Bezoek demoveld groenbedekkers Poelberg Tielt

Transcriptie

1 2015 Bezoek demoveld groenbedekkers Poelberg Tielt

2 1

3 Voorwoord Bodemverdichting, erosie, de vermindering van de biodiversiteit en de afname van het organisch stofgehalte in de bodem kunnen ertoe leiden dat de bodem degradeert en zijn voornaamste functies niet meer naar behoren kan vervullen. Dergelijke degradatieprocessen kunnen het gevolg zijn van verkeerde landbouwpraktijken zoals een ondoordacht gebruik van bemesting en/of gewasbeschermingsmiddelen, het gebruik van zware machines, bewerking van de bodem wanneer deze het nog niet toelaat, het opgeven van bepaalde landbouwpraktijken (zoals de inzaai van groenbedekkers),... Landbouwers kunnen inspelen op dit fenomeen door het inzaaien van groenbedekkers na de oogst van de hoofdteelt. Hierdoor is de bodem tijdens de winter bedekt, waardoor hij beschermd wordt tegen de nadelige invloed van de weersomstandigheden. Naast deze beschermende functie hebben groenbedekkers nog heel wat andere voordelen, zowel voor de landbouwer, als voor het milieu (verhoging van het organische stofgehalte, vasthouden van nutriënten, beperken van stikstofverliezen tijdens de winter, verbeteren van de bodemstructuur, ). Binnen de intensieve aanpak van CVBB West-Vlaanderen werden verschillende demovelden aangelegd. Onderandere een demoveld groenbedekkers werd uitgezaaid. Hiervan wordt de N-opname capaciteit en groeicapaciteit van diverse groenbedekkers in de tijd opgevolgd. In deze brochure vind je een omschrijving van de troeven en beperkingen van de verschillende soorten groenbedekkers. 2

4 1 Inhoudsopgave Voorwoord Inhoudsopgave Waarom groenbedekkers uitzaaien? Goede humustoestand N-uitspoeling vermijden Erosiebestrijding Behoud van de bodemstructuur Onkruidbestrijding Bestrijding van ziekten en plagen Groenbedekkers, een geducht wapen binnen MAP Kan een groenbedekker het nitraatresidu beheersen? Inleiding Factoren die het nitraatresidu beïnvloeden Groenbedekkers binnen MAP Als maatregel inzaaien In functie van derogatie Bemesting na de oogst van hoofdteelt EAG mengsel van groenbedekkers: aandachtspunten Soortenkeuze Zaadgrootte en -vorm Zaaitijdstip Groeisnelheid Zaaitechniek Zaaidichtheid Voorbeelden mogelijke mengsels Conclusie Regelgeving vergroening EAG groenbedekking Bespreking per gewas Grasachtige groenbedekkers Italiaans raaigras (Lolium multiflorum) Zomerhaver (Avena sativa) Japanse haver (Avena strigosa) Snijrogge (Secale cereale) Vlinderbloemige groenbedekkers

5 5.2.1 Wikke (Vicia sativa) Alexandrijnse klaver (Trifolium alexandrinum) Andere bladrijke groenbedekkers Facelia (Phacelia tanacetifolia) Gele mosterd (Sinapis alba) Bladrammenas (Raphanus sativus) Demoveld Poelberg Tielt Perceelskenmerken Bemesting Bodembewerking Soortenkeuze Zaaitijdstip Zaaidichtheid Proefplan Resultaten Conclusies Bodemverdichting

6 2 Waarom groenbedekkers uitzaaien? Het inzaaien van groenbedekkers is vanuit verschillende oogpunten interessant. Hierna volgt een kort overzicht van enkele belangrijke voordelen van groenbedekkers. 2.1 Goede humustoestand Door het onderwerken van groenbedekkers vindt een verrijking plaats van het organische stofgehalte in de bodem. Deze organische stof ondergaat in de bodem een verteringsproces waarbij een donkere massa overblijft, humus genaamd. Een goede humustoestand van de bodem is bevorderlijk voor de bodemvruchtbaarheid. Bij een hoog humusgehalte zal de bodem gemakkelijker verkruimelen waardoor ze beter bewerkbaar wordt en de wateropslagcapaciteit toeneemt. 2.2 N-uitspoeling vermijden Doordat groenbedekkers stikstof opnemen uit de bodem, wordt het verlies van bodemstikstof gedurende de winter beperkt. Voor een optimale opname wordt een tijdige zaai aangeraden. Hierbij wordt ook het nitraatresidu in de bodem beperkt. 2.3 Erosiebestrijding Groenbedekkers dragen bij tot het beperken van afstroming en bodemerosie door water. Dit enerzijds doordat ze eerst met hun bladerdek en vervolgens met hun gewasresten de bodem bedekken, anderzijds door het bodemprofiel met hun wortelstelsel te koloniseren. Groenbedekkers zorgen zo voor een brongerichte aanpak van erosie 5

7 Figuur 1: Reactie van de bodem op een artificiële regenbui op een bedekt en onbedekt perceel Naast watererosie zal het inzaaien van groenbedekkers ook winderosie beperken. Gedurende de winter en in het vroege voorjaar kan op braakliggende percelen de bouwvoor immers gedeeltelijk verstuiven. Ziekten als wortelbrand en aardappelmoeheid kunnen op die manier snel verspreid worden. Wanneer de bodem echter bedekt is met een (al dan niet afgestorven) groenbedekker krijgt de wind minder de kans de bodem rechtstreeks te beïnvloeden. 2.4 Behoud van de bodemstructuur Groenbedekkers hebben een beschermende werking op de bodem tegen het dichtslempen, wat vooral bij zwaardere gronden voorkomt. De wortels van de planten verbeteren de grondstructuur via de vele kleine kanaaltjes in de bodem. Hierdoor laat de bodem zich beter bewerken. 2.5 Onkruidbestrijding Groenbedekkers met een snelle beginontwikkeling en een snelle bodembedekking bieden een bijkomend voordeel. Ze belemmeren de kieming van onkruiden of onderdrukken deze alleszins sterk. 6

