Brabantse Agrofood Uitvoeringsagenda Provincie Noord-Brabant

Transcriptie

1 Brabantse Agrofood Uitvoeringsagenda 2020 Provincie Noord-Brabant

2 UITVOERINGSAGENDA 2020 Op weg naar de duurzaamste en slimste agrofoodregio van Europa UITVOERINGSAGENDA

3 Agrofood zit Brabant in de genen. Het is een van de meest bepalende factoren geweest voor het Brabant zoals wij dat nu kennen. We zijn goed in agrofood, maar we erkennen ook dat er problemen zijn ofwel uitdagingen. Vanuit een maatschappelijk, economisch en ecologisch perspectief is het noodzakelijk om te innoveren en verduurzamen. Met de krachten waarover we binnen en buiten de sector beschikken, hebben we de potentie om binnen het Brabantse samenwerkingsmodel de ambitie waar te maken, om in de toekomst tot de meest innovatieve en duurzame agrofoodregio s van Europa te behoren. 4 Agrofood Brabant UITVOERINGSAGENDA

4 In augustus 2013 stelden Gedeputeerde Staten de Uitvoeringsagenda Brabantse Agrofood 2020 vast. Hierin staan verschillende acties om verduurzaming en vernieuwing te realiseren in de hele sector. De Uitvoeringsagenda is samen met veel betrokken partijen in het agrofoodcluster tot stand gekomen en vormt het begin van een gezamenlijk proces, waarin we met elkaar optrekken en samenwerken aan innovatieve en duurzame oplossingen. In dit boekje wordt kort aangegeven wat de uitgangspunten en de thema s zijn waarop de acties zich richten. Omdat praktijk en uitvoering niet stilstaan, is de uitvoeringsagenda geen statisch document, maar een agenda die in beweging is. Ook het samenwerkingsproces zal zich blijven ontwikkelen. De slimste en duurzaamste agrofoodregio worden we alleen door hier samen aan te werken. AGROFOOD Agrofood is een verzamelnaam voor alle economische activiteiten die samenhangen met de productie van voedsel en andere agrarische producten: alles van grond tot mond, inclusief de non-food producten. De totale keten is in al zijn verscheidenheid vertegenwoordigd in Brabant. Ze bevat de primaire producenten (de boeren), hun toeleveranciers (genetica, uitgangsmaterialen, veredeling), de verwerkers van voedsel en van non food-producten, maar ook de verpakkingsindustrie, de logistiek en de retail. Al deze schakels in de keten bevinden zich in Brabant op relatief korte afstand van elkaar. Daardoor profiteren ze van elkaars kennis en kunde. 6 BRABANTSE AGROFOOD UITVOERINGSAGENDA

5 BRABANTSE SPELERS IN DE WERELDTOP In Brabant behoort een groot aantal ondernemingen tot de wereldtop in de agrofood. Denk aan FrieslandCampina (zuivel), VION Food Group (vlees en ingrediënten), Nutreco (diervoeder), Agrifirm (diervoeder) en Royal Cosun (suiker). Andere belangrijke grote spelers zijn onder andere Bavaria (brouwerij), Mars (zoetwaren), Sligro (groothandel horeca), Jumbo (supermarkt), The Greenery (handelsbedrijf in groente en fruit), Marel (Stork, pluimveeverwerking), Venco Groep (systeemoplossingen pluimvee), Hendrix Genetics (fokkerij), Pigture Group (varkensfokkerij), MSD Animal Health (Intervet, diergeneesmiddelen) en Teeuwissen Group (toepassingen van dierlijke restproducten). Als grootste agrofoodproducent van Nederland is Brabant goed voor ruim 20% van de Nederlandse agrofood- en non foodproductie. In Brabant is het agrofoodcluster de tweede economische pijler. Ook Europees doet Brabant het goed. De regio staat in de top 5 van de Europese concurrentieladder voor agrofood. Alle spelers van de agrofoodketen zijn in Brabant vertegen woordigd: boeren, verwerkers, logistiek, handel en ook de nodige kennisinstellingen. Er zijn weinig plekken in de wereld waar de keten zo compleet is. Op het gebied van de veehouderij en de bomenen groenteteelt neemt Brabant zelfs ongeveer de helft van de Nederlandse markt voor zijn rekening. Daarmee is de primaire sector een belangrijke schakel in de totale keten van agrofood. 8 BRABANTSE AGROFOOD UITVOERINGSAGENDA

