereiding van een radiologisch preparaat dat tenminste een van 30 de volgens de uitvinding verkregen niet-ionogene verbindingen met formule 1 bevat als röntgenstraalcontrastmiddel tezamen met een farmaceutisch aanvaardbare drager. Tevens maakt de uitvinding het mogelijk de aldus verkregen radiologische preparaten te gebruiken in een röntgen- 35 straalvisualiseringsmethode Q7

4 3 Enkele van de hierboven genoemde verbindingen zijn gunstig, doordat ze voor 100 gew.% oplosbaar zijn in water bij 25 C. Dergelijke oplossingen zijn in het bijzonder bruikbaar voor verschillende soorten angiografie wegens de hoge concentratie aan jood, die kan 5 worden verkregen. De hoge concentratie verschaft een oplossing, die bevedigend is voor visualisering. De uitdrukking "amino gesubstitueerde korteketen alkaancarbonzuurkoppelaar" wordt hierin gebruikt met betrekking tot 10 rechte en vertakte keten alkaancarbonzuren met ten hoogste 12 koolstofatomen, gesubstitueerd door een aminogroep; aan het aminogedeelte van een dergelijke koppelaar zit de gesubstitueerde benzoylgroep en aan het acylgedeelte zit het polyhydroxyamine. Een van de aminovaterstoffen van de aminogroep kan verdfgesubstitueerd zijn door een korteketen alkyl, hydroxy korteketen alkyl of polyhydroxy korteketen alkylgroep. 15 Voorbeelden van amino gesubstitueerde korteketen alkaancarbonzuurkoppelaars zijn de groepen die zijn afgeleid van alifatische aminozuren met inbegrip van glycine, alanine, serine, threonine, valine, leucine, isoleucine, aromatische aminozuren, zoals fenylalanine, tyrosine; zwavel bevattende aminozuren, zoals cysteine, 20 cystine, methionine; heterocyclische aminozuren, zoals tryptofaan, proline, hydroxyproline en andere, zoals histidine, lysine en arginine. Wegens de gemakkelijke beschikbaarheid en het gemak wordt de voorkeur gegeven aan glycine. De uitdrukking "korte keten alkyl" wordt 25 hierin gebruikt met betrekking tot rechte en vertakte ketengroepen met ten hoogste 8 koolstofatomen zoals b.v, methyl, ethyl, propyl, butyl, pentyl, hexyl, heptyl en octyl. De uitdrukking "hydroxy korteketen alkyl" wordt hierin gebruikt met betrekking tot rechte en vertakte ketengroepen met ten hoogste 8 koolstofatomen, gesubstitueerd door een hydroxygroep 30 en voorbeelden hiervan zijn hydroxyethyl, hydroxypropyl, hydroxybutyl, hydroxypentyl, hydroxyhexyl en hydroxyoctyl. Bij voorkeur is het koolstofatoom dat gebonden is aan de stikstof niet gesubstitueerd door de hydroxygroep. De uitdrukking "polyhydroxy korteketen alkyl" heeft betrekking op rechte en vertakte ketengroepen met ten hoogste 8 koolstof- 35 atomen, gesubstitueerd door 2-8 hydroxygroepen. Hieronder zijn niet

5 1+ begrepen de groepen die twee of meer hydroxygroepen "bevatten gesubstitueerd aan êên koolstofatoom. Bij voorkeur is het koolstofatoom dat aan de stikstof gebonden is niet gesubstitueerd door een hydroxygroep. Voorbeelden hiervan zijn 2,3-dihydroxypropyl, 2,3,4-trihydroxybutyl, 2,3,^,5, 5 6-pentahydroxyhexyl en 2,3,4-trihydroxyoctyl. De uitdrukking "oxo polyhydroxy-korteketen alkyl" heeft betrekking op rechte, vertakte en cyclische groepen met ten hoogste 8 koolstofatomen, gesubstitueerd door een zuurstofatoom (=0) en 2-6 hydroxygroepen Deze uitdrukking omvat niet de groepen die twee of meer hydroxygroepen, gesubstitueerd aan 10 één koolstofatoom, bevatten of het zuurstofatoom gesubstitueerd aan het koolstofatoom dat aan de stikstof gebonden is en die ioniseren, d.w.z. de verbindingen die een hydroxygroep en een zuurstofatoom aan hetzelfde koolstofatoom bevatten. Bij voorkeur is het koolstofatoom dat aan de stikstof gebonden is niet gesubstitueerd door een hydroxygroep. Voor- 15 beelden van oxo polyhydroxy-korteketen alkylgroepen zijn 3,4-dihydroxy-2- oxobutyl; 2 s U,5-trihydroxy-3-oxo-pentyl; 3,5,6-tetrahydroxy-2-oxohexyl. De groepen R en Z in formule 3 omvatten, zoals in het voorgaande vermeld, groepen zoals een korteketen alkyl, 20 hydroxy korteketen alkyl en polyhydroxy korteketen alkyl en oxopolyhydroxy^korteketen alkylgroepen en zijn bij voorkeur, of zoniet noodzakelijkerwijze, groepen bestaande uit uitsluitend koolwaterstof, hydroxy, waterstof of oxohydroxykoolwaterstof. R i Bij voorkeur is N-Z het eenwaardige residu 25 van aldosaminen, N-(korteketen alkyl)aldosaminen, ketosaminen, U-(korte~ keten alkyl)ketosaminen, polyhydroxy-korteketen alkyl)aminen, N-alky1-N-(polyhydroxy-korteketen alkyl)aminen of desoxyaldosaminen. Aldosaminen zijn de verbindingen met formule 4, waarin m = 0-4, n = 0-4 en de som van m + n = 0-4 en hiertoe behoren 30 aminen zoals D-erythrosamine, D-glucosamine (2-amino-2-desoxy-D-glucose), D-galactosamine en verschillende andere tetrosaminen, pentosaminen, hexosaminen en heptosaminen. Andere aminen van dit type zijn 2-amino-2- desoxy-d-galactose, 2-amino-2-desoxy-D-mannose, 2-amino-2-desoxy-Dtalose, 2-amino-2-desoxy-D-glucose. Korteketen alkylaldosaminen met 35 inbegrip van de verbindingen met formule 5, waarin m = 0-4, n = 0-4 en