8 2.6 Bestrijding van ziekten en plagen Bij de keuze van een groenbedekker zal men rekening dienen te houden met de eigenschappen van de gewassen in het teeltplan. Zo kunnen groenbedekkers waardplanten zijn voor aaltjes die meehelpen de populatie aaltjes te verhogen. Dit moet vermeden worden. Gelukkig bestaan er resistente rassen die meehelpen de populatie van sommige soorten aaltjes te beperken (bv. resistente rassen gele mosterd en bladrammenas tegen het bietencystenaaltje). Daarom is er bij het inpassen van een groenbedekker in het teeltplan voldoende alertheid nodig. Men dient rekening te houden met aantastingen waaraan de teelten in het teeltplan gevoelig zijn (meer info op In dit opzicht wordt het afgeraden een groenbedekker uit te zaaien die tot dezelfde familie behoort als de volgteelt. Zo past gele mosterd niet in een teeltplan met koolsoorten vanwege het gevaar op knolvoet. Sommige groenbedekkers, zoals Facelia, zijn niet verwant aan andere cultuurgewassen en vormen daarom geen gevaar op aanverwante ziekten en plagen in de volgteelt. Door de teelt van groenbedekkers kunnen er in een aantal gevallen problemen met slakken optreden in de volggewassen. Dit vanwege de beschutting die de groenbedekkers bieden aan de slakken. Deze beschutting is sterk afhankelijk van de vorstgevoeligheid van de groenbedekker. Wil je een toename van de slakkenpopulatie vermijden, kies dan voor een vorstgevoelige groenbedekker of vernietig uw groenbedekker vroeg genoeg. Vermijd daarnaast een te grote zaaidichtheid. 7

9 Tabel 1. Aaltjesschema: vatbaarheid van groenbedekkers (bron: Wageningen UR, 2012) 8

10 3 Groenbedekkers, een geducht wapen binnen MAP5 Doordat groenbedekkers stikstof opnemen uit de bodem, wordt het verlies van bodemstikstof gedurende de winter beperkt. Voor een optimale opname wordt een tijdige zaai aangeraden. Als focusbedrijf is één van de te nemen maatregelen het inzaaien van een vanggewas binnen de maand na de oogst voor zover de teelt het toelaat. 3.1 Kan een groenbedekker het nitraatresidu beheersen? Inleiding Het nitraatresidu is de hoeveelheid reststikstof in de vorm van nitraat in het bodemprofiel tot een diepte van 90 cm gemeten in het najaar (1 oktober-15 november) en uitgedrukt in kg NO3-N/ha. Uit wetenschappelijk onderzoek blijkt dat er een verband is tussen het nitraatresidu in de bodem op het einde van het groeiseizoen en het risico op uitspoeling van nitraten in het oppervlakte- en grondwater tijdens de winter. Deze uitspoeling heeft een rechtstreekse invloed op de waterkwaliteit. Foto 1: Het nemen van een stikstofstaal (lagen 0-30,30-60 en cm) Factoren die het nitraatresidu beïnvloeden Stikstofbemesting Het nitraatresidu zal sterk beïnvloed worden door de toegediende stikstofbemesting. De stikstofdosis die wordt toegediend staat in rechtstreeks verband met het rendement (productkwaliteit) van de teelt. Hierdoor is het van groot belang dat je de optimale stikstofdosis toedient, en dit zowel in 8

11 functie van het gewas als in functie van het perceel. Een bodemanalyse vlak voor de teelt kan hierover uitsluitsel geven. Bij het gebruik van dierlijke of andere organische meststoffen kennen we een grote variatie in samenstelling en bemestingswaarde. Om te komen tot een beredeneerd gebruik zal een mestanalyse meer informatie geven over de stikstofinhoud en bemestingswaarde van de mest die je op jouw percelen gebruikt Stikstofopname door het gewas De opname door het gewas vormt de belangrijkste afvoerpost van stikstof. Een goede opbrengst (gezond gewas) resulteert voor de meeste teelten in een goede stikstofafvoer. Deze opbrengst wordt vooral bepaald door een goede bodemstructuur en een goede bodemvruchtbaarheid van de percelen. Een voldoende en evenwichtige reserve aan mineralen is hierbij heel belangrijk, evenals een optimale zuurtegraad (ph) van de bodem Stikstofvrijstelling uit oogstresten Sommige teelten laten grote hoeveelheden oogstresten achter op het perceel. De stikstof die aanwezig is in deze oogstresten zal bij vernietiging gedurende het najaar vrijkomen en zo het nitraatresidu verhogen. Om deze vrijgestelde stikstof gedeeltelijk op te nemen zal best zo snel mogelijk na de oogst een groenbedekker (of volgteelt) ingezaaid worden. Foto 2: Inwerken van oogstresten Mineralisatie De mineralisatie uit de reserves die aanwezig zijn in de bodem kan op jaarbasis schommelen van 120 tot meer dan 250 kg N/ha. Zelfs wanneer er 9

12 geen teelt op het veld staat, loopt de mineralisatie verder (vooral in relatief warme en vochtige omstandigheden). Hierdoor kan de mineralisatie leiden tot toenemende nitraatconcentraties in de bodem, vooral na teelten die vroeg op het seizoen geoogst worden. Elke bodembewerking zal zorgen voor een betere verluchting en daaruit volgend, een verhoogde vrijstelling van nitraat. Door de inzaai van een groenbedekker zal deze nitraatvrijstelling gecompenseerd worden. De groenbedekker zal de nitraatstikstof opnemen en zo het nitraatgehalte in de bodem verminderen. Hierdoor zal de uitspoeling van nitraten naar het grondwater tijdens de herfst en winter dalen. Na het onderwerken in het voorjaar zal deze stikstof terug vrijkomen en gedeeltelijk benut kunnen worden door het volggewas. Ook vanuit financieel oogpunt vormt de inzaai van een groenbedekker daarom een absoluut pluspunt. Meer informatie over de mineralisatiehoeveelheden van verschillende percelen in Vlaanderen kunt u terugvinden op Groenbedekkers binnen MAP Als maatregel groenbedekker inzaaien Focusbedrijven moeten op al hun percelen een groenbedekker inzaaien voor zover de teelt het toelaat. Het inzaaien moet zo snel mogelijk na de oogst van de hoofdteelt gebeuren en dit zeker binnen de maand na de oogst. Focusbedrijven in categorie 3, dwz met strengste maatregelpakket, worden verplicht om op minstens 20% van hun areaal een vanggewas in te zaaien ongeacht de hoofd- of nateelt In functie van derogatie Bij de inzaai van gras of snijrogge als groenbedekker kan derogatie aangevraagd worden indien de volgteelt maïs betreft. Indien van het gras, na 1 april, of van de snijrogge, na 15 maart, een snede gemaaid en afgevoerd wordt, vooraleer mais in te zaaien, kan derogatie aangevraagd worden. Ook onderzaai van gras komt hiervoor in aanmerking. Na goedkeuring van die derogatie kan op dit perceel meer dierlijke mest gevoerd worden. De maximaal 10