6 KENGETALLEN BRABANTSE AGROFOOD FTE werkgelegenheid (incl. buitenlandse grondstoffen) 17,5% van Nederlandse agrofoodexport 75% agrofoodproductie bestemd voor buitenland waarvan 80% binnen de EU bedrijven in de primaire sector BRABANTSE AGROFOODCLUSTER 8 agrofoodtoppers 2,1 miljard euro omzet 900 bedrijven in voedings- en genotmiddelenindustrie 7,5 miljard toegevoegde waarde 17,5% van totale Nederlandse toegevoegde waarde in de agrofood 10 BRABANTSE AGROFOOD UITVOERINGSAGENDA

7 De toppositie van de Brabantse agrofood is geen vanzelfsprekendheid. Aan de top is het hard werken. Wie op kop ligt, loopt grote kans te worden ingehaald. En dat is in de agrofoodsector ook het geval. Het aandeel van agrofood in de nationale economie en handel neemt nog steeds toe, maar het aandeel van de primaire sector is in de loop der jaren juist gedaald. Daaruit blijkt dat het geld steeds minder op het land wordt verdiend en meer in de technologie en verderop in de keten. Vooral de landbouw wacht een aantal ontwikkelingen die van grote invloed zullen zijn op de sector. Denk aan Europese en nationale normen voor milieu en dierenwelzijn, het afschaffen van dierrechten en de melkquotering en nieuw mestbeleid. In bepaalde regio s (met name de Peel en de Kempen) staat de veehouderij stevig ter discussie. Belangrijke oorzaak is dat de voedselproductie door schaalvergroting goeddeels is losgemaakt uit zijn ecologische en sociale context, waardoor vitale relaties en inter acties verloren zijn gegaan. Zorgen over gezondheid van mens en dier staan hierbij centraal. Het op kostenminimalisatie en bulk productie gerichte verdienmodel binnen de veehouderij lijkt failliet, de marges worden kleiner, het maatschappelijk draagvlak neemt af, er zijn naast de zorgen over de gezondheid van mensen 12 BRABANTSE AGROFOOD UITVOERINGSAGENDA

8 en dieren ook zorgen over de effecten op het milieu. Daarnaast neemt de internationale concurrentie voor agrofood sterk toe en stijgen de kosten verder, terwijl het rendement al jaren niet gunstig is. De uitgaven die gedaan worden aan innovatie zijn, in vergelijking met andere topsectoren, bescheiden. En door toenemende vergrijzing en imagoproblemen dreigt er een tekort aan personeel. Terwijl de innovatie en duurzaamheidsopgaven juist vragen om meer jonge en hoogopgeleide medewerkers. Een toekomstbestendige primaire sector en een Brabants topcluster Agrofood zijn twee kanten van één medaille. Het produceren van kennisintensieve producten en productiesystemen kan niet zonder een substantiële primaire sector. Al zal het proces van krimp van het aantal bedrijven niet worden gekeerd, hoogstens vertraagd. Maar als de primaire productie voor het overgrote deel verhuist naar het buitenland, zullen de research en kennis daar op termijn achteraan gaan. Omgekeerd kan de primaire sector niet voortgaan met de schaal nog wat te vergroten en de marges nog wat te verkleinen, tegen buitenlandse concurrenten met veel lagere kosten, die op een aantal andere onderdelen hun achterstand snel inhalen. MEGASTALLEN NEE In juli 2009 dienden Brabantse burgers een burgerinitiatief in bij Provinciale Staten. Dit initiatief van de actiegroep Megastallen Nee richtte zich in eerste instantie op de problematiek van de intensieve veehouderij en die van megastallen in het bijzonder. Maar het maatschappelijke protest raakte ook de ontwikkelingen binnen de agrarische sector in het algemeen, de voedselketen en de ruimtelijke schaal van de productie en consumptie in die keten. 14 BRABANTSE AGROFOOD UITVOERINGSAGENDA

