Integraal ontwerp waarborgt woningkwaliteit
|
|
- Greta van de Brink
- 7 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 duurzame energie ir. Eric Willems, ing. Ad van der Aa Rationele energieconcepten gerangschikt naar ambitie Integraal ontwerp waarborgt woningkwaliteit Met de toolkit rationele duurzame energieconcepten geven projectontwikkelaars invulling aan de eerste stap op weg naar het ontwerpen op basis van integrale woningkwaliteit. Tevens kunnen zij hiermee komen tot een brede toepassing van duurzame energie. Het biedt projectontwikkelaars in een vroegtijdig stadium inzicht in kwaliteit, kosten en randvoorwaarden bij de projectrealisatie. 232 energieverbruik (m 3 gas/jr) tot '77 De projectgroep Duurzame Energie Projectontwikkeling Woningbouw (DE/POW) vertegenwoordigt een dertigtal projectontwikkelaars en ontwikkelende corporaties die als groep koplopers de toepassing en realisatie van duurzame energievoorzieningen in de woningbouw stimuleren. Om aan de activiteiten structuur te geven is het businessplan Deam (Duurzame energie achter de meter) opgesteld [1]. In dit businessplan is een divers aantal voorwaarden aangegeven om goede woningen met verschillende ambitieniveaus te realiseren. Een van deze voorwaarden is dat informatie over duurzame energieconcepten in een vroegtijdig stadium van een project beschikbaar moet zijn. Kiezen van energieconcepten kan als energieambitie, comfortniveau en kosten zijn vastgelegd. Vervolgens moeten de energie- en comfortuitgangspunten worden vertaald in bouwfysische eigenschappen en installatietechnische randvoorwaarden: een 'concept'. Op dit moment is in opdracht van de projectgroep en met ondersteuning van Novem een tool ontwikkeld waarmee op eenvoudige wijze rationele component/apparaatniveau '77 - '86 '81 - '91 bb '92 systeemniveau coceptniveau 1. Energiegebruik en ruimteverwarming: bij het zoeken naar energiebesparende opties blijkt dat alleen door verbeteringen op conceptniveau nog winst kan worden geboekt. EPC= 1,4 '95 EPC= 1,2 '98 EPC= 1, ' EPC=,8 '?? concepten kunnen worden gekozen. Door de concrete inhoudelijke inbreng van de projectontwikkelaars is een praktische en direct toepasbaar hulpmiddel ontwikkeld, waarmee in een vroegtijdig stadium installatietechnische en bouwfysische concepten voor woningen kunnen worden gekozen en waarbij tevens het kostenaspect is meegenomen. VAN COMPONENT NAAR CONCEPT Het energiegebruik voor ruimteverwarming is in de afgelopen 25 jaar zeer sterk afgenomen. In afbeelding 1 is het gasverbruik weergegeven van de Novem-referentiewoning in de afgelopen jaren. Lag het verbruik in 1975 nog rond de 3. m 3 aardgas per jaar, momenteel is het verbruik afgenomen tot circa 6 m 3 aardgas per jaar. Een niet geringe ontwikkeling die tot stand is gekomen door aanscherping van de regelgeving. In eerste instantie door toegenomen isolatie-eisen, momenteel in de vorm van de energieprestatieregelgeving. Gevolg van deze ontwikkeling is dat op thans in bouwfysisch opzicht sprake is van een totaal andere woning dan 25 jaar geleden. Een situatie waarvan de bouwwereld zich vaak nog onvoldoende bewust is. De eerste stappen op het gebied van energiebesparing bestonden uit verbetering van individuele componenten en apparaten, zoals isolerend glas, betere kierdichting en beter presterende cv-ketels. Vervolgens heeft de nadruk gelegen op de ontwikkeling van systemen, zoals laagtemperatuurverwarming (ltv), vraaggestuurde ventilatie en geïsoleerde raamsystemen. Echter de inzet van energie-efficiënte componenten en systemen is nu niet meer toereikend om te kunnen voldoen aan de (toekomstige) wettelijke eisen ten aanzien van energieprestatie, luchtkwaliteit en comfort. Nu dient zich de noodzaak aan vanuit een integraal concept de energiezuinigheid van de woning en het binnenklimaat in de woning te beschouwen. In deze integrale benadering wordt gekeken naar het samenspel van op elkaar afgestemde en geoptimaliseerde bouwkundige en installatietechnische systemen, die gezamenlijk leiden tot een goede energiezuinigheid én een goed binnenklimaat.
2 HUIDIGE BOUWPRAKTIJK: VEILIGHEID OP VEILIGHEID Een integrale benadering is nieuw voor de bouw. In de bouwwereld wordt vaak nog gedacht en gehandeld vanuit een referentiekader dat overeenstemt met de woning uit Deze integrale benadering is niet alleen een opgave voor het ontwerpproces, maar tevens een opgave voor de uitvoering. In afbeelding 2 is een overzicht gegeven van de procesgang en partijen die betrokken zijn bij de ontwikkeling en realisatie van een woning met vloerverwarming en vloerkoeling, aangesloten op een warmtepompinstallatie. In de initiatieffase van een project worden dikwijls allerlei beloften en toezeggingen gedaan over energiezuinigheid, gezondheid en duurzaam bouwen. Beloften die vaak in een volgende projectfase geen stand houden. Na verwerving wordt het project overgedaan; eerst aan een projectontwikkelaar en vervolgens aan de aannemer die de overige (installatietechnische) partijen aanstuurt. De prestaties van het energiegebruik en binnenmilieu zijn hier de uitkomst van het proces en worden niet beheerst. Hierbij worden de bouwkundige en bouwfysische eigenschappen van de woning als gegeven verondersteld. Vervolgens is de installateur verantwoordelijk voor het ontwerp en de dimensionering van de installatie in de woning. Zo is de leverancier van de warmtepomp verantwoordelijk voor een goed functioneren van de warmtepomp en de leverancier van de WKO-installatie (warmte/koudeopslag) voor de aanleg en dimensionering van de bron in de bodem. Elke partij zal zoeken naar een optimalisatie van zijn eigen product, maar tevens rekening houden met marges, onzekerheden en veiligheden. Resultaat is een bijeenvoeging van losse systemen en componenten, die beperkt op elkaar zijn afgestemd en als eindresultaat een niet te definiëren energiezuinigheid en comfort zullen opleveren. Resultaten uit de praktijk wijzen dan ook op een toenemend aantal klachten op oververhitting in de zomerperiode en tegenvallende energiebesparing. Een toenemende vermindering van de warmteverliezen van een woning leidt ertoe dat ook de warmte in de zomerperiode beter wordt vastgehouden (afbeelding 3). Projecten met klachten over te hoog oplopende temperaturen in de zomer komen