13 toe te dienen hoeveelheid stikstof uit dierlijke mest stijgt dan van 170 naar 250 kg N/ha. Wintertarwe en tritecale kunnen onder derogatie indien ze gevolgd worden door een vanggewas Bemesting na de oogst van hoofdteelt Voor niet-focusbedrijven is het mogelijk om op akkers na de oogst van de hoofdteelt, vloeibare dierlijke mest of kunstmest op of in de bodem te brengen indien voor 31 augustus een niet-vlinderbloemig vanggewas ingezaaid wordt. 11

14 4 EAG mengsel van groenbedekkers: aandachtspunten Door de vele verschillende soorten aan groenbedekkers kunnen talloze mengsels gemaakt worden. Maar bij het samenstellen van een mengsel is er rekening te houden met een aantal aandachtspunten. 4.1 Soortenkeuze De groenbedekkers kunnen ingedeeld worden in 3 grote groepen: de grasachtigen, de vlinderbloemigen en de bladrijke. Binnen de bladrijke heb je een groep van de kruisbloemigen die te onderscheiden zijn van de rest. Het combineren van soorten binnen eenzelfde groep is vaak het eenvoudigst wegens de meeste gelijkenissen tussen deze soorten, zowel qua zaadgrootte en vorm als qua ontwikkelingseigenschappen van de groenbedekkers. Het doel van de groenbedekker zal de keuze ook beperken zoals is er een maaisnede voorzien of wordt specifieke aaltjesreductie vooropgesteld. 4.2 Zaadgrootte en vorm Een belangrijk aandachtspunt bij het uitzaaien is de zaadgrootte en vorm van de verschillende groenbedekkers. Dit heeft niet alleen te maken met de egale verdeling van de zaden bij het zaaien, nl fijne zaden samen met grove zaden, maar ook met mogelijke ontmenging van het mengsel tijdens het zaaien in de zaadbak van de zaaimachine. Let sowieso bij een mengsel steeds op de mogelijke ontmenging. Stap na een zaaigang af en kijk naar de zaadbak. Indien nodig moet deze regelmatig opnieuw gemengd worden tijdens het uitzaaien. 4.3 Zaaitijdstip Het tijdstip waarop u kunt inzaaien, bepaalt ook welke groenbedekkers in het mengsel opgenomen kunnen worden. Iedere groenbedekker heeft een ideale zaaiperiode en wanneer die tussen de verschillende soorten in het mengsel te 12

15 veel van elkaar afwijkt dan heeft dit gevolgen naar de ontwikkelingsmogelijkheden van de groenbedekkers. Uitzaaien op een tijdstip die voor de verschillende soorten in het mengsel ideaal is, is dan ook aan te bevelen. 4.4 Groeisnelheid Bij het uitzaaien van een mengsel van groenbedekkers, treden bij de uitgroei de verschillende soorten in concurrentie met elkaar. De kennis van de verschillen in groeisnelheid en ontwikkelingscapaciteit van de groenbedekkers is belangrijk om een evenwichtig mengsel samen te stellen. Soorten die dominant zijn door hun snelle groei en ontwikkeling kunnen traaggroeiende soorten volledig wegconcurreren tijdens de groei. Het aanpassen van de zaaidichtheden kan het evenwicht tussen de verschillende componenten hierbij verbeteren. 4.5 Zaaitechniek Het uitzaaien van enkelvoudige groenbedekkers is vrij eenvoudig en dit zowel met courante nokkenradzaaimachine als met een gesofisticeerdere pneumatische zaaimachine. Eenmaal de juiste zaaidichtheid is ingesteld en de passende zaaidiepte bepaald kan er nog weinig fout lopen bij het uitzaaien. Bij mengsels - zeker bij verschillende groottes of vormen van zaden - is een afdraaiproef onontbeerlijk om de juiste zaaidichtheid te bepalen. Ook bij de zaaidiepte is vaak een keuze te maken. Sommige zaden kunnen ondiep gezaaid worden, terwijl andere diep genoeg in de grond moeten zitten om goed te kunnen kiemen. De zaaidiepte is dan vaak een keuze van de minst schadelijke, waarbij je opteert voor die diepte die voor elke groenbedekker in het mengsel aanvaardbaar is. Bij problemen om gemengd uit te zaaien kan eventueel overwogen worden om het inzaaien te ontdubbelen in twee werkgangen. 13

16 4.6 Zaaidichtheid Eenmaal bepaald welke groenbedekkers in een mengsel uitgezaaid worden, moet er nog de onderlinge verhouding van de verschillende soorten bepaald worden en ook de uiteindelijke zaaidichtheid van het mengsel. Bij de samenstelling van het mengsel moeten steeds de minimale EAGvoorwaarden nageleefd worden, nl minstens twee verschillende soorten aan minimaal de helft van de vermelde zaaidichtheid. Deze minimale zaaidichtheden geven aan wat onder ideale omstandigheden voldoende is om tot een goed resultaat van de groenbedekker te komen. Zaai je al wat later uit of zijn de weersomstandigheden minder gunstig, verhoog de zaaidichtheid om tot een afdoende ontwikkeling te komen. Daarnaast moeten de eigenschappen van de groenbedekkers in rekening gebracht worden om tot een correcte verhouding in het mengsel te komen. Een snelgroeiende en sterk bedekkende soort wordt verhoudingsgewijs tot de andere component best verlaagd of omgekeerd voorzie de minder vlot ontwikkelende soort aan een ruimere zaaidichtheid in het mengsel. 4.7 Voorbeelden mogelijke mengsels Uit ervaringen op demopercelen de voorbije jaren lijsten we de aandachtspunten van een aantal courante mengsels op. Een mengsel dat nogal wat uitgezaaid zal worden is gele mosterd samen met bladrammenas. Twee kruisbloemigen die een gelijkaardige vorm en grootte van de zaden hebben, maar waarbij de gele mosterd de snelste groeier is en ook een sterke concurrentie betekent voor bladrammenas. Minimaal moet het mengsel 5 kg gele mosterd en 6 kg bladrammenas bevatten per ha, maar om de bladrammenas extra ontwikkelingskansen te geven ten opzichte van de gele mosterd zal een verhouding van 5kg gele mosterd en 9 kg bladrammenas een evenwichtiger resultaat opleveren. 14

