"Naar een betere geestelijke gezondheidszorg door de realisatie van zorgcircuits en zorgnetwerken 30 MAART Isabel Moens INHOUDSTAFEL

Transcriptie

1 "Naar een betere geestelijke gezondheidszorg door de realisatie van zorgcircuits en zorgnetwerken 30 MAART 2011 Isabel Moens INHOUDSTAFEL 1.Wat is die hervorming? 2.Waarom de ggz in België hervormen? 3.Het wetgevend kader. 4.Welk model voor België? 5.Werken in een netwerkmodel. 6.Rol voor de psychiater. 7.Stand van zaken. 8.Conclusies en aanbevelingen. 1

2 1. WAT IS DIE HERVORMING? Het streven naar een zo gering mogelijke institutionalisering van de zorg en een zo groot mogelijke maatschappelijke integratie van de persoon met psychische problemen. Dit komt neer op een verschuiving van grootschalige intramuraal georiënteerde zorg naar zorg aan huis met begeleiding op het gebied van wonen, werk en dagbesteding in de samenleving. communautaire = ensemble + (terre) ici 2. Waarom hervormen? Groot bedgebonden gespecialiseerde GGZ weinig flexibiliteit in de organisatie van de zorg ifv de zorgvrager (balanced care) Zuiver administratieve indeling en geen onderscheid naar intensiteit van de zorg of naar de zorgfuncties ( wat en hoe ) 2

3 PROGRAMMATIE VLAANDEREN BRUSSEL WALLONIE BELGIE 1/01/2010 1/01/2010 1/01/2010 BEVOLKING Psychiatrische ziekenhuisdiensten A (AZ) Ad + An (AZ) A (PZ) Ad + An (PZ) K (AZ + PZ) Kd + Kn (AZ + PZ) T Td + Tn Sp- psychogeriatrie + Tg Totaal Totaal aantal bedden per inwoners BW-IHP PVT - MSP Totaal Waarom hervormen? Voornamelijk klemtoon op cure en care. Na behandeling gaat men heroriënteren en nog te weinig integreren. Internationale context: de declaratie van Helsinki 3

4 INTERNATIONALE CONTEXT:DE WGO (beweging top-down) 52 landen van de Europese Regio van de WGO hebben zich in 2005 (1) er toe verbonden in de Interministeriële Conferentie van Helsinki om hun programma s en activiteiten inzake ggz om te vormen zodat een transitie mogelijk wordt van ziekenhuiszorg naar zorg dicht bij de bevolking: develop community-based services to replace care in large hospitals for those with severe health problems (1) Mental Health Declaration for Europe,Facing the challenges,building Solutions,Responsabilities,Helsinki,12-15 january 2005 INTERNATIONALE CONTEXT:DE WGO Geleidelijk aan verlaten de landen het asilair systeem om plaats te maken voor ziekenhuis- en ambulante zorg met het oog op een psychosociale rehabilitatie. Binnen de Europese Regio zijn er grote verschillen die vaak samenhangen met de socio-economische Context. 4

5 Aantal psychiaters per inw Aantal bedden per inwoners Aantal opnamen per inwoners Aantal zelfdodingen per inwoners Frankrijk Italïë % budget ggz tgo ganse budget gezondheidszorg Verenigd- Koninkrijk België Duitsland Zweden Spanje 6,1 (nationaal) 8 (Galice) 184 (Castille) 7 (nationaal) 7 (nationaal) Roemenië Griekenla nd Source : OMS Europe 2008 Policies and Practices for Mental health in Europe meeting the challenges ERVARINGEN IN ANDERE LANDEN Birmingham Lausanne Lille/Paris Maastricht Mongahan 5

