MAP6 Ho e benaderen? Bart Debussche

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "MAP6 Ho e benaderen? Bart Debussche"

Transcriptie

1 MAP6 Ho e benaderen? Bart Debussche

2 MAP 6 stand van zaken Europese Commissie principiële goedkeuring actieprogramma MAP6 o p 21/ 12/ 18 Openbaar onderzoek lopende tot 21/2/2019 Omzetting in Vlaamse regelgeving: mestdecreet en uit vo eringsbesluit en Alles is nog onder voorbehoud Belangrijke items

3 Doelst ellingen 6 de actieprogramma In uitvoering van Nitraatrichtlijn maatregelen nemen om nutriëntenverliezen uit land- en tuinbouw te verminderen => de waterkwaliteit in lijn met de Europese doelen te brengen MAP -meetnetten Oppervlaktewater Freatisch grondwater Indicator oppervlaktewater Afstroomzones van Vlaamse waterlichamen ( grenszones die afwateren buiten Vlaanderen) Gemiddelde nitraatconcentratie per afstroomzone Streefwaarde van 20mg nitraat/l Indicator grondwater Freatisch grondwatermeetnet Trend in gemiddelde nitraatconcentratie

4 MAP6 4 pijlers Maatregelenpakket: 4 pijlers Verstrengde bestaande maatregelen Gebiedsgerichte maatregelen Nalevingsgraad verbeteren Verbetering bodemkwaliteit

5 1 e pijler verstrengde bestaande maatregelen Beter zicht op nutriëntenstromen Correctere mestsamenstelling Mestverwerking Samenstelling en hoeveelheid beter opvolgen Betere opvolging en controle installaties Verbeterde kennis van kunstmestgebruik op landbouwbedrijven Optimalisatie bemestingsadviezen

6 Beter bemesten Nog juister gaan bemesten Weten wat je geeft: samenstelling mest Weten wat je moet je geven: behoefte plant Preciezere technieken Correcter en uniformer: dosering overlapping Randen: bemest het perceel, niet ernaast Precisielandbouw

7 Beter bemesten Aandacht voor bodemkwaliteit ph: 60% percelen ZL te laag Koolstof (C): >40% te laag Werk van lange adem Mogelijkheden: Teeltrotatie Bodembewerking Groenbedekkers Organische meststoffen

8 MAP 6: 2 de pijler gebiedsgerichte aanpak Heroriëntatie gebiedsgericht beleid Afstappen van focusgebieden Indeling in 4 gebiedstypes (GT) op basis van resultaten oppervlakt e- en grondwater Vlaanderen ingedeeld in 265 afstroomzones Elke afstroomzone (AZ) ligt in één gebiedstype Geen rode MAP -meetpunten meer, maar werken met gemiddelde waarden van nitraatconcentratie per AZ

9 2 e pijler gebiedsgerichte aanpak Beoordelingskader oppervlaktewater: Beoordeling van gemiddelde nitraatconcentratie in MAPmeetpunt Per afstroomzone - obv laatste 3 winterjaren 4 onderverdelingen afstroomzones oppervlaktewater 20 mg nitraat/l > 20 en 25 > 25 en Beoordelingskader grondwater: Afbakening en beoordeling op niveau afstroomzone oppervlaktewater Beoordeling nitraatresultaten van eerste filterputten freatisch grondwatermeetnet: toestand en trend Gebiedstypeverhoging +1 of 0

10 GT0 GT1 GT2 GT3 % AZ 60% 20% 10% 10% Areaal (ha) % areaal 45% 20% 17% 18%

11 2 e pijler gebiedsgerichte aanpak: voorstel maatregelen Gebiedstypesindelingop perceelsniveau Gebiedstype 0 Bemestingsvrije strook van 5m 1m op niet hellende percelen en indien precisiebemesting Geen verplicht bemestingsadvies groente - en sierteelt Verhoogde bemesting (+10% werkzame N) mogelijk onder bepaalde voorwaarden Lager aantal nitraatresiducontroles

12 2 e pijler gebiedsgerichte aanpak Gebiedstype 1 Maatregel Verplicht inzaaien vanggewas Gebiedstype 2 en 3 Standaardmaatregelen Daling bemestingsnorm werkzame N Inzaaien bijkomend areaal vanggewassen Equivalente maatregelen Positieve bedrijfsevaluatie Andere gelijkwaardige maatregelen

13 Vanggewassen Doel: nutriënten opnemen na de oogst N-opname hangt af van: Zaaitijdstip Soort groenbedekker N-hoeveelheid beschikbaar Weersomstandigheden Vaststellingen Zaaitijdstip primeert voor N-opname Groeiomstandigheden belangrijk voor ontwikkeling Snelle groeiers (gele mosterd, bladrammenas, Japanse haver, facelia, ) nemen vlug N op

14 120 % Nitraatresidu tov blanco (2018)

15 MAP 6 sectorgerichte benadering Sectorgerichte maatregelen Actieplan grondloze tuinbouw Betere opvolging First flush systeem verplicht Actieplan run-off silosappen Verhoging norm werkzame N op gras onder bepaalde voorwaarden Verlenging opslagperiode vaste dierlijke mest op akker (uitrijperiode verkort)

16 MAP 6 nalevingsgraad verhogen Begeleiding: CVBB Blijft belangrijke partner voor begeleiding en voorlichting Administratieve controles gerichte controles op terrein Bedrijfsdoorlichtingen en gerichte terreincontroles Nitraatresiducontroles Vereenvoudiging en harmonisatie Uitrijregeling.