17 Twee grasachtigen mengen kan door Engels raaigras samen met Italiaans raaigras uit te zaaien elk aan minstens 15 kg/ha. Dit is eenvoudig te realiseren en is in functie van een maaisnede in het voorjaar een opportuniteit. Een ander grasachtig mengsel is Italiaans raaigras en Japanse haver. De Japanse haver is een stevige groeier, sneller dan het raaigras, maar is wel vorstgevoelig. Bij het mengen is het van belang om relatief iets meer Italiaans raaigras toe te voegen, zodat het stand houdt in de beginfase om dan na de winter te kunnen doorgroeien, nadat de Japanse haver afgestorven is. Een latere zaai eind september is ook mogelijk. Bladrammenas mengen met facelia levert goede resultaten op. Ondanks de trage start van facelia, groeit het snel door en houdt het evenwicht met bladrammenas. 4 kg facelia samen met 6 kg bladrammenas geeft bij vroege zaai (tot 2de helft augustus) een goede ontwikkeling. Een andere combinatie van facelia is die met Japanse haver. Twee vorstgevoelige soorten, met wel grote verschillen in zaadgrootte en zaadvorm. Beide soorten houden elkaar goed in stand en zorgen voor een vlotte bedekking en goede groei. De minimumzaaidichtheid per ha van 4 kg facelia en 20 kg Japanse haver volstaat bij een vroege uitzaai. Een mengsel samenstellen met vlinderbloemigen als één van de componenten vraagt relatief grote hoeveelheden van die vlinderbloemige om een wezenlijk aandeel te bekomen. De trage groei en beperkte bedekkingsgraad in het najaar zijn hiervoor de reden. 4.8 Conclusie Het uitzaaien van mengsels van groenbedekkers verdient extra aandacht. Niet alleen moet je voldoen aan de voorwaarden bij de invulling van de 5% ecologisch aandachtsgebied, maar ook praktisch zijn er aandachtspunten. Bij het uitzaaien is een afdraaiproef een noodzaak, net als aandacht voor het 15

18 ontmengen in de zaaimachine. Bij het samenstellen van mengsels hou je rekening met het zaaitijdstip en het doel van de groenbedekker. De specifieke groeieigenschappen van de groenbedekkers bepalen dan in welke mate ze meer of minder in het mengsel aanwezig zijn. 4.9 Regelgeving vergroening EAG groenbedekking - De groenbedekker of vanggewas moet u aanleggen door het inzaaien van een mengsel van groenbedekkers of vanggewassen of door gras onder het hoofdgewas in te zaaien; - Het mengsel moet bestaan uit minstens twee gewassen die voorkomen op de lijst als bijlage 1 bij deze fiche; - De minimale zaaidichtheid moet minstens 50% bedragen van de aangegeven minimale zaaidichtheid zoals opgenomen in de bijgevoegde lijst, en dit voor minstens 2 gewassen uit het mengsel; - U moet gecertificeerd gebruiken of, als er geen gecertificeerd bestaat, handels; - Wanneer u gras onder het hoofdgewas inzaait, dan zal dit enkel als groenbedekker voor ecologisch aandachtsgebied meetellen wanneer het gras niet vernield wordt bij de oogstwerkzaamheden, of m.a.w. er moet een voldoende dichte grasmat aanwezig blijven tijdens de aanhoudingsperiode; - U mag geen gewasbeschermingsmiddelen toepassen. Er geldt enkel een uitzondering voor grassen: wanneer een gras als hoofdcomponent deel uitmaakt van het mengsel dan is een behandeling toegestaan vóór het inwerken van de groenbedekker voor zover dit gebeurt na de minimale aanhoudingsperiode; - Om als ecologisch aandachtsgebied te kunnen meetellen mag het perceel met de groenbedekker geen gras als hoofdteelt hebben; - Naar gelang de landbouwstreek gelden verschillende uiterste inzaaidata en minimale aanhoudingsperiodes: o Polders en Duinen: inzaaien vóór 1/9 en minstens aanhouden tot 15/10; 16

19 o Leemstreek: inzaaien vóór 1/10 en minstens aanhouden tot 1/12; o Zandleemstreek en andere: inzaaien vóór 1/10 en minstens aanhouden tot 1/02; - Een groenbedekker of vanggewas mag niet geoogst, noch begraasd worden tot de uiterste datum van de minimale aanhoudingsperiode. Daarna mag de groenbedekker geoogst, gemaaid of begraasd worden. Om de zaadvorming te voorkomen is maaien of klepelen tijdens de aanhoudingsperiode wel toegestaan, voor zover de gehele plant niet vernietigd wordt. De groenbedekker mag in elk geval niet als hoofdteelt voor de volgende campagne gebruikt worden; - U moet het betrokken perceel minstens van 21/4 tot en met 31/12 in eigen gebruik hebben. Gewas Gras Zaaidichtheid Voorwaarde Gunstig voor Beemdlangbloem X 30 kg/ha Wildbestand Bladkool 8 kg/ha Wildbestand Bladrammenas Boekweit 12 kg/ha 40 kg/ha Festulolium X 30 kg/ha Japanse haver X 40 kg/ha Klaver - Alexandrijnse klaver - Witte Klaver - Rode Klaver - Andere 25 kg/ha 6 kg/ha 12 kg/ha 15 kg/ha Bijenbestand, wildbestand en aaltjesreducerend Bijenbestand en wildbestand Wildbestand Wildbestand Bijenbestand Bijenbestand en wildbestand Bijenbestand en wildbestand Bijenbestand Komkommerkruid 10 kg/ha Handels Bijenbestand Lupinen Luzerne Mosterd - Gele Mosterd - Sarepta Mosterd - Ethiopische 150 kg/ha 20 kg/ha 10 kg/ha 10 kg/ha 10 kg/ha Bijenbestand en wildbestand Bijenbestand en wildbestand Bijenbestand en wildbestand Bijenbestand, wildbestand en aaltjesreducerend Bijenbestand, wildbestand en 17

20 Raapzaad Phacelia 3 kg/ha 8 kg/ha Raaigras - Engels X 30 kg/ha Raaigras - Italiaans X 30 kg/ha Raaigras - hybride X 30 kg/ha aaltjesreducerend Bijenbestand en wildbestand Bijenbestand en wildbestand Wildbestand Wildbestand Wildbestand Raaigras - Westerwolds X 30 kg/ha Rietzwenkgras X 30 kg/ha Snijrogge X 100 kg/ha Soedangras X 30 kg/ha of eigen gewonnen geschoond door erkende loontrieerder Tagetes 8 kg/ha Handels Timothee X 15 kg/ha Veldbonen Wikken 120 kg/ha 90 kg/ha Zomerhaver X 100 kg/ha Zonnebloem Zwaardherik 20 kg/ha 6 kg/ha of eigen gewonnen geschoond door erkende loontrieerder Wildbestand Wildbestand Wildbestand Wildbestand Bijenbestand en aaltjesbestrijding Wildbestand Bijenbestand en wildbestand Wildbestand Wildbestand Bijenbestand en wildbestand Bijenbestand en aaltjesreducerend 18