6 LILLE FROM ASYLUM TO COMMUNITY CARE Hospital care is an alternative to community care for inhabitants beds in closed wards All compulsory treatments beds at the hospital, open ward Ambulatory community care first (82% of the staff, mobile teams) Variety of full time care in the community (home care, host families, acute home treatement ) Social inclusion together with all community partners (ie: 87 places inf therapeutic/associative flats) LILLE 1. Travailler ensemble avec les MG, les familles et proches, les usagers 2. Intégrer dans la communauté tous les services de psychiatrie 3. Organiser les services avec population, usagers et familles 4. Combattre la stigmatisation : services ouverts, 0 contention, 0 isolement. L hospitalisation doit rester un moment bref dans le parcours de soins 5. Oganiser avec les habitants, usagers ou non, les élus locaux, les MG et les services sociaux la psychiatrie Citoyenne:Conseil local 6

7 Application des 6 critères de bonnes pratiques en santé mentale elaboré par le IMHCN et le CCOMS de Lille à partir des recommandations de l OMS au secteur 59G21 de la Banlieue Est de Lille Recommandations Secteur 59G21 France Pas de service Y compris pour les d hospitalisation fermée patients incarcérés 29% 2- Plus de 60% des personnels en extrahospitalier 80% 30% 3- Permanence téléphonique constante (réponse d un soignant du secteur) Continue 71% 4- Service toujours en relation avec les médecins généralistes Lettre de liaison systématique et prescription par les médecins généralistes 21% Source : Drees Rapports de secteur Application des 6 critères de bonnes pratiques en santé mentale elaboré par le IMHCN et le CCOMS de Lille à partir des recommandations de l OMS au secteur 59G21 de la Banlieue Est de Lille Recommandations Secteur 59G21 France 2003 Création d un 5- Au moins une réunion Conseil Local de par mois avec les Santé Mentale avec associations d usagers, les l ensemble des familles et les élus partenaires 5% 6- Réponse à l urgence Service d intervention mobile dans la cité 82% En 2003 : 23 secteurs sur 830 remplissent 5 critères (2.7%) 3 secteurs sur 830 remplissent 6 critères Source : Drees Rapports de secteur

8 2. Waarom hervormen? Mensen met een GGZ-probleem komen laattijdig in contact met de GGZ-zorg. ( wanneer ) Er zijn geen filters in de zorg. (stepped care) ( wie ) en ook geen garantie op zorgcontinuïteit 8

9 Waarom in België ggz hervormen? Door enerzijds alternatieven te ontwikkelen op zowel acute, dringende ziekenhuisopnamen als op meer chronische ziekenhuisopnamen en anderzijds de intensifiëring van de ziekenhuis-capaciteit wanneer een dringende acute opname nodig is. De klemtoon ligt op multidisciplinaire behandelteams met nood op een duidelijke omschrijving van de opdrachten van elk team en haar grenzen. 3. Het wetgevend kader: advies vande NRZV: beweging bottom-up Advies 12 juni 1997 inzake de toekomstige organisatie Voor elk van de doelgroepen moet in het kader van een netwerk van geestelijke gezondheidszorgvoorzieningen een zorgcircuit ontwikkeld worden waarin de diverse te voorziene behandelnoden en daarbij aansluitende behandelmodules in het kader van een geïntegreerd programma worden voorzien. Elk netwerk bestaat uit juridisch onafhankelijke zorgaanbieders die in het kader van en met het oog op de geestelijke gezondheidszorg voor een bepaalde regio een programma opbouwen en dit vastleggen in een functioneel samenwerkingsverband. 9

10 Wetgevend kader : artikel 11 wet Netwerk van zorgvoorzieningen: een geheel van zorgaanbieders, zorgverstrekkers, instellingen en diensten, die, wat de organieke wetgeving betreft, niet ressorteren onder de bevoegdheden van de overheden bedoeld in de artikelen 128, 130 of 135 van de Grondwet en die samen voor een door hen nader te omschrijven doelgroep van patiënten en binnen een door hen te motiveren gebiedsomschrijving, één of meerdere zorgcircuits aanbieden, in het kader van een instellingsoverschrijdend juridisch geformaliseerde samenwerkingsovereenkomst. Wetgevend kader : artikel 11 wet Zorgcircuit : Het geheel van zorgprogramma s en andere zorgvoorzieningen die wat de organieke wetgeving betreft, niet ressorteren onder de bevoegdheid van de overheden bedoeld in de artikelen 128, 130 of 135 van de Grondwet, en worden georganiseerd door middel van een netwerk van zorgvoorzieningen, die de in 1 bedoelde doelgroep of subdoelgroep achtereenvolgens kan doorlopen 10

