Verkennend bodemonderzoek

Transcriptie

1 Bijlage 1: Verkennend bodemonderzoek Ruimtelijke onderbouwing 'Fietsenstalling gemeentehuis' NL.IMRO.1640.PB10HyWalk2a-ON01 Projectbesluit 10B339.R003.XR.LK 21 september 2010 Pagina 18

2 Verkennend bodemonderzoek diverse percelen aan de N279 en de Walk, ten oosten van Heythuysen Opdrachtgever Gemeente Leudal Dorpstraat ZG Heythhuysen Contactpersoon Dhr. C. ten Haaf CSO Adviesbureau voor Milieu-Onderzoek B.V. Contactpersonen Dhr. ir. J.A.P. Wirtz P2001, P2002

3

4 Inhoudsopgave Blz. 1 Inleiding Achtergronden Locatiegegevens Historische locatiegegevens Gegevens gemeente Leudal Regionale bodemopbouw en geohydrologie Hypothese en onderzoeksstrategie Bodembeleid Uitgevoerd onderzoek Onderzoeksopzet Veldonderzoek en laboratoriumonderzoek Resultaten Veldonderzoek Veldonderzoek grond Grondwater Laboratoriumonderzoek Resultaten grond Resultaten grondwater Evaluatie onderzoeksresultaten Conclusies en aanbevelingen Bijlagen 1. Regionale ligging van de onderzoekslocatie 2 Situatietekening met ligging boorpunten 3. Boorprofielbeschrijvingen en veldverslag 4a. Analysecertificaten grond 4b. Analysecertificaten grondwater en kopie kwaliteitsvraag 5. Wettelijk toetsingskader Bodembescherming 6. Grondverzet, sloop en asbest 7. Lijst van gebruikte afkortingen en begrippen Rapportnummer: 08.RB618 Versiedatum: 18 december 2008 Definitief

5 1 Inleiding In opdracht van de gemeente Leudal heeft CSO Adviesbureau een verkennend bodemonderzoek uitgevoerd op enkele percelen aan de N279 en de Walk, ten oosten van Heythuysen. De regionale ligging van de locatie is weergegeven in bijlage 1. Aanleiding Aanleiding voor het uitvoeren van dit bodemonderzoek vormt het voornemen om de locatie te ontwikkelen. Doel Het doel van het uitvoeren van dit bodemonderzoek is het vaststellen van de milieuhygiënische kwaliteit van de grond en het grondwater en het toetsen van de resultaten aan het voorgenomen gebruik. Het uitgevoerde onderzoek heeft bestaan uit een historisch vooronderzoek conform NVN 5725 en een bodemonderzoek conform NEN Leeswijzer In hoofdstuk 2 worden de gegevens van de locatie gepresenteerd alsmede de resultaten van het vooronderzoek en de daaruit voortvloeiende onderzoeksstrategie. In hoofdstuk 3 worden de uitgevoerde werkzaamheden besproken, de certificering en de kwaliteitsborging. In hoofdstuk 4 worden de onderzoeksresultaten besproken. In hoofdstuk 5 worden de onderzoeksresultaten geëvalueerd en in hoofdstuk 6 volgen de conclusies. Voor een uitleg van de in dit rapport gebruikte begrippen en afkortingen wordt verwezen naar bijlage 7. Rapportnummer: 08.RB618 Versiedatum: 18 december 2008 Blz.nr. 1 definitief

6 2 Achtergronden Voorafgaand aan het bodemonderzoek is op basisniveau een historisch vooronderzoek conform de NVN 5725 verricht. Tijdens het vooronderzoek is een locatie-inspectie uitgevoerd en zijn gegevens over de locatie opgevraagd bij de gemeente Heythuysen. Daarnaast zijn gegevens over de bodemopbouw en geohydrologie verzameld. Tevens zijn diverse topografische kaarten (schaal 1:25.000) uit verschillende jaargangen geraadpleegd. De resultaten van het vooronderzoek zijn in onderstaande paragrafen opgenomen. 2.1 Locatiegegevens In onderstaand overzicht zijn de algemene gegevens van de locatie opgenomen: Onderzoekslocatie : enkele percelen aan de N279 en de Walk, ten oosten van Heythuysen Kadastrale gegevens : Heythuysen, Sectie N, nummers: 2 ged., 572, 808 en 1374 ged. Oppervlakte : circa 3 ha. Huidig gebruik : agrarisch (akker) Toekomstig gebruik : gemeentehuis, gemeentewerken en brandweerkazerne Bebouwing : geen Verhardingen : geen Eventuele tanks : geen Gedempte sloten : voor zover bekend zijn geen gedempte sloten op de locatie aanwezig Asbest : niet verdacht op het voorkomen van asbest De onderzoekslocatie, met een oppervlakte van ongeveer 3 ha. is momenteel in gebruik als weidegrond/landbouwgrond. De locatie is (gedeeltelijk) omsloten door afwateringssloten. Locatie-inspectie De locatie-inspectie is uitgevoerd op 25 november Tijdens dit locatiebezoek zijn op de onderzoekslocatie enkele hopen grond waargenomen (omvang 1 tot enkele m 3 ). Bij nadere inspectie bleek dat deze hopen restanten zijn van de laatste oogst. Vermoedelijk zijn op de akker cichorei of witlof(pennen) verbouwd. De grond is na oogsten van het product gescheiden middels zeven. Tijdens het locatiebezoek zijn aan de oppervlakte van de onderzoekslocatie geen asbestverdachte materialen aangetroffen. 2.2 Historische locatiegegevens Uit historische kaarten blijkt dat het gebied altijd een agrarische functie heeft gehad. Rapportnummer: 08.RB618 Versiedatum: 18 december 2008 Blz.nr. 2 definitief

7 2.3 Gegevens gemeente Leudal Op 18 november 2008 heeft een telefonisch overleg plaatsgevonden met dhr. Boonen van de gemeente Leudal. Daarbij heeft dhr. Boonen aangegeven dat de gemeente niet over dossiers en/of archiefstukken beschikt waaruit blijkt dat op de onderzoekslocatie bodembedreigende activiteiten hebben plaatsgevonden. Uit het voorgaande concluderen wij dat in het vooronderzoek milieuhygiënisch gezien geen potentieel verdachte voormalige activiteiten naar voren zijn gekomen. 2.4 Regionale bodemopbouw en geohydrologie De onderstaande gegevens zijn ontleend aan de Bodemkaart en Grondwaterkaart van Nederland, blad 57W, 57O, 58W en 60W (Stichting voor bodemkartering, 1972; TNO-Dienst Grondwaterverkenning, 1985). Ter plaatse van de onderzoekslocatie is sprake van een hoge zwarte enkeerdgrond ontwikkeld in leem fijn zand. De regionale bodemopbouw in de gemeente Heythuysen kan globaal als volgt worden geschematiseerd: Tabel 2.1 Regionale bodemopbouw Diepte Formatie naam Formatie opbouw Geohydrologische (m-mv) opbouw 0-20 Nuenen groep fijne zanden met af en toe dunne leem- of kleiinschakelingen matig tot goed doorlatende laag Sterksel, Veghel en grof zand, grind en dunne leemlenzen 1 e watervoerend pakket Kreftenheye Bovenste Brunssumse zware klei en bruinkool, bevat veel scheidende laag Klei zandinschakelingen Zanden van Pey grof zand met grindinschakelingen 2 e watervoerend pakket Onderste Brunssumse klei taaie vette klei met veel bruinkoolinschakelingen en dunne zandlaagjes scheidende laag Zanden van Waubach grove, vaak grindhoudende zanden en enkele 3 e watervoerend pakket kleilagen >255 Breda fijne silthoudende zanden, soms met kleiige inschakelingen ondoorlatende basis bron : Dienst Grondwaterverkenning TNO, 1985, kaartblad 57W, 57O, 58W, 60W Het grondwater bevindt zich op een diepte van circa 3 á 4 m-mv. Het grondwater in het eerste watervoerend pakket stroomt regionaal in zuidoostelijk richting, richting de Maas. De onderzoekslocatie is niet gelegen in een grondwaterbeschermingsgebied (bron: Provinciaal Omgevingsplan Limburg) In Heythuysen worden op enkele punten relatief grote hoeveelheden grondwater onttrokken. De stromingsrichting in het eerste watervoerend pakket wordt hierdoor op regionale schaal echter niet of nauwelijks beïnvloed (bron: bodembeheerplan Heythuiysen). Rapportnummer: 08.RB618 Versiedatum: 18 december 2008 Blz.nr. 3 definitief

8 2.5 Hypothese en onderzoeksstrategie Op basis van de resultaten van het vooronderzoek is de locatie beschouwd als onverdacht met betrekking tot het voorkomen van bodemverontreiniging. Tijdens het bodemonderzoek is conform de richtlijnen van de NEN 5740 de onderzoeksstrategie ONV-GR (strategie voor een grootschalig onverdachte locatie) gehanteerd. De bovenstaande hypothese is met het bodemonderzoek getoetst. In de volgende hoofdstukken komen de uitgevoerde werkzaamheden, alsmede de resultaten daarvan aan bod. 2.6 Bodembeleid In 2004 heeft de voormalige gemeente Heythuysen haar bodembeleid vastgelegd in een Bodembeheerplan (BBP) (vastgesteld d.d. 10 november 2004). Dit BBP is opgesteld op basis van de Ministriële regeling grondverzet en op basis van Actief Bodembeheer Limburg. Het BBP dient als toetsingskader bij het uitvoeren van bodemonderzoeken in het kader van herinrichtingprojecten, saneringen en andere taken van de gemeente. De onderzoekslocatie valt in dit BBP in zone buitengebied Noord voor de bovengrond en in zone buitengebied Noord voor de ondergrond. Voor deze zone zijn geen lokale achtergrondwaarden vastgesteld. Sinds de fusie van de gemeenten Roggel en Neer, Heythuysen, Haelen en Hunsel tot de gemeente Leudal is nog geen nieuw BBP vastgesteld voor het gebied waarbinnen de onderzoekslocatie valt. Rapportnummer: 08.RB618 Versiedatum: 18 december 2008 Blz.nr. 4 definitief

9 3 Uitgevoerd onderzoek 3.1 Onderzoeksopzet Op basis van de in 2.5 vastgestelde hypothese en onderzoeksstrategie is het volgende onderzoeksprogramma uitgevoerd: Tabel 3.1 Onderzoeksprogramma VELDWERK ANALYSES Boring tot Boring tot Peilbuis Bovengrond Ondergrond Grondwater Deellocatie (oppervlakte in m 2 ) 0,5 m-mv grondwater (filter m-mv) 1 Gehele locatie (circa 3 ha) x NENpakket 2x NENpakket 4x NENpakket Toelichting tabel: m-mv: meter min maaiveld NEN-pakket grond: 9 metalen (barium, cadmium, kobalt, koper, kwik, lood, molybdeen, nikkel, zink), PAK, PCB, minerale olie, organisch stof en lutum NEN-pakket grondwater: 9 metalen (barium, cadmium, kobalt, koper, kwik, lood, molybdeen, nikkel, zink), vluchtige aromatische koolwaterstoffen, vluchtige gehalogeneerde koolwaterstoffen, minerale olie Het onderzoek naar de aanwezigheid van asbest in de bodem heeft zich beperkt tot het doen van waarnemingen tijdens de locatie-inspectie en tijdens het boren. Dit asbestonderzoek is indicatief en valt niet onder het BRL SIKB 2000 certificaat. Een asbestonderzoek conform de NEN 5707 heeft geen onderdeel uitgemaakt van dit onderzoek. 3.2 Veldonderzoek en laboratoriumonderzoek CSO is door DNV gecertificeerd volgens ISO 9001, ISO en VCA**. CSO vestiging Maastricht is tevens gecertificeerd voor BRL SIKB 1000, BRL SIKB 2000 en BRL SIKB Voorts is CSO lid van de Vereniging Kwaliteitsborging Bodemonderzoek (VKB). De veldwerkzaamheden zijn uitgevoerd door van Vleuten Consult BV. onder het BRL SIKB 2000 certificaat (protocollen 2001 / 2002). Van Vleuten Consult BV. is voor de bovengenoemde protocollen erkend in het kader van de Kwalibo-regeling. De veldwerkzaamheden zijn op 27 november 2008 uitgevoerd door van Vleuten Consult BV. onder het BRL SIKB 2000 certificaat (protocol 2001) door de erkende veldwerkers de heren A. Franken en B. Minkels. De bemonstering van het grondwater is op 4 december 2008 uitgevoerd onder het BRL SIKB 2000 certificaat (protocol 2002) door de erkende veldwerker B. Minkels van Van Vleuten Consult. Aangezien de onderzoekslocatie geen eigendom is van CSO, Van Vleuten Consult, of de overige aan deze bedrijven gelieerde ondernemingen binnen de holding Karnel, wordt voldaan aan de eisen van onafhankelijkheid uit de BRL SIKB Tijdens de uitvoering van het veldwerk zijn geen kritieke afwijkingen opgetreden van de protocollen beschreven in de BRL SIKB De verrichte boringen en peilbuizen zijn ingemeten ten opzichte van een vast punt en op de tekening van bijlage 2 weergegeven. Rapportnummer: 08.RB618 Versiedatum: 18 december 2008 Blz.nr. 5 definitief

10 Bij de uitvoering van het veldwerk is de volgende algemene strategie gehanteerd: wanneer zintuiglijke verontreinigingen zijn aangetroffen, zijn de boringen (indien mogelijk) doorgezet tot 0,5 meter beneden de zintuiglijke verontreiniging; bemonstering heeft plaatsgevonden van trajecten van maximaal 0,5 meter, waarbij bodemmateriaal uit zintuiglijk verschillende bodemlagen (op basis van textuur of verontreinigingsgraad) niet met elkaar is vermengd; om gezondheidsredenen zijn tijdens het veldonderzoek geen actieve geurwaarnemingen verricht. Om de eventuele aanwezigheid van vluchtige verbindingen in de bodem tijdens het veldonderzoek toch te kunnen detecteren is gebruik gemaakt van mobiele koolwaterstofdetectors (type ACTA) en/of olie-watertesten; het grondwater is circa één week na plaatsing van de peilbuizen bemonsterd; de zuurgraad (ph) en geleidbaarheid (EC) van het grondwater zijn voorafgaand aan de grondwaterbemonstering in het veld gemeten; de monsters zijn op de voorgeschreven wijze geconserveerd. De chemische analyses zijn uitgevoerd door ALcontrol Laboratories te Hoogvliet. Dit laboratorium is geaccrediteerd conform de IEC en gecertificeerd volgens ISO 9001 door Lloyd s Register Quality Assurance. Daarnaast is ALcontrol Laboratories AS3000 gecertificeerd. De grond- en grondwatermonsters in dit onderzoek zijn zover van toepassing geanalyseerd conform de AS3000 (zie bijlage 4a en 4b). De selectie van de bodemmonsters heeft plaatsgevonden op basis van zintuiglijke waarnemingen en herkomst. Rapportnummer: 08.RB618 Versiedatum: 18 december 2008 Blz.nr. 6 definitief