9 BRABANTBERAAD De Uitvoeringsagenda Brabantse Agrofood 2020 staat niet op zichzelf. Zij vormt het voorlopig resultaat van een gezamenlijk proces, waaraan veel partijen deelnemen die een rol spelen in het agrofoodcluster. Gedurende de dialoog zijn diverse adviezen en documenten op tafel gekomen, die ten grondslag liggen aan de Uitvoeringsagenda. Zo onderschreven tijdens het Brabantberaad in februari 2013 alle partijen het belang van een koersomslag naar een zorgvuldige, duurzame en vraaggerichte landbouw. Ook is afgesproken dat de we deze koersomslag met elkaar gaan maken. 16 BRABANTSE AGROFOOD De wereldbevolking blijft groeien en dus om voedsel vragen. Maar er worden wel steeds hogere eisen gesteld aan de kwaliteit van de producten en ook aan de manier waarop geproduceerd wordt. En doordat grondstoffen schaarser worden, zijn nieuwe en duurzame manieren van productie en consumptie nodig. Omdat binnen de agrofoodsector de verschillende activiteiten sterk samenhangen, moeten de innovatie en verduurzaming op alle plekken binnen de keten plaatsvinden. De beste kansen heeft de Brabantse agrofood wanneer zij zich over de hele linie vernieuwt en duurzaam ontwikkelt in harmonie met mens, dier en omgeving. Dit kan alleen gebeuren door een goede samenwerking met en vertrouwen in elkaar. De agrofoodsector in Brabant beschikt over een stevige basis om zich verder te ontwikkelen. Om tot de duurzaamste en slimste agrofoodregio s van Europa te behoren kan Brabant uitgaan van zijn eigen kracht en de wil tot samenwerking. Samenwerking binnen het agrofoodcluster, binnen de nationale topsector, binnen Europa, maar ook samenwerking met andere topsectoren in Brabant als bijvoorbeeld design en hightech rondom Eindhoven. UITVOERINGSAGENDA

10 INTENSIEVERE SAMENWERKING EN NIEUWE VERBINDINGEN Het realiseren van de ambitie vereist intensievere samenwerking, een voorwaarde waaraan partijen gezien de rijke Brabantse traditie op dit vlak moeten kunnen voldoen. Partijen in de agrofood werken in Brabant van oudsher al samen, maar de opkomst van de netwerksamenleving en de intensievere contacten tussen partijen uit de ondernemers, onderwijs, overheden en omgeving/maatschappelijke organisaties (4 O s) zorgen voor een impuls aan het onderling samenwerken en het ontwikkelen van nieuwe allianties en samenwerkingsmodellen. Nieuwe verdienmodellen en mogelijkheden om de succeskansen voor innovatie in de agrofood te vergroten liggen met name in de verbinding van agrofood met andere clusters, markten en kennisdomeinen. Daarbij wordt vooral gedacht aan verbindingen van agrofood met hightech, biobased economy, energieproductie, gezondheid, zorg en logistiek. Door succesvolle verbindingen profiteren ook deze andere clusters van innovaties in de agrofood en kan het agrofoodcluster aanjager en vliegwiel worden voor verdere verduurzaming en vernieuwing. 18 BRABANTSE AGROFOOD UITVOERINGSAGENDA