21 5 Bespreking per gewas Volgende groenbedekkers werden gemengd en uitgezaaid op het demoveld: Italiaans raaigras, Alexandrijnse klaver, Japanse haver, Facelia en Bladrammenas. 5.1 Grasachtige groenbedekkers Deze groenbedekkers zorgen voor een homogene doorworteling en zijn daarom zeker aan te raden op hellende en slempgevoelige percelen. De beworteling van raaigrassen gaat dieper dan deze van andere grassoorten. Grassen kunnen uitgezaaid worden op alle gronden. Ze hebben allemaal een matig tot goede grondbedekking Italiaans raaigras (Lolium multiflorum) Italiaans raaigras kan men inzaaien als groenbedekker vanaf april tot begin oktober. Men geeft de voorkeur aan tetraploïde rassen. Deze worden gekenmerkt door een vlotte start, een betere groeiherneming na de winter (interessant voor de oogst van een eerste snede) en de vorming van een snel bedekkend en gezond gewas. Door de vorming van een graszode worden de onkruiden verstikt. De toe te passen zaaidichtheid bedraagt 25 tot 40 kg/ha, voornamelijk afhankelijk van zaaitijdstip. Italiaans raaigras is slechts weinig gevoelig voor vorst. In het voorjaar zal men meestal het gewas vernietigen met een herbicide. Daarnaast kan het gras ook gemaaid of beweid worden. Bij de teelt van gras als groenbedekker dient men rekening te houden met de aaltjespopulatie en het gevaar voor het optreden van kroonroest. Daarnaast bestaat er een grote kans op een toename van de slakkenpopulatie. 19

22 Figuur 1. Zaden, zaailing en volgroeid gewas van Italiaans raaigras 20

23 5.1.2 Zomerhaver (Avena sativa) Zomerhaver is in feite een (zomer)graangewas dat in het voorjaar uitgezaaid wordt. Bij uitzaai in het najaar fungeert zomerhaver als groenbedekker. De uitzaai kan gebeuren tot in oktober. De zaaidichtheden kunnen nogal variëren in functie van tijdstip en omstandigheden (50-80 kg/ha bij vroege zaai en tot 120 à 150 kg/ha bij late zaai). Het kent een snelle begingroei en kan sterk uitgroeien. In tegenstelling tot Italiaans raaigras of snijrogge vertoont zomerhaver een bepaalde vorstgevoeligheid. Hierdoor verloopt het inwerken in het voorjaar vrij eenvoudig. Zomerhaver zorgt voor een goede doorworteling van de bodem, mede dankzij de snelle beginontwikkeling. Figuur 2. Zaadmengsel (zomerhaver zonnebloem), zaailing en volgroeid gewas van zomerhaver. 21

24 5.1.3 Japanse haver (Avena strigosa) Japanse haver, geteeld als groenbedekker, kan uitgezaaid worden vanaf juli tot eind september. Afhankelijk van het tijdstip van de zaai worden verschillende zaaidichtheden toegepast (nl. 50 tot 80 kg/ha). Vanwege de snelle start en de goede bodembedekking is het gewas sterk onkruid-onderdrukkend. Japanse haver ontwikkelt zich in quasi alle (weers-)omstandigheden. Japanse haver zou een onderdrukkende werking hebben voor het wortellesieaaltje Pratylenchus penetrans en kan daarom een alternatief voor tagetes vormen. In tegenstelling tot tagetes kan Japanse haver later ingezaaid worden, waardoor hij beter inpasbaar is in het teeltplan. De plant heeft een hoog opbrengstvermogen en een sterke impact op de opname van reststikstof. Japanse haver is vorstgevoelig. Na het afsterven is er nog altijd een goede bodembedekking. Inwerken van de strooisellaag na de winter levert weinig problemen op. Figuur 3. Zaden, zaailing en volgroeid gewas van Japanse haver 22

25 5.1.4 Snijrogge (Secale cereale) Rogge kan ingezaaid worden vanaf augustus tot eind oktober. Het wordt daarom veel toegepast na gewassen die laat het veld verlaten. De zaaidichtheid bedraagt kg/ha tot 150 kg/ha bij late zaai. Onkruiden vormen weinig problemen. De vezelige wortels zorgen voor een zeer goede doorworteling van de bouwvoor. Meestal gaat de voorkeur naar winterrogge. Deze kan later worden gezaaid en is niet vorstgevoelig. Na de winter is tijdig onderwerken aanbevolen vanwege het sterk onttrekken van water aan de bodem (minder watervoorraad voor het volggewas) en het vlug doorschieten van het gewas in het voorjaar. Een andere manier is een chemische bestrijding of maaien gecombineerd met onderwerken. Het maaisel kan eventueel dienen als groenvoeder. Rogge is geen goede groenbedekker vanuit aaltjesoogpunt. Er kunnen ook hoge dichtheden slakken opgebouwd worden. Figuur 4. Zaden, zaailing en volgroeid gewas van snijrogge 23

26 5.2 Vlinderbloemige groenbedekkers Wikke (Vicia sativa) Wikke behoort tot de vlinderbloemigen en legt dus stikstof vast uit de lucht via Rhizobium-bacteriën in de wortelknolletjes. Zodoende moet er weinig tot geen stikstofbemesting gebeuren. Alleen gezaaid in een stoppel die stikstof vastlegt, is een startgift van 25 tot 30 kg aan te bevelen. Doordat wikke de grond verrijkt met stikstof heeft het een gunstige invloed op de vertering van organische stof en speciaal de vertering van een graszode. Wikke is een N-rijk gewas dat na onderploegen een aanzienlijke hoeveelheid stikstof kan leveren aan het volggewas. Omdat het echter een makkelijk vergankelijk gewas is (lage C/N verhouding) komt de vertering snel op gang. Hierdoor bestaat de kans dat een gedeelte van de stikstof uit het gewas al tijdens de winter en het vroege voorjaar vrijkomt en verloren gaat. Wikke kan tot eind augustus gezaaid worden; het beste zaaitijdstip is juli. Het zaaibed bij wikke dient vrij fijn te zijn. Het zaad heeft veel vocht nodig om te kunnen kiemen en moet daarom voldoende diep (2-5 cm) gezaaid worden in een voldoende vochtig zaaibed. De hoeveelheid bedraagt, afhankelijk van de zaadgrootte, 90 tot 125 kg/ha. Net gekiemde wikke heeft weinig concurrentievermogen; een wat ouder gewas is echter wel een goede onkruidonderdrukker doordat er een sterk samenhangend gewas ontwikkeld wordt. Als er wortelonkruiden in de grond voorkomen kan beter geen wikke worden geteeld. Als waardplant voor aaltjes is voederwikke de minst negatieve onder de vlinderbloemigen. Het is geen waardplant voor Meloidogyne chitwoodi en een slechte waardplant voor Trichodoriden. Helaas is de keerzijde dat Pratylenchus penetrans onder voederwikke zich extreem kan vermeerderen. Verder is wikke een goede waardplant voor het erwtencysteaaltje. 24