6 de som van m + n = 0-U en R = korteketen alkylgroep kunnen ook worden gebruikt. Tot deze aminen behoren K-methyl-D-glucosamine (2-methylamino- 2-desoxy D-glucose), N-methyl-D-galactosaniine, 3-methylamino-3-<iesoxy-Dxylose, en U-ethylamino-U-desoxy-D-galactose. Tot de ketosaminen behoren verbindingen met formule 6, waarin a = O-U, m = 0-U, n = 0-U en de som van a + m + n = 0-U en hiertoe behoren aminen zoals D-ribulosamine, D-sorbosamine, D-fructosamine, D-gluco-heptulosamine en verschillende andere pentulosaminen, hexulosaminen en heptulosaminen. Op overeenkomstige wijze behoren tot de N-(korteketen alkyl)ketosaminen verbindingen met formule 7, waarin a = 0-U, m = 0-U, n = 0-U, en de som van a + m + n = 0-U en R = een korteketen alkylgroep en hiertoe behoren aminen zoals N-methyl-Dsorbosamine, en ÏT-methyl-D-fructosamine. Tot de ketosaminen behoren de verbindingen met formule 8, waarin m = 0-U, n = 0-U en de som van n + m = 0-U en hiertoe behoren 1-amino-1-desoxy-D-fructose. Op overeenkomstige wijze behoren tot de K-(korteketen alkyl)ketosaminen verbindingen met formule 9, waarin n = 0-U, m = 0-U, R = een korteketen alkylgroep en de som van n + m = 0-U en hiertoe behoort 1-hydroxy-3-methylaminopropaan-2-on. Tot de N-(polynyaroxy-korteketen alkyl)aminen behoren de verbindingen met formule 10, waarin n = 0-5, m = 0-5 en de som van n + m = 0-5 en hiertoe behoren aminen zoals 2-amino-2-desoxyglucitol, en 1-amino-1-desoxysorbitol. Andere aminen van dit type zijn b.v. 1-amino-1-desoxy-D-glycero-D-gulo-heptitol, 1-amino-1-des oxy-glyc ero-dgalacto-heptitol, 1-amino-1-desoxy-D-glycero-1-manno-hptitol, 1-amino-1- desoxy-d-arabitol, 1-amino-5-desoxy-D-glucitol. Tot de H-korteketen alkyl-3j-(polyhydroxykorteketen alkyl)aciinen behoren de verbindingen met formule 11, waarin n = 0-2, m = 1-5 en de som van m + n = 1-5 en R is een korteketen alkylgroep of een hydroxy korteketen alkylgroep is en hiertoe behoren b.v. 1-desoxy-1-methylaminosorbitol, 1-des oxy-1-ethylaminos orb it ol, 1-ethylamino-1-desoxy-D-arabitol, 1 -methylamino-propaan-2,-3-diol, 2-methylaminopropaan-1,3-diol, 3-ethylamino-3-desoxy-D-arabitol en 1-desoxy-1-methylamino-D-glucitol (N-methylglucamine) en secundaire aminen, zoals b.v. diëthanolamine en dipropanolamine

7 6 5»? - Desoxy-aldosaminen die de bron kunnen zijn voor de eenwaardige rest van een polyhydroxyamine zijn de 2-desoxyverbindingen met formule 12, waarin n = 1-3 en de overeenkomstige 3- desoxyaldosaminen en de 4-desoxyaldosaminen. 5 Korteketen alkylglucosidoaminen kunnen ook worden gebruikt en hiertoe behoren verbindingen met formule 13, waarin n = 1-3 en R = een korteketen alkylgroep en hiertoe behoren verbindingen zoals b.v. methyl-glucosidoamine en methylgulosidoamine. Polyhydroxy-carbocyclische aminen kunnen / 10 overeenkomstig de uitvinding worden verkregen en hiertoe behoren verbindingen zoals 1-amino-2,3,4,5,6-pentahydroxycyclohexanen, en 1-amino-2,3,4,5-tetrahydroxycyclopentanen. Op overeenkomstige wijze kunnen de korteketen alkyl-(polyhydroxy-carbocyclische)aminen bestaan uit 1-N-methylamino-2,3,^,5,6-pentahydroxycyclohexanen of 1-N-methylamino- 15 2,3,4,5-tetrahydroxycyclopentanen. De substituenten op de 3- en 5-plaats van de r ring, n.l. X en Y, zijn niet ioniseende groepen, die verenigbaar zijn wat betreft geringe toxiciteit en/of oplosbaarheid in de 2,4,6-trijoodfenyconfiguratie. Zoals de vakman bekend is de uitdrukking "detoxificerende 20 en/of solubiliserende groepen" gebruikt als een generieke aanduiding voor een groot aantal functionele groepen waarvan het voorkomen op de meta-plaats(en) in een 2,4,6-tri gejodeerde groep tegenwoordig verondersteld wordt verband te houden met verbindingen die een relatief geringe toxiciteit en/of een relatief hoge wateroplosbaarheid vertonen 25 (zie G.B. Hoey, P.E. Wiegert en R.D. Rands, Jr., "Organic odine Compounds as X-ray Contrast Media", in nternational Encyclopedia of Pharmacology and Therapeutics, Section Té, "Radiocontrast Agents", P.K. Knoefel, Pergamon Press: Vol. 1, en (1971 )). Ofschoon het gebruik van deze terminologie zijn oorsprong vond in verband met 30 2,4,6-trijoodbenzoëzuurderivaten die relatief geringe toxiciteit en/of relatief hoge wateroplosbaarheid bezitten, komen de hierin vermelde resultaten overeen met de opvatting, dat in wezen dezelfde niet-ioniserende groepen ook verenigbaar zijn met geringe toxiciteit en/of wateroplosbaarheid in de getrijodeerde groep van de niet-ionogene verbindingen die 35 volgens de uitvinding worden verkregen

8 Van de niet-ioniserende groepen, die X en Y kunnen zijn worden de volgende genoemd: korteketen alkoxy, b.v. methoxy of ethoxy; hydroxy(korteketen alkoxy), b.v. 2-hyaroxy-ethoxy; korteketen alkoxy-(korteketen alkoxy), b.v. methoxy-ethoxy en ethoxy-propoxy; korteketenacylamino, b.v. aceetamido en propionamido; korteketen acylamino (korteketen alkyl), b.v. aceetamidomethyl en aceetamidoethyl; korteketen acylamino-(korteketen acylamino), b.v. aceeturamido; hydroxy-korteketen acylamino, b.v. hydroxyaceetamido en hydroxypropionamido; N-(korteketen alkyl)-korteketen acylamino, b.v. Ef-methylaceetamido en ïï-methylpropionamido; korteketen alkylsulfonamido, b.v. methylsulfonamido en ethylsulfonamido; K-(korteketen alkyl)-korteketen alkylsulfonamide, b.v. H-methylethylsulfonamido en f-ethyl-methylsulfonamido; 3,3-di-(korteketen alkyl)- ureïdo, b.v. 3,3-dimethylureido en 3-methyl-3-ethyluredo; korteketen perfluoracylanino, b.v. perfluoraceetamido en perfluorpropionamido; carbamyl; N-(korteketen alkyl)carbamyl, b.v. ïf-methylcarbamyl en N-ethylcarbamyl; K-(hydroxy korteketen alkyl)carbamyl, b.v. N-(2-hydroxyethyl)- carbamyl en T-(3-hydroxypropyl)carbamyl; T-(polyhydrcxy korteketen alkyl)- carbamyl, b.v. T-(2,3-dihydroxypropy1)carbamy1 en ïï-(2,3,^-trihydroxybutyl)carbamyl, 17,T-di-(korteketen alkyl)carbamyl, b.v. 3J,l-dimethylcarbamyl en ï7,t-diëthylcarbaniyl;ïï,ï-di-(hydroxykorteketen alkyl)carbamyl, b.v. U,T-di-(2-hydroxyethyl) carbamyl; T,T-di-(polyhydroxy korteketen alkyl)- carbamy1, b.v. ï,n-di-( 2,3-dihydroxypropyl) carbamyl; korteketen alkoxy- (korteketen acylamino), b.v. methoxy-aceetamido en ethoxy-aceetamido; korteketen alkoxy-alkoxy-(korteketen acylamino), b.v. methoxyethoxyaceetamido; hydroxy en hydroxy-korteketen alkyl, b.v. hydroxymethyl en hydroxyethyl. Zoals hierboven gebruikt betekent de uitdrukking "korte" (b.v. korteketen alkyl en korteketen alkoxy) dat de groep 1-8 koolstofatomen bevat. Het zal de vakman duidelijk zijn, dat andere groepen van het bovenstaande type dan bovenvermeld ook X en Y kunnen vormen. Overeenkomstig de uitvinding kan een van de groepen X en Y waterstof zijn of een van de hierboven opgesomde groepen en de andere groep kan een groep -C0-A-1T-Z zijn, waarin A, R en Z dezelfde betekenis hebben als hierboven vermeld