17 Dank voor uw aandacht

Studieavond Industriebloemkool 19 februari Bart Debussche

Studieavond Industriebloemkool 19 februari Bart Debussche Studieavond Industriebloemkool 19 februari 2019 Bart Debussche Inleiding Programma Actualiteiten Innovatie Proeftuinen droogte Verzamelaanvraag MAP6 Programma Actualiteiten Innovatie Proeftuinen droogte

Nadere informatie

Stand van zaken MAP 6

Stand van zaken MAP 6 Stand van zaken MAP 6 Dominique Van Haecke 1 Oppervlaktewaterkwaliteit vandaag Tot en met winterjaar 2013-2014: daling Laatste 4 jaar: stagnatie Winterjaar 2017-2018: 28% 2 Doelstellingen MAP 6 Oppervlaktewater

Nadere informatie

MAP5 Het oog op een betere waterkwaliteit met respect voor de bodem

MAP5 Het oog op een betere waterkwaliteit met respect voor de bodem MAP5 Het oog op een betere waterkwaliteit met respect voor de bodem Actieprogramma 2015 2018 in uitvoering van de Nitraatrichtlijn Uitgangspunt van het 5 de Actieprogramma Bodemkwaliteit (organische stof)

Nadere informatie

VLM - acties rond de Heulebeek. Charline Vanneste Celhoofd Bedrijfsdoorlichting Mestbank Regio West

VLM - acties rond de Heulebeek. Charline Vanneste Celhoofd Bedrijfsdoorlichting Mestbank Regio West VLM - acties rond de Heulebeek Charline Vanneste Celhoofd Bedrijfsdoorlichting Mestbank Regio West Mestbank BA - HH Oppervlaktewater Grondwater Doelstellingen MAP5 - nitraat Maximum 5% van de MAPmeetpunten

Nadere informatie

MAP V en de sierteelt wat zit erin voor u? Studieavond bemesting in de vollegrondssierteelt - Destelbergen 28 mei 2015

MAP V en de sierteelt wat zit erin voor u? Studieavond bemesting in de vollegrondssierteelt - Destelbergen 28 mei 2015 MAP V en de sierteelt wat zit erin voor u? Studieavond bemesting in de vollegrondssierteelt - Destelbergen 28 mei 2015 Mestbeleid = 3 sporenbeleid 29/05/2015 2 Focus op oordeelkundige bemesting N Evenwichtsbemesting

Nadere informatie

Coördinatiecentrum voorlichting en begeleiding duurzame bemesting - CVBB

Coördinatiecentrum voorlichting en begeleiding duurzame bemesting - CVBB Coördinatiecentrum voorlichting en begeleiding duurzame bemesting - CVBB Het CVBB werkzaam in het kader van MAP 4 ten dienste van land- en tuinbouw Dirk Coomans, Algemeen coördinator Provinciale coördinatoren

Nadere informatie

Toekomst bemesting aardappelen. Bart Debussche 31/01/2017

Toekomst bemesting aardappelen. Bart Debussche 31/01/2017 Toekomst bemesting aardappelen Bart Debussche 31/01/2017 Overzicht Terugblik Evolutie Toekomst 1. Bemestingsnormen 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012

Nadere informatie

28/1/2018, Annelies Vermeiren. Waterfactuur

28/1/2018, Annelies Vermeiren. Waterfactuur 28/1/2018, Annelies Vermeiren Waterfactuur Wat betaal ik op water? Heffingsplichtige: 2 componenten Heffing via de VMM Heffing op de winning van water (cfr. Grondwater) Heffing op de verontreiniging van

Nadere informatie

Coördinatiecentrum voorlichting en begeleiding duurzame bemesting - CVBB

Coördinatiecentrum voorlichting en begeleiding duurzame bemesting - CVBB Coördinatiecentrum voorlichting en begeleiding duurzame bemesting - CVBB Het CVBB ten dienste van land- en tuinbouw Dirk Coomans, Algemeen coördinator Franky Coopman, Joris De Nies, Katleen Geerinckx,

Nadere informatie

Terugblik op MAP5 24/01/2019

Terugblik op MAP5 24/01/2019 Terugblik op MAP5 Victoria Nelissen Studiedag Pitfruit 18/01/2019 Overzicht Situering MAP5 Doelstellingen Pijlers Oppervlaktewater: NO 3 Grondwater: NO 3 Oppervlaktewater: Orthofosfaat Focusgebied/Focusbedrijven

Nadere informatie

PLAN-MER. Mestactieprogramma (MAP6) in het kader van de Nitraatrichtlijn Niet-technische samenvatting

PLAN-MER. Mestactieprogramma (MAP6) in het kader van de Nitraatrichtlijn Niet-technische samenvatting PLAN-MER Mestactieprogramma 2019-2022 (MAP6) in het kader van de Nitraatrichtlijn Niet-technische COLOFON Opdracht: Plan-MER Mestactieprogramma 2019-2022 (MAP6) in het kader van de Nitraatrichtlijn Niet-technische

Nadere informatie

MAP 6 OP DE VALREEP GOEDGEKEURD

MAP 6 OP DE VALREEP GOEDGEKEURD MAP 6 OP DE VALREEP GOEDGEKEURD Zoals verwacht is woensdag 22 mei mestactieplan 6 goedgekeurd. Er is via allerlei kanalen nog geprobeerd de stemming te beïnvloeden, maar er zijn geen verdere wijzigingen

Nadere informatie

Mestbank - Krachtlijnen MAP5 ( )

Mestbank - Krachtlijnen MAP5 ( ) Toelichting Mestbank Ir. Charline Vanneste Celhoofd Bedrijfsdoorlichting Mestbank Regio West Mestbank - Krachtlijnen MAP5 (2015-2018) Doelstellingen voor nitraat en fosfaat - afbakening focusgebieden.

Nadere informatie

van Tinne Rombouts, Wilfried Vandaele, Francesco Vanderjeugd, Elke Wouters, Bart Dochy en Sofie Joosen

van Tinne Rombouts, Wilfried Vandaele, Francesco Vanderjeugd, Elke Wouters, Bart Dochy en Sofie Joosen ingediend op 1938 (2018-2019) Nr. 1 27 maart 2019 (2018-2019) Voorstel van decreet van Tinne Rombouts, Wilfried Vandaele, Francesco Vanderjeugd, Elke Wouters, Bart Dochy en Sofie Joosen houdende wijziging

Nadere informatie

1 Aanduiding van focusgebieden en focusbedrijven

1 Aanduiding van focusgebieden en focusbedrijven MAP V Aanduiding van focusgebieden en focusbedrijven Normen voor stikstofbemesting Normen voor fosforbemesting 1 Aanduiding van focusgebieden en focusbedrijven Gebieden waar de nitraatconcentraties in

Nadere informatie

Wat brengt MAP 6 voor de Vlaamse landbouwer?