11 BRABANTSE ZORGVULDIGHEIDSSCORE VEEHOUDERIJ Er wordt samen met partners gewerkt aan een Brabantse Zorgvuldigheidsscore Veehouderij (BZV). Boeren met uitbreidingsplannen kunnen op verschillende manieren, passend bij hun bedrijfsvoering en passend binnen de omgeving, bovenwettelijke prestaties leveren. Als ze voldoende punten scoren op de BZV kunnen ze uitbreiden. Innovatie en verduurzaming worden op deze manier integraal onderdeel van de bedrijfsontwikkeling. De Brabantse agrofood kan niet vooruit zonder duurzamer te worden en zich te vernieuwen. Door de hele sector wordt dit onderschreven. De vraag is hoe je daadwerkelijk de innovatie en verduurzaming realiseert. Binnen Brabant zijn verschillende sporen uitgezet, die samenkomen in de Uitvoeringsagenda Brabantse Agrofood Met deze sporen wordt de basis gelegd voor een innovatieve en duurzame agrofoodsector. Dit is een basis waar de partners in Brabant samen invulling aan gaan geven en wat weer kan leiden tot verdere besluitvorming of verdieping van afspraken. 20 BRABANTSE AGROFOOD UITVOERINGSAGENDA

12 ZORGVULDIGE VEEHOUDERIJ Binnen het Verbond van Den Bosch zijn afspraken gemaakt met alle partijen uit de agrofoodketen om te komen tot verduurzaming van de intensieve veehouderij. Belangrijk hierin is onder meer dat de strengere eisen binnen de veehouderij ook vertaald worden in een redelijke vergoeding; hierover zijn afspraken gemaakt met de supermarkten. Alle Verbondspartners hebben daarbij hun verantwoordelijkheid. FACILITEREN VIA REGELGEVING De provincie faciliteert met haar regelgeving de verdere verduurzaming van de veehouderij. Het gaat daarbij niet alleen om de intensieve veehouderij maar om alle veehouderijen in Brabant. Een sterke veehouderijsector, mits in evenwicht met haar sociale en fysieke omgeving, hoort bij Brabant. DIALOOG Een dialoog met de omgeving is een eerste vereiste voor het herstel van het vertrouwen tussen ondernemer en omgeving. Deze dialoog maakt onderdeel uit van de zoektocht van de ondernemer naar ontwikkelruimte. De dialoog wordt als verplichting opgenomen in de Verordening ruimte. VEEHOUDERIJ IN EVENWICHT MET OMGEVING De provincie heeft besloten dat elke uitbreiding binnen de vee houderij alleen maar mogelijk is wanneer er voldaan wordt aan bovenwettelijke eisen op het gebied van dierenwelzijn, milieu, gezondheid en ruimtelijke inpassing. Ontwikkelruimte moet je 22 BRABANTSE AGROFOOD verdienen en is niet onbegrensd. Bedrijven die stappen zetten in de richting van de zorgvuldige veehouderij kunnen ontwikkelen. Er ligt hier een sterke relatie met het ketenkwaliteitssysteem. Dit systeem wordt onder regie van het Verbond van Den Bosch ontwikkeld. De eisen van dit systeem zullen bedrijven ook tot een omslag naar een zorgvuldige veehouderij bewegen. Het uiteindelijk resultaat van deze beide sporen samen zal zijn, dat er weer evenwicht ontstaat tussen de veehouderij en zijn omgeving. GEZONDHEID De gezondheid van mens en dier is een leidend principe bij de transitie van de veehouderij. De eisen die gesteld worden aan het verkrijgen van ontwikkelruimte moeten een bijdrage leveren aan het verlagen van de gezondheidsrisico s voor omwonenden. Ook wordt ingezet op kennis- en expertiseontwikkeling op het gebied van landbouw en zoönosen en endotoxinen HANDHAVING Voor het herstel van vertrouwen is een goede naleving van de regelgeving essentieel. Naast de eigen verantwoordelijkheid van de ondernemer is daarvoor adequate handhaving en toezicht noodzakelijk. Binnen de Brabantse Handhavingssamenwerking wordt hier uitvoering aan gegeven. UITVOERINGSAGENDA