27 Figuur 5. Zaden, zaailing en volgroeid gewas van wikke Alexandrijnse klaver (Trifolium alexandrinum) Alexandrijnse klaver wordt voornamelijk uitgezaaid in mengsels, hier in combinatie met Japanse haver. Als mengsel heeft het een sterk onkruidonderdrukkend effect. Het zorgt voor een activatie van het bodemleven en levert een bevredigende biomassaproductie. Alexandrijnse klaver kan zeer goed tegen nattere omstandigheden. Alexandrijnse klaver is een vorstgevoelige klaversoort en groeit zeer snel. In mengsels is 15 kg/ha nodig. Wanneer Alexandrijnse klaver alleen wordt uitgezaaid, is 25 kg/ha nodig. Alexandrijnse klaver vertoont naast een snelle groei ook een bevredigende bodembedekking en een goede doorworteling. Er zijn één- en meersnedige onderrassen. Eénsnedige Alexandrijnse klaver is het meest gevoelig voor vorst. Alexandrijnse klaver is goed te mengen met snelgroeiende grassen of granen. Zaaien kan tot eind augustus. Figuur 6. Zaden, zaailing en volgroeid gewas van Alexandrijnse klaver 25

28 5.3 Andere bladrijke groenbedekkers Facelia (Phacelia tanacetifolia) Facelia behoort tot de bosliefjesfamilie en is zeer populair als groenbedekker, voornamelijk in rotaties met groentegewassen. Dit gewas kan uitgezaaid worden vanaf april tot half augustus. Tot aan het vierdebladstadium is de groei eerder langzaam. Daarna vormt de stengel zich en gaat de ontwikkeling stormachtig met een snelle bodembedekking tot gevolg. Hierdoor zullen de opkomende onkruiden snel verstikken. De vooropgestelde zaaidichtheid bedraagt 8 tot 12 kg/ha. Het zaad mag niet te diep komen te liggen maar moet wel goed bedekt worden. Een fijnkruimelig zaaibed en het gebruik van een aandrukrol is aan te raden. De doorworteling van de bovenste laag is behoorlijk intensief. Bij een heel vroege zaai kan opslag in de volgteelt voorkomen worden door het gewas tijdig te rollen. Hierdoor sterft het gewas af, maar blijft de bodem toch nog bedekt. Facelia is zeer vorstgevoelig en vriest bij het begin van de winter volledig af. Onderwerken in het voorjaar vormt daarom weinig problemen. Daarnaast is het gewas ook geliefd door de bijenhouders vanwege de productie van zeer veel nectar. Door de inzaai van perceelranden met facelia worden de natuurlijke vijanden van bladluizen en andere schadeverwekkers op het perceel bevorderd. Figuur 7. Zaden, zaailing en volgroeid gewas van Facelia 26

29 5.3.2 Gele mosterd (Sinapis alba) Gele mosterd is de laatste jaren de meest gezaaide groenbedekker in de Benelux. Omdat gele mosterd vrijwel uitsluitend na 1 augustus gezaaid wordt, mag er van bestrijding van bietencystenaaltje niet veel verwacht worden. Gele mosterd kan later gezaaid worden dan bladrammenas, nl. tot begin-half september. Als zomergewas op braakpercelen is gele mosterd niet geschikt. Het gewas komt namelijk te snel in bloei en vertoont geen hergroei na maaien. Voor gele mosterd wordt een zaaidichtheid van 10 à 20 kg/ha aangeraden afhankelijk van zaaitijdstip en weersomstandigheden. Vanwege de snelle beginontwikkeling en goede bodembedekking krijgen onkruiden weinig kans. Gele mosterd bezit een penwortel die zich niet verdikt. Het onderwerken na de winter vormt weinig problemen. Het gewas vervriest gemakkelijk en is dan ook volledig afgestorven na de winter. Figuur 8: Zaden, zaailing en volgroeid gewas van Gele mosterd. 27

30 5.3.3 Bladrammenas (Raphanus sativus) Bladrammenas kan uitgezaaid worden tot eind augustus. Meestal gaat men laatbloeiende en vorstgevoelige rassen toepassen. Dit om problemen met opslag in de volgteelt te vermijden. Men kan een onderscheid maken tussen een vroege en een late zaai. Onder een vroege zaai verstaan we een zaaidatum vóór 1 augustus. Deze is vooral bedoeld om naast bodembedekking nog enige bestrijding van bietencystenaaltje te hebben. Bij een latere zaai is de bodemtemperatuur reeds te laag. Bij een vroege zaai zal het gewas gemaaid dienen te worden wanneer het gewas voor 70% in bloei staat. De zaaidichtheid van bladrammenas bedraagt kg/ha. Vanwege de snelle ontwikkeling en de vorming van een hoog gewas krijgen probleemonkruiden weinig kans om zich te ontwikkelen. Bladrammenas wordt gekenmerkt door een diepe penwortel die de bodem openbreekt en welke zorgt voor een goede doorlaatbaarheid. Op slempgevoelige percelen wordt bladrammenas minder toegepast vanwege de beperkte samenhang van de bodem. In vergelijking met grasgroenbedekkers is de doorworteling van de (bovenste) bodemlaag heel wat minder. Bladrammenas is iets minder gevoelig voor vorst dan gele mosterd. Na een strenge winter is het gewas volledig afgestorven. Hierdoor ondervindt het onderwerken slechts weinig problemen. Tijdens een zachte winter vervriest het gewas niet. Figuur 9: Zaden, zaailing en volgroeid gewas van bladrammenas. 28

