versie /03/09 versie /05/09 versie /05/09 bijwerking na het SmartCities-colloqium over gepersonaliseerde diensten en midoffice

Transcriptie

1 Het POGO-model Data-Uitwisselingsmodel voor een kwalitatief verbeterde dienstverlening Project MijnKortrijk als testcase versie /03/09 versie /05/09 versie /05/09 bijwerking na het SmartCities-colloqium over gepersonaliseerde diensten en midoffice organisatie Luk Van Beneden, Raf Buyle, VOORWOORD Doorheen de jaren is het inzicht gegroeid dat wie de burger of het bedrijf centraal stelt in de dienstverlening, automatisch de grenzen tussen overheden en overheidsniveaus doorbreekt. Het objectief van egovernment, namelijk een meer efficiënte en effectieve dienstverlening, kan maar tot realisatie komen door een verregaande samenwerking van de verschillende overheden (citaat uit Strategische studie geïntegreerd egovernment, in opdracht van CORVE ( )). Zowel inwoners als medewerkers van de gemeenten ervaren nu het probleem dat zij meerdere logins en paswoorden moeten onthouden om toegang te krijgen tot databronnen, waarvan de gegevens niet met elkaar gekoppeld zijn. Verschillende overheden realiseren daarom de eerste uitwisselingen van gegevens tussen toepassingen binnen hun eigen organisaties en/of tussen organisaties onderling: Vlaamse Gemeenschap stelt bijvoorbeeld een bundeling van ondernemingsgegevens ter beschikking via zijn VKBO-toepassing. De federale overheid bracht zijn Tax-on-Web naar de burger met gegevens uit verschillende databanken in vooringevulde formulieren. Ook de gemeenten moeten hun eerste stappen zetten om dergelijke gekoppelde diensten te realiseren. Het lijkt ons het gepaste moment om deze uitwisselingen waar mogelijk op elkaar af te stemmen en te vergemakkelijken. Met het POGO-model (Personen en OrGanisaties Online), waarmee we reeds een aantal ervaringen hebben opgedaan, willen we de uitwisseling en het gebruik van gegevens van personen en organisaties via het web of het intranet sterk vereenvoudigen. Het testcase project MijnKortrijk dat we nu in het kader van het Europese project SmartCities opzetten lijkt ons een goede aanleiding voor de uitbouw van een gemeenschappelijke uitwisselingsstandaard. Het MijnKortrijk project zal het mogelijk maken een aantal aspecten ven het POGO-model verder bij te sturen en operationeel uit te testen. Luk Van Beneden en Raf Buyle, 15 mei 09 POGO-model en MijnKortrijk v 1_2 15 mei

2 SAMENVATTING Met het POGO-model (Personen en OrGanisaties Online willen we de uitwisseling en het gebruik van gegevens van personen en organisaties via het web of het intranet sterk vereenvoudigen. Het project MijnKortrijk zal toelaten een aantal aspecten ven het POGOmodel verder bij te sturen en operationeel uit te testen. Het POGO-model is een generische interface die toelaat de gegevens van personen en hun onderlinge relaties met organisaties door te geven. Deze gegevens worden uitgewisseld tussen gemeentelijke toepassingen, verschillende overheden of tussen de back-office toepassingen en de front-office. Het POGO-model is gegroeid uit de behoefte aan een lange termijn integratiestrategie. De Stad Kortrijk en Intercommunale Leiedal brachten dit probleem reeds vroeg in kaart en definieerden een mogelijke standaard (POGO, Personen en Organisaties Online) in het kader van het Europese project evoice. Na een eerste piloot met personeelsgegevens binnen de stad Kortrijk is het POGO-model intussen succesvol toegepast door andere organisaties zoals Westtoer, het Sociaal Fonds SF323 en de Confederatie van Immobiliënberoepen Vlaanderen (CIB). In het MijnKortrijk project van de regio Kortrijk willen we gebruik makend van het POGOmodel een beveiligd portaal realiseren dat een vereenvoudigde en kwalitatief verbeterde dienstverlening in de praktijk brengt. POGO-model en MijnKortrijk v 1_2 15 mei