9 8 Hieronder volgen enkele voorbeelden van verbindingen die overeenkomstig de uitvinding kunnen worden verkregen: 2-(3-aceetamido-2,4,6-trijood-5-U-methylaceetamido-benzoylglycylamino)-2- desoxy-d-glucitol. 5 2-(3-aceetamido-2,6-trijood-5-N-methylcarbamyl-benzoylglycylamino )-2- desoxy-d-glucitol. 1-(3-aceetamido-2,6-trijood-5-N-methylaceetamido-benzoylglycylamino)-1- desoxy-d-glucitol. 2-(3-aceetamido-2,6-trijood-5-N-methylaceetamidobenzoyl-L-alanylamino) desoxy-D-mannitol. 3-(3,5-diaceetamido-2,6-trijood-benzoyl-L-fenylalanylamino)-3-desoxy- D-galactitol. 2-(3-aceetamido-2,4,6-trijood-5-N-methylaceetamido-benzoylglycylamino)-2- desoxy-d-glucose (3-butyrylamino-2,4,6-trijood-5-N-ethylaceetamidobenzoyl-L-valinyl)-2- desoxy-d-galactose. 6-(3-aceetamido-2,4,6-trijood-5-U-propylaceetamido-benzoy1-L-leucinyl)-6- desoxy-d-fructose, (5-aceetamido-2,6-trijoodisofthaloyl)-N,N'--di-(2,3-dihydroxypropyl)- 20 N,N'-dimethyl-diglycinamide. (5-aceetamido-2,4,6-trijoodisofthaloyl)-T,N'-di-(2-hydroxyethyl)-N,N'- dimethyl-diglycinamide. 5-propionylamino-R'-di-(2,3-dihydroxypropyl)-2,4,6-trijoodisofthaloylbis)di-alaninamide. 25 De volgens de uitvinding verkregen nieuwe verbindingen en mengsels daarvan kunnen worden gebruikt als röntgenstraalcontrastmiddelen in verschillende radiografische methoden met inbegrip van cardiovasculaire visualisering, coronaire arteriografie, aortografie, hersen en perifere angiografie, myelografie, ventriculografie, arthrogra- 30 fie, cholangiografie, intraveneuze pyelografie, urografie en bronchografie. Bepaalde volgens de uitvinding verkregen verbindingen vertonen een hoge wateroplosbaarheid en relatief geringe toxiciteit terwijl andere beperkte wateroplosbaarheid kunnen vertonen en relatief geringe toxiciteit zoals b.v. nodig is bij orale radiografische methoden of als poeders 35 voor bronchografie. 2-(3-aceetamido-2,4,6-trijood-5-N-methylaceetamido

10 benzoylglycylamino)-2-desoxy-d-glucitol is in het bijzonder bruikbaar bij angiografie om het voor 100 % oplosbaar is, en derhalve in kleine volumina kan worden toegediend en toch voldoende jood voor beeldvorming verschaft. volgens de uitvinding worden verkregen kunnen worden gebruikt als röntgenstraalcontrastmiddelen. n het algemeen kan de hoeveelheid van ieder isomeer dan aanwezig is in het mengsel variëren binnen een breed traject, vooropgesteld, dat het mengsel werkt als een bevredigend röntgenstraalcontrastmiddel. werkwijze voor de bereiding van een radiologisch preparaat, dat tenminste een niet-ionogene verbinding als volgens de uitvinding verkregen bevat als röntgenstraalcontrastmiddel tezamen met een farmaceutisch aanvaardbare drager. zijn voor injectie, zoals waterige buf-feroplossingen, steriel water voor injectie, fysiologische zoutoplossing en gebalanceerde ionogene oplossingen die chloride en/of bicarbonaatzouten van normale bloedplasmakationen zoals Ca, Ha, K en Mg bevatten. uitvinding verkregen verbindingen in de farmaceutisch aanvaardbare drager, b.v. een waterig medium, varieert met het bepaalde gebied van waarop het preparaat wordt gebruikt. Een voldoende hoeveelheid is aanwezig om een bevredigende röntgenstraalvisualisering te verschaffen. Bij gebruik van waterige oplossingen zijn b.v. geringere concentraties nodig voor ventriculografie, myelografie en radiculografie dan voor angiocardiografie. De voorkeursconcentratie en de doseringstrajecten van de volgens de uitvinding verkregen verbindingen in waterige oplossingen zijn voor deze drie toepassingen als volgt: someermengsels van de verbindingen die Een verder kenmerk van de uitvinding is een Tot de drager behoren de dragers die geschikt De concentratie van een van de volgens de Concentratie mg//ml Dosis ml Myelografie Cardiovasculair Urografie U

11 10 Het radiologisch preparaat vordt zodanig toegediend, dat het contrastmiddel in het systeem "blijft gedurende 2-3 uur, ofschoon zowel een kortere als langere verblijftijd gewoonlijk aanvaardbaar is. De volgens de uitvinding verkregen verbindingen kunnen derhalve 5 worden geformuleerd door cerebrospinale visualisering, geschikt in flacons of ampullen, die 5-15 ml bevatten van een waterige oplossing daarvan, maar voor vasculaire visualisering zijn grotere hoeveelheden, b.v ml, toegediend. Ze kunnen ook worden geformuleerd en gelyofiliseerd tot een poeder. 10 De radiologische preparaten kunnen op de gebruikelijke wijze in röntgenstraalmethoden worden gebruikt. n het geval van b.v, cardiovasculaire visualisering wordt een voldoende hoeveelheid van het radiologische preparaat geïnjecteerd in het cardiovasculaire systeem om voldoende visualisering te verschaffen en daarna wordt het 15 cardiovasculaire middel met een geschikte machine, b.v. een fluoroscoop, afgetast. De volgens de uitvinding verkregen nieuwe verbinding kunnen op iedere geschikte wijze worden bereid. Verbindingen met formule 3 kunnen worden 20 bereid met de methode volgens schema A, waarin R^ waterstof of een korteketen alkylgroep is, B^ waterstof, een korteketen alkylgroep of hydroxykorteketen alkylgroep is, R^ of R^ een nitrogroep is en de andere groep een willekeurige X of Y groep is zoals hierboven gedefinieerd of een groep -CO-UfR^)-C(R 2 )H-C0 2 H, is, en R^ een methyl, ethyl of propylgroep 25 is. Verbindingen met formule 14, waarin een van de groepen R^ of R^ een groep -C0N(R^JCHCRgJCOgH is, kunnen worden bereid volgens de methode als beschreven in "Practical Organic Chemistry", A.. Vogel, 436-^37, John Wiley & Sons nc., New York, New York (1966). 30 Ze worden omgezet in verbindingen met formule 15 door katalytische reductie met een edele metaalkatalysator, zoals palladium of platina in een geschikt oplosmiddel, zoals methanol, ethanol of water. Bij gebruik van water als oplosmiddel worden de verbindingen met formule 14 omgezet in een alkalimetaalzout met een alkalimetaalhydroxyde. Karakteristiek bedraagt 35 de verhouding van oplosmiddel tot verbinding met formule 14 of een alkali