Wat brengt MAP 6 voor de Vlaamse landbouwer? Wat brengt MAP 6 voor de Vlaamse landbouwer? Tekst: Emilie Snauwaert DLV Belgium Beeld: Twan Wiermans Met MAP 6 wordt de Vlaamse mestwetgeving nog strenger. 14 WWW.MELKVEEBEDRIJF.BE / NR 5 / MEI 2019 /

Nadere informatie

Toelichting MAP 6 Land- en tuinbouwers. 9 juli: PIBO, Tongeren

Toelichting MAP 6 Land- en tuinbouwers. 9 juli: PIBO, Tongeren Toelichting MAP 6 Land- en tuinbouwers 9 juli: PIBO, Tongeren Huidige praktijken Stagnatie waterkwaliteit Verbeterde praktijken Verbetering waterkwaliteit 10/07/2019 2 Ambitie niveau Waterkwaliteit in

Nadere informatie

Wat brengt MAP 6 ons?

Wat brengt MAP 6 ons? Wat brengt MAP 6 ons? Tekst: Emilie Snauwaert DLV Belgium Beeld: Twan Wiermans Met MAP 6 wordt de Vlaamse mestwetgeving nog strenger. 16 WWW.VARKENSBEDRIJF.BE / NR 5 / MEI 2019 / FOCUS FO CUS Nadat de

Nadere informatie

Het mestdecreet Waar staan we er (voor)?

Het mestdecreet Waar staan we er (voor)? Het mestdecreet Waar staan we er (voor)? Tongeren, 25 januari 2011 Poperinge, 26 januari 2011 Bocholt, 27 januari 2011 Hoogstraten, 3 februari 2011 Oudenaarde, 8 februari 2011 Waarom? Huidige actieprogramma

Nadere informatie

Mestrapport over de mestproblematiek in Vlaanderen

Mestrapport over de mestproblematiek in Vlaanderen Mestrapport 2015 over de mestproblematiek in Vlaanderen Vernieuwde rapportering Sinds 2001: jaarlijks Voortgangsrapport over de mestproblematiek in Vlaanderen Wijziging rapporteringsvereisten Mestdecreet

Nadere informatie

6 de ACTIEPROGRAMMA IN UITVOERING VAN DE NITRAATRICHTLIJN

6 de ACTIEPROGRAMMA IN UITVOERING VAN DE NITRAATRICHTLIJN 6 de ACTIEPROGRAMMA IN UITVOERING VAN DE NITRAATRICHTLIJN Ontwerp actieprogramma / 24.12.2018 www.vlaanderen.be INHOUDSTAFEL 1 Inleiding & leeswijzer... 4 2 De 10 krachtlijnen van MAP6... 5 3 Evaluatie

Nadere informatie

Actieprogramma Nitraatrichtlijn MAP 5

Actieprogramma Nitraatrichtlijn MAP 5 Actieprogramma Nitraatrichtlijn 2015-2018 MAP 5 Doelstellingen MAP5 % meeetpunten > 50 mg NO3-/l Evolutie meetpunten oppervlaktewater > 50 mg NO 3- /l 50% 45% 40% 35% 44% 40% Operationeel meetnet 42% 42%

Nadere informatie

6 de ACTIEPROGRAMMA IN UITVOERING VAN DE NITRAATRICHTLIJN

6 de ACTIEPROGRAMMA IN UITVOERING VAN DE NITRAATRICHTLIJN 6 de ACTIEPROGRAMMA IN UITVOERING VAN DE NITRAATRICHTLIJN 2019-2022 Definitief actieprogramma / 22.05.2019 www.vlaanderen.be INHOUDSTAFEL 1 Inleiding & leeswijzer... 4 2 De 10 krachtlijnen van MAP6...

Nadere informatie

MAP V en de sierteelt wat zit erin voor u?

MAP V en de sierteelt wat zit erin voor u? MAP V en de sierteelt wat zit erin voor u? Studieavond bemesting in de vollegrondssierteelt Geel 2 juni 2015 Mestbeleid: 3 sporenbeleid met de focus op oordeelkundige bemesting Evenwichtsbemesting Werkzame

Nadere informatie

Coördinatiecentrum voorlichting en begeleiding duurzame bemesting - CVBB

Coördinatiecentrum voorlichting en begeleiding duurzame bemesting - CVBB Coördinatiecentrum voorlichting en begeleiding duurzame bemesting - CVBB Het CVBB in relatie tot perceelsgerichte bemesting Dirk Coomans, Algemeen coördinator Franky Coopman, Joris De Nies, Katleen Geerinckx,

Nadere informatie

Uitrijden effluent binnen MAP 5

Uitrijden effluent binnen MAP 5 Uitrijden effluent binnen MAP 5 Inleiding Het nieuwe mestdecreet bevat een aantal wijzigingen voor het uitrijden van effluent van een biologische mestverwerkingsinstallatie. Om meer duidelijkheid te scheppen,

Nadere informatie

MAP 5 in de tuinbouw. Wase Tuinders 28/01/2016 Micheline Verhaeghe

MAP 5 in de tuinbouw. Wase Tuinders 28/01/2016 Micheline Verhaeghe MAP 5 in de tuinbouw Wase Tuinders 28/01/2016 Micheline Verhaeghe Inhoud Waarom MAP 5 kwaliteit oppervlakte- en grondwater Werking CVBB MAP 5 in de praktijk Nitraatresidu Focusbedrijven P-klassen Verplichte

Nadere informatie

Uitrijden effluent binnen MAP 5

Uitrijden effluent binnen MAP 5 Uitrijden effluent binnen MAP 5 Inleiding Het nieuwe mestdecreet bevat een aantal wijzigingen voor het uitrijden van effluent van een biologische mestverwerkingsinstallatie. Om meer duidelijkheid te scheppen,

Nadere informatie

Actieprogramma ter uitvoering van de Nitraatrichtlijn 2015-2018 ONTWERP

Actieprogramma ter uitvoering van de Nitraatrichtlijn 2015-2018 ONTWERP Actieprogramma ter uitvoering van de Nitraatrichtlijn 2015-2018 ONTWERP 9/02/2015 Inleiding Tijdens de ontwikkeling van het 4 de Actieprogramma ter uitvoering van de Nitraatrichtlijn voor de periode 2011-2014

Nadere informatie

Analyse waterkwaliteit. Infosessie intermediairs Brugge 28/11/2013

Analyse waterkwaliteit. Infosessie intermediairs Brugge 28/11/2013 Analyse waterkwaliteit Infosessie intermediairs Brugge 28/11/2013 OPPERVLAKTEWATER 70 60 50 40 30 20 10 0 MAP 4: Doelstellingen oppervlaktewater % MAP meetpunten > 50 mg nitraat per liter Metingen MAP-meetnet

Nadere informatie

Coördinatiecentrum voorlichting en begeleiding duurzame bemesting - CVBB

Coördinatiecentrum voorlichting en begeleiding duurzame bemesting - CVBB Coördinatiecentrum voorlichting en begeleiding duurzame bemesting - CVBB Het CVBB ten dienste van land- en tuinbouw Dirk Coomans, Algemeen coördinator Franky Coopman, Joris De Nies, Katleen Geerinckx,

Nadere informatie

Rode MAP-meetpunten met duidelijke invloed van land- en tuinbouw : CVBB pakt ze aan!