3 1 POGO : MODEL VOOR ONLINE UITWISSELING VAN PERSOONSGEGEVENS TUSSEN TOEPASSINGEN POGO staat voor Personen en OrGanisaties Online. POGO is een model voor online uitwisseling van persoonsgegevens tussen toepassingen. Het POGO-model biedt een generieke oplossing voor de gestandaardiseerde uitwisseling van persoonsgegevens (met inbegrip van de relaties) tussen diverse toepassingen en houdt hierbij rekening met privacyregels en toegangsrechten. Het POGO-model is een generische interface die toelaat de toepassingen van de gemeentelijke of andere overheden gestandaardiseerd toegankelijk te maken. Het POGO-model is een midware-concept met een afsprakenstelsel gebaseerd op het bijhouden van bepaalde gegevenssets (sleutels, toegangen tot applicaties, rollen, sessiegegevens) dat is gericht op een gecontroleerde ontsluiting van applicaties (en gegevens). De basisprincipes van het POGO-model zijn: - dat er sleutels naar toepassingen worden bijgehouden: de sleutel bestaat uit een ID, leverancier, eigenaar van de gegevens - deze sleutels worden volgens de behoeften met elkaar verbonden - dat er hoedanigheden (rollen) worden bijgehouden - dat er triggers worden bijgehouden, die toepassingen op het gepaste moment kunnen verbinden (trigger = service connectors) - dat er slechts een beperkt aantal gegevens binnen het POGO-model worden bijgehouden (de gedeelde gegevens). Omwille van de privacy worden de gegevens van personen, organisaties en de onderlinge relaties in afzonderlijke fysieke databank met andere beheerders gestockeerd. - dat er gewerkt wordt op basis van verschillende POGO-systemen op punten waar grote hoeveelheden toepassingen aanwezig zijn (bijvoorbeeld bij gemeenten, of groepen van gemeenten) - dat om het POGO-systeem met een toepassing te verbinden enkel een adapter gebouwd dient te worden voor die toepassing : deze laat toe dat die toepassingen gekoppeld kunnen worden met alle andere toepassingen die reeds aan het POGOsysteem zijn gekoppeld. Het is dan ook niet meer nodig vanuit die toepassing verbindingen naar die andere toepassingen te bouwen. - dat met elke toepassing een protocol wordt afgesproken wie master is van welke data enz - dat afhankelijk van de behoeften met het POGO-model verschillende functionaliteiten kunnen ingevuld worden als daar zijn - Single-sign-on: eenmalige aanmelding zorgt ervoor dat de bezoeker zich slechts eenmaal dient aan te melden per bezoek aan één of meerdere van de aangesloten toepassing. De sessie wordt bijgehouden op niveau van de webservice (sessiebeheer). - Authenticatie controleert of diegene die zich aanmeldt effectief diegene is voor wie hij zich uitgeeft. Verschillende niveaus van beveiliging: eid, paswoord en login of token. - Autorisatie zorgt ervoor dat de geauthentificeerde gebruiker enkel toegang krijgt tot de voor hem ter beschikking zijnde diensten en informatie. - Contactenbeheer: beheer van personen en (deel)organisaties, gebaseerd op overheidsstandaarden (POGO, CRAB: Centraal Referentie Adressen Bestand). POGO-model en MijnKortrijk v 1_2 15 mei