12 11 jnetaalzout daarvan 1:1 tot 500:1. De reactie verloopt "bij kamertemperatuur en is voltooid in omstreeks 2 uur, maar de temperatuur kan C "bedragen en de tijdsduur voor de reductie kan 1-U uur vergen. edere geschikte druk kan worden gebruikt, b.v. 1,05-7 kg/cm. n het algemeen 5 wordt voldoende katalysator gebruikt om de verbinding met formule of het alkalimetaalzout daarvan te reduceren. Karakteristiek worden 0,01-1 gew.dln. katalysator gebruikt per ieder gew.dl. van de verbinding met formule 1U of zout daarvan. Ka voltooiing van de reactie wordt het reactiemengsel gefiltreerd teneinde de katalysator te verwijderen en wordt 10 daarna gebruikt voor het bereiden van verbindingen met formule 16. Verbindingen met formule 16 worden bereid door verbindingen met formule 15 te joderen. Eerst wordt dejpplossing die een verbinding met formule 15 bevat, aangezuurd tot ph = 1 met een geschikt zuur, zoals zoutzuur. Oorspronkelijk wordt de temperatuur op 15 U0-50 C gehouden en men laat de temperatuur na toevoeging van het joderingsmiddel oplopen tot C en het verwarmen wordt voortgezet tot de jodering voltooid is, gewoonlijk in 3-6 uur. n het algemeen worden 3-U mol.equiv. van het joderingsmiddel, b.v. joodmonochloride, gebruikt per ieder mol verbinding met formule 15. De gejodeerde verbindingen worden 20 teruggewonnen door filtreren en zuiveren. n plaats daarvan kunnen verbindingen met formule 16 worden bereid uit 5-nitroisoftaalzuur met behulp van de methode als beschreven in DOS n plaats daarvan kunnen verbindingen met 25 formule 16, afgeleid van 3,5-cLinitrobenzoëzuur, worden bereid met behulp van dezelfde algemene reductie en joderingsomstandigheden als hierboven vermeld met betrekking tot verbindingen met formule lu, waarin een van de groepen R 3 en R^ een groep -C0ff(R 1 )CÏÏ(R 2 )C0 2 H is. De verbindingen met formule 16, waarin een van 30 de groepen een acylaminogroep is, kunnen worden gealkyleerd met een alkyleringsmiddel in een geschikt oplosmiddel, zoals water, methanol of ethanol en met voldoende base, in het algemeen U-6 mol.equiv. per mol verbinding met formule 16. edere geschikte base, zoals, natriumhydroxyde, natriumethanolaat of natriummethanolaat, kan worden gebruikt. Geschikte 35 alkyeringsaiddelen zijn b.v. alkyhalogeniden, zoals methyljodide,

13 12 ethylchloride, propylbromide, of dialkylsulfaten, zoals dimethylsulfaat of diëthylsulfaat. De alkylering verloopt "bij 50 C en is gewoonlijk voltooid in 1-5 uur. De temperatuur kan echter C bedragen. Het produkt wordt op de gebruikelijke wijze geïsoleerd, b.v. door oplossen in waterig natriumhydroxyde en neerslaan met zoutzuur. Verbindingen met formule 16, waarin X een amino groep is, kunnen ook worden geacyleerd met een zuuranhydride. Karakteristiek worden b-6 gew.dln. zuuranhydride en 0,01-1 gew.dln. zwavelzuur gebruikt per ieder gew.dl. verbinding met formule 16. De reactietemperatuur kan variëren van 20-6o C, en bedraagt karakteristiek 30 C. De reactie is voltooid in 5-20 uur, gewoonlijk omstreeks 8 uur. Het produkt wordt op de gebruikelijke wijze door filtreren teruggewonnen. Verbindingen met formule 17 worden bereid door verbindingen met formule 16 te veresteren met de geschikte alcohol. Gewoonlijk wordt een mineraal zuur zoals zwavelzuur gebruikt als katalysator in katalytische hoeveelheden, d.w.z. 1 gew.$ van de aanwezige verbinding met formule 16. Karakteristiek worden omstreeks 10 gew.dln. van de alcohol gebruikt per ieder gew.dl, van de verbinding met formule 16. De verbindingen met formule 17 worden op' de gebruikelijke wijze geïsoleerd, d.w.z. door koelen en verzamelen van de gekristalliseerde vaste stof. Verbindingen met formule 3 worden daarna bereid door de verbinding met formule 17 onder terugvloeien te verwarmen, zonodig in een geschikt oplosmiddel, b.v. methanol, en een polyhydroxyamine. Karakteristiek worden 1-3 gew.dln. van het polyhydroxyamine en 5-7 gew.dln. van het oplosmiddel gebruikt per ieder gew.dl. van de verbinding met formule 17. Het polyhydroxyamine kan ook fungeren als oplosmiddel en dan wordt er meer van gebruikt. Karakteristiek worden 6-10 gew.dln. gebruikt per gew.dl. van de verbinding met formule 17. De verbindingen met formule 3 kunnen op iedere geschikte wijze worden teruggewonnen. n plaats daarvan kunnen verbindingen met formule 3 worden bereid met de methode volgens schema B, waarin X en Y de bovenstaande betekenis hebben en ook een groep -ïkcoch^g, -N(C0Rg)g kunnen zijn waarin Rg een korteketen alkylgroep is, R^ waterstof,

14 13 een korteketen alkyl of korteketen hydroxyalkylgroep is, en de verschil-» lende groepen R^ gelijk of verschillend zijn, -N- polyhydroxy de rest is van een polyhydroxyamine zoals hierboven beschreven. Verbindingen met formule 18 worden bereid volgens Duits Octrooischrift ^; verbindingen met formule 19 worden bereid volgens Lieflander, Hoppe-Seyler 1 s Z. Phys. Chem., 3^8, (1967) en de reactie van de verbinding met formule 18 en de verbinding met formule 19 voor de vorming van de verbinding met formule 3 wordt uitgevoerd volgensfalgemene methode van Duits Octrooischrift 2.031,72h. toelichting van de uitvinding. Voorbeeld De onderstaande voorbeelden dienen ter nadere Bereiding van 2-(3-aceetamido-2,^,6-trijood-5~N-methylaceetamidobenzoylglycylamino)-2-desoxy-D-gluc itol a) Bereiding van 2-aceetamido-2-desoxy-D-glucitol Schema C. Een oplossing van 100 g (0,U5 mol) K-acetyl-Dglucosamine in 300 ml water werd gekoeld tot 15 C en een oplossing van 16 g natriumbocrhydride in 300 ml water werd druppelsgewijze toegevoegd. Tijdens het toevoegen werd de temperatuur beneden 50 C gehouden door toevoegen van ijs. Ma het toevoegen werd het mengsel min. geroerd, gekoeld tot 10 C en overmaat hydride werd ontleed door toevoegen van 102 ml (0,58 mol) azijnzuur. De oplossing werd uitgegoten in 550 ml voorgewassen Amberlite 120 hars (H + vorm) (handelsmerk) (0,96 mol van 1,75 meq/ml) en 15 min. geroerd. De hars werd verwijderd door filtreren en gewassen met water. Het gecombineerde filtraat en de wassingen werden tot droog ingedampt. Het residu werd opgelost in 11 warme 23-ethanol, ingedampt tot 700 ml en een nacht lang geroerd. Er werden 90 g (90 %) produkt geïsoleerd. Het smpt. van het produkt bedroeg *t C (lit 153 C) en bleek zuiver te zijn volgens tic (siliciumdioxydegelplaat-ethanol/ geconcentreerde ammonia 50:50-methanolische zwavelzuursproeiing en warmte-ontwikkeling). b. Bereiding van 2-amino-2-desoxy-D-glucitolhydrochloride Schema D