11 Wetgevend kader: artikel 107 De Koning kan specifieke financieringswijzen voorzien om, op experimentele basis en beperkt in de tijd, een prospectieve en programmageoriënteerde financiering van zorgcircuits en netwerken mogelijk te maken. (ingevoegd bij de wet van 14 januari 2002-BS van 30 mei 2002) Wetgevend kader : artikel 107 van de wet Het koninklijk besluit van 25 april 2002 zoals gewijzigd door de besluiten van 19 september 2008 en 26 november 2010,biedt een kader om overeenkomsten te sluiten tussen de (Federale) Minister van Volksgezondheid en ziekenhuizen (resp algemene en psychiatrische ziekenhuizen) om, op experimentele basis en beperkt in de tijd,een prospectieve en programmageoriënteerde financiering van zorgcircuits en netwerken mogelijk te maken. 11

12 Wetgevend kader Het normenbesluit van 23 oktober 1964 zal aangepast worden met een bepaling die toelaat dat voor ziekenhuizen die deelnemen aan een exploratieproject in het kader van artikel 107, de personeelsnormen voor A-en T-diensten (a,t) gelden op het niveau van de instelling en niet op het niveau van de ziekenhuisdienst. Op die manier wordt verduidelijkt dat het personeel van de mobiele equipe blijft behoren tot het ziekenhuispersoneel en worden zij in rekening gebracht bij het beoordelen van de personeelsnormen. Hierdoor komt de erkenning van het ziekenhuis niet in het gedrang. 3. Het wetgevend kader. 2001: Aanpak niet langer gericht op de instelling maar op de patiënt Projecten «Activering» en «Psychiatrische thuiszorg», werden intussen geïntegreerd in de regelgeving van het beschut wonen 2002: Gemeenschappelijke Verklaring inzake het toekomstig beleid voor de geestelijke gezondheidszorg (amendement 2004) Artikelen 11 (9 ter ) en 107 (97 ter ) van de ziekenhuiswet Advies van de NRZV betreffende de toepassing van artikel 97ter ( ) Pilootprojecten: bv. FORK, Sga ( IB-bedden), outreaching, internering 2007: Therapeutische projecten en Transversaal overleg Participatie van patiënten- en familieorganisaties 12

13 INTERMINISTERIËLE CONFERENTIE 24 juni 2002 : Gemeenschappelijke Verklaring inzake het toekomstig beleid GGZ 8 december 2003 : Amendement op de Gemeenschappelijke Verklaring : implementatie niet beperken tot kinderen maar gericht op complexe probleemsituaties 26 april 2010 : Gids naar een betere ggz door de realisatie van zorgcircuits en netwerken 20 december 2010 : Aanhangsel bij de Gids : selectie van de projectvoorstellen artikel 107 EEN GEMEENSCHAPPELIJKE GIDS 13

14 Welk model? Kernfuncties 1. Activiteiten inzake preventie en promotie van GGZ, vroegdetectie, screening en diagnosestelling 2. Ambulante intensieve behandelteams voor zowel de acute als chronische GGZ-problemen 3. Rehabilitatieteams die werken rond reïntegratie 4. Intensieve residentiële behandelunits voor zowel de acute als chronische GGZ-problemen indien ziekenhuisopname noodzakelijk is 5. Specifieke woonvormen waarin zorg aangeboden kan worden indien het thuismilieu of het thuisvervangend milieu niet in staat is om de nodige zorg te organiseren. Brussel, 20 september