Rode MAP-meetpunten met duidelijke invloed van land- en tuinbouw : CVBB pakt ze aan! Rode MAP-meetpunten met duidelijke invloed van land- en tuinbouw : CVBB pakt ze aan! Inleiding De doelstelling voor de waterkwaliteit in Vlaanderen is duidelijk: tegen 2018 (einde MAP 5) moet het aantal

Nadere informatie

Uitrijden effluent binnen MAP 5

Uitrijden effluent binnen MAP 5 Uitrijden effluent binnen MAP 5 Inleiding Het nieuwe mestdecreet bevat een aantal wijzigingen voor het uitrijden van effluent van een biologische mestverwerkingsinstallatie. Om meer duidelijkheid te scheppen,

Nadere informatie

Veelgestelde vragen bij het nieuwe actieprogramma

Veelgestelde vragen bij het nieuwe actieprogramma Veelgestelde vragen bij het nieuwe actieprogramma Doelstelling Hoe kan het dat in Nederland een andere regeling geldt dan in Vlaanderen voor dezelfde Nitraatrichtlijn? In Nederland mag bijvoorbeeld al

Nadere informatie

Rapport: duurzaamheid van de Vlaams-Brabantse land- en tuinbouw

Rapport: duurzaamheid van de Vlaams-Brabantse land- en tuinbouw Rapport: duurzaamheid van de Vlaams-Brabantse land- en tuinbouw Economische, ecologische en sociale indicatoren Ine Vervaeke en Jona Lambrechts Inleiding Aanleiding: 20 jaar Vlaams-Brabant Duurzaamheid:

Nadere informatie

Toelichting MAP 6 Landbouwconsulenten. 6 juni Brussel

Toelichting MAP 6 Landbouwconsulenten. 6 juni Brussel Toelichting MAP 6 Landbouwconsulenten 6 juni Brussel Programma 17:00 Ontvangst 18:00 Inleiding Bart De Schutter 18:15 Gebiedsgerichte maatregelen Sabine De Mulder 18:45 Derogatie Koen Desimpelaere 18:55

Nadere informatie

DEMETERtool in de praktijk. Pilootstudie bij 50 Vlaamse landbouwers

DEMETERtool in de praktijk. Pilootstudie bij 50 Vlaamse landbouwers DEMETERtool in de praktijk Pilootstudie bij 50 Vlaamse landbouwers Slotevenement 7 maart 2016 Landbouwbedrijven 50 bedrijven (10 per provincie) op vrijwillige basis verschillende types landbouwbedrijf

Nadere informatie

Coördinatiecentrum Voorlichting en Begeleiding duurzame Bemesting - CVBB

Coördinatiecentrum Voorlichting en Begeleiding duurzame Bemesting - CVBB Coördinatiecentrum Voorlichting en Begeleiding duurzame Bemesting - CVBB januari 2012 december 2018 Marijke Dierickx en Dominique Van Haecke Projectpartners Financiering + 10 andere Vlaamse praktijkcentra

Nadere informatie

Groenbedekkers en bodemvruchtbaarheid. Bart Debussche Dept. Landbouw en Visserij dienst Voorlichting

Groenbedekkers en bodemvruchtbaarheid. Bart Debussche Dept. Landbouw en Visserij dienst Voorlichting Groenbedekkers en bodemvruchtbaarheid Bart Debussche Dept. Landbouw en Visserij dienst Voorlichting 17-09-2015 Waarom groenbedekkers uitzaaien? Nut groenbedekkers Goede humustoestand N-uitspoeling vermijden

Nadere informatie

Focusbedrijven en nitraatresidu. Gebieds- én bedrijfsspecifieke

Focusbedrijven en nitraatresidu. Gebieds- én bedrijfsspecifieke MAP5 in 2015 Focusbedrijven en nitraatresidu Gebieds- én bedrijfsspecifieke aanpak Focusbedrijf 2015 Meer dan 50% van het areaal in focusgebied Gronden in gebruik op 1 januari 2014 Enkel rekening gehouden

Nadere informatie

Rapport: duurzaamheid van de Vlaams-Brabantse land- en tuinbouw

Rapport: duurzaamheid van de Vlaams-Brabantse land- en tuinbouw Rapport: duurzaamheid van de Vlaams-Brabantse land- en tuinbouw Economische, ecologische en sociale indicatoren Ine Vervaeke en Jona Lambrechts Inleiding Aanleiding: 20 jaar Vlaams-Brabant Duurzaamheid:

Nadere informatie

Impact van landbouwpraktijken op de oppervlaktewaterkwaliteit: een succesvolle aanpak in het probleemgebied van de Horstgaterbeek in Noord-Limburg

Impact van landbouwpraktijken op de oppervlaktewaterkwaliteit: een succesvolle aanpak in het probleemgebied van de Horstgaterbeek in Noord-Limburg Impact van landbouwpraktijken op de oppervlaktewaterkwaliteit: een succesvolle aanpak in het probleemgebied van de Horstgaterbeek in Noord-Limburg Mia Tits, Frank Elsen Project uitgevoerd door de Bodemkundige

Nadere informatie

OVERWEGINGS- DOCUMENT

OVERWEGINGS- DOCUMENT OVERWEGINGS- DOCUMENT Ontwerp actieprogramma Nitraatrichtlijn 2015-2018 / 1.06.2015 www.vlm.be INHOUD 1 Verloop openbaar onderzoek... 3 1.1 Procedure 3 1.2 Informatievergaderingen en informatieverstrekking

Nadere informatie

Analyse waterkwaliteit. Infosessie intermediairs Hasselt 2/12/2013

Analyse waterkwaliteit. Infosessie intermediairs Hasselt 2/12/2013 Analyse waterkwaliteit Infosessie intermediairs Hasselt 2/12/2013 Inhoud Resultaten waterkwaliteit Gebiedsgerichte analyse WATERKWALITEIT OPPERVLAKTEWATER Evolutie van het aantal MAP-meetplaatsen met minstens