vooral voor op die locaties waar spuiventilatie beperkt mogelijk is (bijvoorbeeld door geluidbelasting en luchtkwaliteit). Doordat het totale concept niet geoptimaliseerd is (afbeelding 2), zullen ook de realisatiekosten niet geoptimaliseerd zijn en dus veelal hoger uitpakken dan noodzakelijk. gezondheid EPC DuBo? investering exploitatie? a a n n e m e r afgifte (St. LTV) installateur leverancier 2. Schematische weergave van het huidige bouwproces warmteverlies en koellast regeltechniek warmtepompen (St. WPK) leverancier marge veiligheid onzekerheid klimaatinstallatie? bodem (NVOE) boorbedrijf/ geohydrologie juni juli juli juli juli juli juli juli 3. Een resultaat van het zomercomfort in een nieuwbouw-woning voor woonkamer en twee slaapkamers als geen spuiventilatie wordt toegepast (bijvoorbeeld geluidbelaste locatie). INTEGRALE BENADERING: MAATWERK EN PRESTATIE-EISEN Hoe moet dan wel worden gehandeld? Uitgangspunt voor het ontwerp zijn de te bereiken prestaties op het gebied van comfort en energiezuinigheid. Deze zijn integraal en onlosmakelijk met elkaar verbonden.voor de energiezuinigheid wordt door Cauberg-Huygen hierbij de aanpak gevolgd volgens de trias energetica, waarbij in drie stappen het energiegebruik wordt geminimaliseerd. In de eerste plaats door beperking van de energievraag, als tweede het gebruik van duurzame energiebronnen en als laatste stap het efficiënte gebruik van eindige energiebronnen. De beschouwing heeft hierbij niet alleen betrekking op het gebouw, maar ook op de technische installaties en de bodembronnen. Dit vereist deskundigheid van de disciplines bouwfysica, installatietechniek en geohydrologie. In de integrale afweging van maatregelen en daarmee samenhangende kostenoptimalisatie kan het immers zinvol zijn extra bouwkundig te isoleren om ervoor te zorgen de bodembron beperkt te houden. Andersom kan het zijn dat extra zonnewarmte in het gebouw in de zomerperiode gewenst c o m f o r t? Te Ti - wk Ti - sk1 Ti - sk2 233
3 234 ANALYSE PRESTATIES VAN WONINGCONCEPTEN Vooruitlopend op de aanscherping van de EPC-eis naar,8 zijn binnen de toeleverende industrie al de nodige activiteiten te ontdekken.voorbeelden hiervan zijn ontwikkeling van verwarming van warmtapwater op HR-niveau en vraaggestuurde ventilatiesystemen op basis van heersende CO 2 - concentratie in de woning. Verder zijn warmtepompen en warmteterugwinning uit douchewater technieken die steeds verder worden verbeterd. De projectontwikkelaars kunnen zich hiermee reeds voorbereiden op de toekomstige markt. In combinatie met de toenemende behoefte aan comfort is uit de rationele energieconcepten af te leiden wat de concepten van de nabije toekomst zullen zijn. De concepten zijn ingedeeld in vier ambitieniveaus van CO 2 -reductieuitstoot die zijn overgenomen uit het business comfort CO 2 / EPC gezondheid - isolatie - glas % - oriëntatie - zonwering investering exploitatie is om de bron weer te kunnen regenereren met in acht name van de eisen voor het binnenklimaat. Het realiseren van een acceptabel binnenklimaat is immers een uitgangspunt dat met computersimulatieberekeningen (TRNSYS) vooraf wordt berekend. In afbeelding 4 is een schema weergegeven, waarin het ontwerpproces is geoptimaliseerd. RATIONELE DUURZAME ENERGIECONCEPTEN Het maken van de juiste keuzen voor een integraal concept blijkt voor een projectontwikkelaar in de praktijk niet eenvoudig. Een keuze van energiebesparende voorzieningen met een goede prestatie op EPC-punten blijkt (meestal) niet trias-energetica - belastingduurcurve - warmteverlies - koellast II. maximaliseer aandeel Duurzame Energie afgifte (St. LTV) energievraag domotica / regelsysteem warmtepompen (St. KWP) totaal-concept prestatie-eisen I. beperk de energievraag bodem (NVOE) gebouw distributie opwekking bron 4. Integrale aanpak met heldere uitgangspunten die leiden tot prestatie-eisen. III. gebruik fossiele brandstoffen zo efficiënt mogelijk bouwkundig ventilatie installaties verwarming, koeling, tapwater thermische isolatie - R c -gevel, dak, vloer - U raam,u glas luchtdoorlatendheid - q v;1 -waarde oriëntatie verdeling glasvlakken gietbouw houtskeletbouw zonwering natuurlijk gebalanceerd vraaggestuurd ventilatoren zomernachtventilatie te openen ramen gasgestookte cv-ketels hoogtemperatuur - radiatoren laagtemperatuur - vloerverwarming warmtepompsysteem - bron, energiepalen warmtelevering boiler/geiser koeiling bemetering leidinglengten buffervat 5. Aspecten die een rol spelen bij de overgang van de keuze voor componenten naar concepten. te leiden tot een goed binnencomfort en tot de gewenste CO 2 -uitstootreductie. Verder spelen investeringskosten uiteraard een grote rol en is inzicht hierin in een vroegtijdig stadium van het beslisproces gewenst. Uit afbeelding 5 blijkt dat een groot aantal aspecten moet worden gekozen, waarvan de prestaties elkaar ook nog onderling beïnvloeden. Op verzoek van de projectgroep DE/POW is, met financiële ondersteuning van Novem, een tool opgezet om rationele duurzame energieconcepten te selecteren. Op basis van informatie uit de tool is het mogelijk al in een vroegtijdig stadium, op basis van een vastgesteld ambitieniveau, een bouwkundig en installatietechnisch concept vast te stellen. De tool geeft voor vier referentiewoningen inzicht in de te bereiken energiebesparing, de CO 2 -uitstootreductie, de EPC, het te bereiken comfortniveau, temperatuur overschrijdingsuren (TO) en de investeringskosten. In de verschillende concepten worden keuzen gemaakt ten aanzien van het ventilatiesysteem, de warmte/koudeopwekking, het temperatuurniveau, het type afgiftesysteem en de warmtapwaterverwarming. Deze concepten (circa dertig per woningtype) zijn vooraf bepaald aan de hand van rationele (logische) combinaties van installatietechnische en bouwkundige voorzieningen, in relatie tot het te beschouwen woningtype en de projectgrootte, comfort en energieprestatie. Bij vloerverwarming zijn er bijvoorbeeld randvoorwaarden aan het type ventilatiesysteem (tocht), maar ook aan de isolatie van de gevel (koudeval). Verder moet vloerverwarming bij koeling een rol spelen ten aanzien van het thermisch evenwicht in de bodem.tevens houdt een goede isolatie en luchtdichtheid de capaciteit van de warmtepomp beperkt, en daarmee ook de kosten.