15 Het ambulant team voor intensieve zorg Het ambulant behandelteam voor kortdurende intensieve zorg komt tussen in geval van crisissen. De behandelduur is maximum één maand. Nagegaan zal worden in welke mate op kruissnelheid continu 30 patiënten worden behandeld en op jaarbasis 360 patiënten en in hoeverre het team kan fungeren 7d/7, 24u/24u, 365 dagen. De caseload is verder afhankelijk van de te bedienen regio en van de zorgzwaarte. Het ambulant team voor langdurige zorg Het ambulant team voor langdurige zorg is gericht op een zo groot mogelijke maatschappelijke integratie. Er wordt verwacht dat het team op kruissnelheid en op jaarbasis 250 à 400 patiënten behandelt. Het team fungeert alle dagen behoudens op zon- en feestdagen. De caseload is verder afhankelijk van de te bedienen regio en van de zorgzwaarte. 15

16 Kwalificaties van beide ambulante teams Beide mobiele teams moeten over diverse kwalificaties kunnen beschikken,rekening houdend met de missie van ieder team,de zorgzwaarte en het attractiegebied dat men zal bedienen: psychologen,voldoende verpleegkundigen, maatschappelijke werkers. Voor de langdurige zorg zullen de kwalificaties meer gericht zijn op de reïntegratie. Ze kunnen bvb ook beroep doen op opvoeders. Brussel, 20 september

17 Een functie intensieve ziekenhuiszorg De activiteit binnen het ziekenhuis zal, mede als gevolg van de creatie van de mobiele equipes, eveneens intensifiëren. Het betreft patiënten die nood hebben aan een residentiële opname voor hetzij een kortdurende behandeling en/of doorgedreven therapie. Het verblijf is evenwel van korte duur. Brussel, 20 september

18 5. Werken in een netwerkmodel: Lokale implementatie van het transmuraal functioneel beleidszorgprogramma. Dit model met de 5 kernfuncties zal de gemeenschappelijke vertrekbasis zijn om dit model vervolgens lokaal te ontwikkelen in een netwerk van partners die zelf de werking en gemeenschappelijke doelstellingen zullen definiëren zodat een efficiënte opvolging van de patiënten, een betere zorgcontinuïteit, een verbeterd aanbod en een verbeterde kwaliteit van de behandeling wordt gegarandeerd. Lokale implementatie van het transmuraal functioneel beleidszorgprogramma. Participatieve uitwerking van methodologieën. Om dit netwerk te realiseren, zullen een aantal basisprincipes mee in overweging moeten genomen worden. Aanstelling van de verschillende actoren van het project. Aanstelling van de netwerkcoördinator Aanstelling van het netwerkcomité Participatief ontwikkelen van de instrumenten.. 18

19 Lokale implementatie van het transmuraal functioneel beleidszorgprogramma. Fase 1: aanstelling van de netwerkcoördinator in het project door de verschillende actoren van het project. Bij voorkeur zo vlug mogelijk opdat de coördinator kan deelnemen aan de vorming die gepland wordt in de periode voor de start van het project. Fase 2: benoeming van de verschillende verantwoordelijken die zullen deel uitmaken van het netwerkcomité Fase 3: aanstelling van een netwerkcomité Fase 4: participatief ontwikkelen van de instrumenten. Lokale implementatie van het transmuraal functioneel beleidszorgprogramma. VOORBEELD SCHEMA WERKGROEP VAN GEBIED X Verantwoordelijk van de Dienst 1 e Functie Verantwoordelijk van de Dienst 2 e Functie netwerk coördinator Ontwikkeling netwerk procedures methodologieën Verantwoordelijk van de Dienst 3 e Functie Verantwoordelijk van de Dienst 5 e Functie Verantwoordelijk van de Dienst 4 e Functie 19

20 Lokale implementatie van het transmuraal functioneel beleidszorgprogramma. Fase 5: Participatieve uitwerking van methodologieën. Fase 6: Ontwikkeling van de functie «referentiepersoon» Voorbeeld ven schema mbt het gebruik van middelen in functie van de noden van de patiënt Functie van de referentiepersoon referentiepersonen 1e Functie referentiepersonen 2 e Functie netwerk coördinator De Patiënt referentiepersonen 3 e Functie referentiepersonen 5 e Functie referentiepersonen 4 e Functie Overleg rond de patiënt Zorgbemiddelaar (=referentiepersoon) 20