Nadere informatie

Milieuaspecten en wetgeving i.v.m. strooien van (kunst)mest

Milieuaspecten en wetgeving i.v.m. strooien van (kunst)mest Milieuaspecten en wetgeving i.v.m. strooien van (kunst)mest 22 februari 2019 Bram Van Nevel Normen en wetgeving Herkomst normen 1991 Europese nitraatrichtlijn 50 mg nitraat/liter voor grond- en oppervlaktewater

Nadere informatie

Voortgangsrapporten zijn als een seismograaf. Ze registreren. bewegingen, en doen dat permanent. Tegelijk zetten ze ons aan tot

Voortgangsrapporten zijn als een seismograaf. Ze registreren. bewegingen, en doen dat permanent. Tegelijk zetten ze ons aan tot Zaterdag 15 januari 2011 Toespraak JOKE SCHAUVLIEGE VLAAMS MINISTER VAN LEEFMILIEU, NATUUR EN CULTUUR Agriflanders Voorstelling Voortgangsrapport Mestbank 2010 Ondertekening nieuw convenant nutriëntenarme

Nadere informatie

Coördinatiecentrum Voorlichting en Begeleiding duurzame Bemesting - CVBB

Coördinatiecentrum Voorlichting en Begeleiding duurzame Bemesting - CVBB Coördinatiecentrum Voorlichting en Begeleiding duurzame Bemesting - CVBB januari 2012 december 2018 Marijke Dierickx en Dominique Van Haecke Projectpartners Financiering + 10 andere Vlaamse praktijkcentra

Nadere informatie

Actieprogramma ter uitvoering van de Nitraatrichtlijn

Actieprogramma ter uitvoering van de Nitraatrichtlijn Actieprogramma ter uitvoering van de Nitraatrichtlijn 2015-2018 Inleiding Tijdens de ontwikkeling van het 4 de Actieprogramma ter uitvoering van de Nitraatrichtlijn voor de periode 2011-2014 vond de Europese

Nadere informatie

Nota. Betreft : Samenvatting statistische analyse waterkwaliteit. Inhoudstafel. Datum: 19/12/17 0. INLEIDING STATISTISCHE ANALYSE...

Nota. Betreft : Samenvatting statistische analyse waterkwaliteit. Inhoudstafel. Datum: 19/12/17 0. INLEIDING STATISTISCHE ANALYSE... Nota Datum: 19/12/17 Aan: VLM Auteur: TFR Nazicht: MVR Documentref: I/NO/11504/17.375/TFR Betreft : Samenvatting statistische analyse waterkwaliteit Inhoudstafel 0. INLEIDING... 2 1. STATISTISCHE ANALYSE...

Nadere informatie

Bert Purnot Luc Engelborghs. Probleemstelling

Bert Purnot Luc Engelborghs. Probleemstelling Probleemstelling Groenteteelt: relatief hoge verliezen van nutriënten naar milieu (relatief beperkte bewortelingsdiepte) Nitraat: zeer mobiel en snelle uitspoeling Monitoringsnetwerk VMM = MAP-meetpunten

Nadere informatie

1 Wat houdt de vanggewasregeling in?... 2

1 Wat houdt de vanggewasregeling in?... 2 VANGGEWASSEN INHOUD 1 Wat houdt de vanggewasregeling in?... 2 1.1 Wat bedoelen we met vanggewassen? 2 1.2 Hoeveel vanggewassen moet u inzaaien? 1.3 Hoelang moet u het vanggewas laten staan? 3 4 1.4 Geef

Nadere informatie

Aandachtspunten Bemesting

Aandachtspunten Bemesting Aandachtspunten Bemesting Dominique Van Haecke 1 Actua Bemesting Aanvraag van een nieuwe fosfaatklasse vanaf 1 januari 2018 vóór de staalname en via het Mestbankloket Aanwenden van mest: afstandsregels

Nadere informatie

Bereken voor uw akker- en groentepercelen eenvoudig zelf: de organische koolstofevolutie de stikstof- en fosforbalans

Bereken voor uw akker- en groentepercelen eenvoudig zelf: de organische koolstofevolutie de stikstof- en fosforbalans Demetertool Vlaanderen is open ruimte Bereken voor uw akker- en groentepercelen eenvoudig zelf: de organische koolstofevolutie de stikstof- en fosforbalans LNE Groenbedekker Gele mosterd De online Demetertool

Nadere informatie

Met compost groeit de prei als kool

Met compost groeit de prei als kool Met compost groeit de prei als kool Joris De Nies 27 juni 2018 +/- 1 ha glastuinbouw Tomaat, paprika, sla,komkommer, courgette +/- 10 ha vollegrondsgroenten Prei, bloemkool, sla, spruiten, asperges, kolen,

Nadere informatie

OVERWEGINGS- DOCUMENT OPENBAAR ONDERZOEK

OVERWEGINGS- DOCUMENT OPENBAAR ONDERZOEK OVERWEGINGS- DOCUMENT OPENBAAR ONDERZOEK Ontwerp actieprogramma Nitraatrichtlijn 2019-2022 / 6.05.2019 www.vlm.be INHOUD 1 Verloop openbaar onderzoek... 3 1.1 Procedure 3 1.2 Informatievergaderingen en

Nadere informatie

PLAN-MER. Mestactieprogramma (MAP6) in het kader van de Nitraatrichtlijn Ontwerp-MER

PLAN-MER. Mestactieprogramma (MAP6) in het kader van de Nitraatrichtlijn Ontwerp-MER PLAN-MER Mestactieprogramma 2019-2022 (MAP6) in het kader van de Nitraatrichtlijn Ontwerp-MER COLOFON Opdracht: Plan-MER Mestactieprogramma 2019-2022 (MAP6) in het kader van de Nitraatrichtlijn Ontwerp-MER

Nadere informatie

Toelichting MAP 6 Land- en tuinbouwers

Toelichting MAP 6 Land- en tuinbouwers Toelichting MAP 6 Land- en tuinbouwers 24 juni: Vormingscentrum, Malle 25 juni: Salons Mantovani, Oudena arde 1 juli: Gemeenschapshuis Glazuur Glabbeek 2 juli: REO Veiling, Roeselare 3 juli: CC Cultuurpunt