4 plan Deam [1] en weergegeven in tabel 1. In afbeelding 6 staat een overzicht van de kosteneffectiviteit van de CO 2 - uitstootreductie van de concepten. Ter illustratie zijn enkele concepten kort benoemd. Alle concepten zijn ingedeeld naar drie comfortniveaus die afhangen van het aantal TO-uren. Alle concepten voldoen aan TO < 4 uur. Tevens is voor een aantal bouwfysische maatregelen het effect op de binnentemperatuur in kaart gebracht (afbeelding 7). AANPAK CONCEPTKEUZE MET DE TOOLKIT In afbeelding 8 is een representatief bouwplan gegeven, zoals vele nieuwbouwlocatie worden ontwikkeld, wat betreft de projectomvang en bebouwingsdichtheid. Het bouwplan bestaat uit in totaal circa 158 grondgebonden woningen en circa 62 appartementen. Het bouwplan is in te delen in drie deelplannen. Deelplan A bestaat uit acht blokken met drie-kappers en een appartementengebouw dat bestaat uit circa achttien appartementen. Deelplan B is een slangenmuur en drie blokken met acht eengezinswoningen. Deelplan C bestaat uit circa 11 eengezinswoningen en twee appartementengebouwen die elk bestaan uit circa 22 appartementen. Met de groslijst van installatieconcepten uit de 'tool rationele concepten' kunnen selecties worden gemaakt van relevante concepten voor de drie deelplannen. Hierbij kan een onderscheid worden gemaakt naar individuele en collectieve installaties. De concepten zijn uitgewerkt op basis van energiezuinigheid, thermisch comfort, bouwfysische randvoorwaarden, maandelijkse energielasten voor de bewoners, investeringskosten (uitgesplitst naar gebouwgebonden en installatietechnisch) en gezondheidsaspecten. Voor de collectieve installaties (per bouwblok) wordt voldoende informatie gegeven om exploitatieberekeningen uit te voeren die bij outsourcing van toepassing zijn. De toolkit gaat niet in op grootschalige energielevering via distributienetten, zoals stads- of wijkverwarming. Momenteel is besloten de ontwikkeling in twee richtingen verder uit te breiden. In opdracht van de projectgroep DE/POW is door De Haas&Partners gewerkt aan het opzetten van een kwaliteitslabeling voor nieuwbouwwoningen. Koppeling van de kwaliteitsprofielen aan de tool voor rationele duurzame energieconcepten biedt de mogelijkheid op basis van keuzen, die zijn gemaakt in het kader van de kwaliteitslabeling, te vertalen naar prestatie-eisen waarmee integrale installatieconcepten voor woningen kunnen worden geselecteerd. Als laatste lijkt een toets ten aanzien van materiaalkeuzen nog wenselijk. ambitieniveau 6.Voorbeeld van een analyse van CO 2 -reductie voor klimatisering/warmtapwaterverwarming en investeringskosten. CO 2 -uitstootreductie voor klimatisering en warmtapwater EPC-indicatie < 25 % circa, % BB 26 (<,8) % Ca % Ca 65 4 > 55 % Ca 55 Tabel 1. Ambitieniveau DE-concepten. vraaggest. vent/ WP+LTV/ WPboiler HR17 TO>25 uren/jaar HR17-combi/ meerkosten t.o.v. referentie [euro/woning] analyse overschrijdingsuren HSB 5a ambitieniveau % 1% 2% 3% 4% 5% 6% 7% CO 2 -reductieuitstoot voor klimatisering en warmtapwater [%] rijtjeswoning gietbouw 5a HSB/GB 8 galerijwoning gietbouw 5 22 HR17-combi rijtjeswoning galerijwoning Combi- WP/ Coll WP+HR17/ vraaggest,ventilatie Coll WP+HR17 nacht ventilatie nachtventilatie actieve koeling actieve koeling 7.Voorbeeld van een analyse van de optredende binnentemperatuur in de zomerperiode. 235
5 8. Schematische weergave van een bouwplan. Parallel aan de ontwikkeling van de tool wordt onder leiding van Bam Vastgoed door een aantal leden van de projectgroep DE/POW gewerkt aan een toolkit [4]. Als basis voor de toolkit is een analyse van de kwaliteitsprofielen en realistische energieconcepten uitgevoerd. Aan de hand van het 'verkoopprofiel' van projecten voor de verschillende locaties in het land is gekeken welke concepten hier het beste bij passen. Per referentiewoning gaat het om circa dertig verschillende concepten met per concept een aantal subvarianten. Om gegevens hanteerbaar te maken is een computertool ontwikkeld waarmee aan de hand van in te geven uitgangspunten, zoals gewenste energiebesparing, gewenste CO 2 -reductie en gewenst comfortniveau, automatisch een beperkt aantal toepasbare installatieconcepten worden geselecteerd. Hierbij is het denkwerk en rekenwerk reeds uitgevoerd en kan op basis van prestatie-eisen, zoals comfortniveau, EPC, ambitieniveau CO 2 -uitstootreductie, geluidbelasting en investeringskosten, een overzicht worden verkregen van concepten die hieraan voldoen. Vanzelfsprekend blijven berekeningen voor het definitieve ontwerp nog steeds noodzakelijk (afbeelding 9).Vanzelfsprekend zijn gedetailleerde berekeningen in het definitief ontwerp nog steeds noodzakelijk. Gezien de behoefte aan kwaliteitsborging in het totale proces van de bouwketen is ook gedacht aan koppeling van de geautomatiseerde tool aan ontwerp- en uitvoeringsrichtlijnen, zoals Isso-publicaties. Op basis hiervan ontstaat een instrument waarmee de in de initiatieffase van een proces vastgelegde kwaliteit eenduidig van fase naar fase wordt meegenomen tot en met de realisatiefase. De MKK-structuur, waarin een aantal belangrijke Isso-publicaties zijn uitgewerkt, biedt hier alle mogelijkheden toe. 9.Voorbeeld van een invoerscherm van een computertool (in voorbereiding) voor de selectie van rationele energieconcepten aan de hand van kwaliteitsniveaus voor comfort, duurzaamheid en EPC-waarde. COMPUTERTOOL ONTWIKKELD CONCLUSIE Met de toolkit rationele duurzame energieconcepten geven de projectontwikkelaars invulling aan de eerste stap op weg naar het ontwerpen op basis van integrale woningkwaliteit waarbinnen de mogelijkheid van een brede toepassing van energiebesparing en duurzame energie is opgenomen. Dit biedt projectontwikkelaars in een vroegtijdig stadium veel inzicht in de kwaliteit, kosten en randvoorwaarden bij de projectrealisatie. Verder biedt de tool rationele DE-concepten de mogelijkheid tot een koppeling met de kwaliteitsprofielen, exploitatiemodellen en ontwerp- en kwaliteitsborging via Isso-publicaties. De komende jaren zal de projectgroep DE/POW zich inspannen dit ambitieuze traject te realiseren. Literatuur [1] Businessplan Deam van projectgroep Duurzame Energie Projectontwikkeling Woningbouw,Ten Kroode & Van Zee, 23. [2] Onderbouwing en uitgangspunten rationele duurzame energieconcepten, Cauberg-Huygen Raadgevende Ingenieurs BV, 25. [3] Eindrapport Kwaliteitsprofielen, F. de Haas & Partners in opdracht van Kompasprogramma Novem, 24. [4] Toolkit realistische woningconcepten, Bam Vastgoed - Cauberg-Huygen - F. de Haas&Partners in opdracht van DE/POW met ondersteuning van Novem, gereed 25 (elektronische versie in voorbereiding). Auteurs Ir. Eric Willems en ing. Ad van der Aa, Cauberg-Huygen Raadgevende Ingenieurs BV, Rotterdam. 237