4 - Entitlement Management: het toekennen van rechten aan een persoon gebeurt steeds in hoedanigheid van een specifiek mandaat binnen een organisatie. - Gedelegeerd beheer: waarbij lokale beheerders autonoom rechten kunnen toewijzen. - Verwerken van mogelijke dubbels. Er kunnen dubbels ontstaan wanneer dezelfde persoon bijvoorbeeld op een ander adres genoteerd staat of met een ander mailadres, of wanneer er een verschillende schrijfwijze in de naam optreedt. Het uitwisselingsprotocol moet het opvangen van deze dubbels mogelijk maken. 2 HET PROJECT MIJNKORTRIJK. Met het MijnKortrijk-, MijnZwevegem-, MijnWaregem-, project van de Kortrijkse regio willen we een toegangsmogelijkheid via de website realiseren met een vereenvoudigde en kwalitatief sterk verbeterde dienstverlening. We maken hierbij gebruik van het POGOmodel. Het is onze doelstelling om in dit project de mogelijkheden en degelijkheid van het POGO-model verder uit te testen. De toegang tot MijnKortrijk op de website kan op verschillende wijzen verlopen en moet in eerste instantie niet per se via een unieke ingang, maar essentieel is dat alle bijkomende inlogmomenten vervallen (Single Sign On). Hierbij kan een inlogpagina doorlopen worden waarbij uiteenlopende diensten aangeboden worden. Wanneer de burger een elektronische aanvraag doet, worden alle gegevens waarover de lokale overheid reeds beschikt vooraf ingevuld. Wanneer bijvoorbeeld een aanvraagformulier voor een sportkamp ingevuld wordt zal het systeem automatisch de basisgegevens van de gezinsleden suggereren en vermijden dat er verschillende keren moet ingelogd worden. In een voorbereidende fase introduceren we in samenspraak met de intercommunale Leiedal in de bestaande regionale website DRK4 (Digitale Regio Kortrijk versie 4) - het gebruik van de EID zodat de persoonsgegevens reeds eenduidig worden en de databankgegevens van hogere kwaliteit - de mogelijkheid om de bezoeker zelf gegevens zoals een telefoonnummer of een adres te laten bijvoegen, of gegevens te corrigeren Deze voorbereiding laat reeds een betere voor-invulling en kwaliteit van formulieren toe. In een volgende stap bieden we gebruik makend van een POGO-systeem volgende dienstverlening aan: - Vereenvoudigd gebruik van formulieren, met voorinvulling van een (groter) aantal velden - toegang tot de bibliotheektoepassing - vereenvoudigde inschrijving voor sportkampen voor verschillende leden van hetzelfde gezin. Dit vereist een koppeling met de bevolkingsdatabank van de stad - Contactendatabank voor bijhouding van gemeentelijke contacten. Dit zal de gemeenten ondersteunen bij het beheer van correcte, actuele en zo volledig mogelijke contactinformatie van de inwoners (bijvoorbeeld e- mailadres) en de (eventuele) relaties met organisaties. Op basis hiervan kunnen ze geautomatiseerde elektronische mailings verzenden en lijsten maken die de basis vormen van een klassieke mailing (mailmerge). We denken eraan om het verblijfsadres van de bezoeker op te nemen zodat het aanbod van een aantal diensten beter afgestemd kan worden op die bezoeker (bijvoorbeeld studenten met een kotadres). - Toegang tot bepaalde nationale gegevensdatabanken in de mate dat bepaalde services technisch aanwezig zijn. - Single sign on op deze toepassingen POGO-model en MijnKortrijk v 1_2 15 mei