31 6 Demoveld Poelberg Tielt Perceelskenmerken Textuur: Zandleem Zuurtegraad (ph): 5.7 Organische koolstof (% O.C.): 0.91 Voorvrucht: vezelvlas Nitraattoestand na oogst vezelvlas (18/08/2015) in kg NO3-N/ha: 0-30 cm: cm: cm: cm: Bemesting Om na te gaan welke hoeveelheden stikstof opgenomen kunnen worden door de groenbedekkers werd op het demoveld een extra stikstofgift uitgevoerd. Zo werd er op 18 augustus 2015 op de verste helft (t.o.v. Putterijstraat) drijfmest aangebracht (dwars op de zaairichting). - Hoeveelheid: 14 ton/ha - Inhoud: 4.3 kg N/1000kg VM = 60 eenheden N/ha In MAP V wordt er veel aandacht besteed aan groenbedekkers als vanggewassen van stikstof. De stelregel bij inzaai van groenbedekkers is dan ook dat een extra bemesting niet moet. Enkel bij een vroege zaai en bij lage N-voorraad in de bodem kan overwogen worden om een beperkte bemesting uit te voeren. Na een teelt waar er nogal wat (groene) oogstresten 29

32 achterblijven, zal de mineralisatie hiervan samen met de reststikstof in de bodem vaak voldoende zijn voor een snelle groei van de groenbedekker. Dus oppassen dat een mestgift geen extra problemen veroorzaakt inzake nitraatresidu. Opgelet: Enkel voor niet-focusbedrijven is het mogelijk om op akkers na de oogst van de hoofdteelt, vloeibare dierlijke mest of kunstmest op of in de bodem te brengen indien voor 31 augustus een niet-vlinderbloemig vanggewas ingezaaid wordt. 6.3 Bodembewerking Om de bodem los te maken werd voor de inzaai de bodem bewerkt met een vaste tand cultivator (dwars op de zaairichting). Bij de tweede inzaai werd de bodem nogmaals bewerkt. Het bewerken van de grond brengt lucht in de bodem wat het stikstofmineralisatieproces stimuleert. Zodoende kunnen groenbedekkers gedurende hun ontwikkeling beïnvloed worden door de uitgevoerde bodembewerkingen. Na een diepe grondbewerking kan de stikstof die bijkomend in de bodem terecht komt ten gevolge van mineralisatie, hetzij de N-reserve in het voorjaar verhogen, hetzij opgenomen worden door de groenbedekker. 30

33 6.4 Soortenkeuze We willen op het demoveld een aanbod geven van een aantal courant ingezaaide groenbedekkers. Volgende soorten werden opgenomen in het proefplan: - italiaans raaigras - japanse haver - facelia - bladrammenas - alexandrijnse klaver Gele mosterd wordt in de praktijk ook zeer courant uitgezaaid, maar werd hier afgeraden omdat er regelmatig koolgewassen op dit perceel geteeld worden. Met deze soorten werden een aantal mengsels gemaakt. We zaaiden 3 zelfgemaakte mengsels en 3 commerciële mengsels. Zelf gemengd: - italiaans raaigras + alexandrijnse klaver - japanse haver + alexandrijnse klaver - facelia + bladrammenas Commerciëel: - Demacover: Italiaans raaigras + Westerwolds raaigras (werd gezaaid tussen de verschillende objecten) - Discover: Japanse haver + Facelia - Koolcover: Japanse haver + Facelia + Bladrammenas 31

34 6.5 Zaaitijdstip Op het demoveld werd op 2 tijdstippen ingezaaid: - Eerste inzaai (5 mengsels): 21/08/ Tweede inzaai (1 mengsel, Koolcover): 11/09/2015 (In onze resultaten spreken we hier over Koolcover 2 ) Er wordt aangeraden zo snel mogelijk na de oogst van de hoofdteelt een groenbedekker in te zaaien. Een vroege zaai zorgt er immers voor dat de groenbedekker van een langere ontwikkelingsperiode kan genieten en bijgevolg een hogere stikstofopname kan realiseren. Daarnaast is een vroege inzaai extra van belang voor aaltjesreducerende (bv. Tagetes) en vorstgevoelige soorten (bv. Facelia) daar deze zich voldoende moeten kunnen ontwikkelen vooraleer de vorst optreedt. We kunnen aannemen dat een groenbedekker een groeiperiode behoeft van minstens 6 à 8 weken om voldoende effectief te werken (Tagetes 12 weken). Vaak is een vroege inzaai in onze streken niet mogelijk daar vele gewassen laat het veld verlaten, denken we maar aan maïs en bieten in de akkerbouw, of bloemkolen en prei in de tuinbouw. Veel zal namelijk afhangen van de weersomstandigheden waarbij de oogst plaatsvindt. 6.6 Zaaidichtheid De proefresultaten van de laatste jaren toonden aan dat de aan te wenden zaaidichtheid gelinkt kan worden aan het zaaitijdstip. Bij een vroege zaai, indien de weersomstandigheden optimaal zijn, kan een lagere zaaidichtheid aangehouden worden. De planten zullen zich namelijk voldoende snel en sterk kunnen ontwikkelen. Bij een late inzaai wordt beter een wat hogere zaaidichtheid gehanteerd. De ontwikkelingsperiode is in dit geval korter, 32

35 waardoor kleinere en meer planten zullen moeten zorgen voor een voldoende bodembedekking gedurende de niet-beteelde periode. De zaaidichtheid die werd toegepast op het demoveld was telkens de aanbevolen zaaidichtheid in de tabel. Naam mengsel Bedrijf Samenstelling Minimale zaaidichtheid (kg/ha) Aanbevolen zaaidichtheid (kg/ha) / / Italiaans raaigras (55%) + Alexandrijnse klaver (45%) / / Japanse haver (60%)+ Alexandrijnse klaver (40%) / / Facelia (33%) + Bladrammenas (66%) Demacover Disaghor Italiaans raaigras (50%) + Westerwolds raaigras (50%) Discover Disaghor japanse haver (83.5%) + facelia (16.5%) = = = = = = = = = 50 (maaien) = 35 Koolcover Jorion Philipseeds japanse haver (70%) + facelia (10%) + Bladrammenas (20%) = = 45 Een correcte zaaidichtheid van de ingezaaide groenbedekker resulteert in een homogeen dichtgegroeid gewas waarbij de kieming van onkruiden wordt verhinderd en waarbij de afzonderlijke planten zich voldoende sterk kunnen ontwikkelen. Bij de inzaai van een groenbedekker vormt het de grootste kost. Belangrijk is dus deze kost zo laag mogelijk te houden. 33