Nadere informatie

Vlaanderen is open ruimte. overzicht wijzigingen VLAAMSE LAND MAATSCHAPPIJ. vlm.be

Vlaanderen is open ruimte. overzicht wijzigingen VLAAMSE LAND MAATSCHAPPIJ. vlm.be Vlaanderen is open ruimte MAP 6 overzicht wijzigingen VLAAMSE LAND MAATSCHAPPIJ vlm.be INHOUD 1 Inleiding... 3 2 Gebiedstypes... 3 3 Gebiedsgerichte maatregelen... 3 3.1 Focusbedrijven overgangsmaatregelen

Nadere informatie

LTO-inzet 6 e Nederlandse Actieprogramma Nitraatrichtlijn

LTO-inzet 6 e Nederlandse Actieprogramma Nitraatrichtlijn Themamiddag Bemesting CBAV Putten, 30 november 2017 Leo Joosten Programmamanager 6 e AP LTO Nederland LTO-inzet 6 e Nederlandse Actieprogramma Nitraatrichtlijn Bodem en water: twee kanten van dezelfde

Nadere informatie

Nitraatgehalte in de meetplaatsen van het MAP-meetnet

Nitraatgehalte in de meetplaatsen van het MAP-meetnet Nitraatgehalte in de meetplaatsen van het MAP-meetnet Indicatorgegevens Naam Definitie Meeteenheid Nitraatgehalte in de meetplaatsen van het MAP-meetnet (MAP = mest-actie-plan) Percentage meetplaatsen

Nadere informatie

http://www.emis.vito.be Belgisch Staatsblad dd. 17-07-2002

http://www.emis.vito.be Belgisch Staatsblad dd. 17-07-2002 N. 2002 2530 [C 2002/35855] 14 JUNI 2002. Besluit van de Vlaamse regering tot het bezien, herzien en aanvullen van de kwetsbare zones water zoals bedoeld in artikel 15, 3, 4 en 5, van het decreet van 23

Nadere informatie

NITRAATRESIDURAPPORT 2014

NITRAATRESIDURAPPORT 2014 NITRAATRESIDURAPPORT 2014 Resultaten van de nitraatresidumetingen in Vlaanderen tot en met de staalnamecampagne van 2013 Woord vooraf Er is een duidelijk verband tussen het nitraatresidu in de bodem op

Nadere informatie

Vanggewassen: waarom en keuze

Vanggewassen: waarom en keuze Vanggewassen: waarom en keuze 9 juli 2019 - Tongeren Sander Smets vzw PIBO-Campus Tongeren Programma 1. Waarom vanggewassen inzaaien? 2. Landbouwkundige aspecten 3. Hoe vanggewassen kiezen? 4. Praktijkvoorbeelden

Nadere informatie

Opties voor duurzaam stikstof- en koolstofbeheer in intensieve teelten

Opties voor duurzaam stikstof- en koolstofbeheer in intensieve teelten Opties voor duurzaam stikstof- en koolstofbeheer in intensieve teelten De Vliegher A. De Waele J. Agneessens L. CriNglooP Collectief 9 oktober 2014 Instituut voor Landbouw- en Visserijonderzoek Eenheid

Nadere informatie

Projectwerking PIBO-Campus Sander Smets onderzoeker akkerbouw PIBO-Campus

Projectwerking PIBO-Campus Sander Smets onderzoeker akkerbouw PIBO-Campus Projectwerking PIBO-Campus 2018 Sander Smets onderzoeker akkerbouw PIBO-Campus LEADER Blik op de Bodem Doelstelling project Precisielandbouw Variabiliteit ph en organische C in kaart brengen Verbeteren

Nadere informatie

Impact van de bemesting op de waterkwaliteit: de Horstgaterbeek-case

Impact van de bemesting op de waterkwaliteit: de Horstgaterbeek-case Impact van de bemesting op de waterkwaliteit: de Horstgaterbeek-case Opdrachtgever: Vlaamse regering Uitvoerders: Bodemkundige Dienst van België Vlaamse Landmaatschappij, regio Oost Projectperiode: 2012-2014

Nadere informatie

Op weg naar een efficiëntere bemesting

Op weg naar een efficiëntere bemesting Op weg naar een efficiëntere bemesting Op weg naar een efficiëntere bemesting Aanleiding Relevantie en bedoeling Project: aanpak en stand van zaken Taak I: Informatie- en sensibiliseringscampagne Taak

Nadere informatie

VOORWAARDEN AANVRAAG DEROGATIE 2019

VOORWAARDEN AANVRAAG DEROGATIE 2019 De derogatie is nog niet definitief goedgekeurd. In afwachting is het belangrijk dat u uiterlijk 14 juli uw aanvraag volledig in orde brengt. VOORWAARDEN AANVRAAG DEROGATIE 2019 1. AANVRAAG Het aanvragen

Nadere informatie

Vlaanderen. is open ruimte. Mestrapport over de mestproblematiek in Vlaanderen VLAAMSE LAND MAATSCHAPPIJ

Vlaanderen. is open ruimte. Mestrapport over de mestproblematiek in Vlaanderen VLAAMSE LAND MAATSCHAPPIJ Vlaanderen is open ruimte Mestrapport 2015 over de mestproblematiek in Vlaanderen VLAAMSE LAND MAATSCHAPPIJ VLM.be Colofon Samenstelling: Vlaamse Landmaatschappij Verantwoordelijk uitgever: Toon Denys,

Nadere informatie

1 Wat houdt de vanggewasregeling in?... 2

1 Wat houdt de vanggewasregeling in?... 2 VANGGEWASSEN INHOUD 1 Wat houdt de vanggewasregeling in?... 2 1.1 Definities 2 1.2 Hoeveel vanggewassen moet u inzaaien? 1.3 Hoelang moet u het vanggewas laten staan? 4 5 1.4 Geef de inzaaiperiode op in

Nadere informatie

Nieuwigheden Mestbank VA 2018

Nieuwigheden Mestbank VA 2018 Nieuwigheden Mestbank VA 2018 Inhoud Waterlopen 1 m teeltvrije zone Wetgeving Afspraken Toepassingsgebied focusgebied SNapp Fosfaatklassewijziging Werking SNapp Bemestingsprognoses 23/02/2018 2 Waterlopen