13 OPLOSSEN KNELPUNTEN Om de veehouderij weer in evenwicht te brengen met de omgeving is het ook noodzakelijk dat bestaande knelpunten worden opgelost. Via maatwerk worden oplossingen gezocht. Soms kan een sanering de uiteindelijke oplossing zijn. MEST De sector, vooral in Brabant, staat in het kader van wettelijke verplichtingen voor een grote uitdaging om voldoende mestverwerkingscapaciteit te realiseren. Het provinciale beleid is er op gericht om een verantwoorde verwerking van de Brabantse mest mogelijk te maken. KRINGLOPEN Het sluiten van de kringlopen op Europese schaal is één van de maatregelen uit het Verbond van Den Bosch. Naast de inzet op verwerking en verwaarding van mest kan ook het belonen van grondgebondenheid bijdragen aan het realiseren van deze maatregel. 24 BRABANTSE AGROFOOD UITVOERINGSAGENDA

14 INNOVATIEPROGAMMA AGROFOOD BRABANT 2020 Om innovatie in het agrofoodcluster te stimuleren, heeft de provincie een Innovatieprogramma Agrofood Brabant 2020 laten opstellen. Dat is gebeurd in samenwerking met talrijke externe partijen. Het Innovatieprogramma maakt deel uit van het Economisch Programma Brabant 2020 en is ook onderdeel van de Uitvoeringsagenda Brabantse Agrofood BRABANTSE AGROFOOD De provincie ziet kennis en innovatie als belangrijke motor achter het proces van verduurzaming en vernieuwing. Via het Innovatieprogramma Agrofood wil de provincie in samenwerking met andere partijen innovatie van bedrijven extra stimuleren, inclusief bedrijven in de primaire sector. Het gaat daarbij om vernieuwingen in technologie, producten en productieprocessen, maar ook om organisatorische en sociale innovatie. We willen actoren en instituties uitdagen en prikkelen om te veranderen in de gewenste richting. Het programma moet initiatief op gang brengen en anderen in staat stellen om tot succes te komen. Dat willen we doen door goede voorbeelden te laten zien en coalities te smeden. Het Innovatieprogramma richt zich op een vijftal thema s. KLANTWAARDE De maatschappij stelt steeds hogere eisen aan de productie binnen de agrofoodketen. Door hier meer op in te spelen, door te weten UITVOERINGSAGENDA