36 6.7 Proefplan Blauw = bemest Japanse haver + Facelia + Bladrammenas (Koolcover) 2 de zaai BRAAK Japanse haver + Facelia + Bladrammenas Facelia + Bladrammenas Japanse haver + Facelia (Discover) Japanse haver + Alexandrijnse klaver Italiaans raaigras + Alexandrijnse klaver 34

37 6.8 Resultaten Op 29 en 30 september 2015 werd op alle objecten een bepaling van de stikstofinhoud van de bovengrondse biomassa uitgevoerd. In onze resultaten spreken we hier over staalname 1 of s1 Op 2, 3 en 4 november 2015 werd terug op alle objecten een bepaling van de stikstofinhoud van de bovengrondse biomassa uitgevoerd In onze resultaten spreken we hier over staalname 2 of s2 In onderstaande tabel staan alle resultaten van deze stikstofbepalingen over de verschillende objecten. Demacover gras + klaver haver + klaver onbemest bemest onbemest bemest onbemest bemest s1 s Totaal Totaal Totaal Totaal Totaal Totaal

38 Discover facelia + bladrammenas Koolcover braak Koolcover 2 onbemest bemest onbemest bemest onbemest bemest onbemest bemest onbemest bemest S1 S Totaal Totaal Totaal Totaal Totaal Totaal Totaal Totaal Totaal Totaal

39 s1 = staalnameperiode 1 (eind september) s2 = staalnameperiode 2 (begin november) Invloed bemesting op stikstofopname Koolcover 2 = tweede zaaitijdstip (11/09/2015) 37

40 6.9 Conclusies Uit de vorige grafiek kunnen we de hoeveelheid reststikstof afleiden per soort, al dan niet bijbemest en op 2 staalnameperiodes. Bij iedere groenbedekker valt het op dat in de laag 0-30 cm zeer weinig reststikstof zit, behalve dan bij de Koolcover 2 de zaai, eerste staalnameperiode. Bij de eerste staalnameperiode is te zien dat de reststikstof het laagst is bij de Koolcover eerste zaai, op het onbemeste object. Ook bij de tweede staalnameperiode is de reststikstof het laagst bij de Koolcover eerste zaai, maar dit keer op het bemeste object. De bemesting heeft hier gezorgd dat de wortels meer ontwikkeld waren en zo nitraat uit de diepere lagen kunnen halen. De hoogste reststikstof zien we bij de Koolcover tweede zaai. Weliswaar bij de eerste staalnameperiode en op het bemeste object. Dit is te verklaren doordat dit stuk 2 extra bodembewerkingen heeft ondergaan en 3 weken later gezaaid is. Bij de tweede staalnameperiode is de reststikstof hier al sterk afgenomen (-104 kg/ha NO3-N DS). Dit is onder andere te danken aan het mooie en vooral warme najaar waarin de groenbedekker toch nog goed is kunnen ontwikkelen. 38

41 7 Bodemverdichting Verdichting gaat dieper en is ernstiger dan vaak wordt gedacht. Mogelijke gevolgen van bodemverdichting zijn o.a. slechte waterinfiltratie, moeilijker berijdbaar perceel, slechte wortelontwikkeling en slechte opname van meststoffen en gewasbeschermingsmiddelen. Daarnaast stijgt ook het risico op erosie en het afspoelen van meststoffen en gewasbeschermingsmiddelen. Al deze zaken leiden tot 20% minder gewasopbrengst! Bodemverdichting ontstaat als de druk op de bodem groter is dan de bodemweerstand. Opheffen van bodemverdichting is lastig en vergt zware machines. Bodemverdichting in de ondergrond is zelfs onomkeerbaar. Voorkomen is dus beter dan genezen. Daarom worden volgende twee belangrijke zaken best steeds in het achterhoofd gehouden: Houd de druk op de bodem zo laag mogelijk! Houd de weerstand hoger dan de druk! 39

42 40

43 41

44 Juiste bandenspanning bij bodembewerkingen Door te werken met lage bandenspanning op het veld, gaat eerst en vooral de productiviteit van het gewas stijgen (minder dichtslempen van de bodem, ). Bovendien zal bij het werken in nattere omstandigheden of op zwaardere bodems de banden steeds zichzelf reinigen en niet dichtkleven. Dit komt doordat de band doorbuigt en flexibel wordt. De banden houden zo hun maximale grip in de bodem. De wielslip zal hier lager zijn waardoor de trekker zijn snelheid langer zal aanhouden en ook zijn krachten beter zal benutten. Dit heeft opnieuw brandstofbesparing tot gevolg. Banden op de juiste bandenspanning krijgen, is een tijdrovende klus. Daarom wordt dit niet al te vaak gedaan. Hierdoor kunnen problemen ontstaan zoals: - Structuurbederf door te diepe sporen; - Brandstofverspilling; - Onnodige slijtage van de banden. 1.6 bar 1.2 bar 0.8 bar 0.6 bar 0.4 bar Te hoge bandenspanning Overmatige grondverdichting Hoge mate van spoorvorming Overmatige slip (overmatig brandstofverbruik) Snelle en onregelmatige slijtage op de weg Grote kans op uitrukken van nokken Slecht rijcomfort Bron: Michelin Te lage bandenspanning Risico op beschadiging van het karkas Draaien op de landbouw-velg Onregelmatige slijtage op de weg Overmatig brandstofverbruik op de weg Instabiele machine 42

45 Het raadplegen van de correcte bandenspanning kan aan de hand van de bandenspannings-tabellen. Je gaat als volgt te werk: 1. Opzoeken van de overeenkomstige bandenmaat in de tabel; 2. De juiste bandentype opzoeken in de tabel; 3. Welke snelheid wordt er gereden met het werktuig in kwestie; 4. Kennen we het juiste gewicht dat er op iedere band komt? 5. Dit bekomt men door de machine te wegen die de achteras zal belasten (gewicht op 1 band) plus het gewicht van de trekker zelf op de achteras Deze som zoeken we op in de tabel. 43

46 44

47 Invloed bandenspanning op brandstofverbruik Bron: PCLT Roeselare 45

48 Notities 46

49 Notities 47

50 Notities 48

51 Notities 49

52 Inlichtingen Kristof Gelaude Inagro vzw CVBB West-Vlaanderen Brecht Catteeuw Inagro vzw CVBB West-Vlaanderen Franky Coopman Inagro vzw Kenniscentrum bodem Bart Debussche Vlaamse overheid DEPARTEMENT LANDBOUW & VISSERIJ Dienst Voorlichting Contact Kristof Gelaude Ieperseweg Rumbeke-Beitem T 0493/ E kristof.gelaude@inagro.be 50