5 Voor een latere fase zijn er heel wat mogelijkheden waaruit gekozen zal moeten worden zoals: - Verenigingsbeheer : de interactie tussen de lokale overheid en de verschillende verenigingen. Dit luik brengt het landschap van de verenigingen en haar verantwoordelijken in kaart. Zo kan een verbeterde Wie is wie toelaten om te zoeken naar verenigingen. Per vereniging worden de verantwoordelijken en een persoonlijke pagina met informatie van de vereniging weergegeven. De verantwoordelijke van de vereniging kan bestuursleden koppelen en hun rol binnen de vereniging duiden. Daarnaast kan hij ze toegang geven om de persoonlijke pagina van de vereniging te onderhouden. - De interactie tussen de lokale overheid en de ondernemers is een andere mogelijke focus. - Het weergeven van de communicatie van de verschillende processen (toepassingen, mails, formulieren) in één overzicht met de service messages. Hier kan een gebruiker de status van een bepaalde aanvraag (boeking tickets, aanvraag document) opvragen. De status wordt vanuit de specifieke toepassing op een gestandaardiseerde wijze doorgegeven via een service connector. Relevante data worden opgenomen in een kalender op de startpagina. MijnKortrijk is van strategisch belang voor de regio en vertegenwoordigt er één van de belangrijkste IT-projecten voor de komende jaren. 3 STANDAARDISATIE WAT EN HOE? Indien we voor uitwisseling van data willen komen tot standaardisatie tov andere besturen en/of overheden stellen zich een aantal vragen en problemen waarover onderling overleg gewenst is. 1. Afspraken rond definities : mogelijkheden om tot een standaard te komen die de POGO-compatibiliteit vastlegt. Welke processen, functionaliteiten zijn gemeenschappelijke en welke zijn de gedeelde data die hierbij van toepassing zijn = Welke set gegevens worden in een POGO-systeem bewaard. Definities in begrippen, in rollen, 2. Mogelijke interfaces tussen POGO-compatibele databanken. Hoe geven we door dat een gegeven in een andere databank aanwezig is. Wat zijn de basis- protocollen/afspraken om verbinding te maken met een ander POGO-systeem : welke gegevens kan je hoe doorgeven en hoe geef je aan wie master/owner is van een gegeven? Hoe ga je om met eventuele dubbels en fouten in een database. Er kunnen dubbels ontstaan wanneer dezelfde persoon bijvoorbeeld op een ander adres genoteerd staat of met een ander mailadres, of wanneer er een verschillende schrijfwijze in de naam optreedt. Het uitwisselingsprotocol moet het opvangen van deze dubbels mogelijk maken. 3. Mogelijke interfaces naar toepassingen van derden (= andere leveranciers) en protocollen. Wat zijn de basis- protocollen/afspraken om verbinding te maken met een toepassing : welke gegevens kan je hoe doorgeven en hoe geef je aan wie master/owner is van een gegeven? Hoe ga je om met eventuele dubbels? Interfaces : hoe definieer je een adapter naar een andere toepassing. Of omgekeerd hoe kan een toepassing zich Pogo-compatibel maken. POGO-model en MijnKortrijk v 1_2 15 mei

6 Welke adapters kunnen ter beschikking gesteld worden voor nieuwe aan te sluiten toepassingen? 4. In welke mate is het POGO-model bruikbaar door derden, die reeds een uitwisselingssysteem van data hebben uitgebouwd? Wat is bruikbaar, wat moet wel/niet aangepast worden? Hoe bouw je eventueel hybride systemen op? 4 DE VOORGESCHIEDENIS VAN HET POGO-MODEL Het POGO-model werd voor het eerst uitgewerkt in het kader van het Europees project EVoice. De Stad Kortrijk implementeerde een POGO compatibele datahub (ANDRES), die informatie uitwisselt tussen verschillende back-office toepassingen. Samen met de intercommunale Leiedal zetten zij een piloot op met twee gedistribueerde POGO-datahubs, die relaties met organisaties met elkaar uitwisselden. Het POGO-model werd ondertussen geadapteerd door verscheidene andere organisaties (ondermeer Westtoer, SF323 en de Confederatie van Immobiliënberoepen Vlaanderen). 5 TECHNOLOGIE Het POGO-model kan op basis van verschillende technologieën worden gebouwd. Stad Kortrijk werkte voor dit project samen met DFC Software Engineering, een ingenieursbedrijf uit Gent-Mariakerke, die het model verder verfijnde en toepaste bij andere overheden. Eerste uitgangspunt voor de technologische onderbouwing is dat het mogelijk moet zijn het POGO-model verder te laten ontwikkelen naargelang de behoeften (uitbreidbaarheid). Tweede uitgangspunt is dat de gekozen onderbouwing het mogelijk moet maken (hier mist een woord) vlot met andere technologieën te koppelen en ook maximaal de principes van open systemen moet huldigen (openheid). 5.1 Content Management : Drupal CMS Drupal is een Open Source Content Management Systeem, dat geschreven is in PHP. Dit framework is specifiek gericht op het bouwen van community sites. Drupal werd ontwikkeld door een grote en actieve gemeenschap van gebruikers en programmeurs. Het uitgebreide administrator gedeelte zorgt ervoor dat het onderhoud van websites sneller en makkelijker kan plaatsvinden. Bovendien is voor het pakket een grote hoeveelheid extra componenten beschikbaar. In ons huidige traject maken we gebruik van de meest recente Drupal versie ( Drupal 6 ) uitgebreid met modules die toelaten om de standaard functionaliteiten uit te breiden om zo tot een maatoplossing te komen die exact functioneert zoals u het wenst. POGO-model en MijnKortrijk v 1_2 15 mei