15 wat de eindgebruiker (de klant) graag wil, kunnen deze hogere eisen ingevuld worden en worden de producten beter gewaardeerd. Wanneer ondernemers zich beter realiseren wat de waarden zijn die belangrijk zijn voor de klant en hier op inspelen, zullen ze ook meer kunnen verdienen aan hun producten. GEZONDHEID EN VOEDING In de maatschappij wordt steeds meer het belang ingezien van goede en gezonde voeding. Specifieke groepen vragen om specifieke producten. De agrofoodketen speelt daar deels al op in, maar hier liggen nog grote kansen om speciale producten en verdienmodellen te ontwikkelen. Door gezonde en verantwoorde voedingsproducten te ontwikkelen, waarbij ook diergezondheid (en het terugdringen van risico op overdraagbare ziekten) mee genomen wordt, kan de agrofoodketen hierop inspelen. DUURZAME TECHNOLOGIE Door samen te werken met een andere (top) sector in Brabant worden nieuwe verbindingen gemaakt tussen sectoren, waardoor nieuwe producten en productieprocessen tot stand zullen komen. Door (meer) gebruik te maken van de mogelijkheden die inzet van duurzame technologie biedt, kunnen stappen gezet worden in de verduurzaming van de agrofoodketen. Denk aan verdere toepassing van precisielandbouw, het op een andere manier gebruikmaken van eiwitten, verdere gewasveredeling, inzet van technologie in het productieproces en verdere doorontwikkeling in stalsystemen. 28 BRABANTSE AGROFOOD BIOBASED ECONOMY Niet alle elementen uit het agrofoodproductieproces worden gebruikt. Denk bijvoorbeeld aan waardevolle vetten, eiwitten en koolwaterstofverbindingen. Veel worden niet gebruikt en komen terecht in wat we nu nog reststromen noemen. Daarnaast kan ook het productieproces zelf aangepast worden of kunnen andere producten geproduceerd worden, om nog beter gebruik te maken van deze onderdelen van onze agrofoodproductie. Door nieuwe verbindingen aan te gaan via bijvoorbeeld de chemie en farmacie kunnen nieuwe biobased producten ontwikkeld worden. ONDERNEMEN IN LOKALE NETWERKEN De transitie naar een duurzame, innovatieve en maatschappelijke gewaardeerde agrofoodketen speelt zich veelal in het landelijke gebied af. Centraal in dit thema staat de vraag hoe op het niveau van de agrarische ondernemer de omschakeling kan worden gemaakt naar verduurzamen en het creëren van toegevoegde waarde(n). Toegevoegde waarde via de kwaliteit van het product voor de (inter)nationale markt (consument) én toegevoegde waarde via de kwaliteit van het productieproces voor de lokale omgeving (burger). De lokale omgeving stelt steeds hogere eisen aan de manier van produceren (bijv. m.b.t. gezondheid en welzijn van zowel mens als dier). In de manier van produceren dient het evenwicht te worden gezocht in de waarden voor economie, gemeenschap en natuur. Maatschappelijk draagvlak is niet alleen een voorwaarde voor productie; het kan ook bijdragen aan kwaliteitsbeleving van het product waarvoor de consument bereid is te betalen. UITVOERINGSAGENDA

16 30 BRABANTSE AGROFOOD UITVOERINGSAGENDA

17 We hanteren de volgende vier uitgangspunten voor de realisatie van de ambitie die we samen hebben neergelegd. MARKTPARTIJEN STELLEN KADERS Met het Verbond van Den Bosch werken marktpartijen aan kaders om de verduurzaming van de intensieve veehouderij uitvoerbaar en concreet te maken. In september 2011 spraken supermarktketens, boerenorganisaties, vleesverwerkers en mengvoederleveranciers af dat er uiterlijk 2020 alleen nog duurzaam geproduceerd vlees in de winkelschappen ligt. Inmiddels zijn er afspraken gemaakt over de inkoopspecificaties voor kippenvlees en varkensvlees. Uit het oogpunt van duurzaamheid worden er eisen gesteld aan de wijze waarop de dieren worden gehouden en aan de manier waarop het vlees wordt geproduceerd. 32 BRABANTSE AGROFOOD UITVOERINGSAGENDA