15 2-desoxy-D-glucitol in 1 1 Een oplossing van 90 g (0,Uo mol) 2-aceetamido- water en 0,6 1 geconcentreerd zoutzuur werd 6 uur tij 90 C verwarmd waarna men de oplossing een nacht lang bij kamertemperatuur liet staan. De oplossing werd ingedampt bij waterstraallucht- 5 pompdruk tot omstreeks 1 1. Ethanol werd aan de oplossing toegevoegd in hoeveelheden van 100 ml en het verdampen werd voortgezet; het toevoegen en verdampen werd herhaald tot kristallen optraden. De oplossing liet men daarna 3 uur bij kamertemperatuur staan en filtreerde vervolgens af waardoor 68 g produkt /erden verkregen. Een tweede hoeveelheid van 10 g i 10 werd geïsoleerd uit de moederloog. Het smpt. van de eerste hoeveelheid en de tweede hoeveelheid bedroegen respectievelijk 161 C en 160 C (lit C). Beide oogsten bleken zuiver te zijn volgens tic (siliciumdioxydegelplaat-ethanol/geconcentreerde ammonia 50:50-ninhydrine en methanolisch zwavelzuurontwikkeling). 15 Het vrije 2-amino-2-desoxy-D-glucitol werd bereid door 78 g van het hydrochloride te roeren in een mengsel van koo ml methanol en 83 ml diëthylamine gedurende twee dagen. De vaste stof werd afgefiltreerd en gewassen met ethanol waardoor 62 g (95 %) met smpt C (lit. smpt. 131 C), werden verkregen. 20 c. Bereiding van 2-(lï-carbobenzyloxyglycylamino)-2-desoxy-D-glucitol 25 Schema E. Een mengsel van 275 ml droge tetrahydrofuran en 275 ml droge dioxan werd gekoeld tot -5 C en 12,88 ml (9,35 g, 0,092 mol) triëthylamine, 8,7^ ml (9,96 g, 0,092 mol) ethylchloorformiaat en 19,23 g (0,092 mol) N-carbobenzyloxyglycine werden toegevoegd. Het mengsel werd 15 min. bij -5 C geroerd en daarna werd een koude oplossing (0-5 C) van 16,65 g (0,092 mol) van 2-amino-2-desoxy-D-glucitol in bo ml water in êén keer toegevoegd. Het koelbad werd verwijderd en het mengsel werd bij kamertemperatuur gedurende U uur geroerd. Het oplosmiddel werd in vacuüm bij 30-U0 C verdampt en het residu werd een nacht lang geroerd met 500 ml ethanol. Filtreren leverde 30 g van een vaste stof. De vaste stof. werd omgekristalliseerd uit 700 ml methanol waardoor 21 g produkt werden verkregen. Uit tic bleek, dat het produkt zuiver was (siliciumdioxydegelplaat-benzeen/methylketon/88 % mierezuur 60:25:25-methanolische zwavel- 35 zuurontwikkeling)

16 15 ** - d. Bereiding van 2-desoxy-2-glycylamino-D-glucitolhydrochloride Schema F. Aan een oplossing van 5 g (0,013 mol) 2-(ïï-carbobenzyloxyglycylamino)-2-desoxy-D-glucitol in 90 ml water en 10 ml azijnzuur werden 500 mg 5 % palladium op houtskool toegevoegd. Het mengsel werd geschud onder waterstof gedurende 16 uur "bij een druk van 3,5 kg/cm. De katalysator werd verwijderd door filtreren en 14 ml 1n zoutzuur werden aan het filtraat toegevoegd. De oplossing werd in vacuüm ingedampt tot een rubberachtig residu, dat werd omgekristalliseerd uit 2 ml water en 100 ml ethanol. De kristallen, 3,4 g (0,0125 mol, 92 %) smolten bij C. Uit tic (celluloseplaat-acetonitril/0,1 n ammoniumacetaat 60:40-zilvernitraat/ammonia of ninhydrinesproeiselontwikkeling) blijkt dat het materiaal homogeen is. Analyse berekend voor CgH^glJ^Og.HCl.H^O Berekend: C 32,82; H 7,23; H 9,57. Gevonden: C 33,61; H 7,37;ff9 s 59. e. Bereiding van 2-desoxy-2-(3-diacetylamino-2,4,6-trijood-5-N-methylaceetamido-benzoylg2ycylamino)-D-glucitol Schema G. Aan 90 ml droge dimethylformamide werden bij -5 C 13,77 g (0,020 mol) 3-diacetylamino-5-T-methylaceetamido-2,4,6-trijoodbenzoylchloride, 6,0 g (0,022 mol) 2-desoxy-2-glycylamino-D-glucitolhydrochloride en 6,08 g (0,044 mol) kaliumcarbonaat toegevoegd. Het reactiemengsel werd 3 uur bij 0 C geroerd en daarna vier dagen bij kamertemperatuur. Het mengsel werd gefiltreerd en het filtraat werd bij 55 C onder vacuüm tot een gom ingedampt. Het residu werd opgelost in 100 ml water, op ph 4 gebracht met zoutzuur en een nacht lang geroerd met 1 g houtskool. De gefiltreerde oplossing werd vijf keer geëxtraheerd met hoeveelheden van 30 ml 90 waterige fenol. De gecombineerde fenolische extracten werden gewassen met drie keer 25 ml hoeveelheden water, verdund met 650 ml ether en geëxtraheerd met zes hoeveelheden water van ieder 30 ml. De gecombineerde waterige extracten werden gewassen met vijf keer 50 ml hoeveelheden ether en tot droog ingedampt, waardoor 17 g (95 %) ruw produkt werden verkregen

17 16 Het ruwe produkt werd direct in de volgende trap gebruikt. f. Bereiding van 2-(3-aceetamido-2,4,6-trijood-5-N-methylaceetamidobenzoylglycylamino)-2-desoxy-D-glucitol Schema H. Een oplossing van 17 g (0,019 mol) van 2-desoxy- 2-(3-diac etylamino-2,4,6-tr i j ood-s-n-methylaceetamido-henzoylglycylamino)- D-glucitol in 150 ml water werd ingesteld op ph = 7 met 1n natriumhydroxyde. De oplossing werd op 45 C verwarmd en druppelsgewijze "behandeld met 1n natriurehydroxyde tot ph op 11 was gekomen. Het verwarmen werd voortgezet en de ph daalde tot 10. De toevoeging van 1n natriumhydroxyde werd voortgezet waarbij de ph op ongeveer 11 werd gehouden. Toen de ph 5 min. op 10,8 bleef werd ijs toegevoegd om de oplossing af te koelen en de ph werd ingesteld op 2 met 10 % 1 ig zoutzuur. De oplossing werd geëxtraheerd met zes hoeveelheden van ieder 25 ml van 90 $'ig waterig fenol. De gecombineerde fenolische extracten werden gewassen met drie hoeveelheden van ieder 15 ml water, verdund met 800 ml ether en geëxtraheerd met zes hoeveelheden van ieder 25 ml water. De gecombineerde waterige extracten werden gewassen met zes keer 25 ml ether en ingedampt tot 100 ml. De oplossing werd eenjnacht lang geroerd met 1 g houtskool en gefiltreerd. Het filtraat werd geëxtraheerd met 15 keer 20 ml chloroform/isopropanol- 3/1. De waterige laag werd ingedampt teneinde sporen chloroform en isopropanol te verwijderen en verdund met 150 ml water. De oplossing werd continu geëxtraheerd met ether gedurende drie dagen. De waterige laag werd ingedampt tot 100 ml en afgefiltreerd door een ultrafilter (0,22 yu). ndampen leverde 10,5 g produkt (smpt. - week bij 180 C, ontleed bij 204 C). Uit tic (siliciumdioxydegelplaat-ethylacetaat/methanol/azijnzuur 70/30/2 blijkt dat het produkt zuiver is. Uit kmr en ir spectra blijkt dat het produkt overeenkomt met de voorgestelde structuur. Analyse voor C^H^^O^ Berekend: C 28,32; H 3,21; 44,89; H 6,61. Gevonden: C 28,17; H 3,20; 45,68; N 6,47. Deze verbinding is voor ongeveer 100 gew.% oplosbaar in water