11 4 Resultaten 4.1 Veldonderzoek Veldonderzoek grond Het opgeboorde materiaal is beoordeeld op kleur, textuur, bijmenging(en) en eventuele bijzonderheden. De boorprofielbeschrijvingen zijn opgenomen in bijlage 3. Bodemopbouw Op basis van de boorprofielen kan worden gesteld dat binnen het gehele onderzoeksgebied de bovengrond (0 0,5 m -mv) bestaat uit zwak humeus, zwak siltig, matig fijn zand. De ondergrond tot ca. 5 m-mv bestaat uit zwak siltig, zeer fijn zand. De hierboven beschreven waarnemingen bevestigen de bodemopbouw zoals beschreven in 2.4. Zintuiglijke waarnemingen Tijdens de veldwerkzaamheden zijn in het opgeboorde bodemmateriaal geen bodemvreemde bijmengingen aangetroffen die kunnen duiden op de mogelijke aanwezigheid van een bodemverontreiniging. Tijdens het veldwerk is specifiek aandacht besteed aan de aanwezigheid van asbest aan het maaiveld en in het opgeboorde bodemmateriaal. Daarbij is zowel aan het maaiveld als in het opgeboorde bodemmateriaal geen asbestverdacht materiaal waargenomen Grondwater De in het veld gemeten zuurgraad (Ec) en geleidbaarheid (ph) van het grondwater zijn niet afwijkend voor de regio. De grondwaterstand is aangetroffen op ca. 3,5 m-mv. De gemeten Ec en ph waarden staan vermeld in tabel 4.2. Rapportnummer: 08.RB618 Versiedatum: 18 december 2008 Blz.nr. 7 definitief

12 4.2 Laboratoriumonderzoek De analyseresultaten zijn getoetst aan de door het Ministerie van VROM vastgestelde achtergronden interventiewaarden voor grond en de streef- en interventiewaarden voor grondwater. De achtergrondwaarden voor grond (AW2000) zijn vastgelegd in de Regeling bodemkwaliteit. De interventiewaarden voor grond en de streef- en interventiewaarden voor grondwater zijn vastgelegd in de Circulaire Bodemsanering 2006, zoals gewijzigd per 1 oktober 2008 (Staatscourant nr. 131, d.d. 10 juli 2008 en de rectificaties in nr. 134 d.d. 15 juli 2008 en nr. 147 d.d. 1 augustus 2008). De betekenis van deze waarden is als volgt: Achtergrondwaarde grond / streefwaarde grondwater: bij een gehalte lager dan de achtergrondwaarde voor grond en de streefwaarde voor grondwater wordt gesproken over niet verontreinigde bodem. Wanneer een gemeten gehalte de achtergrondwaarde of de streefwaarde overschrijdt, wordt gesproken over een licht verhoogd gehalte of een lichte verontreiniging; tussenwaarde (criterium voor nader onderzoek): dit is het gemiddelde van de achtergrondof streefwaarde en de interventiewaarde. Overschrijding van de tussenwaarde wordt een matig verhoogd gehalte of matige verontreiniging genoemd; interventiewaarde: wanneer een gemeten gehalte hoger is dan de interventiewaarde wordt gesproken over een sterke verontreiniging of sterk verhoogd gehalte. Voor een nadere toelichting wordt verwezen naar bijlage 5. Voor grondmonsters zijn de achtergronden interventiewaarden gecorrigeerd voor het gehalte organische stof en lutum, welke in het laboratorium zijn vastgesteld. De (gecorrigeerde) toetsingswaarden zijn opgenomen in bijlage Resultaten grond De analysecertificaten van de grondmonsters zijn opgenomen in bijlage 4a. In onderstaande tabel zijn uitsluitend de resultaten van de analyses weergegeven waarbij verhoogde gehaltes zijn aangetoond. Tabel 4.1 monsternummer (boringen) Overzicht resultaten chemische analyses grond dieptetraject (m -mv) zintuiglijk Resultaat afwijkende waarneming parameter concentratie (mg / kg d.s., tenzij anders weergegeven) toetsing Wbb toetsing max. waarden BG1 (1, 3, 10, 0,0-0,5 - cadmium 0,4 11, 16) Toelichting: - : geen bijmenging + : sporen van of zwakke mate van bijmenging (massapercentage bijmenging < 5%); ++ : matige mate van bijmenging (5% massapercentage bijmengingmate < 15%); +++ : sterke mate van bijmenging (15% massapercentage bijmengingmate < 50%); ++++ : 50% massapercentage bodemvreemd materiaal < 80%; : massapercentage bodemvreemd materiaal 80%; Wbb Wet bodembescherming (streef- en interventiewaarden); >MW het gehalte is groter dan de maximale waarde voor de Bodemkwaliteitsklasse wonen het gehalte is groter dan de achtergrondwaarde (of de detectiegrens, indien deze hoger is) en kleiner dan of gelijk aan het gemiddelde van de achtergrond- en interventiewaarde; het gehalte is groter dan het gemiddelde van de achtergrond- en interventiewaarde en kleiner dan of gelijk aan de interventiewaarde; het gehalte is groter dan de interventiewaarde; concentratie kleiner dan maximale waarde voor wonen concentratie groter dan maximale waarde voor wonen Rapportnummer: 08.RB618 Versiedatum: 18 december 2008 Blz.nr. 8 definitief

13 4.2.2 Resultaten grondwater De analysecertificaten van de grondwatermonsters zijn opgenomen in bijlage 3b. In onderstaande tabel 4.2 zijn de resultaten van de analyses en van de toetsing aan de S-, T- en I-waarden weergegeven. In de tabel zijn alleen de resultaten opgenomen welke de toetswaarden overschrijden. Tabel 4.2 peilbuis nummer Overzicht resultaten chemische analyses grondwater filter stelling (m-mv) gws (m-mv) zuurgraad (ph) soortelijke geleiding (µs/m) resultaat parameter concentratie (µg/l) 21 4,0 5,0 3,50 5, barium 100 cadmium 3,5 nikkel 26 zink ,0 5,0 3,65 4, cadmium 2,7 nikkel ,0 5,0 3,40 5, cadmium 2,6 nikkel 28 zink ,0 5,0 3,40 5,2 602 barium 90 cadmium 0,86 toetsing wbb toelichting: gws grondwaterstand Wbb Wet bodembescherming; het gehalte is groter dan de streefwaarde (of de detectiegrens, indien deze hoger is) en kleiner dan of gelijk aan het gemiddelde van de streef- en interventiewaarde; het gehalte is groter dan het gemiddelde van de streef- en interventiewaarde en kleiner dan of gelijk aan de interventiewaarde; het gehalte is groter dan de interventiewaarde; - het gehalte is kleiner of gelijk aan de streefwaarde Afwijkingen Bij analyse van het grondwater uit peilbuis 02 heeft het laboratorium een sterk verhoogde concentratie vinylchloride en matig verhoogde concentraties dichloorethenen gemeten. Dit resultaat werd ten zeerste in twijfel getrokken aangezien uit het uitgevoerde vooronderzoek geen potentiële bron voor deze stof naar voren is gekomen. Het laboratorium is derhalve verzocht het resultaat te verifiëren (kwaliteitsvraag). Uit de kwaliteitscontrole is gebleken dat het grondwatermonster dat voorafgaand aan het grondwatermonster uit peilbuis 02 is geanalyseerd zeer sterk was verontreinigd met de genoemde stoffen. Derhalve is een heranalyse van het grondwater uitgevoerd waarbij voor de genoemde stoffen geen verhoogde concentraties meer werden vastgesteld. Een kopie van de kwaliteitsvraag en het antwoord van het laboratorium is opgenomen in bijlage 4b. Rapportnummer: 08.RB618 Versiedatum: 18 december 2008 Blz.nr. 9 definitief

14 5 Evaluatie onderzoeksresultaten In dit gebied is de hypothese onverdacht getoetst. Uit het bodemonderzoek is het volgende gebleken: de bodem bevat geen bodemvreemde bijmengingen in zowel de boven- als in de ondergrond; aan het maaiveld en in het opgeboorde bodemmateriaal zijn geen asbesthoudende materialen aangetroffen; lokaal overschrijdt de concentratie cadmium marginaal de achtergrondwaarde maar niet de Maximale Waarde Wonen; in de ondergrond zijn voor de geanalyseerde parameters geen overschrijdingen van de achtergrondwaarden aangetoond; het grondwater in het onderzoeksgebied is overal licht, en lokaal matig verontreinigd met zware metalen; de hypothese onverdacht dient gezien de licht verhoogde concentraties in de grond en in het grondwater formeel te worden verworpen. Verklaring verhoogde concentraties cadmium en zink in het grondwater Het onderzoeksgebied en een groot gedeelte van de directe omgeving heeft een agrarisch karakter. Op de akkers worden gewassen zoals maïs, bieten en wortels verbouwd. Het is bekend dat de bodem ter plaatse van deze teelten intensief wordt bemest en dat deze mest vaak hoge concentraties zware metalen (dierlijke mest met name koper en zink, kunstmest met name cadmium) bevat. Tevens heeft dierlijke mest een hoge zuurgraad. Metalen spoelen in een zure zandgrond snel uit naar het grondwater. Daarnaast kunnen van nature in de zandgrond aanwezige zware metalen uit de grond vrijkomen als de grond wordt bemest met nitraat- en fosfaatrijke mest (verdringingseffect). Deze ionen verdringen de aan de vaste bodemdeeltjes gebonden metaalionen, spoelen uit en belasten het grondwater. Na bemesting van het land ontstaat in de bodem een proces genaamd denitrificatie. Bij denitrificatie met sulfiden treden milieubelastende milieueffecten op in de vorm van een toename van de concentraties van sulfaat en mogelijke toename van de concentraties van ijzer en sporenelementen zoals arseen, nikkel, kobalt en zink. Verklaring verhoogde concentraties nikkel in het grondwater In Noord- en Midden-Limburg worden verhoogde nikkelgehalten aangetroffen in het (freatisch) grondwater evenals in waterbodems. Het voorkomen van deze verhoogde nikkelconcentraties in het grondwater houdt vermoedelijk verband met plaatselijke oxidatie van pyriet. Bij de oxidatie van pyriet kan nikkel, als één van de sporenelementen, in oplossing gaan. De geconstateerde verhoging van nikkelgehalten in het grondwater heeft in dat geval een natuurlijke oorsprong (Tauw, Diffuse verontreiniging in de provincie Limburg, Deventer, november 1995). Dit proces wordt bevorderd door een zuurder milieu (wat ter plaatse van de onderzoekslocatie het geval is). Uit het uitgevoerde bodemonderzoek concluderen wij het volgende ten aanzien van het grondwater: het grondwater is in het onderzoeksgebied verontreinigd met zware metalen, het gaat doorgaans om een lichte verontreiniging. Deze verontreinigingen bevestigen in grote lijnen het te verwachten beeld; de grondwaterverontreiniging is diffuus en vermoedelijk gerelateerd aan het huidige gebruik (o.a. akkerbouw met intensieve bemesting). De verontreiniging is betrekkelijk homogeen verdeeld en er is dan ook geen aanleiding tot het uitvoeren van een nader onderzoek naar de omvang ervan. Rapportnummer: 08.RB618 Versiedatum: 18 december 2008 Blz.nr. 10 definitief

15 Beleid provincie Limburg Voor de zandige gronden in Midden- en Noord-Limburg waar door verzuring grondwaterverontreinigingen voorkomen met zware metalen in uiteenlopende concentraties en in een willekeurige verspreiding hanteert provincie Limburg het volgende beleid (voorlopig gebaseerd op het direct in contact komen met verontreinigd grondwater): door het uitvoeren van een bodemonderzoek inclusief grondwateronderzoek moet worden aangetoond dat geen sprake is van een lokale verontreinigingsbron; bij de toekomstige functie van het gebied mag geen contact voorkomen met het grondwater (bijvoorbeeld kantoren, bedrijven). Onderhavige onderzoekslocatie voldoet aan beide bovenstaande criteria. Dit betekent dat de voorgenomen bestemmingswijziging in overeenstemming is met het door provincie Limburg gevoerde beleid. Rapportnummer: 08.RB618 Versiedatum: 18 december 2008 Blz.nr. 11 definitief

16 6 Conclusies en aanbevelingen Uit het uitgevoerde bodemonderzoek blijkt dat de milieuhygiënische kwaliteit van de bodem in het gehele plangebied voldoet aan de kwaliteitseisen die hieraan worden gesteld, zijnde de Maximale Waarden voor Wonen. Rapportnummer: 08.RB618 Versiedatum: 18 december 2008 Blz.nr. 12 definitief

17 Bijlage 1: Regionale ligging onderzoekslocatie Rapportnummer: 08.RB618

18

19 Bijlage 2: Overzichtstekening met ligging boorpunten Rapportnummer: 08.RB618

20

21 Bijlage 3: Boorprofielbeschrijvingen en veldverslag Rapportnummer: 08.RB618

22 Legenda (conform NEN 5104) grind klei geur Grind, siltig Klei, zwak siltig geen geur zwakke geur Grind, zwak zandig Klei, matig siltig matige geur sterke geur Grind, matig zandig Klei, sterk siltig uiterste geur Grind, sterk zandig Klei, uiterst siltig olie geen olie-water reactie zwakke olie-water reactie Grind, uiterst zandig Klei, zwak zandig matige olie-water reactie sterke olie-water reactie Klei, matig zandig uiterste olie-water reactie zand Zand, kleiïg Klei, sterk zandig p.i.d.-waarde >0 >1 Zand, zwak siltig Zand, matig siltig leem Leem, zwak zandig >10 >100 >1000 >10000 Zand, sterk siltig Leem, sterk zandig monsters Zand, uiterst siltig geroerd monster overige toevoegingen ongeroerd monster zwak humeus veen Veen, mineraalarm matig humeus overig bijzonder bestanddeel Veen, zwak kleiïg sterk humeus Gemiddeld hoogste grondwaterstand grondwaterstand Veen, sterk kleiïg zwak grindig Gemiddeld laagste grondwaterstand slib Veen, zwak zandig matig grindig water Veen, sterk zandig sterk grindig peilbuis blinde buis casing hoogste grondwaterstand gemiddelde grondwaterstand laagste grondwaterstand bentoniet afdichting filter