System integrator. ing. Ad van der Aa Cauberg-Huygen Raadgevende Ingenieurs BV
System integrator ing. Ad van der Aa Cauberg-Huygen Raadgevende Ingenieurs BV Huidige praktijk Gezond EPC DuBo A a n n e m e r Afgifte (St. LTV) Installateur Warmteverlies en koellast Regeltechniek Warmtepompen
Nadere informatieKleinschalige energetische renovatie
Kleinschalige energetische renovatie Kantoor plus bovenwoning van label G naar A+ de Haas & Partners Adviseurs Duurzaam Gebouwde Omgeving Van componenten naar concept Bouwkundig Ventilatie Installaties
Nadere informatieEPC 0,8: Over welke woningen en installatieconcepten hebben we het?,
EPC 0,8: Over welke woningen en installatieconcepten hebben we het?, ir. F.W. (Freek) den Dulk Nieuwe eis per 1 januari 2006 EPC 0,8 Herziening norm: NEN 5128:2004 Energieprestatie van woonfuncties en
Nadere informatieEnergietransitie: na vorm nu de inhoud
installatiebeheer Aanscherping EPC Utiliteit: 50 procent CO2reductie in 2017 ir. E.M.M. Willems Energietransitie: na vorm nu de inhoud De eisen aan de energieprestatiecoëfficiënt die de overheid voorschrijft
Nadere informatieDUURZAME WONINGBOUW OMDAT HET KAN
DUURZAME WONINGBOUW OMDAT HET KAN Prof. ir. Hans Cauberg Climate Design & Environments lunchlezing 25.04.06 1 BELEMMERINGEN 60.0 55.0 50.0 Te Ti - w k Ti - sk1 Ti - sk2 45.0 40.0 35.0 30.0 25.0 20.0 15.0
Nadere informatieEnergieneutraal via de Passief bouwen route
Energieneutraal via de Passief bouwen route ing. J.J.P. (Jan Pieter) van Dalen Slotsymposium 14 september 2015 Verbouw monument Verbouw van een monument Monument als bedoeld in art. 1 onder d (Monumentenwet
Nadere informatieWelWonen Energie uit eigen bodem. Eindeloos... Ing E A J Weenink 0499-486310 www.betonson.com
WelWonen Energie uit eigen bodem. Eindeloos... Ing E A J Weenink 0499-486310 www.betonson.com WelWonen Ontwikkeld door Betonson Trends en ontwikkelingen: Energy Performance of Buildings Directive (EPBD)
Nadere informatieEnergieprestatie van gebouwen
Energieprestatie van gebouwen NEN 7120 en energieconcepten 2012 ing. Lars van de Kamp Nieman Raadgevende Ingenieurs Eerste ervaring NEN 7120 NEN 7120 Een verzwaring? Voor en nadelen standaard rijtjeswoning
Nadere informatieJBo/ /NRe Rotterdam, 29 januari 2003
Notitie 20021236-4: Het ClimaRad ventilatieconcept en het thermische binnenklimaat in de zomerperiode. JBo/20021236-4/NRe Rotterdam, 29 januari 2003 1. Inleiding. In opdracht van Brugman Radiatoren is
Nadere informatieWoningen met EPC ( 0,8
Een initiatief van in samenwerking met 1 Woningen met EPC ( 0,8 Toelichting wijzigingen en bouwkundige aandachtspunten en duurzame energie - ontwerp- en adviesbureau BNA ir. F.W. den Dulk (Freek) 2 1 Onderwerpen
Nadere informatieResultaten themagroep Gestapelde bouw - BENG
Resultaten themagroep Gestapelde bouw - BENG 3 november 2016 ing. A.F. (André) Kruithof Nieman Raadgevende Ingenieurs Programma 1. Inleiding BENG indicatoren & voorlopige eisen 2. BENG-uitkomsten praktijkprojecten
Nadere informatieGeoptimaliseerd energieconcept basis voor installatieconcept
installatieconcepten T.G. Haytink, H.J.J. Valk Toekomstgerichte installatieconcepten Geoptimaliseerd energieconcept basis voor installatieconcept Nu de energieprestatie-eisen voor de woning- en utiliteitbouw
Nadere informatiePassief Bouwen: waarom en hoe?
Passief Bouwen: waarom en hoe? Ontwerpen en bouwen vanuit een visie ir. H.J.J. (Harm) Valk senior adviseur Energie & Duurzaamheid Passief Bouwen Kenmerken o hoogwaardige thermische schil o goed comfort
Nadere informatieEnergiezuinige woningen met een EPC van 0,4: kies het concept dat je wenst!
Energiezuinige woningen met een EPC van 0,4: kies het concept dat je wenst! December 2014 Toolkit Selectietool Per 1 januari 2015 gaan we de volgende stap maken naar een EPC van 0,4 om uiteindelijk eind
Nadere informatieVereiste voorkennis Naar inhoud en niveau gelijk aan MBO (niveau 4 volgens de Wet Educatie en Beroepsonderwijs) of HBO.
LEERDOELEN EN EINDTERMEN VAN DE CURSUS GRONDGEBONDEN WARMTEPOMPEN IN DE UTILITEITSBOUW Datum: 8--009 Vereiste voorkennis Naar inhoud en niveau gelijk aan MBO (niveau 4 volgens de Wet Educatie en Beroepsonderwijs)
Nadere informatieBijlage I 20111278-07 Investeringen en energielasten Energiesprong woningbouw Maria van Bourgondiëlaan te Eindhoven. 1 Inleiding
Bijlage I 20111278-07 Investeringen en energielasten Energiesprong woningbouw Maria van Bourgondiëlaan te Eindhoven Datum Referentie Behandeld door 13 december 2011 20111278-07 P. Smoor/LSC 1 Inleiding
Nadere informatieSlimme keuzes voor woningconcepten met warmtepompen
Slimme keuzes voor woningconcepten met warmtepompen Interactie tussen gevelisolatie, ventilatiesystemen en capaciteit warmtepompsystemen Per 1 januari 2015 worden de EPCeisen aangescherpt. Voor woningen
Nadere informatieVereiste voorkennis Naar inhoud en niveau gelijk aan MBO (niveau 4 volgens de Wet Educatie en Beroepsonderwijs).
LEERDOELEN EN EINDTERMEN VAN DE CURSUS COLLECTIEVE WARMTEPOMPEN IN WONINGEN Datum: 8--009 Vereiste voorkennis Naar inhoud en niveau gelijk aan MBO (niveau 4 volgens de Wet Educatie en Beroepsonderwijs).