Nadere informatie

VCM Opmerkingen Openbaar Onderzoek MAP5

VCM Opmerkingen Openbaar Onderzoek MAP5 VCM Opmerkingen Openbaar Onderzoek MAP5 1. Uitrijregeling effluent Uitrijden effluent in MAP 4: 16/02 tem 31/08 170 kg Ntot/ha 31/07) 30 kg Ntot/ha vóór 1/9 1/09 tem 15/02 30 kg Ntot/ha (waarvan 10 kg

Nadere informatie

MAP-meetpunten : alleen West-Vlaanderen gaat vooruit

MAP-meetpunten : alleen West-Vlaanderen gaat vooruit MAP-meetpunten 2014-2015: alleen West-Vlaanderen gaat vooruit Inleiding Dit is het vierde jaar dat we een analyse van de MAP-meetpunten (MP) maken. De berekeningen zijn gebaseerd op de gegevens van de

Nadere informatie

Zesde actieprogramma Nitraatrichtlijn ( ): proces en stand van zaken. Inhoud

Zesde actieprogramma Nitraatrichtlijn ( ): proces en stand van zaken. Inhoud Zesde actieprogramma Nitraatrichtlijn (2018-2021): proces en stand van zaken Themadag Commissie Bemesting Grasland en Voedergewassen 16 februari 2017 Erik Mulleneers, Projectleider zesde actieprogramma

Nadere informatie

SALK groente innovatie fonds. Innovatieve bemesting: Band- en rijbemesting

SALK groente innovatie fonds. Innovatieve bemesting: Band- en rijbemesting SALK groente innovatie fonds Innovatieve bemesting: Band- en rijbemesting Band- en rijbemesting in pompoen Basisbemesting (7d na zaai) Streefwaarde 100E Bijbemesting (7w na zaai) Streefwaarde 100E 1 KAS

Nadere informatie

Impact van éénmalige organische bemesting op de stikstofnalevering in meerjarige sierteelten

Impact van éénmalige organische bemesting op de stikstofnalevering in meerjarige sierteelten Impact van éénmalige organische bemesting op de stikstofnalevering in meerjarige sierteelten Mineralisatieproef: invloed onkruidbestrijding en groenbemesters Incubatieproef: lange termijn N-nalevering

Nadere informatie

Actua Bemesting. Dominique Van Haecke. PCS Studiedag Boomkwekerij 2016, 4 februari 2016, Destelbergen 1

Actua Bemesting. Dominique Van Haecke. PCS Studiedag Boomkwekerij 2016, 4 februari 2016, Destelbergen 1 Actua Bemesting Dominique Van Haecke 1 Inhoud Systeem Werkzame Stikstof Fosforbemestingsnormen Verplichte staalnames met bemestingsadvies Staalnames ikv betalingsrechten CVBB - Individuele Begeleiding

Nadere informatie

Organische stof in bodem opkrikken door inzet bodembedekkers

Organische stof in bodem opkrikken door inzet bodembedekkers Organische stof in bodem opkrikken door inzet bodembedekkers Demoproject bemesting in de vollegrondssierteelt: het totaal concept gedemonstreerd! Verónica Dias (PCS) Stijn Moermans (BDB) Projectpartners

Nadere informatie

DEROGATIEVOORWAARDEN 2015

DEROGATIEVOORWAARDEN 2015 1 AANVRAAG Het aanvragen van derogatie in 2015 bestaat uit twee stappen: 1. als u derogatie wil toepassen, dient u een aanvraag in bij de Mestbank, uiterlijk op 31 juli 2015. Door die aanvraag te doen,

Nadere informatie

Studieavond industriebloemkool. 19/2/2018 Bart Debussche Departement Landbouw en Visserij

Studieavond industriebloemkool. 19/2/2018 Bart Debussche Departement Landbouw en Visserij Studieavond industriebloemkool 19/2/2018 Bart Debussche Departement Landbouw en Visserij Overzicht * Inleiding * Programma * Actualiteiten Programma Actualiteiten: VLIF projectsteun innovatie Agromilieumaatregel

Nadere informatie

DEROGATIEVOORWAARDEN 2016

DEROGATIEVOORWAARDEN 2016 1 AANVRAAG Het aanvragen van derogatie in 2016 bestaat uit twee stappen: 1. als u derogatie wil toepassen, dient u een aanvraag in bij de Mestbank, uiterlijk op 15 februari 2016. Door die aanvraag te doen,

Nadere informatie

Referentiepercelen: nitraatresidu Resultaten van een eerste jaar werking. Hoe het startte

Referentiepercelen: nitraatresidu Resultaten van een eerste jaar werking. Hoe het startte Referentiepercelen: nitraatresidu 2012 Resultaten van een eerste jaar werking Hoe het startte Een van de taken die aan het CVBB werden toevertrouwd is het opzetten van een netwerk van referentiepercelen.

Nadere informatie

Maatregelen voor koolstofopslag onder gras- en akkerland in Vlaanderen

Maatregelen voor koolstofopslag onder gras- en akkerland in Vlaanderen Maatregelen voor koolstofopslag onder gras- en akkerland in Vlaanderen Tommy D Hose, Koen Willekens, Bart Vandecasteele, Victoria Nelissen, Thijs Vanden Nest en Greet Ruysschaert CriNglooP Collectief studienamiddag

Nadere informatie

NITRAATRESIDURAPPORT 2015

NITRAATRESIDURAPPORT 2015 NITRAATRESIDURAPPORT 2015 Resultaten van de nitraatresidumetingen in Vlaanderen tot en met de staalnamecampagne van 2014 Woord vooraf Er is een duidelijk verband tussen het nitraatresidu in de bodem op

Nadere informatie

Nutriënten in oppervlaktewater in landbouwgebied

Nutriënten in oppervlaktewater in landbouwgebied Vlaanderen is milieu Nutriënten in oppervlaktewater in landbouwgebied Resultaten MAP-meetnet 2016-2017 VLAAMSE MILIEUMAATSCHAPPIJ www.vmm.be DOCUMENTBESCHRIJVING Titel Nutriënten in oppervlaktewater in

Nadere informatie

NITRAATRESIDU- RAPPORT 2017

NITRAATRESIDU- RAPPORT 2017 NITRAATRESIDU- RAPPORT 2017 Resultaten van de nitraatresidumetingen in Vlaanderen tot en met de staalnamecampagne van 2016 www.vlm.be INHOUD 1 Inleiding... 4 1.1 Wat is het nitraatresidu?... 4 1.2 Wat