21 Overleg rond de patiënt De therapeutische projecten worden vervangen door een systeem van overleg rond de patiënt. Afspraken maken rond de verdere uitwerking van de voorstellen: werkgroep Verzekeringscomité. Juridisch kader : artikel 56 ZIV- wet Overleg rond de patiënt Het vervolg van de therapeutische projecten: Overleg rond de patiënt Organisatie en de coördinatie van het overleg De functie van de referentiepersoon 21

22 Lokale implementatie van het transmuraal functioneel beleidszorgprogramma. Fase 7: de transfer van de instrumenten en de methodes de evaluatie Het overheidsbeleid organiseert niet de lokale implementatie. Ze reikt instrumenten aan, ondersteunt vanuit voornamelijk een wetenschappelijke basis, die vervolgens lokaal worden georganiseerd, uitgetest en geëvalueerd aan de hand van duidelijke indicatoren. 6.Medische activiteit Voor de medische activiteit van de twee mobiele equipes samen wordt een vergoeding betaald van op. Uiteraard werken de psychiaters binnen het geneesherenkader van het ziekenhuis en kunnen de opdrachten dus door meerdere psychiaters worden uitgeoefend. Deze vergoeding wordt betaald via een B4-overeenkomst die de financiering regelt voor een artikel 107-project. Ze komt bovenop de additionele vergoeding voor het project. 22

23 6. Medische activiteit Welk takenpakket/verantwoordelijkheid hebben de psychiaters? - 1 De leiding van beide teams - 2 Het medisch beleid in overeenstemming met de hoofdgeneesheer - 3 De planning,de uitvoering en de opvolging van de activiteiten van beide teams - 4 De psychiaters maken deel uit van de mobiele teams en gaan desgevallend mee ter plaatse 6. Medische activiteit 5 Dagelijkse opvolging van de patiëntencasussen 6 Contact met de huisarts en desgevallend ervoor zorgen dat de patiënt een huisarts van zijn keuze aanduidt als hij er geen heeft 7 Samenwerking met de verschillende partners van het netwerk,zowel deze van de medische sector als deze van de andere sectoren 23

24 6. Medische activiteit 8 Consultaties patiënten behandeld door mobiele team 9 Borg staan voor het goed bijhouden van de patiëntendossiers en het registreren van de activiteiten 10 Deelname aan de wacht,georganiseerd door de hoofdgeneesheer, voor de diensten van het ziekenhuis 11 Waken erover dat de patiënt in zijn totale levenscontext wordt behandeld met het oog op een maximale ontplooiïng en reïntegratie in het maatschappelijk leven 6. Medische activiteit De vaste vergoeding moet toelaten patiëntenopnames in het ziekenhuis af te bouwen en progressief beide mobiele teams op te starten. De vaste financiering is tijdelijk en moet na de periode van minstens drie jaren uitmonden in een aangepaste financiering die in overeenstemming staat met de andere activiteiten en verantwoordelijkheden van de psychiaters in de ggz. De wetenschappelijke equipes zullen het geheel moeten evalueren.de omschrijving van de opdracht en de modaliteiten van uitvoering zullen desnoods tussentijds worden bijgestuurd. 24

25 6. Medische activiteit Voor de consultaties die vallen buiten de activiteiten van de mobiele teams, zijn de bestaande nomenclatuurcodes van toepassing. Ofschoon het bezoek van de psychiater met de mobiele teams aan huis van de patiënt wel begrepen is in de vaste vergoeding,kan hiervoor toch een afzonderlijke vergoeding volgens de geldende nomenclatuur worden aangerekend indien dit op uitdrukkelijk verzoek van de huisarts gebeurt. De vaste vergoeding ( euro) wordt gegarandeerd gedurende de ganse periode van het pilootproject (minstens 3 jaar). 7. Stand van zaken 1 juni 2010: projectoproep 31 oktober 2010: 26 projectvoorstellen IMC 20 december 2010 KLASSE Totaal Vlaanderen Brussel Wallonië Totaal