23 Bijlage 3: Boorprofielen Boring: 01 Datum: ,00 0,50 1 0,00 0,50 akker akker, Zand, matig fijn, zwak siltig, zwak humeus, donkerbruin Boring: Pb02 Datum: ,00 0, ,00 0,50 akker akker, Zand, matig fijn, zwak siltig, donkerbruin Zand, zeer fijn, zwak siltig, oranjegeel 1,00 3 1,00 Zand, zeer fijn, zwak siltig, oranjegeel 1,50 4 1,50 Zand, zeer fijn, zwak siltig, oranjegeel 2,00 2,00 Zand, zeer fijn, zwak siltig, oranjegeel 2,50 2,50 Zand, zeer fijn, zwak siltig, oranjegeel 3,00 3,00 Zand, zeer fijn, zwak siltig, oranjegeel 3,50 3,50 Zand, zeer fijn, zwak siltig, oranjegeel 4,00 4,00 Zand, zeer fijn, zwak siltig, oranjegeel 4,50 4,50 Zand, zeer fijn, zwak siltig, oranjegeel 5,00 5,00 Boring: 03 Datum: ,00 0,50 1 0,00 0,50 akker akker, Zand, matig fijn, zwak siltig, zwak humeus, donkerbruin Boring: 04 Datum: ,00 0,50 1 0,00 0,50 akker akker, Zand, matig fijn, zwak siltig, zwak humeus, donkerbruin Projectnaam: Heythuyserweg te Heythuysen Projectcode: 08B179 getekend volgens NEN 5104

24 Bijlage 3: Boorprofielen Boring: Pb05 Datum: ,00 0, ,00 0,50 akker akker, Zand, matig fijn, zwak siltig, zwak humeus, donkerbruin Zand, zeer fijn, zwak siltig, lichtbruin Boring: 06 Datum: ,00 0,50 1 0,00 0,50 akker akker, Zand, matig fijn, zwak siltig, zwak humeus, donkerbruin 1,00 3 1,00 Zand, zeer fijn, zwak siltig, wit 1,50 4 1,50 Zand, zeer fijn, zwak siltig, wit 2,00 2,00 Zand, zeer fijn, zwak siltig, wit 2,50 3,00 2,50 2,70 3,00 Zand, zeer fijn, zwak siltig, wit Zand, zeer fijn, zwak siltig, lichtgeel Zand, zeer fijn, zwak siltig, lichtgeel 3,50 3,50 Zand, zeer fijn, zwak siltig, lichtgeel 4,00 4,00 Zand, zeer fijn, zwak siltig, lichtgeel 4,50 4,50 Zand, zeer fijn, zwak siltig, lichtgeel 5,00 5,00 Boring: 07 Datum: ,00 0,50 1 0,00 0,50 akker akker, Zand, matig fijn, zwak siltig, zwak humeus, donkerbruin Boring: 08 Datum: ,00 0, ,00 0,50 akker akker, Zand, matig fijn, zwak siltig, zwak humeus, donkerbruin Zand, matig fijn, matig siltig, zwak roesthoudend, oranje 1,00 3 1,00 Zand, zeer fijn, zwak siltig, geel 1,50 4 1,50 Zand, zeer fijn, zwak siltig, geel 2,00 2,00 Projectnaam: Heythuyserweg te Heythuysen Projectcode: 08B179 getekend volgens NEN 5104

25 Bijlage 3: Boorprofielen Boring: 09 Datum: ,00 0,50 1,00 1, ,00 0,50 0,70 1,20 akker akker, Zand, matig fijn, zwak siltig, zwak humeus, donkerbruin Zand, matig fijn, zwak siltig, zwak humeus, donkerbruin Zand, zeer fijn, zwak siltig, geel Zand, zeer fijn, zwak siltig, geel Boring: 10 Datum: ,00 0,50 1 0,00 0,50 akker akker, Zand, matig fijn, zwak siltig, zwak humeus, donkerbruin 1,70 2,00 5 2,00 Zand, zeer fijn, zwak siltig, geel Boring: 11 Datum: ,00 0,50 1 0,00 0,50 akker akker, Zand, matig fijn, zwak siltig, zwak humeus, donkerbruin Boring: 12 Datum: ,00 0,50 1 0,00 0,50 akker akker, Zand, matig fijn, zwak siltig, zwak humeus, donkerbruin Projectnaam: Heythuyserweg te Heythuysen Projectcode: 08B179 getekend volgens NEN 5104

26 Bijlage 3: Boorprofielen Boring: 13 Datum: ,00 0,50 1 0,00 0,50 akker akker, Zand, matig fijn, zwak siltig, zwak humeus, donkerbruin Boring: 14 Datum: ,00 0,50 1 0,00 0,50 akker akker, Zand, matig fijn, zwak siltig, zwak humeus, donkerbruin Boring: 15 Datum: ,00 0,50 1 0,00 0,50 akker akker, Zand, matig fijn, zwak siltig, zwak humeus, donkerbruin Boring: 16 Datum: ,00 0,50 1 0,00 0,50 akker akker, Zand, matig fijn, zwak siltig, zwak humeus, donkerbruin Projectnaam: Heythuyserweg te Heythuysen Projectcode: 08B179 getekend volgens NEN 5104

27 Bijlage 3: Boorprofielen Boring: 17 Datum: ,00 0,50 1 0,00 0,50 akker akker, Zand, matig fijn, zwak siltig, zwak humeus, donkerbruin Boring: 18 Datum: ,00 0, ,00 0,50 akker akker, Zand, matig fijn, zwak siltig, zwak humeus, donkerbruin Zand, matig fijn, zwak siltig, geel 1,00 1,50 2, ,00 1,20 1,70 2,00 Zand, zeer fijn, matig siltig, zwak roesthoudend, grijsoranje Zand, zeer fijn, zwak siltig, geel Zand, zeer fijn, zwak siltig, geel Boring: 19 Datum: ,00 0,50 1 0,00 0,50 akker akker, Zand, matig fijn, zwak siltig, zwak humeus, donkerbruin Boring: 20 Datum: ,00 0,50 1 0,00 0,50 akker akker, Zand, matig fijn, zwak siltig, zwak humeus, donkerbruin Projectnaam: Heythuyserweg te Heythuysen Projectcode: 08B179 getekend volgens NEN 5104

28 Bijlage 3: Boorprofielen Boring: Pb21 Datum: ,00 0, ,00 0,50 akker akker, Zand, matig fijn, zwak siltig, zwak humeus, donkerbruin Zand, matig fijn, zwak siltig, donkerbruin Boring: 22 Datum: ,00 0,50 1 0,00 0,50 akker akker, Zand, matig fijn, zwak siltig, zwak humeus, donkerbruin 1,00 3 1,00 Zand, zeer fijn, zwak siltig, lichtgeel 1,50 4 1,50 Zand, zeer fijn, zwak siltig, geeloranje 2,00 2,00 Zand, zeer fijn, zwak siltig, geeloranje 2,50 2,50 Zand, zeer fijn, zwak siltig, geeloranje 3,00 3,00 Zand, zeer fijn, zwak siltig, geeloranje 3,50 3,50 Zand, zeer fijn, zwak siltig, geeloranje 4,00 4,00 Zand, zeer fijn, zwak siltig, geeloranje 4,50 4,50 Zand, zeer fijn, zwak siltig, geeloranje 5,00 5,00 Boring: 23 Datum: ,00 0,50 1 0,00 0,50 akker akker, Zand, matig fijn, zwak siltig, zwak humeus, donkerbruin Boring: 24 Datum: ,00 0,50 1 0,00 0,50 akker akker, Zand, matig fijn, zwak siltig, zwak humeus, donkerbruin Projectnaam: Heythuyserweg te Heythuysen Projectcode: 08B179 getekend volgens NEN 5104

29 Bijlage 3: Boorprofielen Boring: 25 Datum: ,00 0,50 1 0,00 0,50 akker akker, Zand, matig fijn, zwak siltig, zwak humeus, donkerbruin Boring: 26 Datum: ,00 0,50 1 0,00 0,50 akker akker, Zand, matig fijn, zwak siltig, zwak humeus, donkerbruin Boring: Pb27 Datum: ,00 0,50 1,00 1, ,00 0,50 0,70 1,00 1,50 akker akker, Zand, matig fijn, zwak siltig, zwak humeus, donkerbruin Zand, matig fijn, zwak siltig, donkerbruin Zand, zeer fijn, zwak siltig, lichtgeel Zand, zeer fijn, matig siltig, zwak roesthoudend, oranjegeel Zand, zeer fijn, zwak siltig, lichtgeel Boring: 28 Datum: ,00 0,50 1 0,00 0,50 akker akker, Zand, matig fijn, zwak siltig, zwak humeus, donkerbruin 2,00 2,00 Zand, zeer fijn, zwak siltig, lichtgeel 2,50 2,50 Zand, zeer fijn, zwak siltig, lichtgeel 3,00 3,00 Zand, zeer fijn, zwak siltig, lichtgeel 3,50 3,50 Zand, zeer fijn, zwak siltig, lichtgeel 4,00 4,00 Zand, zeer fijn, zwak siltig, lichtgeel 4,50 4,50 Zand, zeer fijn, zwak siltig, lichtgeel 5,00 5,00 Projectnaam: Heythuyserweg te Heythuysen Projectcode: 08B179 getekend volgens NEN 5104

30 Bijlage 3: Boorprofielen Boring: 29 Datum: ,00 0, ,00 0,50 akker akker, Zand, matig fijn, zwak siltig, zwak humeus, donkerbruin Zand, matig fijn, zwak siltig, bruin 1,00 3 1,00 Zand, matig fijn, zwak siltig, grijsgeel 1,50 4 1,50 Zand, zeer fijn, zwak siltig, geel 2,00 2,00 Projectnaam: Heythuyserweg te Heythuysen Projectcode: 08B179 getekend volgens NEN 5104

31

32

33

34 Bijlage 4a: Analysecertificaten grond Rapportnummer: 08.RB618

35 ALcontrol B.V. Steenhouwerstraat AG Hoogvliet Tel.: (010) Fax: (010) Analyserapport C.S.O. MAASTRICHT ir. B.P.J.E. Gubbels Postbus BH MAASTRICHT Blad 1 van 6 Uw projectnaam : Heythuyserweg te Heythuysen Uw projectnummer : 08B179 ALcontrol rapportnummer : , versie nummer: 1 Hoogvliet, Geachte heer/mevrouw, Hierbij ontvangt u de analyse resultaten van het laboratoriumonderzoek ten behoeve van uw project 08B179. Het onderzoek werd uitgevoerd conform uw opdracht. De door u aangegeven omschrijvingen voor de monsters en het project zijn overgenomen in dit analyserapport. Het onderzoek is, met uitzondering van eventueel uitbesteed onderzoek, uitgevoerd door ALcontrol Laboratories, gevestigd aan de Steenhouwerstraat 15 in Hoogvliet (NL). Dit analyserapport bestaat inclusief bijlagen uit 6 pagina's. Alle bijlagen maken onlosmakelijk onderdeel uit van het rapport. Alleen vermenigvuldiging van het hele rapport is toegestaan. Uitgebreide informatie over de door ons gehanteerde analysemethoden kunt u terugvinden in onze informatiegids. Mocht u vragen en/of opmerkingen hebben naar aanleiding van dit rapport, bijvoorbeeld als u nadere informatie nodig heeft over de meetonzekerheid van de analyseresultaten in dit rapport, dan verzoeken wij u vriendelijk contact op te nemen met de afdeling Customer Support. Wij vertrouwen er op u met deze informatie van dienst te zijn. Hoogachtend, drs. J.H.F. van der Wart Managing Director Environmental ALCONTROL B.V. IS GEACCREDITEERD VOLGENS DE DOOR DE RAAD VOOR ACCREDITATIE GESTELDE CRITERIA VOOR TESTLABORATORIA CONFORM ISO/IEC 17025:2005 ONDER NR. L 028 AL ONZE WERKZAAMHEDEN WORDEN UITGEVOERD ONDER DE ALGEMENE VOORWAARDEN GEDEPONEERD BIJ DE KAMER VAN KOOPHANDEL EN FABRIEKEN TE ROTTERDAM INSCHRIJVING HANDELSREGISTER: KVK ROTTERDAM

36 C.S.O. MAASTRICHT ir. B.P.J.E. Gubbels Analyserapport Blad 2 van 6 Projectnaam Projectnummer Rapportnummer Heythuyserweg te Heythuysen 08B Orderdatum Startdatum Rapportagedatum Analyse Eenheid Q droge stof gew.-% S gewicht artefacten g S <1 <1 <1 <1 <1 aard van de artefacten g S Geen Geen Geen Geen Geen organische stof (gloeiverlies) % vd DS S KORRELGROOTTEVERDELING lutum (bodem) % vd DS S METALEN barium mg/kgds S <20 <20 <20 <20 22 cadmium mg/kgds S 0.4 <0.35 <0.35 <0.35 <0.35 kobalt mg/kgds S <3 <3 <3 <3 <3 koper mg/kgds S < <10 <10 kwik mg/kgds S <0.10 <0.10 <0.10 <0.10 <0.10 lood mg/kgds S <13 <13 molybdeen mg/kgds S <1.5 <1.5 <1.5 <1.5 <1.5 nikkel mg/kgds S <5 <5 <5 <5 <5 zink mg/kgds S <20 <20 POLYCYCLISCHE AROMATISCHE KOOLWATERSTOFFEN naftaleen mg/kgds S <0.01 <0.01 <0.01 <0.01 <0.01 fenantreen mg/kgds S <0.01 <0.01 <0.01 antraceen mg/kgds S <0.01 <0.01 <0.01 <0.01 <0.01 fluoranteen mg/kgds S <0.01 <0.01 benzo(a)antraceen mg/kgds S <0.01 <0.01 chryseen mg/kgds S <0.01 <0.01 benzo(k)fluoranteen mg/kgds S <0.01 <0.01 benzo(a)pyreen mg/kgds S <0.01 <0.01 benzo(ghi)peryleen mg/kgds S <0.01 <0.01 indeno(1,2,3-cd)pyreen mg/kgds S <0.01 <0.01 pak-totaal (10 van VROM) mg/kgds S ) ) ) <0.1 1) <0.1 1) pak-totaal (10 van VROM) (0.7 factor) mg/kgds S ) ) ) ) ) POLYCHLOORBIFENYLEN (PCB) PCB 28 µg/kgds S <2 <2 <2 <2 <2 PCB 52 µg/kgds S <2 <2 <2 <2 <2 PCB 101 µg/kgds S <2 <2 <2 <2 <2 De met S gemerkte analyses zijn geaccrediteerd en vallen onder de AS3000 erkenning door de ministeries VROM en V&W. Overige accreditaties zijn gemerkt met een Q. Nummer Monstersoort Monsterspecificatie Grond (AS3000) Grond (AS3000) Grond (AS3000) Grond (AS3000) Grond (AS3000) BG1 03 (0-50) 01 (0-50) 10 (0-50) 11 (0-50) 16 (0-50) BG2 07 (0-50) 06 (0-50) 04 (0-50) 13 (0-50) 14 (0-50) 20 (0-50) 23 (0-50) BG3 Pb27 (0-50) 19 (0-50) 24 (0-50) 25 (0-50) 29 (0-50) OG1 Pb05 ( ) Pb02 (50-100) 09 (70-120) 18 ( ) 18 ( ) OG2 Pb21 ( ) Pb27 ( ) 08 (50-100) 29 ( ) ALCONTROL B.V. IS GEACCREDITEERD VOLGENS DE DOOR DE RAAD VOOR ACCREDITATIE GESTELDE CRITERIA VOOR TESTLABORATORIA CONFORM ISO/IEC 17025:2005 ONDER NR. L 028 Paraaf : AL ONZE WERKZAAMHEDEN WORDEN UITGEVOERD ONDER DE ALGEMENE VOORWAARDEN GEDEPONEERD BIJ DE KAMER VAN KOOPHANDEL EN FABRIEKEN TE ROTTERDAM INSCHRIJVING HANDELSREGISTER: KVK ROTTERDAM