Nadere informatieKe u ze p l a n e n e rg i e - e n i n stallatieconcept. K e i z e r l i b e l Te r B o r c h 2 9 n o v e m b e r
Ke u ze p l a n e n e rg i e - e n i n stallatieconcept K e i z e r l i b e l Te r B o r c h 2 9 n o v e m b e r 2 0 1 7 C o n t a c t g e g e v e n s BV Bouwbedrijf KOOI Appingedam Kanaalweg 4 9902 AN
Nadere informatieEnergieprestaties grondgebonden woningen
Energieprestaties grondgebonden woningen Meer wooncomfort met minder energie Het slimme duurzame bouwconcept. Van VolkerWessels Stap voor stap naar minder energiegebruik De overheid stelt steeds scherpere
Nadere informatieRijswijk -Informatiecentrum 9 december 2013 bert nagtegaal
Rijswijk -Informatiecentrum 9 december 2013 bert nagtegaal Geworteld wonen 9 DECEMBER e.v. Wat verstaan de potentiele bewoners onder duurzaamheid vinden de bewoners belangrijk als het gaat om duurzaamheid
Nadere informatieADVIES ENERGIECONCEPT BUREAU NIEMAN KLUSWONINGEN CAPADOSESTRAAT 9-11 DEN HAAG
ADVIES ENERGIECONCEPT BUREAU NIEMAN KLUSWONINGEN CAPADOSESTRAAT 9-11 DEN HAAG Beschrijving voorgesteld (energetisch) maatregelenpakket om EPC 0,2 te halen. De maatregelen die benodigd zijn om een EPC van
Nadere informatieGevolgen van BENG-eisen op de gevel en het binnenklimaat 2 november 2016 Esther Gerritsen
Gevolgen van BENG-eisen op de gevel en het binnenklimaat 2 november 2016 Esther Gerritsen Techniplan Adviseurs Installatieadviseur Advies & engineering Duurzaamheid & innovatie Realisatie & exploitatie
Nadere informatieNIEUWBOUW ZONDER AARDGAS DUURZAAM EN COMFORTABEL
NIEUWBOUW ZONDER AARDGAS DUURZAAM EN COMFORTABEL Gefeliciteerd, u gaat straks uw eigen woning (ver) bouwen! Dit betekent heel veel mogelijkheden en complexe vraagstukken. En moet u dan ook nog iets met
Nadere informatieSchilindex. Kansen voor energiebesparing met de gebouwschilindicator in de nieuwe NEN 5128 en EPG. Gerrit Jan Kuiper NII
Nederlandse Schilindex Kansen voor energiebesparing met de gebouwschilindicator in de nieuwe NEN 5128 en EPG Gerrit Jan Kuiper 1 Nederlandse Een goede schil is het halve werk 2 Schilindex = logisch denken
Nadere informatieDuurzame woningverbetering
Duurzame woningverbetering Op weg naar energieneutraal Houten, 20 februari 2017 Kees Stap Gemiddelde energierekening Maandrekening Gemiddeld energieverbruik jaar 15% 1500 m3 aardgas 5% 80% verwarming warmwater
Nadere informatieItho Daalderop 0,EPC formule. nieuwbouw. totaalformule
Itho Daalderop 0,EPC formule nieuwbouw totaalformule 0, EPC - nieuwbouw totaalformule voor optimale energieprestatie Minimaal energieverbruik maximaal wooncomfort Wooncomfort, een gezond binnenklimaat
Nadere informatieEnergieverspilling is zinloos
Aan de slag in de Bestaande Bouw Energieverspilling is zinloos in het verleden en daarna samengesteld door: Martin Liebregts Haico van Nunen Donderdag 13 september 2007 Milieu - Aandacht in de tijd 2/31
Nadere informatieConcepten EPC 0.4. Bouwkundige uitgangspunten
Concepten EPC 0.4 Om een EPC 0.4 te realiseren voor de referentiewoningen zijn er verschillende concepten ontwikkeld die onderling verschillen op de wijze van ventileren en verwarmen. Aan de basis van
Nadere informatieAardgasloos wonen! de ENERGIEVAKMAN wil u graag helpen bij uw zoektocht. Programma: Presentatie in Trefpunt Heeten -- 4 oktober
Aardgasloos wonen! de ENERGIEVAKMAN wil u graag helpen bij uw zoektocht Presentatie in Trefpunt Heeten -- 4 oktober 2018 -- Programma: Even voorstellen Begrippen BENG (2020) Schil Ventileren Anders verwarmen
Nadere informatieMiel Karthaus Martijn de Gier
Miel Karthaus Martijn de Gier Fig 1 1/5 13 3 5 1 17 12 11 18 2 11 31 16 15 12 14 8 7 4 6 22 21 20 19 9 10 e versus WarmBouwen 8 Verhouding tussen warmteweerstand en warmtestroomdichtheid
Nadere informatieSteek Energie in je huis
Steek Energie in je huis 9 oktober 2012 Breda 1 Bouwbedrijf Boot B.V. Bouwbedrijf Boot is actief in de woningbouw (particulier, ontwikkeling), zorg huisvesting en utiliteit (scholen, kantoren, bedrijfsgebouwen).
Nadere informatieNTA Nieuw tijdperk energieprestatie. Normalisatie: De wereld op één lijn 1
NTA 8800 Nieuw tijdperk energieprestatie 1 Toekomstvisie overheid 2015 1 juli 2018 2019 2020 tussenperiode 2050 50% EPC aanscherping Overheids-gebouwen Aansluitplicht aardgas BENG nieuwbouw vervalt Nieuwbouw
Nadere informatieDuurzame energie in de woningbouw
Duurzame energie in de woningbouw Voorbeelden van warmtepomp- en zonneboiler projecten Vincent van Hoegaerden - Ecofys Martin Mooij - Ecofys Bouwlokalen (september / oktober 2007) Bouwlokalen: wat vooraf
Nadere informatieTrias energetica. Verdiepende opdracht
2015 Trias energetica Verdiepende opdracht Inleiding; In dit onderdeel kun je meer leren over de Trias energetica, een strategie voor het bereiken van een zo duurzaam mogelijke energievoorziening. Pagina
Nadere informatieItho Daalderop Installatieconcepten voor een gezond en comfortabel binnenklimaat. wonen zonder. energierekening
Itho Daalderop Installatieconcepten voor een gezond en comfortabel binnenklimaat wonen zonder energierekening regeltechniek Slimme installatieconcepten voor nieuwbouw en renovatie Vandaag nog beginnen
Nadere informatieZEN en BENG Scenario s voor bijna energieneutrale woningen
ZEN en BENG Scenario s voor bijna energieneutrale woningen Ir. Harm Valk Nieman Groep Platform ZEN 10 december 2015 Routekaart BENG 9-12-2015 2 BENG wat gaat er veranderen Bijna EnergieNeutrale Gebouwen
Nadere informatieHet kan minder! ing. P. Hameetman
Het kan minder! ing. P. Hameetman manager innovatie BAM Vastgoed bv Inleiding Afbakening: Presentatie is toegespitst op woningbouw Verdieping van technische mogelijkheden 2 Klimaatakkoord Gemeenten en
Nadere informatieEnergietransitie bij Renovatie
Energietransitie bij Renovatie Ir. Frans de Haas de Haas & Partners Studiedag Energietransitie bij Renovatie, naar de passief bouwen standaard? 9 oktober 2008 Inhoud 1981 Inhoud 1984 Inhoud 1997 Inhoud
Nadere informatieENERGIEBEHOEFTE WONINGBOUW
ENERGIEBEHOEFTE WONINGBOUW In t Hart van de Bouw ENERGIEBEHOEFTE WONINGBOUW Nederlandse Isolatie Industrie Postbus 8408 3503 RK UTRECHT 030-6623266 Vertegenwoordigd door: de heer ir. E. Las Nieman Raadgevende
Nadere informatieVereiste voorkennis Naar inhoud en niveau gelijk aan MBO (niveau 4 volgens de Wet Educatie en Beroepsonderwijs).
LEERDOELEN EN EINDTERMEN VAN DE CURSUS INDIVIDUELE WARMTEPOMPEN IN WONINGEN EN KLEINE UTILITEIT Datum: 8--009 Vereiste voorkennis Naar inhoud en niveau gelijk aan MBO (niveau 4 volgens de Wet Educatie
Nadere informatieZEN en BENG Nieuwe inzichten over bijna energieneutrale woningen
ZEN en BENG Nieuwe inzichten over bijna energieneutrale woningen Ir. Harm Valk Nieman Groep Platform ZEN 22 maart 2016 Routekaart BENG 22-3-2016 2 BENG Drie indicatoren Lijkt op de PHPP 1. Energiebehoefte
Nadere informatiePassief Bouwen: waarom en hoe?