18 17 Voorbeeld Bereiding van 2-desoxy-2-(3-aceetamido-2,U,6-tri j ood-5-n-methy 1car"bamy 1- benzoylglycylamino}-d-glucitol Schema <J. Aan 300 ml droge dimethylformamide werden bij -10 C 3^,85 g (0,055 mol) 3-aceetamido-5-U-methylcarbamyl-2,l+,6-trijoodbenzoylchloride, 16,72 g (0,121 mol) watervrij kaliumcarbonaat en 15 g (0,061 mol) 2-desoxy-2-glycylamino-D-glueitol hydrochloride, bereid op dezelfde wijze als in voorbeeld b, toegeoegd. Het mengsel werd 3 uur bij -10 G tot 0 C geroerd en daarna U dagen bij kamertemperatuur. Het reactiemengsel werd gefiltreerd en het filtraat werd bij 50 C in vacuüm ingedampt waardoor een gomachtig residu achterbleef. Eet residu werd geroerd met 200 ml water en 20 ml 1n zoutzuur en gefiltreerd teneinde onopgelost materiaal te verwijderen. Het filtraat werd geëxtraheerd met zes keer 35 ml 90 5»'ig waterig fenol. De gecombineerde fenolische extracten werden gewassen met drie keer 25 ml water, verdund met 750 ml ether en geëxtraheerd met zes keer 50 ml water. De gecombineerde waterige extracten werden gewassen met acht keer 50 ml ether en daarna eennacht lang geroerd met 2 g houtskool. De houtskool werd verwijderd door filtreren en het filtraat werd geëxtraheerd met 20 keer 50 ml chloroform/ isopropanol-3/1. De waterige laag werd ingedampt waardoor 20,56 g vast materiaal werden verkregen. Een hoeveelheid van zeven g van dit materiaalrerd tot een brij opgeslagen in een mengsel van 21 ml methanol en 0.5 ml geconcentreerde ammonia, 30 min. geroerd en gefiltreerd. De vaste stoffen werden gewassen met 13 ml methanol en gedroogd, waardoor 5,9b g werden verkregen, die werden opgelost in 180 ml water en een nacht lang werden geroerd met 0,6 g houtskool. De oplossing werd gefiltreerd, eerst door een papierfilter en daarna door een 0,22 jx filter. ndampen lverde 5 S 52 g produkt (36 %). Het tic (siliciumdioxydeplaat-ethylacetaat/ methanol/azijnzuur 60:Uo:2) blijkt dat het produkt zuiver is. Uit 1.r. enfanrspectra blijkt dat het produkt overeenkomt met de voorgestelde structuur (smpt. 2k5 C donker worden C d.). Analyse voor C^H^^O Berekend: C 27,36; H 3,02; ü 6,72. Gevonden: C 27,16; H 3,00; tó,33; N 6,

19 18 De oplosbaarheid van deze verbinding in water bedraagt omstreeks 5 gew./. Voorbeeld Bereiding van (5-aceetamido-2,U,6-trijoodisof^haloyl)-K,K'-di-(-2,3-dihydroxypropyl)-K,K'-dimethyl-di(glyc inamide). a. Bereiding van 5-amino-2,U,6-trijoodisofthaloylchloride Schema K. Een brij van 195,2 g (0,35 mol) 5-amino-2,U,6- tri joodisoftrtaalzuw in 300 ml thionylchloride werd 2k uur onder terugvloeien verwarmd. Tijdens de terugvloeiperiode losten de vaste stoffen op. De oplossing werd gekoeld tot U0 C en het oplosmiddel werd in vacuüm tot droog ingedampt. Het gomachtige residu werd opgelost in 250 ml tetrahydrofuran en tot droog ingedampt. Het residu werd opgelost in 500 ml tetrahydrofuran en gewassen met een mengsel van verzadigde natriumchlorideoplossing en verzadigd natriumcarbonaat» De tetrahydrofuranoplossing werd twee keer gewassen met verzadigde natriumchlorideoplossing en gedroogd boven watervrij calciumchloride. De oplossing werd gefiltreerd, verdund met 500 ml benzeen en ingedampt tot U50 ml. Aan deze oplossing werden U50 ml petroleumether (30-60 C) druppelsgewijze onder roeren toegevoegd. Ka 2 uur staan werden de vaste stoffen geïsoleerd en gedroogd, waardoor 100,5 g (U8 %) werden verkregen. Het materiaal was zuiver zoals blijkt uit tic (siliciumdioxydeplaat-benzeen/aceton 80/20). b. Bereiding van 5-aceetamido-2,U,6-trijoodisofthaloylchloride Schema L. Een mengsel van 50 ml azijnzuuranhydride en 0,1 ml geconcentreerd zwavelzuur werd bij kamertemperatuur 5 min. geroerd. Aan dit mengsel werden 15 g (0,025 mol) 5-amino-2,U,6-trijoodisofthaloylchloride in éên keer toegevoegd en het roeren werd voortgezet bij kamertemperatuur gedurende 1 uur, Het mengsel werd een nacht lang bij 0 C bewaard. Filtreren leverde 16 g vast materiaal. Het produkt werd omgekristalliseerd uit ethylacetaat, waardoor 10 g (63 %) zuiver produkt werden verkregen. De verbinding bleek zuiver te zijn volgens tic (siliciumdioxydeplaat-benzeen/aceton 80/20). c. Bereiding van 1-amino-K-glycyl-K-methyl-2,3-propaandiol