37 C.S.O. MAASTRICHT ir. B.P.J.E. Gubbels Analyserapport Blad 3 van 6 Projectnaam Projectnummer Rapportnummer Heythuyserweg te Heythuysen 08B Orderdatum Startdatum Rapportagedatum Analyse Eenheid Q PCB 118 µg/kgds S <2 <2 <2 <2 <2 PCB 138 µg/kgds S <2 <2 <2 <2 <2 PCB 153 µg/kgds S <2 <2 <2 <2 <2 PCB 180 µg/kgds S <2 <2 <2 <2 <2 som PCB (7) µg/kgds S <14 <14 <14 <14 <14 som PCB (7) (0.7 factor) µg/kgds S 9.8 2) 9.8 2) 9.8 2) 9.8 2) 9.8 2) MINERALE OLIE fractie C10 - C12 mg/kgds <5 <5 <5 <5 <5 fractie C12 - C22 mg/kgds <5 <5 <5 <5 <5 fractie C22 - C30 mg/kgds <5 <5 <5 <5 <5 fractie C30 - C40 mg/kgds <5 <5 <5 <5 <5 totaal olie C10 - C40 mg/kgds S <20 <20 <20 <20 <20 De met S gemerkte analyses zijn geaccrediteerd en vallen onder de AS3000 erkenning door de ministeries VROM en V&W. Overige accreditaties zijn gemerkt met een Q. Nummer Monstersoort Monsterspecificatie Grond (AS3000) Grond (AS3000) Grond (AS3000) Grond (AS3000) Grond (AS3000) BG1 03 (0-50) 01 (0-50) 10 (0-50) 11 (0-50) 16 (0-50) BG2 07 (0-50) 06 (0-50) 04 (0-50) 13 (0-50) 14 (0-50) 20 (0-50) 23 (0-50) BG3 Pb27 (0-50) 19 (0-50) 24 (0-50) 25 (0-50) 29 (0-50) OG1 Pb05 ( ) Pb02 (50-100) 09 (70-120) 18 ( ) 18 ( ) OG2 Pb21 ( ) Pb27 ( ) 08 (50-100) 29 ( ) ALCONTROL B.V. IS GEACCREDITEERD VOLGENS DE DOOR DE RAAD VOOR ACCREDITATIE GESTELDE CRITERIA VOOR TESTLABORATORIA CONFORM ISO/IEC 17025:2005 ONDER NR. L 028 Paraaf : AL ONZE WERKZAAMHEDEN WORDEN UITGEVOERD ONDER DE ALGEMENE VOORWAARDEN GEDEPONEERD BIJ DE KAMER VAN KOOPHANDEL EN FABRIEKEN TE ROTTERDAM INSCHRIJVING HANDELSREGISTER: KVK ROTTERDAM

38 C.S.O. MAASTRICHT ir. B.P.J.E. Gubbels Analyserapport Blad 4 van 6 Projectnaam Heythuyserweg te Heythuysen Orderdatum Projectnummer 08B179 Startdatum Rapportnummer Rapportagedatum Monster beschrijvingen 001 * De monstervoorbehandeling en analyses zijn uitgevoerd conform Accreditatieschema AS3000, dit geldt alleen voor de analyses die worden gerapporteerd met het "S" kenmerk. 002 * De monstervoorbehandeling en analyses zijn uitgevoerd conform Accreditatieschema AS3000, dit geldt alleen voor de analyses die worden gerapporteerd met het "S" kenmerk. 003 * De monstervoorbehandeling en analyses zijn uitgevoerd conform Accreditatieschema AS3000, dit geldt alleen voor de analyses die worden gerapporteerd met het "S" kenmerk. 004 * De monstervoorbehandeling en analyses zijn uitgevoerd conform Accreditatieschema AS3000, dit geldt alleen voor de analyses die worden gerapporteerd met het "S" kenmerk. 005 * De monstervoorbehandeling en analyses zijn uitgevoerd conform Accreditatieschema AS3000, dit geldt alleen voor de analyses die worden gerapporteerd met het "S" kenmerk. Voetnoten 1 De sommatie is een optelling van de ruwe waarden waarna de berekening heeft plaatsgevonden. 2 De sommatie na verrekening van de 0.7 factor conform AS3000 Paraaf : ALCONTROL B.V. IS GEACCREDITEERD VOLGENS DE DOOR DE RAAD VOOR ACCREDITATIE GESTELDE CRITERIA VOOR TESTLABORATORIA CONFORM ISO/IEC 17025:2005 ONDER NR. L 028 AL ONZE WERKZAAMHEDEN WORDEN UITGEVOERD ONDER DE ALGEMENE VOORWAARDEN GEDEPONEERD BIJ DE KAMER VAN KOOPHANDEL EN FABRIEKEN TE ROTTERDAM INSCHRIJVING HANDELSREGISTER: KVK ROTTERDAM

39 C.S.O. MAASTRICHT ir. B.P.J.E. Gubbels Analyserapport Blad 5 van 6 Projectnaam Heythuyserweg te Heythuysen Orderdatum Projectnummer 08B179 Startdatum Rapportnummer Rapportagedatum Analyse Monstersoort Relatie tot norm droge stof Grond (AS3000) Grond: gelijkwaardig aan NEN-ISO 11465, conform CMA/2/II/A. Grond (AS3000): conform AS gewicht artefacten Grond (AS3000) Conform AS3000, NEN 5709 aard van de artefacten Grond (AS3000) Idem organische stof (gloeiverlies) Grond (AS3000) Grond/Puin: gelijkwaardig aan NEN Grond (AS3000): conform AS3010 lutum (bodem) Grond (AS3000) Grond: eigen methode. Grond (AS3000): conform AS barium Grond (AS3000) Conform AS3010-8, NEN 6966 ontsluiting: NEN 6961 cadmium Grond (AS3000) Idem kobalt Grond (AS3000) Idem koper Grond (AS3000) Idem kwik Grond (AS3000) Conform AS3010-8, NEN-ISO ontsluiting: NEN 6961 lood Grond (AS3000) Conform AS3010-8, NEN 6966 ontsluiting: NEN 6961 molybdeen Grond (AS3000) Idem nikkel Grond (AS3000) Idem zink Grond (AS3000) Idem naftaleen Grond (AS3000) Conform AS3010 fenantreen Grond (AS3000) Conform AS antraceen Grond (AS3000) Idem fluoranteen Grond (AS3000) Idem benzo(a)antraceen Grond (AS3000) Idem chryseen Grond (AS3000) Idem benzo(k)fluoranteen Grond (AS3000) Idem benzo(a)pyreen Grond (AS3000) Idem benzo(ghi)peryleen Grond (AS3000) Idem indeno(1,2,3-cd)pyreen Grond (AS3000) Idem pak-totaal (10 van VROM) Grond (AS3000) Idem pak-totaal (10 van VROM) (0.7 factor) Grond (AS3000) PCB 28 Grond (AS3000) Conform AS3020 Idem PCB 52 Grond (AS3000) Idem PCB 101 Grond (AS3000) Idem PCB 118 Grond (AS3000) Idem PCB 138 Grond (AS3000) Idem PCB 153 Grond (AS3000) Idem PCB 180 Grond (AS3000) Idem som PCB (7) Grond (AS3000) Idem som PCB (7) (0.7 factor) Grond (AS3000) Idem totaal olie C10 - C40 Grond (AS3000) Conform AS Paraaf : ALCONTROL B.V. IS GEACCREDITEERD VOLGENS DE DOOR DE RAAD VOOR ACCREDITATIE GESTELDE CRITERIA VOOR TESTLABORATORIA CONFORM ISO/IEC 17025:2005 ONDER NR. L 028 AL ONZE WERKZAAMHEDEN WORDEN UITGEVOERD ONDER DE ALGEMENE VOORWAARDEN GEDEPONEERD BIJ DE KAMER VAN KOOPHANDEL EN FABRIEKEN TE ROTTERDAM INSCHRIJVING HANDELSREGISTER: KVK ROTTERDAM

40 C.S.O. MAASTRICHT ir. B.P.J.E. Gubbels Analyserapport Blad 6 van 6 Projectnaam Heythuyserweg te Heythuysen Orderdatum Projectnummer 08B179 Startdatum Rapportnummer Rapportagedatum Monster Barcode Aanlevering Monstername Verpakking 001 Y ALC Y ALC Y ALC Y ALC Y ALC Y ALC Y ALC Y ALC Y ALC Y ALC Y ALC Y ALC Y ALC Y ALC Y ALC Y ALC Y ALC Y ALC Y ALC Y ALC Y ALC Y ALC Y ALC Y ALC Y ALC Y ALC201 Paraaf : ALCONTROL B.V. IS GEACCREDITEERD VOLGENS DE DOOR DE RAAD VOOR ACCREDITATIE GESTELDE CRITERIA VOOR TESTLABORATORIA CONFORM ISO/IEC 17025:2005 ONDER NR. L 028 AL ONZE WERKZAAMHEDEN WORDEN UITGEVOERD ONDER DE ALGEMENE VOORWAARDEN GEDEPONEERD BIJ DE KAMER VAN KOOPHANDEL EN FABRIEKEN TE ROTTERDAM INSCHRIJVING HANDELSREGISTER: KVK ROTTERDAM

41 Bijlage 4b: Analysecertificaten grondwater en kopie kwaliteitsvraag Rapportnummer: 08.RB618

42 ALcontrol B.V. Steenhouwerstraat AG Hoogvliet Tel.: (010) Fax: (010) Analyserapport C.S.O. MAASTRICHT ir. J.A.P. Wirtz Postbus BH MAASTRICHT Blad 1 van 6 Uw projectnaam : Heythuyserweg te Heythuysen Uw projectnummer : 08B179 ALcontrol rapportnummer : , versie nummer: 2 Hoogvliet, Geachte heer/mevrouw, Hierbij ontvangt u de analyse resultaten van het laboratoriumonderzoek ten behoeve van uw project 08B179. Het onderzoek werd uitgevoerd conform uw opdracht. De door u aangegeven omschrijvingen voor de monsters en het project zijn overgenomen in dit analyserapport. Het onderzoek is, met uitzondering van eventueel uitbesteed onderzoek, uitgevoerd door ALcontrol Laboratories, gevestigd aan de Steenhouwerstraat 15 in Hoogvliet (NL). Dit analyserapport bestaat inclusief bijlagen uit 6 pagina's. Alle bijlagen maken onlosmakelijk onderdeel uit van het rapport. Alleen vermenigvuldiging van het hele rapport is toegestaan. Uitgebreide informatie over de door ons gehanteerde analysemethoden kunt u terugvinden in onze informatiegids. Mocht u vragen en/of opmerkingen hebben naar aanleiding van dit rapport, bijvoorbeeld als u nadere informatie nodig heeft over de meetonzekerheid van de analyseresultaten in dit rapport, dan verzoeken wij u vriendelijk contact op te nemen met de afdeling Customer Support. Wij vertrouwen er op u met deze informatie van dienst te zijn. Hoogachtend, drs. J.H.F. van der Wart Managing Director Environmental ALCONTROL B.V. IS GEACCREDITEERD VOLGENS DE DOOR DE RAAD VOOR ACCREDITATIE GESTELDE CRITERIA VOOR TESTLABORATORIA CONFORM ISO/IEC 17025:2005 ONDER NR. L 028 AL ONZE WERKZAAMHEDEN WORDEN UITGEVOERD ONDER DE ALGEMENE VOORWAARDEN GEDEPONEERD BIJ DE KAMER VAN KOOPHANDEL EN FABRIEKEN TE ROTTERDAM INSCHRIJVING HANDELSREGISTER: KVK ROTTERDAM

43 C.S.O. MAASTRICHT ir. J.A.P. Wirtz Analyserapport Blad 2 van 6 Projectnaam Projectnummer Rapportnummer Heythuyserweg te Heythuysen 08B Orderdatum Startdatum Rapportagedatum Analyse Eenheid Q METALEN barium µg/l S 100 <45 <45 90 cadmium µg/l S kobalt µg/l S 5.3 <5 <5 5.1 koper µg/l S <15 <15 <15 <15 kwik µg/l S <0.05 <0.05 <0.05 <0.05 lood µg/l S <15 <15 <15 <15 molybdeen µg/l S <3.6 <3.6 <3.6 <3.6 nikkel µg/l S <15 zink µg/l S 530 <60 76 <60 VLUCHTIGE AROMATEN benzeen µg/l S <0.2 <0.2 <0.2 <0.2 tolueen µg/l S <0.3 <0.3 <0.3 <0.80 1) ethylbenzeen µg/l S <0.3 <0.3 <0.3 <0.3 o-xyleen µg/l S <0.1 <0.1 <0.1 <0.1 p- en m-xyleen µg/l S <0.2 <0.2 <0.2 <0.2 xylenen µg/l S <0.3 <0.3 <0.3 <0.3 xylenen (0.7 factor) µg/l S styreen µg/l S <0.3 <0.3 <0.3 <0.3 naftaleen µg/l S <0.05 <0.05 <0.05 <0.05 GEHALOGENEERDE KOOLWATERSTOFFEN 1,1-dichloorethaan µg/l S <0.6 <0.6 <0.6 <0.6 1,2-dichloorethaan µg/l S <0.6 <0.6 <0.6 <0.6 1,1-dichlooretheen µg/l S <0.1 <0.1 <0.1 <0.1 cis-1,2-dichlooretheen µg/l S <0.1 <0.1 <0.1 <0.1 trans-1,2-dichlooretheen µg/l S <0.1 <0.1 <0.1 <0.1 som (cis,trans) 1,2- dichloorethenen som (cis,trans) 1,2- dichloorethenen (0.7 factor) De met S gemerkte analyses zijn geaccrediteerd en vallen onder de AS3000 erkenning door de ministeries VROM en V&W. Overige accreditaties zijn gemerkt met een Q. Nummer Monstersoort Monsterspecificatie µg/l S <0.2 <0.2 <0.2 <0.2 µg/l S dichloormethaan µg/l S <0.2 <0.2 <0.2 <0.2 1,1-dichloorpropaan µg/l S <0.3 <0.3 <0.3 <0.3 1,2-dichloorpropaan µg/l S <0.3 <0.3 <0.3 <0.3 1,3-dichloorpropaan µg/l S <0.3 <0.3 <0.3 <0.3 som dichloorpropanen µg/l S <0.9 <0.9 <0.9 <0.9 som dichloorpropanen (0.7 factor) µg/l S tetrachlooretheen µg/l S <0.1 <0.1 <0.1 < Grondwater (AS3000) Grondwater (AS3000) Grondwater (AS3000) Grondwater (AS3000) Pb21.2 Pb21 ( ) Pb27.2 Pb27 ( ) Pb05.2 Pb05 ( ) Pb02.2 Pb02 ( ) ALCONTROL B.V. IS GEACCREDITEERD VOLGENS DE DOOR DE RAAD VOOR ACCREDITATIE GESTELDE CRITERIA VOOR TESTLABORATORIA CONFORM ISO/IEC 17025:2005 ONDER NR. L 028 Paraaf : AL ONZE WERKZAAMHEDEN WORDEN UITGEVOERD ONDER DE ALGEMENE VOORWAARDEN GEDEPONEERD BIJ DE KAMER VAN KOOPHANDEL EN FABRIEKEN TE ROTTERDAM INSCHRIJVING HANDELSREGISTER: KVK ROTTERDAM