18 HELDERE KADERS Voor de ontwikkeling van de slimste en duurzaamste agrofood zijn heldere kaders nodig. Vanuit haar eigen rol biedt de provincie koplopers de ruimte voor duurzame en vernieuwende ontwikkelingen. Koplopers zijn het voorbeeld voor andere ondernemers. Achterblijvers worden met maatregelen tot beweging gemaand. Kaders voor het agrofoodcluster worden niet enkel door overheden bepaald. Zaken als inkoopspecificaties die partijen elkaar binnen de keten opleggen en het wel of niet doorvertalen van een redelijke vergoeding binnen de keten bepalen mede de ruimte waarbinnen bedrijven kunnen opereren. Het Verbond van Den Bosch waarbinnen de provincie als Verbondpartner opereert speelt in dat krachtenveld een belangrijke rol. SAMENWERKING De ambitie om te behoren tot de slimste en duurzaamste agrofoodregio van Europa is flink. Dat krijgen we niet zomaar voor elkaar. Het is belangrijk hier samen aan te werken en de energie die de verschillende partijen binnen (en buiten) de agrofoodketen hebben, bij elkaar te brengen. De uitkomst van dit proces wordt bepaald door er gezamenlijk voor te gaan. De provincie wil dit proces faciliteren en draagt bij aan de realisatie van de gemaakte afspraken. SANERING KNELPUNTEN EN BEHEERSING HUIDIGE TOESTAND IN DE VEEHOUDERIJ De maatschappelijke onrust over de veehouderij gaat soms erg diep. Burgerinitiatieven en actiegroepen zijn genoegzaam bekend. En zoals het spreekwoord zegt: vertrouwen komt te voet en gaat te paard. Het vertrouwen in de sector is dus niet zo maar terug gewonnen. Draagvlak voor ruimte gevende ontwikkelingen is in de huidige situatie een dun evenwicht. Daarom zal door het saneren van knelpunten en het beheersen van de huidige toestand weer vertrouwen in de sector moeten worden opgebouwd. Eerst dan kan van de omgeving worden gevraagd mee te werken om de overstap te maken naar meer duurzame ontwikkelingen. De uitvoeringsagenda bevat acties om tot maatwerkoplossingen voor knelgevallen te komen. STIMULERING VAN ONTWIKKELINGEN EN INNOVATIES Bij innovatieprocessen is vooral het bedrijfsleven aan zet om nieuwe marktstrategieën en verdienmodellen te ontwikkelen op een maatschappelijk verantwoorde manier. De provincie kan als overheid dit proces faciliteren door innovatief gedrag en kennisontwikkeling en verspreiding binnen en buiten het cluster te stimuleren en binnen de regelgeving innovatie mogelijk te maken door experimenteerruimte te bieden. Daarnaast moet de overheid er ook voor zorgen dat een aantal ruimtelijke en fysieke basisvoorwaarden op orde zijn, zoals een aantrekkelijk vestigingsklimaat en een goede bereikbaarheid. 34 BRABANTSE AGROFOOD UITVOERINGSAGENDA

19 Met de uitvoeringsagenda zetten we een eerste stap om te behoren tot de slimste en duurzaamste Agrofoodregio s van Europa. Dat is een hoge ambitie, die vraagt om een actiegerichte en consistente uitvoering. Daarnaast is dit een traject met een lange doorlooptijd en veel externe partners. De provincie Noord-Brabant heeft daarbinnen haar eigen (bescheiden) rol. De meeste acties zullen door de partners in de 4 O s (overheden, ondernemers, onderzoek, maatschappelijke organisaties) moeten worden opgepakt. PROCES LOOPT AL De afspraken in de Uitvoeringsagenda zijn al het resultaat van een gezamenlijk proces, gericht op het stimuleren van innovaties, het bieden van heldere kaders en het ontwikkelen van samenwerking. Voorbeelden van dit gezamenlijke proces zijn het Verbond van Den Bosch, de innovatietafels, Netwerk de Peelhorst en het Brabantberaad. Het uitvoeren van deze brede opgave vraagt om een netwerkorganisatie. Daarbij zijn veelvuldige (digitale) contacten tussen de uitvoerders, elkaar vasthouden op de momenten dat de stip op de horizon dreigt te vervagen en het hebben van een gezamenlijke boodschap een wezenlijk onderdeel van de op te zetten organisatie. Deze netwerkorganisatie is voor een deel in ontwikkeling, bijvoorbeeld via het Verbond van Den Bosch; het Brabantberaad en de beoogde uitvoeringsorganisatie van het Innovatieprogramma. Om de gezamenlijke ambitie te realiseren is het belangrijk dat de verschillende netwerken zijn verbonden. De provincie wil het samenwerkingsproces faciliteren. De provincie stelt hiervoor kennis, capaciteit en procesgeld beschikbaar. Over de invulling van het faciliteren maken we afspraken met partners. 36 BRABANTSE AGROFOOD UITVOERINGSAGENDA

20 MEER INFORMATIE Contactgegevens Provincie Noord-Brabant Brabantlaan TV s-hertogenbosch telefoon (073) BRABANTSE AGROFOOD

21 Provincie Noord-Brabant Adres Provincie Noord-Brabant Brabantlaan TV s-hertogenbosch