7 Hiermee aligneren we de front-end development op het technologische platform van de twaalf gemeentelijke websites van de regio Kortrijk. Dit zorgt er voor dat de inspanningen voor de ontwikkeling van de front-end van het publieke luik maximaal hergebruikt kunnen worden voor het extranet gedeelte MijnKortrijk. 5.2 CORE framework Als onderliggende architectuur wordt gebruik gemaakt van het CORE-framework. CORE is een modelgedreven integratieframework ontwikkeld door DFC. CORE is ontstaan vanuit een generische behoefte bij beroepsverenigingen en de overheid: het beheren van relaties tussen de gebruikers/contactpersonen (gebruikers, organisaties, toepassingen) onderling en de objecten waren van cruciaal belang. Het achterliggende model is dynamisch. Door de relaties dynamisch te maken krijgt men een zeer flexibel en adaptief systeem. Het framework is daarbij sterk gericht op individuele aansprakelijkheid of accountability (wie mag welke gegevens raadplegen en/of beheren). Je kan CORE zien als een soort service bus waarop de verschillende toepassingen koppelen. Door middel van een generische beheerstoepassing kan je de verschillende gebruikers, groepen en applicaties op de bus definiëren. Dit laat toe om een gebruiker rechten te geven op een bepaalde applicatie (of een object) in de hoedanigheid van een bepaalde organisatie. CORE is technology neutral (Windows, Linux, SQL Server, Postgres, DotNet, Mono). 5.3 Gehanteerde model : Martin Fowler. Het model dat we hanteren is het accountability pattern, een object georiënteerd softwarepatroon. Het accountability pattern is een manier om relaties te definiëren tussen classes en regels die deze relaties bewaken. Voor achtergrondinformatie over dit softwarepatroon verwijzen we naar volgend referentiewerk: Fowler, M. (2001). Organization Structures ( POGO-model en MijnKortrijk v 1_2 15 mei