44 C.S.O. MAASTRICHT ir. J.A.P. Wirtz Analyserapport Blad 3 van 6 Projectnaam Projectnummer Rapportnummer Heythuyserweg te Heythuysen 08B Orderdatum Startdatum Rapportagedatum Analyse Eenheid Q tetrachloormethaan µg/l S <0.1 <0.1 <0.1 <0.1 1,1,1-trichloorethaan µg/l S <0.1 <0.1 <0.1 <0.1 1,1,2-trichloorethaan µg/l S <0.1 <0.1 <0.1 <0.1 trichlooretheen µg/l S <0.6 <0.6 <0.6 <0.6 chloroform µg/l S <0.6 <0.6 <0.6 <0.6 vinylchloride µg/l S <0.1 <0.1 <0.1 <0.1 bromoform µg/l S <0.2 <0.2 <0.2 <0.2 MINERALE OLIE fractie C10 - C12 µg/l <25 <25 <25 <25 fractie C12 - C22 µg/l <25 <25 <25 <25 fractie C22 - C30 µg/l <25 <25 <25 <25 fractie C30 - C40 µg/l <25 <25 <25 <25 totaal olie C10 - C40 µg/l S <100 <100 <100 <100 De met S gemerkte analyses zijn geaccrediteerd en vallen onder de AS3000 erkenning door de ministeries VROM en V&W. Overige accreditaties zijn gemerkt met een Q. Nummer Monstersoort Monsterspecificatie Grondwater (AS3000) Grondwater (AS3000) Grondwater (AS3000) Grondwater (AS3000) Pb21.2 Pb21 ( ) Pb27.2 Pb27 ( ) Pb05.2 Pb05 ( ) Pb02.2 Pb02 ( ) ALCONTROL B.V. IS GEACCREDITEERD VOLGENS DE DOOR DE RAAD VOOR ACCREDITATIE GESTELDE CRITERIA VOOR TESTLABORATORIA CONFORM ISO/IEC 17025:2005 ONDER NR. L 028 Paraaf : AL ONZE WERKZAAMHEDEN WORDEN UITGEVOERD ONDER DE ALGEMENE VOORWAARDEN GEDEPONEERD BIJ DE KAMER VAN KOOPHANDEL EN FABRIEKEN TE ROTTERDAM INSCHRIJVING HANDELSREGISTER: KVK ROTTERDAM

45 C.S.O. MAASTRICHT ir. J.A.P. Wirtz Analyserapport Blad 4 van 6 Projectnaam Heythuyserweg te Heythuysen Orderdatum Projectnummer 08B179 Startdatum Rapportnummer Rapportagedatum Monster beschrijvingen 001 * De monstervoorbehandeling en analyses zijn uitgevoerd conform Accreditatieschema AS3000, dit geldt alleen voor de analyses die worden gerapporteerd met het "S" kenmerk. 002 * De monstervoorbehandeling en analyses zijn uitgevoerd conform Accreditatieschema AS3000, dit geldt alleen voor de analyses die worden gerapporteerd met het "S" kenmerk. 003 * De monstervoorbehandeling en analyses zijn uitgevoerd conform Accreditatieschema AS3000, dit geldt alleen voor de analyses die worden gerapporteerd met het "S" kenmerk. 004 * De monstervoorbehandeling en analyses zijn uitgevoerd conform Accreditatieschema AS3000, dit geldt alleen voor de analyses die worden gerapporteerd met het "S" kenmerk. Voetnoten 1 Verhoogde rapportagegrens i.v.m. storende matrix. Paraaf : ALCONTROL B.V. IS GEACCREDITEERD VOLGENS DE DOOR DE RAAD VOOR ACCREDITATIE GESTELDE CRITERIA VOOR TESTLABORATORIA CONFORM ISO/IEC 17025:2005 ONDER NR. L 028 AL ONZE WERKZAAMHEDEN WORDEN UITGEVOERD ONDER DE ALGEMENE VOORWAARDEN GEDEPONEERD BIJ DE KAMER VAN KOOPHANDEL EN FABRIEKEN TE ROTTERDAM INSCHRIJVING HANDELSREGISTER: KVK ROTTERDAM

46 C.S.O. MAASTRICHT ir. J.A.P. Wirtz Analyserapport Blad 5 van 6 Projectnaam Heythuyserweg te Heythuysen Orderdatum Projectnummer 08B179 Startdatum Rapportnummer Rapportagedatum Analyse Monstersoort Relatie tot norm barium Grondwater (AS3000) Conform AS en Conform NEN 6966 (meting conform NEN-EN-ISO 11885) cadmium Grondwater (AS3000) Idem kobalt Grondwater (AS3000) Idem koper Grondwater (AS3000) Idem kwik Grondwater (AS3000) Conform AS en Conform NEN-EN lood Grondwater (AS3000) Conform AS en Conform NEN 6966 (meting conform NEN-EN-ISO 11885) molybdeen Grondwater (AS3000) Idem nikkel Grondwater (AS3000) Idem zink Grondwater (AS3000) Idem benzeen Grondwater (AS3000) Conform AS tolueen Grondwater (AS3000) Idem ethylbenzeen Grondwater (AS3000) Idem o-xyleen Grondwater (AS3000) Idem p- en m-xyleen Grondwater (AS3000) Idem xylenen Grondwater (AS3000) Idem xylenen (0.7 factor) Grondwater (AS3000) Conform AS styreen Grondwater (AS3000) Conform AS naftaleen Grondwater (AS3000) Idem 1,1-dichloorethaan Grondwater (AS3000) Idem 1,2-dichloorethaan Grondwater (AS3000) Idem 1,1-dichlooretheen Grondwater (AS3000) Idem cis-1,2-dichlooretheen Grondwater (AS3000) Idem trans-1,2-dichlooretheen Grondwater (AS3000) Idem som (cis,trans) 1,2- dichloorethenen som (cis,trans) 1,2- dichloorethenen (0.7 factor) Grondwater (AS3000) Grondwater (AS3000) Idem Idem dichloormethaan Grondwater (AS3000) Idem 1,1-dichloorpropaan Grondwater (AS3000) Idem 1,2-dichloorpropaan Grondwater (AS3000) Idem 1,3-dichloorpropaan Grondwater (AS3000) Idem som dichloorpropanen Grondwater (AS3000) Idem som dichloorpropanen (0.7 factor) Grondwater (AS3000) Idem tetrachlooretheen Grondwater (AS3000) Idem tetrachloormethaan Grondwater (AS3000) Idem 1,1,1-trichloorethaan Grondwater (AS3000) Idem 1,1,2-trichloorethaan Grondwater (AS3000) Idem trichlooretheen Grondwater (AS3000) Idem chloroform Grondwater (AS3000) Idem Paraaf : ALCONTROL B.V. IS GEACCREDITEERD VOLGENS DE DOOR DE RAAD VOOR ACCREDITATIE GESTELDE CRITERIA VOOR TESTLABORATORIA CONFORM ISO/IEC 17025:2005 ONDER NR. L 028 AL ONZE WERKZAAMHEDEN WORDEN UITGEVOERD ONDER DE ALGEMENE VOORWAARDEN GEDEPONEERD BIJ DE KAMER VAN KOOPHANDEL EN FABRIEKEN TE ROTTERDAM INSCHRIJVING HANDELSREGISTER: KVK ROTTERDAM

47 C.S.O. MAASTRICHT ir. J.A.P. Wirtz Analyserapport Blad 6 van 6 Projectnaam Heythuyserweg te Heythuysen Orderdatum Projectnummer 08B179 Startdatum Rapportnummer Rapportagedatum Analyse Monstersoort Relatie tot norm vinylchloride Grondwater (AS3000) Idem bromoform Grondwater (AS3000) Idem totaal olie C10 - C40 Grondwater (AS3000) Conform AS Monster Barcode Aanlevering Monstername Verpakking 001 B ALC G ALC G ALC B ALC G ALC G ALC B ALC G ALC G ALC B ALC G ALC G ALC236 Paraaf : ALCONTROL B.V. IS GEACCREDITEERD VOLGENS DE DOOR DE RAAD VOOR ACCREDITATIE GESTELDE CRITERIA VOOR TESTLABORATORIA CONFORM ISO/IEC 17025:2005 ONDER NR. L 028 AL ONZE WERKZAAMHEDEN WORDEN UITGEVOERD ONDER DE ALGEMENE VOORWAARDEN GEDEPONEERD BIJ DE KAMER VAN KOOPHANDEL EN FABRIEKEN TE ROTTERDAM INSCHRIJVING HANDELSREGISTER: KVK ROTTERDAM

48 Wirtz, Jürgen Van: namens Verzonden: vrijdag 12 december :06 Aan: Wirtz, Jürgen Onderwerp: Kwaliteitsvraag conclusie: Resultaten anders dan verwacht (KVM ) Geachte relatie, Op heeft u bij ALcontrol Laboratories een vraag betreffende resultaten anders dan verwacht weggelegd. Inmiddels is deze vraag uitgezocht en zijn wij tot de volgende conclusie gekomen: De volgende gegevens inzake deze vraag zijn beschikbaar: Vraagnummer: KVM Opdrachtgever: C.S.O. MAASTRICHT Contactpersoon: Dhr. J. Wirtz Soort kwaliteitsvraag: Klacht Rapportnummer: X1, X3 Project: Monsternummer: Verwachtte realisatiedatum: Formulering van de vraag: Het resultaat van de zink, cadmium en ckw analyse komt niet overeen met het verwachtingspatroon. Het gerapporteerde gehalte zal gecontroleerd worden. Resulaten te hoog. Antwoord op de gestelde vraag: CKW: Alleen x3 zijn hoge resultaten gerapporteerd. SQ-lijst gecontroleerd, standaarden + kontrolemonster oke, geen vervuiling in de blanco. Vies monster ervoor waardoor er een positieve waarde voor VC en CIS is gerapporteerd. Monster opnieuw gemeten, resultaten voor VC en CIS is schoon. Het rapport is aangepast, onze excuses voor het ongemak. Metalen: De blanco's, standaarden, checks en kontrolemonsters voldoen aan de gestelde kriteria. De resultaten zijn gecontroleerd, hier zijn geen afwijkingen in gevonden. Het monster is in heranalyse genomen. Het oorspronkelijke resultaat wordt door de heranalyse bevestigd. x1: Cd: 1e meting: 2.6, heranalyse: 1.8 µg/l. x1: Zn: 1e meting: 76, heranalyse: 78 µg/l. x3: Cd: 1e meting: 3.5, heranalyse: 3.0 µg/l. x3: Zn: 1e meting: 534, heranalyse: 610 µg/l. Mocht u naar aanleiding hiervan nog vragen hebben, kunt u contact opnemen met ondergetekende. Met vriendelijke groet, Marion van der Draaij-Fahmel (Accountmanager) ALcontrol Laboratories 1

49 Bijlage 5: Wettelijk toetsingskader Bodembescherming Door het Ministerie van VROM is voor een groot aantal mogelijk verontreinigende stoffen een lijst met richtwaarden vastgesteld als toetsingskader voor de beoordeling van de kwaliteit van grond en grondwater. In de Circulaire bodemsanering 2006, gewijzigd per 1 oktober 2008 (Staatscourant nr. 131, 2008 en de rectificaties in nr. 134, 2008 en nr. 147, 2008) zijn voor grond interventiewaarden en voor grondwater streef- en interventiewaarden vastgesteld. De streefwaarden voor grond zijn vervangen door de achtergrondwaarden, zoals opgenomen in bijlage B van de Regeling bodemkwaliteit (Staatscourant nr. 247, 2007). De analyseresultaten van het onderhavig onderzoek zijn getoetst aan de bovengenoemde normen, te weten: Achtergrondwaarde grond: het gehalte dat is vastgesteld op basis van het gemeten gehalte van die stof zoals die voorkomt in de bodem van natuur- en landbouwgronden in Nederland, die niet zijn belast door lokale verontreinigingsbronnen; Streefwaarde grondwater: het gehalte waarbij sprake is van duurzame bodemkwaliteit. Deze referentiewaarde wordt gegeven voor de milieukwaliteit op de lange termijn, uitgaande van Verwaarloosbare Risico s voor het ecosysteem; Interventiewaarde grond / grondwater: het gehalte waarbij sprake is van ernstige of dreigende ernstige vermindering van de functionele eigenschappen die de bodem heeft voor mens, plant of dier. Tussenwaarde (nader bodemonderzoek): gemiddelde waarde van de achtergrond- of streefwaarde en de interventiewaarde, waarbij mogelijk sprake is van ernstige of dreigende ernstige vermindering van de functionele eigenschappen die de bodem heeft voor mens, plant of dier. Bij de bespreking van de analyseresultaten worden de volgende begrippen gehanteerd: Niet verontreinigd: concentratie is kleiner dan of gelijk aan de achtergrondwaarde of streefwaarde; Licht verontreinigd: concentratie is kleiner dan of gelijk aan de tussenwaarde en groter dan de achtergrondwaarde of streefwaarde; Matig verontreinigd: concentratie is kleiner dan of gelijk aan de interventiewaarde en groter dan de tussenwaarde; Sterk verontreinigd: concentratie is groter dan de interventiewaarde. De achtergrondwaarden en interventiewaarden voor grond worden berekend op basis van het humusen lutumgehalte. Achtergrondinformatie berekeningen De achtergrondwaarden en de interventiewaarden voor grondmonsters worden berekend op basis van het humus (organische stof) en lutum- (fractie minerale bodemdeeltjes < 2 µm) gehalte, vanwege de adsorptieve eigenschappen van deze parameters. De relaties zijn vastgelegd in zogenaamde bodemtype-correctiefactoren. Voor organische stoffen (zoals minerale olie en polycyclische aromatische koolwaterstoffen - PAK) is alleen het organische stofgehalte van belang. Berekeningen interventiewaarden grond: Voor organische parameters: I(b) = I(s) * % organische stof 10 Voor anorganische parameters: I(b) = I(s) * A + (B% lutum) + C% organische stof A + (B25) + (C10) waarbij: I(b) = berekende interventiewaarde I(s) = interventiewaarde standaardbodem (25% lutum en 10% organische stof) Voor toepassing van de bodemtypecorrectie bij achtergrondwaarden wordt in bovenstaande formules interventiewaarde -I(b) en I(s)- vervangen door streefwaarde -AW(b) en AW(s)-. Rapportnummer: 08.RB618