Passief Bouwen: waarom en hoe? Ontwerpen en bouwen vanuit een visie ir. H.J.J. (Harm) Valk senior adviseur Energie & Duurzaamheid Passief Bouwen Kenmerken o hoogwaardige thermische schil o goed comfort
Nadere informatieinstallatie-arm ontwerpen verleden tijd?
installatie-arm ontwerpen verleden tijd? 1 situatie tot enkele jaren geleden was duurzaamheid bij klimaatinstallaties comfort en vooral energiebesparing de koplopers bij het besparen op het energie waren
Nadere informatieMarsaki: Het projectmanagementbureau van de woningcorporaties en voor IEDEREEN! Onze aandeelhouders: RWS partner in wonen. L escaut woonservice
Marsaki: Het projectmanagementbureau van de woningcorporaties en voor IEDEREEN! Onze aandeelhouders: RWS partner in wonen L escaut woonservice Woonburg Zeeuwland 1 De Wooneco-alliantie 2 Minder dan een
Nadere informatieDe cijfers worden in GJ (GigaJoule) uitgedrukt. Dit is de eenheid van Warmte. Ter vergelijk, 1 GJ komt overeen met 278 kwh of +/- 32 m3 gas.
Project: woningen Maasbommel Datum: april 2014 Onderwerp: jaarrapportage nr. 4 Inleiding Eind februari 2013 zijn de drie woning in Maasbommel opgeleverd aan de huurders van Woonstichting De Kernen. Deze
Nadere informatieEnergieprestatie in de toekomst Verdouw Beurs 2.0
Energieprestatie in de toekomst Verdouw Beurs 2.0 ing. A.F. (André) Kruithof Oktober 2015 Programma Op weg naar 2050: doelstellingen bestaande bouw & nieuwbouw BENG-indicatoren Energiezuinigheid in de
Nadere informatie6-11-2012. Nut en noodzaak energieconcepten in renovatie. Visie renovatie & energiezuinigheid. Programma. Renoveren in bestaande bouw
Programma Nut en noodzaak energieconcepten in renovatie van visie tot concept renovatie & energiezuinigheid Voorbeeldprojecten Toekomst + gebruiker (bestaande) bouw ir. H.J.J. (Harm) Valk senior adviseur
Nadere informatieIntegrale duurzame gebiedsontwikkeling
Integrale duurzame gebiedsontwikkeling Merosch Kenniscafé 9 maart 2018 Uiteenlopende projecten Circulair Buiksloterham A dam Wisselspoor Utrecht Merwedekanaalzone Utrecht Circulair Hofstad Houten Leidsche
Nadere informatieNotitie 20091271-02 Gelijkwaardigheidsverklaring ClimaLevel voor NEN 2916 en NEN 5128 Opzet van onderzoek en resultaten
Notitie 0097-0 Gelijkwaardigheidsverklaring ClimaLevel voor NEN 96 en NEN 58 Opzet van onderzoek en resultaten Datum Referentie Behandeld door 4 februari 0 0097-0 M. Ritmeijer/LSC Opzet Climalevel klimaatsysteem
Nadere informatieOp weg naar bijna energieneutrale gebouwen, met gezonde ventilatie
Op weg naar bijna energieneutrale gebouwen, met gezonde ventilatie Themabijeenkomst De Nieuwe Standaard In Ventileren ing. G.A. (Gerton) Starink Nieman Raadgevende Ingenieurs B.V. 22-5-2015 2 1 Op weg
Nadere informatieKennissessie: CO 2 neutraal het echte verhaal
Ing. Vincent Keppel Accountmanager Vabi Kennissessie: CO 2 neutraal het echte verhaal TIP: Houd pen en papier bij de hand!!!! Ir. Roy Zold Directeur PVM welke data & welk doel Vraagstelling corporaties
Nadere informatieEnergieambities in strategisch voorraadbeleid
TEN KROODE & VAN ZEE ORGANISATIE-ADVISEURS Energieambities in strategisch voorraadbeleid Artikel 090.003 12 februari 2008 In opdracht van SenterNovem Ten Kroode & Van Zee, organisatie-adviseurs www.tkvz.nl
Nadere informatieAll-electric woningconcept
All-electric woningconcept Kwalitatieve en kwantitatieve vergelijking tussen 3 energieconcepten Robbert van Rijswijk Merosch Inhoud 1. Voorstellen 2. Vergelijking energieconcepten 3. Uitwerking all-electric
Nadere informatieDuurzaamheid in Boswinkel Oost
Programma Waarom energiezuinig en duurzaam (ver)bouwen? Waarom energiemonitoring Duurzaamheid in Boswinkel Oost Energiemonitoring Velve Lindenhof, Enschede De energiezuinigste wijk van Enschede De uitvraag
Nadere informatieNVN 7125 Berekenen energiebesparende gebiedsmaatregelen als onderdeel van de EPC-eis
NVN 7125 Berekenen energiebesparende gebiedsmaatregelen als onderdeel van de EPC-eis 11 oktober 2011 Bert Elkhuizen Cofely Energy Solutions Definities NEN 7120: nieuwe norm voor het bepalen van de energieprestatie
Nadere informatieDUCO SEMINARS 2015. Natuurlijk naar nul-op-de-meter. juni 2015 Jérôme Eijsackers
AKOESTIEK EN BOUWFYSICA LAWAAIBEHEERSING MILIEUTECHNOLOGIE BRANDVEILIGHEID DUCO SEMINARS 2015 Natuurlijk naar nul-op-de-meter juni 2015 Jérôme Eijsackers auteur ZOETERMEER - MOOK - GRONINGEN - DÜSSELDORF
Nadere informatieEen nieuwe woning in RijswijkBuiten 66 woningen Buitenplaats Syon De energie van morgen vandaag in huis
KLIMAATGARANT Een nieuwe woning in RijswijkBuiten 66 woningen Buitenplaats Syon De energie van morgen vandaag in huis ENERGIE EXPLOITATIE RIJSWIJKBUITEN Een energieneutrale woning: het kan! De verkoop
Nadere informatieDuurzaamheid Van ambitie naar werkelijkheid
Provinciekantoor Houtplein te Haarlem Duurzaamheid Van ambitie naar werkelijkheid 15 juni 2013 Ir. J.W. (Jack) Ponsteen Cauberg-Huygen raadgevende ingenieurs BV Even voorstellen ir. Jack Ponsteen Vestigingsmanager
Nadere informatiePassief Bouwen in de praktijk
Passief Bouwen in de praktijk Velve-Lindenhof: van idee tot realisatie ir. H.J.J. (Harm) Valk / ing. A.F. (André) Kruithof adviseur Energie & Duurzaamheid Programma Projectomschrijving Ontwerpvisie Bouwfysische
Nadere informatieGrip op je energieprestaties -wat doet de NZEB-tool?