20 19 Schema M. Ethylchloorformiaat (0,5 ml, 10,8 g, 0,1 mol), triëthylamine (14,2 ml, 10,1 g, 0,1 mol) en E-carbobenzyloxyglycine (20,9 gj 0,1 mol) werden toegevoegd "bij -5 C aan een geroerd mengsel van 150 ml droge tetrahydrofuran en 150 ml droge dioxan. Het mengsel werd 15 min. bij -5 C geroerd en een oplossing van 10,8 g 1-methylaminopropaan-2,3-diol in 50 ml dioxan werd toegevoegd. Het koelbad werd verwijderd en het mengsel werd nog 16 uur bij kamertemperatuur geroerd. De witte vaste stof in het mengsel werd verwijderd door filtreren en het filtraat werd ingedampt tot een gom. Het gom werd opgelost in 150 ml water en de verkregen oplossing werd geëxtraheerd met acht keer 40 inl methyleenchloride. De gecombineerde methyleenchlorideextracten werden gewassen met 40 ml verzadigde natriumchlorideoplossing en ingedampt tot een kleverige witte vaste stof. De vaste stof werd opgelost in 200 ml ethanol en tot droog ingedampt. Het residu werd opgelost in 200 ml ethanol, 4 g 5 % palladium op houtskool werden toegevoegd en het mengsel werd onder een waterstofatmosfeer geschud gedurende 20 uur p bij een druk van 3,5 kg/cm. De katalysator wer-d door filtreren verwijderd en het oplosmiddel werd verdampt waardoor 12 g (74 %) bijna zuiver materiaal werden verkregen. Het materiaal werd gecontroleerd met tic (siliciuiadioxydeplaat-ethanol/geconcentreerd ammoniumhydroxyde 1/1) en zonder verdere zuivering gebruikt. d. Bereiding van (5-aeeetamido-2,4,6-trijoodisofthaloyl)-N,1T 1 -di-(2,3- dihydroxypropyl)-ïï,n'-dimethyl-di-(glycinasiide). Schema N. Aan het 1-amino-H-glycyl-N-methyl-T-methylpropaan-2,3-diol, 12 g, opgeslagen tot een brij in 150 ml droog dimethylformamide bij 5 C werden 15 s 9 g (0,025 mol) 5-aceetamido-2,4,6-trijoodisofthaloylchloride en 6,9 g (0,05 mol) watervrij kaliumcarbonaat toegevoegd. Het mengsel werd 2 uur bij 5-10 C geroerd en daarna vijf dagen bij kamertemperatuur. De oplossing werd gefiltreerd en onder verlaagde druk bij C ingedampt waardoor een gom werd verkregen. Het gom werd opgelost in 150 ml water, ingesteld op ph = 1,4 met zoutzuur en vijf keer geëxtraheerd met 30 ml 90 Jï'ig waterig fenol. De gecombineerde fenolische extracten werden gewassen met drie keer 20 ml water, verdund met 800 ml

21 20 ether en vijf keer geëxtraheerd met 40 ml vater. De gecombineerde vaterige extracten verden gewassen met zeven keer 50 ml ether en ingedampt waardoor 20 g ruwe vaste stof werden verkregen. De vaste stof werd gechromatografeerd op 150 g siliciumdioxydegel met chloroform/methanol als elutieoplosmiddel. Combinatie van vrijwel zuivere fracties leverden 9 g produkt. Opnieuw chromatograferen op siliciumdioxydegel met isobutanol/ isopropanol/water als het elutieoplosmiddel leverde 5 g materiaal. Deze 5 g verden opgelost in water, een nacht lang met 200 mg houtskool behandeld en gefiltreerd door papier en daarna door een 0,22ji filter. Concentreren van het filtraat leverde 5 g zuiver materiaal zoals blijkt uit tic (siliciumdioxydegelplaat, isobutanol/isopropanol/geconcentreerde ammonia-10/4/6), smpt C. Elementair analyse voor CggE^^^-O^.H^O Berekend: C 29,15; H 3,34;ïï7,88; U2,05; Gevonden: C 28,84; H 3,39', N 7,68; 1+2,67. bedraagt omstreeks 100 gev.%. Voorbeeld V De oplosbaarheid van deze verbinding in water Bereiding van 5-aceetamido-2,4,6-trijoodisofthaloyl-N-,N'-di-(2,3-dihydroxypropyl) -,11' -dimethyl-di-( glyc inamide) a. Bereiding van ïï,ïï*-(5-aceetamido-2,4,6-trijoodisofthaloyl)diglycinedimethylester Schema 0. Een brij van!+3 g (60 mmol) N,ïï'-(5-aceetamido- 2,4,6-trijoodisofthaloyl)digycine in 400 ml methanol en 2 ml geconcentreerd zwavelzuur werd 20 uur onder terugvloeien verwarmd. Het materiaal loste op na ongeveer 30 min. van de verwarmingsperiode onder terugvloeien e en vormde naderhand gedurende de resternde reactieduur een neerslag in de reactieoplossing. Het reactiemengsel werd afgekoeld tot 10 C en afgefiltreerd. De vaste stof werd tot een brij opgeslagen met 200 ml kokende methanol, 30 min. geroerd, afgekoeld tot 10 C en gefiltreerd waardoor 38,5 g (51,8 mmol, 86 %) van de diëster werden verkregen. De verbinding bleek zuiver te zijn volgens tic (siliciumdioxydegelplaatethylacetaat/azijnzuur-^9/1)

22 21 b. Bereiding van (5-aceetamiao-ïï,11'-di-(2, 3-dihydroxypropyl)-, N' - dimethyl-2,6-trijoodisofthaloyl)-di-(glycinamide) Schema P, Aan een oplossing van g (0,1+3 mol) 1-methylamino-propaan-2,3-diol in b-50 ml methanol verden 60,0 g (0,08U mol) lï 1 -(5-aceetamido-2,6-trijoodi s ofthaloyl)diglycinedimethylester toegevoegd. De brij werd twee dagen onder verwarmen met terugvloeien geroerd. Het reactiemengsel was een heldere oplossing na 36 uur verwarmen onder terugvloeien. Het reactieraengsel werd gefiltreerd en het filtraat werd tot een stroop ingedampt. De stroop werd een nacht lang geroerd met 500 ml isopropanol en de vaste stof werd geïsoleerd door filtreren. De vaste stof werd opgelost in 250 ml water en 20 min. met 5 g houtskool geroerd. De houtskool werd verwijderd door filtreren en het water werd verdampt waardoor 72,5 g ruw produkt werden verkregen. Het ruwe produkt werd opnieuw opgelost in water en een nacht lang achtereenvolgens behandeld met 5 g en daarna 10 g houtskool. Ha filtreren werd de oplossing tot droog ingedampt. De droge vaste stof werd tot een ïfijjopgeslagen met U00 ml isopropanol en verscheidene uren geroerd en daarna gefiltreerd. De vaste stof werd opgelost in water en tot droog ingedampt; gewicht h3,5 g 5 opbrengst 58 Het produkt bleek zuiver te zijn volgens tic (siliciumdioxydegelplaat-isobutanol/isopropanol/geconcentreerde ammonia- 10/U/6 en chloroform/isopropanol/water-10/25/5) Er vormden zich op de tic plaatsen twee vlekken. Deze werden gescheiden door kolomchromatografie en bleken isomeren te zijn volgens infraroodspectrum en kmr spectrum. De oplosbaarheid van deze verbindingen in water bedraagt ongeveer 100 gew.. Voorbeeld V Bereiding van H-(3-aceetamido-2,6-trijood-5-lT-methylaceetamidobenzoylglycy1)-1-(methylamino)-1-des oxy-d-gluc itol a. Bereiding van 3-aceetamido-5-amino-2,U,6-trijoodbenzoylglycine Schema Q. Een hydrogeneringsschudkolf werd gevuld met 220 ml methanol, een brij van 2 g 5 % palladium op houtskool in 20 ml water en 26,9 g (0,1 mol) 3,5-dinitrohippuurzuur. Het mengsel werd onder