Nadere informatie

Oordeelkundige stikstofbemesting in de begoniateelt

Oordeelkundige stikstofbemesting in de begoniateelt Oordeelkundige stikstofbemesting in de begoniateelt Demoproject (2014-2016): N-bemesting in vollegrondssierteelt: het totaalconcept gedemonstreerd maart 2015 februari 2017 Dominique Van Haecke Projectpartners

Nadere informatie

WINTERTOELICHTINGEN MESTBANK

WINTERTOELICHTINGEN MESTBANK WINTERTOELICHTINGEN MESTBANK SNapp (StaalName Applicatie) SNapp (StaalName-Applicatie) Verplichting in kader van Mestdecreet Aanmelding bodemstalen Vanaf 1 januari 2018 Eerste fase Fosfaatklassewijziging

Nadere informatie

Bodemkwaliteit op zand

Bodemkwaliteit op zand Bodemkwaliteit op zand 2011-2016 Resultaten gangbare en biologische bedrijfssystemen rond opbrengsten, bodemkwaliteit, bemesting en uitspoeling Themamiddag Bemesting Akkerbouw, Putten, 30 november 2017

Nadere informatie

Vlaanderen is open ruimte. Mestrapport 2018 VLAAMSE LAND MAATSCHAPPIJ. vlm.be

Vlaanderen is open ruimte. Mestrapport 2018 VLAAMSE LAND MAATSCHAPPIJ. vlm.be Vlaanderen is open ruimte Mestrapport 2018 VLAAMSE LAND MAATSCHAPPIJ vlm.be Colofon Samenstelling: Vlaamse Landmaatschappij Verantwoordelijke uitgever: Toon Denys, Gedelegeerd bestuurder, Koning Albert

Nadere informatie

Infosessies nieuw GLB: Vergroening

Infosessies nieuw GLB: Vergroening Infosessies nieuw GLB: Vergroening 9 september 2014 Deze presentaties zijn door het Vlaams Gewest met de meeste zorg en nauwkeurigheid opgesteld op basis van de meest actuele beschikbare informatie. Er

Nadere informatie

UITVOERINGSBESLUIT VAN DE COMMISSIE

UITVOERINGSBESLUIT VAN DE COMMISSIE 3.8.2011 Publicatieblad van de Europese Unie L 200/23 BESLUITEN UITVOERINGSBESLUIT VAN DE COMMISSIE van 29 juli 2011 tot verlening van een door België voor het Vlaamse Gewest gevraagde afwijking krachtens

Nadere informatie

25 jaar biologische teelt op zandgrond: waar staan we nu?

25 jaar biologische teelt op zandgrond: waar staan we nu? 25 jaar biologische teelt op zandgrond: waar staan we nu? Resultaten van systeemonderzoek Bodemkwaliteit op Zand van WUR proeflocatie Vredepeel 24 januari 2019, Janjo de Haan, Marie Wesselink, Harry Verstegen

Nadere informatie

Groenbedekkers houden grond en mineralen op het perceel en uit de beek

Groenbedekkers houden grond en mineralen op het perceel en uit de beek Groenbedekkers houden grond en mineralen op het perceel en uit de beek Bram Van Nevel Bram.van.nevel@inagro.be 051/27.33.47 Waarom groenbedekkers? 1. Restnitraat 2. Verhogen bodemvruchtbaarheid 3. Verlagen

Nadere informatie

GROENBEMESTERS VROEGE ZAAI: OPVOLGING N- VAST- EN VRIJSTELLING

GROENBEMESTERS VROEGE ZAAI: OPVOLGING N- VAST- EN VRIJSTELLING GROENBEMESTERS VROEGE ZAAI: OPVOLGING N- VAST- EN VRIJSTELLING Proefcode : OL09 GRBM01 Uitgevoerd in opdracht van : Provinciaal Proefcentrum voor de Groenteteelt Oost-Vlaanderen vzw Technisch comité Karreweg

Nadere informatie

copyright Proeftuinnieuws

copyright Proeftuinnieuws MAP MAP-meetpunten -1 Alleen West-Vlaanderen gaat erop vooruit Dit is al het vierde jaar op rij dat we een analyse van de MAP-meetpunten maken. Afgelopen meetjaar (-1) waren er zeven rode meetpunten meer

Nadere informatie

GEMEENSCHAPS- EN GEWESTREGERINGEN

GEMEENSCHAPS- EN GEWESTREGERINGEN GEMEENSCHAPS- EN GEWESTREGERINGEN VLAAMSE GEMEENSCHAP VLAAMSE OVERHEID N. 2011 1305 [C 2011/35366] 6 MEI 2011. Decreet houdende wijziging van het Mestdecreet van 22 december 2006 (1) Het Vlaams Parlement

Nadere informatie

VLAAMSE LANDMAATSCHAPPIJ Beheerovereenkomst water: bemestingsnormen en drempelwaarden

VLAAMSE LANDMAATSCHAPPIJ Beheerovereenkomst water: bemestingsnormen en drempelwaarden VLAAMSE LANDMAATSCHAPPIJ Beheerovereenkomst water: bemestingsnormen en drempelwaarden 1 Bemestingsnormen editie maart 2014 Sinds 2012 zijn de stikstofbemestingsnormen voor de beheerovereenkomst water 30%

Nadere informatie

Groenbemesters. Virtueel proefveldbezoek: Nitraatresidu beheersen in de akkerbouw: een permanente uitdaging!

Groenbemesters. Virtueel proefveldbezoek: Nitraatresidu beheersen in de akkerbouw: een permanente uitdaging! Virtueel proefveldbezoek: Nitraatresidu beheersen in de akkerbouw: een permanente uitdaging! Dit demonstratieproject wordt medegefinancierd door de Europese Unie en het Departement Landbouw en Visserij

Nadere informatie

Randvoorwaarden Erosie. Martien Swerts Dienst land en Bodembescherming Departement LNE

Randvoorwaarden Erosie. Martien Swerts Dienst land en Bodembescherming Departement LNE Randvoorwaarden Erosie Dienst land en Bodembescherming Departement LNE Context Erosie 100,000 ha 2,000,000 ton bodem/jaar 400,000 ton slib/jaar naar waterlopen na 10 jaar erosiebeleid : beleidsindicator

Nadere informatie