Grip op je energieprestaties -wat doet de NZEB-tool? Masterclass door Clarence Rose, DNA in de Bouw / Azimut Bouwbureau en Carl-peter Goossen, DNA in de Bouw / BouwNext 2 Masterclass Introductie NZEB-tool
Nadere informatieenergiebesparing bestaande bouw Noord-West Veluwe
energiebesparing bestaande bouw Noord-West Veluwe Marc Smijers M 06-23924330 www.smijers-energieadvies.nl info@smijers-energieadvies.nl 1 Onderwerpen Hoe komt energielabel tot stand Relatie (of niet!)
Nadere informatieDuurzame energie. uitgestoten in vergelijking met een conventioneel verwarmingssysteem, bijvoorbeeld een CV ketel.
Duurzame energie Er wordt tegenwoordig steeds meer gebruik gemaakt van duurzame energiesystemen in gebouwen. Hiermee wordt op een natuurlijke wijze duurzame energie gewonnen om de woningen te verwarmen
Nadere informatieEnergieverspilling is zinloos
Aan de slag in de Bestaande Bouw Energieverspilling is zinloos in het verleden en daarna samengesteld door: Martin Liebregts Haico van Nunen Donderdag 13 september 2007 2/25 3/25 1. Praktijk van het verleden
Nadere informatieBouwfysica van Passief Bouwen in houtskeletbouw
Bouwfysica van Passief Bouwen in houtskeletbouw Projectseminar Velve-Lindenhof ir. H.J.J. (Harm) Valk senior adviseur Energie & Duurzaamheid Nieman Raadgevende Ingenieurs Inleiding Nieman Raadgevende Ingenieurs
Nadere informatieRapport installatieconcept
Rapport installatieconcept voor het realiseren van een schoolpand annex nazorg voor delinquenten Adres: Teleportboulevard 2 Plaats: Amsterdam Stadsdeel: Sloterdijk Teleport Projectgroep: A-tomos Projectnummer:..
Nadere informatieenergiebesparing bestaande bouw Harderwijk 26 mei 2015
energiebesparing bestaande bouw Harderwijk 26 mei 2015 Marc Smijers M 06-23924330 www.smijers-energieadvies.nl info@smijers-energieadvies.nl 1 Onderwerpen Relatie tussen energielabel en energiegebruik
Nadere informatieinvoer NPR 5129 V2.1 bij toepassing van Uniec.eu
Algemeen Met Uniec.eu kunnen alle installaties die zijn voorzien van gelijkwaardigheids- en kwaliteitsverklaringen opnieuw berekend worden. In de praktijk zijn dit altijd individuele installaties. Uniec.eu
Nadere informatieSchothorst Amersfoort
Schothorst Amersfoort Veel voorkomende Vragen/problemen Achterstallig onderhoud Verouderde installaties Klachten over tocht en kou Ventilatie problemen ( buitenluchtkwaliteit en binnenklimaat) Verouderde
Nadere informatienieuwe woning in Austerlitz
KLIMAATGARANT Een nieuwe woning in Austerlitz EPC0 7 woningen Thuis in het Loo De energie van morgen vandaag in huis EERB ENERGIE EXPLOITATIE AMSTELVEEN ENERGIE EXPLOITATIE RIJSWIJKBUITEN Een energieneutrale
Nadere informatieMogelijkheden voor aardgasloze Benedenbuurt
Notitie Contactpersoon Harry de Brauw Datum 14 juni 2017 Kenmerk N001-1246856HBA-rvb-V01-NL Mogelijkheden voor aardgasloze Benedenbuurt De aanstaande rioolvervanging in de Benedenbuurt is aanleiding voor
Nadere informatieEnergielasten als een van de uitgangspunten bij nieuwbouw en renovatie
Energielasten als een van de uitgangspunten bij nieuwbouw en renovatie Door Eric van Zee, april 2008 Energie steeds groter deel van de woonlasten De kosten voor verwarming en warm tapwater vormen een steeds
Nadere informatieW.2.3 BENG. Bijna energie Neutrale Gebouwen in het Bouwbesluit geregeld. 12 oktober ing. P.J. (Johan) van der Graaf
W.2.3 BENG Bijna energie Neutrale Gebouwen in het Bouwbesluit geregeld 12 oktober 2017 ing. P.J. (Johan) van der Graaf Nieman Raadgevende Ingenieurs Programma Bijna energie Neutrale Gebouwen in het Bouwbesluit
Nadere informatieDe weg van de energietransitie d.d VEBOA - Alphen aan den Rijn Dhr. E.J. Reemst
De weg van de energietransitie d.d. 20-11-2018 - VEBOA - Alphen aan den Rijn Dhr. E.J. Reemst M3E groep (Vestigingen Rotterdam, Breda, Amsterdam ) M3E Kostenmanagement M3E Brandveiligheid consultants M3E
Nadere informatieBENG en Bodemenergie Projectervaringen utiliteitbouw. 6 november 2016 Ir. Esther Gerritsen Techniplan Adviseurs
BENG en Bodemenergie Projectervaringen utiliteitbouw 6 november 2016 Ir. Esther Gerritsen Techniplan Adviseurs Techniplan Adviseurs Installatieadviseur Advies & engineering Duurzaamheid & innovatie Realisatie
Nadere informatieBij het opstellen van deze notitie zijn de volgende relevante documenten als uitgangspunten gehanteerd:
Project: Brede School Rijswijk Projectnr.: 6.053 Datum: 20 februari 2017 Betreft: Startnotitie Duurzaamheid en Installatieconcept 1. UITGANGSPUNTEN Bij het opstellen van deze notitie zijn de volgende relevante
Nadere informatieEnergie voor de toekomst I TVVL Kennisplein
1 2 2 1 PODIUM ENERGIE VOOR DE TOEKOMST 3 3 BENG-eisen Laatste stand en ontwikkelingen door: André Kruithof ENERGIE VOOR DE TOEKOMST TVVL KENNISPLEIN 4 2 BENG de opvolger van de EPC Bijna EnergieNeutrale
Nadere informatieR e n o v a t i e e n v e r d u u r z a m i n g S c h o o l m e t d e B i j b e l t e L a n g b r o e k
datum: 16-10-2013 ARCOM B.V. Postbus 381 3900 AJ Veenendaal Koningsschot 45 3905 PR Veenendaal T 0318 64 55 52 F 0318 66 88 52 E info@arcombv.nl I www.arcombv.nl Vraagstelling Door het bestuur van de school
Nadere informatieOmschrijving. EPC 0-woning Leek, Groningen, Projectsamenvatting
EPC 0-woning Leek, Groningen, 2009 Omschrijving Deze demonstratiewoning voor duurzaam, energieneutraal en levensloopbestendig bouwen met zijn EPC = 0, gebruik van zonne-energie en aardwarmte en gebruik
Nadere informatieVereniging Amersfoort Bedrijven (VAB) Dinsdag 3 maart 2015
Vereniging Amersfoort Bedrijven (VAB) Dinsdag 3 maart 2015 Kenniscentrum Duurzaam Bouwen Elke bijdrage is er één Kenniscentrum Duurzaam Bouwen Een unieke samenwerking van Amersfoortse bedrijven die:» Elkaar
Nadere informatieistades Samenwerking in de keten Ontwikkeling, realisatie en instandhouding van duurzame woningen
istades Samenwerking Ontwikkeling, realisatie en instandhouding van duurzame woningen Samenwerking voor duurzame woningen Voor de ontwikkeling, realisatie en beheer van duurzame woningen werken Brink Climate
Nadere informatieEnergie-Index advies tbv huursector
Energie-Index advies tbv huursector Ulft, 2 juli 2015. Project: ATAG E-I oplossingen Projectnummer: 2015-018 Woningtype: Rij-tussenwoningen bj 46/64, 65/74, 75/91 Opdrachtgever: ATAG Verwarming Nederland
Nadere informatieEnergiebesparing. Betonkernactivering. Programma. Energiebesparing EPBD. Energy Performance Building Directive. Europese richtlijn.