50 Indien sprake is van een achtergrondwaarde voor een individuele stof die onder de bepalingsgrens ligt, is sprake van een overschrijding van de achtergrondwaarde indien de bepalingsgrens wordt overschreden. Dit komt bijvoorbeeld geregeld voor bij de parameter minerale olie (GC). De A, B en C-waarden zijn stofafhankelijke constanten en zijn weergegeven in onderstaande tabel: Stofnaam A B C Barium Cadmium 0,4 0,007 0,021 Kobalt 2 0,28 0 Koper 15 0,6 0,6 Kwik 0,2 0,0034 0,0017 Lood Molybdeen Nikkel Zink ,5 PAK Voor de interventiewaarde PAK wordt geen bodemtypecorrectie toegepast voor bodems met een organisch stofgehalte tot 10% en bodems met een organisch stofgehalte boven de 30%. Voor bodems met een organisch stofgehalte tot 10% wordt een interventiewaarde van 40 mg/kg ds en voor bodems met een organisch stofgehalte vanaf 30% een interventiewaarde van 120 mg/kg ds. Tussen de 10% en 30% organische stof gehalte kan gebruik worden gemaakt van de volgende bodemcorrectieformule: waarbij: I(b) = 40 * I(b) = berekende interventiewaarde % organische stof 10 Grond In volgende tabellen zijn de berekende achtergrond- en interventiewaarden weergegeven. Rapportnummer: 08.RB618

51 Projectnaam Projectcode Heythuyserweg te Heythuysen 08B179 Tabel: Analyseresultaten grond (as3000) monsters (gehalten in mg/kgds, tenzij anders aangegeven) Monstercode BG1 1 BG2 2 BG3 3 OG1 4 OG2 5 Bodemtype 1) droge stof(gew.-%) 88, , , , ,0 -- gewicht artefacten(g) <1 -- <1 -- <1 -- <1 -- <1 -- aard van de artefacten(g) Geen -- Geen -- Geen -- Geen -- Geen -- organische stof (gloeiverlies)(% vd DS) 2, , KORRELGROOTTEVERDELING lutum (bodem)(% vd DS) 3, , METALEN barium <20 <20 <20 <20 22 cadmium 0,4 * <0,35 <0,35 <0,35 <0,35 kobalt <3 <3 <3 <3 <3 koper < <10 <10 kwik <0,10 <0,10 <0,10 <0,10 <0,10 lood <13 <13 molybdeen <1,5 <1,5 <1,5 <1,5 <1,5 nikkel <5 <5 <5 <5 <5 zink <20 <20 POLYCYCLISCHE AROMATISCHE KOOLWATERSTOFFEN naftaleen <0,01 -- <0,01 -- <0,01 -- <0,01 -- <0,01 -- fenantreen 0, ,01 -- <0,01 -- <0,01 -- <0,01 -- antraceen <0,01 -- <0,01 -- <0,01 -- <0,01 -- <0,01 -- fluoranteen 0, , ,03 -- <0,01 -- <0,01 -- benzo(a)antraceen 0, , ,02 -- <0,01 -- <0,01 -- chryseen 0, , ,02 -- <0,01 -- <0,01 -- benzo(k)fluoranteen 0, , ,02 -- <0,01 -- <0,01 -- benzo(a)pyreen 0, , ,02 -- <0,01 -- <0,01 -- benzo(ghi)peryleen 0, , ,02 -- <0,01 -- <0,01 -- indeno(1,2,3-cd)pyreen 0, , ,02 -- <0,01 -- <0,01 -- pak-totaal (10 van VROM) 0, , ,14 -- <0,1 -- <0,1 -- pak-totaal (10 van VROM) (0.7 factor) 0,17 0,15 0,16 0,07 0,07 POLYCHLOORBIFENYLEN (PCB) PCB 28(µg/kgds) <2 -- <2 -- <2 -- <2 -- <2 -- PCB 52(µg/kgds) <2 -- <2 -- <2 -- <2 -- <2 -- PCB 101(µg/kgds) <2 -- <2 -- <2 -- <2 -- <2 -- PCB 118(µg/kgds) <2 -- <2 -- <2 -- <2 -- <2 -- PCB 138(µg/kgds) <2 -- <2 -- <2 -- <2 -- <2 -- PCB 153(µg/kgds) <2 -- <2 -- <2 -- <2 -- <2 -- PCB 180(µg/kgds) <2 -- <2 -- <2 -- <2 -- <2 -- som PCB (7)(µg/kgds) <14 som PCB (7) (0.7 9,8 factor)(µg/kgds) a a <14 9,8 a a <14 9,8 a a <14 9,8 a a <14 9,8 MINERALE OLIE fractie C10 - C12 <5 -- <5 -- <5 -- <5 -- <5 -- fractie C12 - C22 <5 -- <5 -- <5 -- <5 -- <5 -- fractie C22 - C30 <5 -- <5 -- <5 -- <5 -- <5 -- fractie C30 - C40 <5 -- <5 -- <5 -- <5 -- <5 -- totaal olie C10 - C40 <20 <20 <20 <20 <20 a a Monstercode en monstertraject: BG1 03 (0-50) 01 (0-50) 10 (0-50) 11 (0-50) 16 (0-50) BG2 07 (0-50) 06 (0-50) 04 (0-50) 13 (0-50) 14 (0-50) 20 (0-50) 23 (0-50) BG3 Pb27 (0-50) 19 (0-50) 24 (0-50) 25 (0-50) 29 (0-50) OG1 Pb05 ( ) Pb02 (50-100) 09 (70-120) 18 ( ) 18 ( ) OG2 Pb21 ( ) Pb27 ( ) 08 (50-100) 29 ( )

52 De resultaten zijn voor de interventiewaarde getoetst aan de toetsingswaarden zoals vermeld in de in de circulaire bodemsanering 2006 (Staatcourant 10 juli 2008, Nr. 131 (in werking per , rectificatie uit Staatscourant 15 juli 2008, nr 134) voor de achtergrondwaarde aan het Besluit Bodemkwaliteit, Staatcourant 20 december 2007, Nr De gewijzigde grenswaarden van een aantal OCB (per ) zijn ook doorgevoerd ( De gehalten die de betreffende achtergrondwaarden en interventiewaarden overschrijden zijn als volgt geclassificeerd: * het gehalte is groter dan de achtergrondwaarde en kleiner dan of gelijk aan het gemiddelde van de achtergrond- en interventiewaarde ** het gehalte is groter dan het gemiddelde van de achtergrond- en interventiewaarde en kleiner dan of gelijk aan de interventiewaarde *** het gehalte is groter dan de interventiewaarde -- geen toetsingswaarde voor opgesteld - niet geanalyseerd # verhoogde rapportagegrens, voor meer informatie zie analysecertificaat a gecorrigeerd gehalte is groter dan de achtergrondwaarde (of geen achtergrondwaarde voor opgesteld), maar wel kleiner dan de AS3000 rapportagegrens-eis, dus mag verondersteld worden kleiner dan de achtergrondwaarde te zijn. b gecorrigeerd gehalte is groter dan de achtergrondwaarde (of geen achtergrondwaarde voor opgesteld), en groter dan de AS3000 rapportagegrens-eis. 1) De achtergrond- en interventiewaarden zijn afhankelijk van de bodemsamenstelling. Voor de toetsing zijn de grond (as3000) monsters ingedeeld in de volgende bodemtypen: (als humus/lutum niet is gemeten geldt een default waarde van lutum = 25% en organische stof = 10%.) 1 lutum 3.3% ; humus 2.4% 2 lutum 1.7% ; humus 0.5%

53 Tabel: Toetsingswaarden voor grond (as3000) (VROM-toetsingskader). Het betreft gehalten in mg/kgds, tenzij anders aangegeven Toetsingswaarden 1) AW 1/2(AW+I) I AS3000 eis METALEN barium cadmium 0,36 4,1 7,8 0,36 kobalt 4, ,9 koper kwik 0, ,11 lood molybdeen 1, ,5 nikkel zink POLYCYCLISCHE AROMATISCHE KOOLWATERSTOFFEN pak-totaal (10 van VROM) 1, ,5 pak-totaal (10 van VROM) (0.7 factor) 1, ,0 POLYCHLOORBIFENYLEN (PCB) som PCB (7)(µg/kgds) 4, som PCB (7) (0.7 factor)(µg/kgds) 4, MINERALE OLIE totaal olie C10 - C ) AW achtergrondwaarde 1/2(AW+I) gemiddelde van de achtergrond- en interventiewaarde I interventiewaarde AS3000 laboratoriumanalyses voor grond-, waterbodem- en grondwateronderzoek; grondprotocollen 3010 t/m 3090 versie 4,25 juni De achtergrond- en interventiewaarden zijn afhankelijk van de bodemsamenstelling. De genoemde toetsings waarden zijn van toepassing op het volgende bodem type: 1 lutum 3.3%; humus 2.4%

54 Tabel: Toetsingswaarden voor grond (as3000) (VROM-toetsingskader). Het betreft gehalten in mg/kgds, tenzij anders aangegeven Toetsingswaarden 1) AW 1/2(AW+I) I AS3000 eis METALEN barium cadmium 0,35 4,0 7,6 0,35 kobalt 4, ,3 koper kwik 0, ,10 lood molybdeen 1, ,5 nikkel zink POLYCYCLISCHE AROMATISCHE KOOLWATERSTOFFEN pak-totaal (10 van VROM) 1, ,5 pak-totaal (10 van VROM) (0.7 factor) 1, ,0 POLYCHLOORBIFENYLEN (PCB) som PCB (7)(µg/kgds) 4, som PCB (7) (0.7 factor)(µg/kgds) 4, ,8 MINERALE OLIE totaal olie C10 - C ) AW achtergrondwaarde 1/2(AW+I) gemiddelde van de achtergrond- en interventiewaarde I interventiewaarde AS3000 laboratoriumanalyses voor grond-, waterbodem- en grondwateronderzoek; grondprotocollen 3010 t/m 3090 versie 4,25 juni De achtergrond- en interventiewaarden zijn afhankelijk van de bodemsamenstelling. De genoemde toetsings waarden zijn van toepassing op het volgende bodem type: 2 lutum 1.7%; humus 0.5%

55 Toetsing analyseresultaten grond- en waterbodemmonsters (m.u.v. partijkeuringen) Regeling Bodemkwaliteit, Staatscourant, 20 december 2007, Nr. 247 (RBK). OCB aanpassingen Grenswaarden Industrie, 30/7/08. Interventiewaarden grond: Staatscourant 10 juli 2008, Nr. 131 (in werking per 1/10/08). Waterbodem: Staatscourant 18 dec. 2007, nr (Alle gehaltes in mg/kg ds. Voor toelichting op gehanteerde grenswaarden, zie het Normen blad). ALcontrol rapport nr Datum toetsing: Versie: ALcontrol Project: Monster: Heythuyserweg te Heythuysen (08B179) BG1 Gebruikte bodemkenmerken voor toetsing: - org. stofgehalte: 2,4 - lutumgehalte 3,3 parameter eenheid gemeten gecorr. gehalte gehalte naar st. bodem Klasse Ontvangend RBK, tabel 1 > 2AW of > wonen + >wonen? AW? Vgl. met AS3000 grond Klasse Grond Toepassen op land RBK, tabel 1 > 2AW of >wonen? Vgl. met AS3000 grond Toepassen onder water RBK, tabel 2 Klasse > 2AW of >wonen? Vgl. met AS3000 grond Waterbodem Toepassen onder water, of Toepassen op land ontvangend RBK, tabel 2 RBK, tabel 1 Klasse > 2AW of >wonen? Vgl. met AS3000 wabo Klasse > 2AW of >wonen? Vgl. met AS3000 wabo Interventiewaarde Grond Waterbodem Metalen Barium [Ba] mg/kg ds <20 46,667 AW AW AW AW AW AW AW Cadmium [Cd] mg/kg ds 0,4 0,663 wonen wonen A A wonen <T <T Cobalt [Co] mg/kg ds <3 6,464 AW AW AW AW AW AW AW Koper [Cu] mg/kg ds <10 13,681 AW AW AW AW AW AW AW Kwik [Hg] mg/kg ds <0,1 0,098 AW AW AW AW AW AW AW Lood [Pb] mg/kg ds 18 27,469 AW AW AW AW AW AW AW Molybdeen [Mo] mg/kg ds <1,5 1,050 AW AW AW AW AW AW AW Nikkel [Ni] mg/kg ds <5 9,211 AW AW AW AW AW AW AW Zink [Zn] mg/kg ds 39 85,984 AW AW AW AW AW AW AW Polycyclische Aromatische Koolwaterstoffen Pak-totaal (10 van VROM) (0.7 factor) mg/kg ds 0,17 0,170 AW AW AW AW AW AW AW PCB PCB 28 mg/kg ds <0,002 0,0058 AW * A X # PCB 52 mg/kg ds <0,002 0,0058 AW * A X # PCB 101 mg/kg ds <0,002 0,0058 AW * A X # PCB 118 mg/kg ds <0,002 0,0058 AW * A # PCB 138 mg/kg ds <0,002 0,0058 AW * A # PCB 153 mg/kg ds <0,002 0,0058 AW * A # PCB 180 mg/kg ds <0,002 0,0058 AW * A X # PCB (7) (som, 0.7 factor) mg/kg ds 0,0098 0,0408 AW * AW * AW * A X industrie X AW <T Overige stoffen Minerale olie (totaal) mg/kg ds <20 58,333 AW AW AW AW AW AW AW Conclusie voor het hele monster: Aantal Overschrijdingen Klasse oordeel getoetst > 2x AW of > klasse > wonen Toegestaan Toegestaan voor betreffende 2) > AW > Wonen wonen + AW AW 1) wonen 1) situatie Oordeel Interventie- en Tussenwaard Grond, ontvangend AW <tussenwaarde Grond, toepassing op landbodem NVT 2 NVT AW <tussenwaarde Grond, toepassing onder water NVT 3 NVT AW <tussenwaarde Waterbodem, ontvangend/toepassing onder water NVT 3 NVT A <tussenwaarde Waterbodem, toepassing op landbodem NVT 2 NVT industrie <tussenwaarde 1) Toegestane overschrijdingen AW gelden voor alle situaties, overschrijdingen Wonen zijn alleen toegestaan voor de ontvangende bodem. 2) Betreft het aantal parameters van dit rapport met een Achtergrondwaarde * gehalte >AW (of geen AW vastgesteld), maar wel < AS3000 rapportagegrens-eis, dus mag verondersteld worden kleiner dan AW te zijn. # verhoogde rapportagegrens, geen conclusie mogelijk of waarde voldoet aan de AW of de AS3000 rapportage voor humus en lutum wordt minimaal 2% gehanteerd; als humus/lutum niet is gemeten geldt een default waarde van lutum = 25% en organische stof = 10%. Voor deze toetsing gelden de algemene voorwaarden van ALcontrol Laboratories Met dit toetsingsprogramma is geen uitspraak gedaan over de mogelijkheden van verspreiding (zowel zoet als zout oppervlaktewater) of grootschalige toepassing van het materiaal.