23 22 een waterstofatmosfeer gedurende 90 min. geschud, gefiltreerd en 200 ml 1n zoutzuur werden aan het filtraat toegevoegd. De oplossing werd tot vrijwel droog ingedampt, het residu werd opgelost in 200 ml water en 35 ml azijnzuuranhydride werden in een tijdbestek van 30 min. toegevoegd. De oplossing werd verwarmd op 50 C en 30 min. geroerd. Een oplossing van joodmonochloride, 136 ml van een 2,1+2 n oplossing, werd in 30 min. aan het reactiemengsel toegevoegd. Het mengsel werd verwarmd tot T5 C en 8 uur bij die temperatuur geroerd. Het mengsel werd gekoeld tot kamertemperatuur en de v ste stoffen werden geïsoleerd. De vaste stoffen werden tot een brij opgeslagen in water, behandeld met 10 g natriumbisulfiet en opnieuw geïsoleerd. De vaste stoffen werden opgelost in 300 ml water door toevoegen van 50 % n^riumhydroxyde, de ph werd ingesteld op 8 en de oplossing werd geroerd met 1 g houtskool. De brij werd gefiltreerd en het filtraat werd aangezuurd met 10 %'ig zoutzuur. De vaste stoffen werden geïsoleerd door filtreren waardoor 32 g (50 %) werden verkregen. Het produkt werd onderzocht met tic (siliciumdioxydegelplaatchloroform/methanol/azijnzuur-25/2/0,5) en werd zonder verdere zuivering gebruikt. b. Bereiding van 3-amino-2,l*,6-trijood-5--methylaceetamidobenzoylglycine Schema R. Een oplossing van 32,8 g (0,052 mol) 3-aceetamido-5-amino-2,^,6-trijoodbenzoylglycine in 208 ml 0,5 n natriumhydroxyde in ethanol werd op 50 C verwarmd en 13 ml (29,5 g» 0,208 mol) methyljodide werden toegevoegd. Het mengsel werd 3 uur op 50 C verwarmd, tot kamertemperatuur gekoeld en op ph = 9 gebracht door toevoegen van 1 n waterig natriumhydroxyde. Het materiaal in oplossing werd afgedecanteerd van een onoplosbaar zwart teer. De oplossing werd ingedampt tot een rood gom. Het gom werd opgelost in 200 ml water en een nacht lang geroerd. De oplossing werd aangezuurd met zoutzuur tot ph = 1, 1 uur geroerd en gefiltreerd om de vaste stoffen te isoleren. Het vaste materiaal werd gewassen met water en ingesteld op ph = 1 met zoutzuur, waardoor 26,2 g (-78 %) werden verkregen. Het produkt was zuiver volgens tic (chloroform/methanol/azijnzuur-25/2/0,5) en kwam overeen met de voorgestelde structuur volgens het kmr spectrum. c. Bereiding van 3-aceetamido-2,U,6-trijood-5-N-methylaceetamidobenzoy1- glycine

24 23 Schema S. Een mengsel van 370 ml azijnzuuranhydride 0,5 ml geconcentreerd zwavelzuur en 73,9 g (0,115 mol) 3-amino-2,4,6- trijood-5-k-methylaceetamidohenzoylglycine werd "bij kamertemperatuur geroerd. Binnen 30 min. waren alle vaste stoffen opgelost. Ka een nacht lang roeren werden de neergeslagen vaste stoffen, 65 g, gei'soleerd, en opnieuw opgelost in 600 ml water door instellen van de ph op 9 met 50 %'ig waterig natriumhydroxyde. De oplossing werd een nacht lang "bij kamertemperatuur geroerd en aangezuurd tot ph = 1 met 6 n zoutzuur. Het mengsel werd tot 10 C gekoeld en 10 min. geroerd, gefiltreerd en de verzamelde vaste stoffen werden gewassen met water. De gedroogde vaste stoffen waren zuiver, zoals blijkt uit tic (siliciumdioxydegelplaatchloroform/methanol/azijnzuur 25/2/0,5). Opbrengst 52,4 g (67 %), smpt C. d. Bereiding van 3-aceetamiao-2,4,6-trijood-5-N-methylaceetamidobenzoylgly cinemethylest er Schema T. Een brij van 45 g (0,066 mol) 3-aceetamido- 2,4,6-trijood-5-ïï-methylaceetamidobenzoylglycine in 225 ml methanol en 0,2 ml geconcentreerd zwavelzuur werd 4 uur onder terugvloeien verwarmd. Gedurende het verwarmen onder terugvloeien losten de vaste stoffen op. Het reactiemengsel werd tot kamertemperatuur gekoeld en druppelsgewijze toegevoegd aan 2,5 1 koude ether. Het mengsel werd 15 min. geroerd en de vaste stoffen werden door filtreren geïsoleerd. De vaste stoffen werden gewassen met vier keer 200 ml ether en gedroogd. Opbrengst 38 g (83 %). Het produkt was zuiver zoals blijkt uit tic (siliciumdioxydegelplaatchloroform/methanol/azijnzuur-25/2/0,5). Smpt C. e. Bereiding van -(3-aceetamido-2,4,6-trijood-5-T-methylaceetamidobenzoylglycyl)-f-methyl-1 -amino-1 -des oxy-d-gluc it ol Schema U. Een brij van 35 g (0,05 mol) van de methylester van 3-aceetamido-2,4,6-trijood-5-N-methylaceetamido-benzoylglycine en 29,25 g (0,15 mol) 1-desoxy-1-nethylamino-D-glucitol in 500 ml methanol werd drie dagen onder terugvloeien verwarmd. Tijdens het verwarmen onder terugvloeien werd een heldere oplossing verkregen. Het oplosmiddel werd

25 2k tot een gom ingedampt. Het gom werd opgelost in 200 ml vater en ingedampt tot omstreeks 175 ml. De oplossing verd verdund met 150 ml vater en vier keer geëxtraheerd met 50 ml chloroform. De vaterige oplossing verd ingesteld op ph = 1 met 10 JJ'ig zoutzuur en geëxtraheerd met zes keer 5 40 ml 90 %'ig waterig fenol. De gecombineerde fenolische extracten verden gevassen met drie keer 20 ml vater, verdund met 100 ml ether en geëxtraheerd met zes keer 40 ml vater. De gecombineerde vaterige extracten werden gewassen met zes keer 50 ml ether en ingedampt teneinde sporen ether te verwijderen. De oplossing werd een nacht lang geroerd met 3 g 10 houtskool, gefiltreerd en ingedampt tot omstreeks 150 ml. De oplossing verd geëxtraheerd met 16 keer 50 ml chloroform/isopropanol - 3/1, ingedampt tot omstreeks 100 ml en gefiltreerd door een 0,22 ji filterkussen. ndampen leverde 29 g (6j %) zuiver materiaal. De zuiverheid bleek uit tic (siliciumdioxyde- 15 gelplaat-isobutanol/isopropanol/geconcentreerde ammonia-10/4/6). De structuur werd bevestigd door kmr, infrarood en elementair analyse. Berekend voor C^H^^ÏÏ^O^: gmpt. verveking bij 155 C, smpt C d. Berekend: C 28,90; H 3,48; 43,62; N 6, Gevonden: C 29,40; H 3,54; 1+2,88;ïï 6,61+. Deze verbinding is ongeveer 100 gev.% oplosbaar in water. Voorbeeld V ntraveneuze, intracerebrale en intracisternale 25 acute toxiciteit van de verbindingen volgens voorbeelden -V werden bepaald volgens de onderstaande methoden. De resultaten zijn vermeld in onderstaande tabel A. ntraveneuze toxiciteitonderzoek bij muizen. Zwitserse albinomuizen met een gewicht van g werden gebruikt voor het uitvoeren van de proef. Drie tot vier groepen muizen met de sexen gelijkmatig vertegenwoordigd in iedere groep, kregen enkelvoudig afgemeten doses (mg contrastmedium/kg lichaamsgewicht) geïnjecteerd in een laterale staartader met een snelheid van 1 ml/min. Na de injectie werden de dieren geobserveerd 35 op onmiddellijke farmacologische en toxicologische uitingen