Programma Energiebesparing & Betonkernactivering Energiebesparing Europa Nederland Besparingspotentieel Specialisten gevraagd? Betonkernactivering Publicatie Leergang Kees Arkesteijn 1 2 Energiebesparing
Nadere informatieKANSEN VOOR DUURZAME ENERGIE BIJ HERSTRUCTURERING VAN NAOORLOGSE WIJKEN
April 2002 ECN-RX--02-013 KANSEN VOOR DUURZAME ENERGIE BIJ HERSTRUCTURERING VAN NAOORLOGSE WIJKEN Nieuw Den Helder Centrum als praktijkvoorbeeld J.C.P. Kester E. Sjoerdsma H. van der Veen (Woningstichting
Nadere informatieZEN en BENG Workshop onderzoeksresultaten
ZEN en BENG Workshop onderzoeksresultaten Ir. Harm Valk Nieman Groep Platform ZEN 21 juni 2016 12 praktijkprojecten grondgebonden 2 1 Fitten naar BENG Alle woningen zijn op BENG gebracht Combinatie van
Nadere informatieHoe maken we het mogelijk?
Energiezuinig Wonen Hoe maken we het mogelijk? Jaarlijkse energielasten 12.000,00 10.000,00 8.000,00 6.000,00 4.000,00 2.000,00 0,00 0 10 20 30 40 Jaar referentie passiefhuis+ Met conceptueel bouwen! Inhoud
Nadere informatie17-6-2013. Passief Bouwen. Passief Bouwen in de praktijk. Velve-Lindehof, Enschede. Stelling. Ontwerpvisie. Binnengasthuizen, Zwolle
Passief Bouwen Passief Bouwen in de praktijk Kennisdag Bouwfysica 2013 Passief bouwen' is een specifieke bouwstandaard met een comfortabel binnenklimaat, gedurende zowel het zomer- als het winterseizoen,
Nadere informatieBouwfysica. Ventilatie en Infiltratie. hoofdstuk 6 Bouwfysica. eisen m.b.t. ventilatie oppervlakte
Bouwfysica Ventilatie en Infiltratie hoofdstuk 6 Bouwfysica 1 Onderwerpen Inleiding Bouwbesluit eisen m.b.t. ventilatie oppervlakte Ventilatie Basisventilatie (luchtverversing) Spuiventilatie (zomerventilatie)
Nadere informatieDe NESK scholen duurzaam opgeleverd. Focus-Huygens College gebouwd voor de toekomst
De NESK scholen duurzaam opgeleverd Focus-Huygens College gebouwd voor de toekomst Tabel actoren Projectfase Organisatie Programma van Eisen (PvE) Ontwerp Bestek/Inkoop Realisatie Gebruik Gemeente Heerhugowaard
Nadere informatiePrioriteiten 2011 / 2012
Vandaag: Introductie DHPA Wat zijn lucht/water (hybride) warmtepompen Achtergronden bij toepassing Integrale benadering Mogelijke labelstappen/resultaten Hoe nu verder? 1 Ondersteund door: Prioriteiten
Nadere informatie100% Warmte, warm tapwater en koude. Comfortabel én milieuvriendelijk wonen. duurzame energie van eigen bodem
100% duurzame energie van eigen bodem Warmte, warm tapwater en koude Comfortabel én milieuvriendelijk wonen U gaat voor nul! Comfortabel én milieuvriendelijk wonen Warmte, warm tapwater en koude van Eteck
Nadere informatieE + energiepositief wonen! Duurzame bijdrage aan een beter milieu en betaalbaar wonen
E energiepositief wonen! Duurzame bijdrage aan een beter milieu en betaalbaar wonen E maakt optimaal wonen betaalbaar Betaalbaar, comfortabel en energieneutraal zijn drie wooneigenschappen die los van
Nadere informatieEen nieuwe woning in Westergouwe 53 woningen Wijdeblik
KLIMAATGARANT EPC0 Een nieuwe woning in Westergouwe 53 woningen Wijdeblik EERB van morgen vandaag in huis De energie ENERGIE EXPLOITATIE AMSTELVEEN ENERGIE EXPLOITATIE RIJSWIJKBUITEN Een energieneutrale
Nadere informatieVermogensbepaling verwarmingsinstallatie met warmtepomp in woningen en woongebouwen
Vermogensbepaling verwarmingsinstallatie met warmtepomp in woningen en woongebouwen Jan Aerts projectcoördinator ISSO Inhoud Comfort, energiegebruik en kosten Bepalen vermogen verwarmen Bepalen vermogen
Nadere informatieverwijzingen zijn afgestemd op ISSO 82.1 versie oktober 2009
Eindtermen en toetsmatrijs: toets energieprestatiecertificaat bestaande woningen Vastgesteld door de EPA-examencommissie en goedgekeurd door het CCvD van de Stichting Kwaliteitsborging Installatiesector
Nadere informatie100% Warmte, warm tapwater en koude. Comfortabel én milieuvriendelijk wonen. duurzame energie van eigen bodem
100% duurzame energie van eigen bodem Warmte, warm tapwater en koude Comfortabel én milieuvriendelijk wonen U gaat voor nul! Comfortabel én milieuvriendelijk wonen Warmte, warm tapwater en koude van Eteck
Nadere informatieConcepten voor nieuwbouw woningen EPC 0,4. 20 september 2013 Han Verheul
Concepten voor nieuwbouw woningen EPC,4 2 september 213 Han Verheul Concepten voor EPC,4 Concept 1: isolatie Rc = 5, HR-WTW en PV; Concept 2: warmtevraagbeperking, Rc = 7, zonneboiler en HR-WTW; Concept
Nadere informatieWELKOM Doorpakken met aardgasvrije wijken Donderdag 6 december, Jaarbeurs Utrecht. 7. De juiste match
WELKOM Doorpakken met aardgasvrije wijken Donderdag 6 december, Jaarbeurs Utrecht 7. De juiste match De juiste match De juiste match tussen warmtebron en bouwfysische en installatietechnische aspecten
Nadere informatieTechnieken en financiering van de aardgasvrijoplossingen
Nieuwbouw is relatief eenvoudig aardgasvrij te realiseren. Er zijn grofweg twee alternatieven: - Verzwaard elektriciteitsnet met een lucht- of bodemwarmtepomp in de woning (all electric) - collectieve
Nadere informatieEen nieuwe woning in Zoetermeer NEXUM
KLIMAATGARANT Een nieuwe woning in Zoetermeer NEXUM De energie van morgen vandaag in huis Een energieneutrale woning: het kan! De verkoop van 18 nul op de meter woningen in project NEXUM is gestart. Duurzame
Nadere informatie