56 Toetsing analyseresultaten grond- en waterbodemmonsters (m.u.v. partijkeuringen) Regeling Bodemkwaliteit, Staatscourant, 20 december 2007, Nr. 247 (RBK). OCB aanpassingen Grenswaarden Industrie, 30/7/08. Interventiewaarden grond: Staatscourant 10 juli 2008, Nr. 131 (in werking per 1/10/08). Waterbodem: Staatscourant 18 dec. 2007, nr (Alle gehaltes in mg/kg ds. Voor toelichting op gehanteerde grenswaarden, zie het Normen blad). ALcontrol rapport nr Datum toetsing: Versie: ALcontrol Project: Monster: Heythuyserweg te Heythuysen (08B179) BG2 Gebruikte bodemkenmerken voor toetsing: - org. stofgehalte: 2,4 - lutumgehalte 3,3 parameter eenheid gemeten gecorr. gehalte gehalte naar st. bodem Klasse Ontvangend RBK, tabel 1 > 2AW of > wonen + >wonen? AW? Vgl. met AS3000 grond Klasse Grond Toepassen op land RBK, tabel 1 > 2AW of >wonen? Vgl. met AS3000 grond Toepassen onder water RBK, tabel 2 Klasse > 2AW of >wonen? Vgl. met AS3000 grond Waterbodem Toepassen onder water, of Toepassen op land ontvangend RBK, tabel 2 RBK, tabel 1 Klasse > 2AW of >wonen? Vgl. met AS3000 wabo Klasse > 2AW of >wonen? Vgl. met AS3000 wabo Interventiewaarde Grond Waterbodem Metalen Barium [Ba] mg/kg ds <20 46,667 AW AW AW AW AW AW AW Cadmium [Cd] mg/kg ds <0,35 0,406 AW AW AW AW AW AW AW Cobalt [Co] mg/kg ds <3 6,464 AW AW AW AW AW AW AW Koper [Cu] mg/kg ds 12 23,453 AW AW AW AW AW AW AW Kwik [Hg] mg/kg ds <0,1 0,098 AW AW AW AW AW AW AW Lood [Pb] mg/kg ds 15 22,890 AW AW AW AW AW AW AW Molybdeen [Mo] mg/kg ds <1,5 1,050 AW AW AW AW AW AW AW Nikkel [Ni] mg/kg ds <5 9,211 AW AW AW AW AW AW AW Zink [Zn] mg/kg ds 30 66,142 AW AW AW AW AW AW AW Polycyclische Aromatische Koolwaterstoffen Pak-totaal (10 van VROM) (0.7 factor) mg/kg ds 0,15 0,150 AW AW AW AW AW AW AW PCB PCB 28 mg/kg ds <0,002 0,0058 AW * A X # PCB 52 mg/kg ds <0,002 0,0058 AW * A X # PCB 101 mg/kg ds <0,002 0,0058 AW * A X # PCB 118 mg/kg ds <0,002 0,0058 AW * A # PCB 138 mg/kg ds <0,002 0,0058 AW * A # PCB 153 mg/kg ds <0,002 0,0058 AW * A # PCB 180 mg/kg ds <0,002 0,0058 AW * A X # PCB (7) (som, 0.7 factor) mg/kg ds 0,0098 0,0408 AW * AW * AW * A X industrie X AW <T Overige stoffen Minerale olie (totaal) mg/kg ds <20 58,333 AW AW AW AW AW AW AW Conclusie voor het hele monster: Aantal Overschrijdingen Klasse oordeel getoetst > 2x AW of > klasse > wonen Toegestaan Toegestaan voor betreffende 2) > AW > Wonen wonen + AW AW 1) wonen 1) situatie Oordeel Interventie- en Tussenwaard Grond, ontvangend AW AW Grond, toepassing op landbodem NVT 2 NVT AW AW Grond, toepassing onder water NVT 3 NVT AW AW Waterbodem, ontvangend/toepassing onder water NVT 3 NVT A <tussenwaarde Waterbodem, toepassing op landbodem NVT 2 NVT industrie <tussenwaarde 1) Toegestane overschrijdingen AW gelden voor alle situaties, overschrijdingen Wonen zijn alleen toegestaan voor de ontvangende bodem. 2) Betreft het aantal parameters van dit rapport met een Achtergrondwaarde * gehalte >AW (of geen AW vastgesteld), maar wel < AS3000 rapportagegrens-eis, dus mag verondersteld worden kleiner dan AW te zijn. # verhoogde rapportagegrens, geen conclusie mogelijk of waarde voldoet aan de AW of de AS3000 rapportage voor humus en lutum wordt minimaal 2% gehanteerd; als humus/lutum niet is gemeten geldt een default waarde van lutum = 25% en organische stof = 10%. Voor deze toetsing gelden de algemene voorwaarden van ALcontrol Laboratories Met dit toetsingsprogramma is geen uitspraak gedaan over de mogelijkheden van verspreiding (zowel zoet als zout oppervlaktewater) of grootschalige toepassing van het materiaal.

57 Toetsing analyseresultaten grond- en waterbodemmonsters (m.u.v. partijkeuringen) Regeling Bodemkwaliteit, Staatscourant, 20 december 2007, Nr. 247 (RBK). OCB aanpassingen Grenswaarden Industrie, 30/7/08. Interventiewaarden grond: Staatscourant 10 juli 2008, Nr. 131 (in werking per 1/10/08). Waterbodem: Staatscourant 18 dec. 2007, nr (Alle gehaltes in mg/kg ds. Voor toelichting op gehanteerde grenswaarden, zie het Normen blad). ALcontrol rapport nr Datum toetsing: Versie: ALcontrol Project: Monster: Heythuyserweg te Heythuysen (08B179) BG3 Gebruikte bodemkenmerken voor toetsing: - org. stofgehalte: 2,4 - lutumgehalte 3,3 parameter eenheid gemeten gecorr. gehalte gehalte naar st. bodem Klasse Ontvangend RBK, tabel 1 > 2AW of > wonen + >wonen? AW? Vgl. met AS3000 grond Klasse Grond Toepassen op land RBK, tabel 1 > 2AW of >wonen? Vgl. met AS3000 grond Toepassen onder water RBK, tabel 2 Klasse > 2AW of >wonen? Vgl. met AS3000 grond Waterbodem Toepassen onder water, of Toepassen op land ontvangend RBK, tabel 2 RBK, tabel 1 Klasse > 2AW of >wonen? Vgl. met AS3000 wabo Klasse > 2AW of >wonen? Vgl. met AS3000 wabo Interventiewaarde Grond Waterbodem Metalen Barium [Ba] mg/kg ds <20 46,667 AW AW AW AW AW AW AW Cadmium [Cd] mg/kg ds <0,35 0,406 AW AW AW AW AW AW AW Cobalt [Co] mg/kg ds <3 6,464 AW AW AW AW AW AW AW Koper [Cu] mg/kg ds 12 23,453 AW AW AW AW AW AW AW Kwik [Hg] mg/kg ds <0,1 0,098 AW AW AW AW AW AW AW Lood [Pb] mg/kg ds 15 22,890 AW AW AW AW AW AW AW Molybdeen [Mo] mg/kg ds <1,5 1,050 AW AW AW AW AW AW AW Nikkel [Ni] mg/kg ds <5 9,211 AW AW AW AW AW AW AW Zink [Zn] mg/kg ds 28 61,732 AW AW AW AW AW AW AW Polycyclische Aromatische Koolwaterstoffen Pak-totaal (10 van VROM) (0.7 factor) mg/kg ds 0,16 0,160 AW AW AW AW AW AW AW PCB PCB 28 mg/kg ds <0,002 0,0058 AW * A X # PCB 52 mg/kg ds <0,002 0,0058 AW * A X # PCB 101 mg/kg ds <0,002 0,0058 AW * A X # PCB 118 mg/kg ds <0,002 0,0058 AW * A # PCB 138 mg/kg ds <0,002 0,0058 AW * A # PCB 153 mg/kg ds <0,002 0,0058 AW * A # PCB 180 mg/kg ds <0,002 0,0058 AW * A X # PCB (7) (som, 0.7 factor) mg/kg ds 0,0098 0,0408 AW * AW * AW * A X industrie X AW <T Overige stoffen Minerale olie (totaal) mg/kg ds <20 58,333 AW AW AW AW AW AW AW Conclusie voor het hele monster: Aantal Overschrijdingen Klasse oordeel getoetst > 2x AW of > klasse > wonen Toegestaan Toegestaan voor betreffende 2) > AW > Wonen wonen + AW AW 1) wonen 1) situatie Oordeel Interventie- en Tussenwaard Grond, ontvangend AW AW Grond, toepassing op landbodem NVT 2 NVT AW AW Grond, toepassing onder water NVT 3 NVT AW AW Waterbodem, ontvangend/toepassing onder water NVT 3 NVT A <tussenwaarde Waterbodem, toepassing op landbodem NVT 2 NVT industrie <tussenwaarde 1) Toegestane overschrijdingen AW gelden voor alle situaties, overschrijdingen Wonen zijn alleen toegestaan voor de ontvangende bodem. 2) Betreft het aantal parameters van dit rapport met een Achtergrondwaarde * gehalte >AW (of geen AW vastgesteld), maar wel < AS3000 rapportagegrens-eis, dus mag verondersteld worden kleiner dan AW te zijn. # verhoogde rapportagegrens, geen conclusie mogelijk of waarde voldoet aan de AW of de AS3000 rapportage voor humus en lutum wordt minimaal 2% gehanteerd; als humus/lutum niet is gemeten geldt een default waarde van lutum = 25% en organische stof = 10%. Voor deze toetsing gelden de algemene voorwaarden van ALcontrol Laboratories Met dit toetsingsprogramma is geen uitspraak gedaan over de mogelijkheden van verspreiding (zowel zoet als zout oppervlaktewater) of grootschalige toepassing van het materiaal.

58 Toetsing analyseresultaten grond- en waterbodemmonsters (m.u.v. partijkeuringen) Regeling Bodemkwaliteit, Staatscourant, 20 december 2007, Nr. 247 (RBK). OCB aanpassingen Grenswaarden Industrie, 30/7/08. Interventiewaarden grond: Staatscourant 10 juli 2008, Nr. 131 (in werking per 1/10/08). Waterbodem: Staatscourant 18 dec. 2007, nr (Alle gehaltes in mg/kg ds. Voor toelichting op gehanteerde grenswaarden, zie het Normen blad). ALcontrol rapport nr Datum toetsing: Versie: ALcontrol Project: Monster: Heythuyserweg te Heythuysen (08B179) OG1 Gebruikte bodemkenmerken voor toetsing: - org. stofgehalte: 0,5 - lutumgehalte 1,7 parameter eenheid gemeten gecorr. gehalte gehalte naar st. bodem Klasse Ontvangend RBK, tabel 1 > 2AW of > wonen + >wonen? AW? Vgl. met AS3000 grond Klasse Grond Toepassen op land RBK, tabel 1 > 2AW of >wonen? Vgl. met AS3000 grond Toepassen onder water RBK, tabel 2 Klasse > 2AW of >wonen? Vgl. met AS3000 grond Waterbodem Toepassen onder water, of Toepassen op land ontvangend RBK, tabel 2 RBK, tabel 1 Klasse > 2AW of >wonen? Vgl. met AS3000 wabo Klasse > 2AW of >wonen? Vgl. met AS3000 wabo Interventiewaarde Grond Waterbodem Metalen Barium [Ba] mg/kg ds <20 54,250 AW AW AW AW AW AW AW Cadmium [Cd] mg/kg ds <0,35 0,422 AW AW AW AW AW AW AW Cobalt [Co] mg/kg ds <3 7,383 AW AW AW AW AW AW AW Koper [Cu] mg/kg ds <10 14,483 AW AW AW AW AW AW AW Kwik [Hg] mg/kg ds <0,1 0,101 AW AW AW AW AW AW AW Lood [Pb] mg/kg ds <13 14,324 AW AW AW AW AW AW AW Molybdeen [Mo] mg/kg ds <1,5 1,050 AW AW AW AW AW AW AW Nikkel [Ni] mg/kg ds <5 10,208 AW AW AW AW AW AW AW Zink [Zn] mg/kg ds <20 33,220 AW AW AW AW AW AW AW Polycyclische Aromatische Koolwaterstoffen Pak-totaal (10 van VROM) (0.7 factor) mg/kg ds 0,07 0,070 AW AW AW AW AW AW AW PCB PCB 28 mg/kg ds <0,002 0,0070 AW * A X # PCB 52 mg/kg ds <0,002 0,0070 AW * A X # PCB 101 mg/kg ds <0,002 0,0070 AW * A X # PCB 118 mg/kg ds <0,002 0,0070 AW * A # PCB 138 mg/kg ds <0,002 0,0070 AW * A # PCB 153 mg/kg ds <0,002 0,0070 AW * A # PCB 180 mg/kg ds <0,002 0,0070 AW * A X # PCB (7) (som, 0.7 factor) mg/kg ds 0,0098 0,0490 AW * AW * AW * A X industrie X AW <T Overige stoffen Minerale olie (totaal) mg/kg ds <20 70,000 AW AW AW AW AW AW AW Conclusie voor het hele monster: Aantal Overschrijdingen Klasse oordeel getoetst > 2x AW of > klasse > wonen Toegestaan Toegestaan voor betreffende 2) > AW > Wonen wonen + AW AW 1) wonen 1) situatie Oordeel Interventie- en Tussenwaard Grond, ontvangend AW AW Grond, toepassing op landbodem NVT 2 NVT AW AW Grond, toepassing onder water NVT 3 NVT AW AW Waterbodem, ontvangend/toepassing onder water NVT 3 NVT A <tussenwaarde Waterbodem, toepassing op landbodem NVT 2 NVT industrie <tussenwaarde 1) Toegestane overschrijdingen AW gelden voor alle situaties, overschrijdingen Wonen zijn alleen toegestaan voor de ontvangende bodem. 2) Betreft het aantal parameters van dit rapport met een Achtergrondwaarde * gehalte >AW (of geen AW vastgesteld), maar wel < AS3000 rapportagegrens-eis, dus mag verondersteld worden kleiner dan AW te zijn. # verhoogde rapportagegrens, geen conclusie mogelijk of waarde voldoet aan de AW of de AS3000 rapportage voor humus en lutum wordt minimaal 2% gehanteerd; als humus/lutum niet is gemeten geldt een default waarde van lutum = 25% en organische stof = 10%. Voor deze toetsing gelden de algemene voorwaarden van ALcontrol Laboratories Met dit toetsingsprogramma is geen uitspraak gedaan over de mogelijkheden van verspreiding (zowel zoet als zout oppervlaktewater) of grootschalige toepassing van het materiaal.