26 Stand van zaken projecten artikel 107 De projecten samen vertegenwoordigen minstens 60% van de A- en de T-bedden Ongeveer 11% van de bedcapaciteit wordt geneutraliseerd voor de realisatie van de functies 2, 3 en 4. 6 juni 2011: tweede evaluatie FINANCIERING Per project kan een additioneel bedrag van maximaal euro worden toegekend. Met dit bedrag kunnen worden gefinancierd:een netwerkcoördinator,kwalificaties die niet voorhanden zijn,werkingskosten zoals de aankoop van voertuigen. De aanwending van deze middelen moet in het dossier worden aangetoond. 26

27 Bijkomende middelen integreren in de filosofie van artikel 11. -Psychiatrisch verpleegkundigen in de diensten voor thuisverpleging ( euro) -Internering (5 moi euro) -Referentiepersoon en bijkomende revalidatieovereenkomsten (5,3 moi euro) Moratorium op de beddencapaciteit en flexibele aanwending naar ambulante zorg Uitbreiding artikel 11 naar de doelgroep kinderen en jongeren (ontwerpadvies NRZV) - outreachteams en crisisfunctie (2,7 moi euro) - outreachteams voor kinderen en jongeren met een verstandelijke handicap ( euro) 27

28 Artikel 107 ook voor andere actoren waaronder de RIZIV-conventies. De wet op de patiëntenrechten. Continuïteit in de financiering van patiënten en familieorganisaties voor: - informatiedoorstroming van de hervorming op lokaal niveau - adviezen en aanbevelingen formuleren als annex aan de gids - als ervaringsdeskundige opleiding voorzien in het vormingsprogramma CONCLUSIES EN AANBEVELINGEN 1.Belgïe heeft een achterstand in te halen inzake de ontwikkeling van nieuwe zorgvormen gericht op het verzorgen van patiënten in hun milieu: gaat over kwaliteit van leven! 2.Deze nieuwe zorgvormen bieden het voordeel dat: - een betere relatie wordt gecreëerd met patiënt en familie; - de maatschappelijke (re)integratie mogelijk wordt gemaakt 3.Voorwaarde is wel dat de nieuwe zorgvormen worden ingebed in een bredere waaier van zorgmogelijkheden en - differentiatie. 4.De nieuwe benadering vergt een sociaal-cultureel-economisch beleid dat noodzakelijk is voor een goede integratie. 28

29 CONCLUSIES EN AANBEVELINGEN 5.Er moet verder werk worden gemaakt van een aangepast huisvestingsbeleid. 6.PVT en BW moet worden gedifferentieerd. 7.Samenwerking met de eerstelijn is een must. 8.Coördinatie rond de zorg (de therapeutische projecten) en netwerking tussen de voorzieningen (de transversale projecten) zijn onontbeerlijk. 9.Preventie,promotie en vroegdetectie zijn onmisbare elementen. 10.De ontwikkeling van de nieuwe zorgvormen moet gepaard gaan met herallocatie van de middelen wil de operatie succesvol zijn. CONCLUSIES EN AANBEVELINGEN 11.Opleiding en begeleiding zijn noodzakelijk om het omvormingsbeleid te doen slagen. 12.Facilitatie via bijkomende middelen. 13.Wetenschappelijk onderzoek moet voor de nodige onderbouwing zorgen: dit vergt ondermeer registraties,audits,rapportering. Resultaten moeten worden gemeten: klinische outcomes,tevredenheid van patiënten en families, geneesmiddelenconsumptie,invloed op de hospitalisaties en ligduur. Kostenstudies zijn noodzakelijk. 14.Alle autoriteiten tussen de diverse beleidsniveau s en binnen de beleidsniveau s die een rol hebben te spelen moeten samenwerken: de staatshervorming mag geen hinderpaal vormen. 15.De hervorming vergt tijd om ze te laten lukken. 29

30 Brussel, 20 september