8 WOORDENLIJST EN BEGRIPPEN. Een aantal definities zijn overgenomen uit de aanbeveling met betrekking tot het toegang- en gebruikersbeheer in de overheidssector (SE/2008/028) van 24 september 2008 van de Privacycommissie authenticatie van de identiteit is het proces waarbij wordt nagegaan of de identiteit die een gebruiker beweert te hebben de juiste identiteit is om gebruik te kunnen maken van een elektronische dienst. Dit kan geschieden op basis van een controle van: o kennis (vb. een paswoord); o bezit (vb. een certificaat op een elektronisch leesbare kaart); o biometrische eigenschap(pen); o een combinatie van bovenstaande. autorisatie is de toelating voor een gebruiker om een welbepaalde verwerking te verrichten of een welbepaalde dienst te gebruiken. CORE is een modelgedreven integratiestructuur ontwikkeld door DFC. CORE is ontstaan vanuit een generische behoefte bij beroepsverenigingen en de overheid: het beheren van relaties en autorisaties tussen de gebruikers, organisaties en toepassingen. Drupal is een open source content managementsysteem (CMS) met wereldwijd gebruikers. Drupal is van oorsprong een Vlaams platform en wordt wereldwijd gebruikt. Entitlement Management: bij authenticatie is het van belang te weten wie toegang heft tot een toepassing of een network. Bij Entitlement Management verplaatst de focus zicht naar wat iemand mag doen wanneer deze toegang heeft tot de toepassing. Dit meer granulair niveau van access control wordt binnen de huidige actieve context steeds toegekend in hoedanigheid van een specifiek mandaat binnen een organisatie. identiteit van de gebruiker is een uniek nummer of een reeks attributen van een gebruiker (natuurlijke persoon, onderneming, vestiging van een onderneming, ) die toelaten om eenduidig vast te leggen wie de gebruiker is. Het feit dat eventueel in bepaalde situaties een pseudoniem gebruikt kan worden, doet daar geen afbreuk aan; kenmerk is een attribuut van een gebruiker, anders dan de attributen die de identiteit van de gebruiker bepalen, zoals een hoedanigheid, een functie in een bepaalde organisatie, een beroepskwalificatie,... Een gebruiker kan verschillende kenmerken hebben; mandaat is een recht verstrekt door een geïdentificeerde gebruiker aan een andere geïdentificeerde gebruiker om in zijn naam en voor zijn rekening welbepaalde (juridische) handelingen te stellen. Een gebruiker kan aan één of meerdere gebruikers één of meerdere mandaten verstrekken; POGO staat voor Personen en OrGanisaties Online. POGO is een model voor online uitwisseling van persoonsgegevens tussen toepassingen. Het POGO-model biedt een generieke oplossing voor de gestandaardiseerde uitwisseling van persoonsgegevens met in begrip van de relaties met bepaalde toepassingen en met organisaties en houdt hierbij rekening met privacyregels en toegangsrechten. POGO-systeem: een onafhankelijk werkende POGO-gebaseerde eenheid die in staat is onafhankelijk te functioneren (op basis van gedistribueerde databases), met adapters naar een aantal toepassingen, en in staat zich te connecteren met andere POGOsystemen. POGO-model en MijnKortrijk v 1_2 15 mei

9 registratie is een term voor de activiteit van het vastleggen van data, gegevens of onderwerpen die benodigd zijn voor formele of informele doeleinden (Luc geen zekerheid van de identiteit) service connector binnen het pogo-systeem worden triggers (vlaggen) bijgehouden, die toepassingen op het gepaste moment kunnen verbinden (triggers = service connectors). Dit laat ondermeer toe om de processen die binnen de verschillende toepassingen gemanaged worden te integreren binnen een portaaltoepassing. verificatie van een kenmerk of een mandaat is het proces waarbij wordt nagegaan of een kenmerk of mandaat die een gebruiker beweert te hebben om gebruik te kunnen maken van een elektronische dienst, effectief een kenmerk of een mandaat van deze gebruiker is. Dit gebeurt na authenticatie van de identiteit van een gebruiker, door de raadpleging van een gegevensbank (authentieke bron) waarin kenmerken of mandaten m.b.t. een geïdentificeerde gebruiker worden opgeslagen. POGO-model en MijnKortrijk v 1_2 15 mei

10 Voorwoord... 1 Samenvatting POGO : Model voor online uitwisseling van persoonsgegevens tussen toepassingen Het project MijnKortrijk Standaardisatie wat en hoe? De Voorgeschiedenis van het POGO-model Technologie Content Management : Drupal CMS CORE framework Gehanteerde model : Martin Fowler... 7 Woordenlijst en begrippen... 8 POGO-model en MijnKortrijk v 1_2 15 mei