59 Toetsing analyseresultaten grond- en waterbodemmonsters (m.u.v. partijkeuringen) Regeling Bodemkwaliteit, Staatscourant, 20 december 2007, Nr. 247 (RBK). OCB aanpassingen Grenswaarden Industrie, 30/7/08. Interventiewaarden grond: Staatscourant 10 juli 2008, Nr. 131 (in werking per 1/10/08). Waterbodem: Staatscourant 18 dec. 2007, nr (Alle gehaltes in mg/kg ds. Voor toelichting op gehanteerde grenswaarden, zie het Normen blad). ALcontrol rapport nr Datum toetsing: Versie: ALcontrol Project: Monster: Heythuyserweg te Heythuysen (08B179) OG2 Gebruikte bodemkenmerken voor toetsing: - org. stofgehalte: - lutumgehalte parameter eenheid gemeten gecorr. gehalte gehalte naar st. bodem Klasse Ontvangend RBK, tabel 1 > 2AW of > wonen + >wonen? AW? Vgl. met AS3000 grond Klasse Grond Toepassen op land RBK, tabel 1 > 2AW of >wonen? Vgl. met AS3000 grond Toepassen onder water RBK, tabel 2 Klasse > 2AW of >wonen? Vgl. met AS3000 grond Waterbodem Toepassen onder water, of Toepassen op land ontvangend RBK, tabel 2 RBK, tabel 1 Klasse > 2AW of >wonen? Vgl. met AS3000 wabo Klasse > 2AW of >wonen? Vgl. met AS3000 wabo Interventiewaarde Grond Waterbodem Metalen Barium [Ba] mg/kg ds 22 85,250 AW AW AW AW AW AW AW Cadmium [Cd] mg/kg ds <0,35 0,422 AW AW AW AW AW AW AW Cobalt [Co] mg/kg ds <3 7,383 AW AW AW AW AW AW AW Koper [Cu] mg/kg ds <10 14,483 AW AW AW AW AW AW AW Kwik [Hg] mg/kg ds <0,1 0,101 AW AW AW AW AW AW AW Lood [Pb] mg/kg ds <13 14,324 AW AW AW AW AW AW AW Molybdeen [Mo] mg/kg ds <1,5 1,050 AW AW AW AW AW AW AW Nikkel [Ni] mg/kg ds <5 10,208 AW AW AW AW AW AW AW Zink [Zn] mg/kg ds <20 33,220 AW AW AW AW AW AW AW Polycyclische Aromatische Koolwaterstoffen Pak-totaal (10 van VROM) (0.7 factor) mg/kg ds 0,07 0,070 AW AW AW AW AW AW AW PCB PCB 28 mg/kg ds <0,002 0,0070 AW * A X # PCB 52 mg/kg ds <0,002 0,0070 AW * A X # PCB 101 mg/kg ds <0,002 0,0070 AW * A X # PCB 118 mg/kg ds <0,002 0,0070 AW * A # PCB 138 mg/kg ds <0,002 0,0070 AW * A # PCB 153 mg/kg ds <0,002 0,0070 AW * A # PCB 180 mg/kg ds <0,002 0,0070 AW * A X # PCB (7) (som, 0.7 factor) mg/kg ds 0,0098 0,0490 AW * AW * AW * A X industrie X AW <T Overige stoffen Minerale olie (totaal) mg/kg ds <20 70,000 AW AW AW AW AW AW AW Conclusie voor het hele monster: Aantal Overschrijdingen Klasse oordeel getoetst > 2x AW of > klasse > wonen Toegestaan Toegestaan voor betreffende 2) > AW > Wonen wonen + AW AW 1) wonen 1) situatie Oordeel Interventie- en Tussenwaard Grond, ontvangend AW AW Grond, toepassing op landbodem NVT 2 NVT AW AW Grond, toepassing onder water NVT 3 NVT AW AW Waterbodem, ontvangend/toepassing onder water NVT 3 NVT A <tussenwaarde Waterbodem, toepassing op landbodem NVT 2 NVT industrie <tussenwaarde 1) Toegestane overschrijdingen AW gelden voor alle situaties, overschrijdingen Wonen zijn alleen toegestaan voor de ontvangende bodem. 2) Betreft het aantal parameters van dit rapport met een Achtergrondwaarde * gehalte >AW (of geen AW vastgesteld), maar wel < AS3000 rapportagegrens-eis, dus mag verondersteld worden kleiner dan AW te zijn. # verhoogde rapportagegrens, geen conclusie mogelijk of waarde voldoet aan de AW of de AS3000 rapportage voor humus en lutum wordt minimaal 2% gehanteerd; als humus/lutum niet is gemeten geldt een default waarde van lutum = 25% en organische stof = 10%. Voor deze toetsing gelden de algemene voorwaarden van ALcontrol Laboratories Met dit toetsingsprogramma is geen uitspraak gedaan over de mogelijkheden van verspreiding (zowel zoet als zout oppervlaktewater) of grootschalige toepassing van het materiaal.

60 Grondwater Ten aanzien van de zware metalen (barium, cadmium, kobalt, koper, molybdeen, nikkel, lood, zink en kwik) wordt onderscheid gemaakt tussen de streefwaarden voor diep en ondiep grondwater. Als grens tussen diep en ondiep grondwater wordt (een arbitraire grens van) 10 meter beneden maaiveld aangehouden. Voor zowel het ondiepe grondwater (<10 m) als het diepe grondwater (>10 m) zijn streef- en interventiewaarden opgenomen in de Circulaire Bodemsanering 2006 (zoals gewijzigd per 1 oktober 2008). In het kader van een verkennend onderzoek wordt vooralsnog alleen onderzoek verricht in het ondiepe grondwater (< 5,0 meter beneden het maaiveld). In volgende tabel zijn de toetsingswaarden voor grondwater weergegeven. Rapportnummer: 08.RB618

61 Projectnaam Projectcode Heythuyserweg te Heythuysen 08B179 Tabel: Analyseresultaten grondwater (as3000) monsters (gehalten in µg/l, tenzij anders aangegeven) Monstercode Pb Pb Pb METALEN barium 100 * <45 <45 cadmium 3,5 ** 2,7 * 2,6 * kobalt 5,3 <5 <5 koper <15 <15 <15 kwik <0,05 <0,05 <0,05 lood <15 <15 <15 molybdeen <3,6 <3,6 <3,6 nikkel 26 * 29 * 28 * zink 530 ** <60 76 * VLUCHTIGE AROMATEN benzeen <0,2 <0,2 <0,2 tolueen <0,3 <0,3 <0,3 ethylbenzeen <0,3 <0,3 <0,3 o-xyleen <0,1 -- <0,1 -- <0,1 -- p- en m-xyleen <0,2 -- <0,2 -- <0,2 -- xylenen <0,3 -- <0,3 -- <0,3 -- xylenen (0.7 factor) 0,21 a 0,21 a 0,21 a styreen <0,3 <0,3 <0,3 naftaleen <0,05 a <0,05 a <0,05 a GEHALOGENEERDE KOOLWATERSTOFFEN 1,1-dichloorethaan <0,6 <0,6 <0,6 1,2-dichloorethaan <0,6 <0,6 <0,6 1,1-dichlooretheen <0,1 a <0,1 a <0,1 a cis-1,2-dichlooretheen <0,1 -- <0,1 -- <0,1 -- trans-1,2-dichlooretheen <0,1 -- <0,1 -- <0,1 -- som (cis,trans) 1,2- dichloorethenen <0,2 -- <0,2 -- <0,2 -- som (cis,trans) 1,2- dichloorethenen (0.7 factor) 0,14 a 0,14 a 0,14 a dichloormethaan <0,2 a <0,2 a <0,2 a 1,1-dichloorpropaan <0,3 -- <0,3 -- <0,3 -- 1,2-dichloorpropaan <0,3 -- <0,3 -- <0,3 -- 1,3-dichloorpropaan <0,3 -- <0,3 -- <0,3 -- som dichloorpropanen <0,9 -- <0,9 -- <0,9 -- som dichloorpropanen (0.7 0,63 0,63 0,63 factor) tetrachlooretheen <0,1 a <0,1 a <0,1 a tetrachloormethaan <0,1 a <0,1 a <0,1 a 1,1,1-trichloorethaan <0,1 a <0,1 a <0,1 a 1,1,2-trichloorethaan <0,1 a <0,1 a <0,1 a trichlooretheen <0,6 <0,6 <0,6 chloroform <0,6 <0,6 <0,6 vinylchloride <0,1 a <0,1 a <0,1 a bromoform <0,2 <0,2 <0,2 MINERALE OLIE fractie C10 - C12 <25 -- <25 -- <25 -- fractie C12 - C22 <25 -- <25 -- <25 -- fractie C22 - C30 <25 -- <25 -- <25 -- fractie C30 - C40 <25 -- <25 -- <25 -- totaal olie C10 - C40 <100 a <100 a <100 a Monstercode en monstertraject: Pb21.2 Pb21 ( ) Pb27.2 Pb27 ( ) Pb05.2 Pb05 ( ) De resultaten zijn getoetst aan de toetsingswaarden zoals vermeld in de circulaire bodemsanering 2006 (Staatcourant 10 juli 2008, Nr. 131 (in werking per , rectificatie uit Staatscourant 15 juli 2008, nr 134)). De gehalten die de betreffende streefwaarden en interventiewaarden overschrijden zijn als volgt geclassificeerd: * het gehalte is groter dan de streefwaarde en kleiner dan of gelijk aan het gemiddelde van de streef- en interventiewaarde

62 ** het gehalte is groter dan het gemiddelde van de streef- en interventiewaarde en kleiner dan of gelijk aan de interventiewaarde *** het gehalte is groter dan de interventiewaarde -- geen toetsingswaarde voor opgesteld - niet geanalyseerd # verhoogde rapportagegrens, voor meer informatie zie analysecertificaat a gecorrigeerd gehalte is groter dan de streefwaarde (of geen streefwaarde voor opgesteld), maar wel kleiner dan de AS3000 rapportagegrens-eis, dus mag verondersteld worden kleiner dan de streefwaarde te zijn. b gecorrigeerd gehalte is groter dan de streefwaarde (of geen streefwaarde voor opgesteld), en groter dan de AS3000 rapportagegrens-eis.

63 Projectnaam Projectcode Heythuyserweg te Heythuysen 08B179 Tabel: Analyseresultaten grondwater (as3000) monsters (gehalten in µg/l, tenzij anders aangegeven) Monstercode Pb METALEN barium 90 * cadmium 0,86 * kobalt 5,1 koper <15 kwik <0,05 lood <15 molybdeen <3,6 nikkel <15 zink <60 VLUCHTIGE AROMATEN benzeen <0,2 tolueen <0,80 # ethylbenzeen <0,3 o-xyleen <0,1 -- p- en m-xyleen <0,2 -- xylenen <0,3 -- xylenen (0.7 factor) 0,21 a styreen <0,3 naftaleen <0,05 a GEHALOGENEERDE KOOLWATERSTOFFEN 1,1-dichloorethaan <0,6 1,2-dichloorethaan <0,6 1,1-dichlooretheen <0,1 a cis-1,2-dichlooretheen <0,1 -- trans-1,2-dichlooretheen <0,1 -- som (cis,trans) 1,2- dichloorethenen <0,2 -- som (cis,trans) 1,2-0,14 a dichloorethenen (0.7 factor) dichloormethaan <0,2 a 1,1-dichloorpropaan <0,3 -- 1,2-dichloorpropaan <0,3 -- 1,3-dichloorpropaan <0,3 -- som dichloorpropanen <0,9 -- som dichloorpropanen (0.7 0,63 factor) tetrachlooretheen <0,1 a tetrachloormethaan <0,1 a 1,1,1-trichloorethaan <0,1 a 1,1,2-trichloorethaan <0,1 a trichlooretheen <0,6 chloroform <0,6 vinylchloride <0,1 a bromoform <0,2 MINERALE OLIE fractie C10 - C12 <25 -- fractie C12 - C22 <25 -- fractie C22 - C30 <25 -- fractie C30 - C40 <25 -- totaal olie C10 - C40 <100 a Monstercode en monstertraject: Pb02.2 Pb02 ( ) De resultaten zijn getoetst aan de toetsingswaarden zoals vermeld in de circulaire bodemsanering 2006 (Staatcourant 10 juli 2008, Nr. 131 (in werking per , rectificatie uit Staatscourant 15 juli 2008, nr 134)). De gehalten die de betreffende streefwaarden en interventiewaarden overschrijden zijn als volgt geclassificeerd: * het gehalte is groter dan de streefwaarde en kleiner dan of gelijk aan het gemiddelde van de streef- en interventiewaarde ** het gehalte is groter dan het gemiddelde van de streef- en

64 interventiewaarde en kleiner dan of gelijk aan de interventiewaarde *** het gehalte is groter dan de interventiewaarde -- geen toetsingswaarde voor opgesteld - niet geanalyseerd # verhoogde rapportagegrens, voor meer informatie zie analysecertificaat a gecorrigeerd gehalte is groter dan de streefwaarde (of geen streefwaarde voor opgesteld), maar wel kleiner dan de AS3000 rapportagegrens-eis, dus mag verondersteld worden kleiner dan de streefwaarde te zijn. b gecorrigeerd gehalte is groter dan de streefwaarde (of geen streefwaarde voor opgesteld), en groter dan de AS3000 rapportagegrens-eis. Tabel: Toetsingswaarden voor grondwater (as3000) (VROM-toetsingskader). Het betreft gehalten in µg/l, tenzij anders aangegeven Toetsingswaarden 1) S 1/2(S+I) I AS3000 METALEN barium cadmium 0,40 3,2 6,0 0,80 kobalt koper kwik 0,050 0,18 0,30 0,050 lood molybdeen 5, ,0 nikkel zink VLUCHTIGE AROMATEN benzeen 0, ,20 tolueen 7, ,0 ethylbenzeen 4, ,0 xylenen 0, ,30 xylenen (0.7 factor) 0, ,21 styreen 6, ,0 naftaleen 0, ,050 GEHALOGENEERDE KOOLWATERSTOFFEN 1,1-dichloorethaan 7, ,0 1,2-dichloorethaan 7, ,0 1,1-dichlooretheen 0,01 5,0 10 0,10 som (cis,trans) 1,2-0, ,20 dichloorethenen som (cis,trans) 1,2-0, ,14 dichloorethenen (0.7 factor) dichloormethaan 0, ,20 som dichloorpropanen 0, ,75 som dichloorpropanen (0.7 0, ,52 factor) tetrachlooretheen 0, ,10 tetrachloormethaan 0,01 5,0 10 0,10 1,1,1-trichloorethaan 0, ,10 1,1,2-trichloorethaan 0, ,10 trichlooretheen chloroform 6, ,0 vinylchloride 0,01 2,5 5,0 0,20 bromoform 630 2,0 MINERALE OLIE totaal olie C10 - C ) S 1/2(S+I) I AS3000 streefwaarde gemiddelde van streef- en interventiewaarde interventiewaarde laboratoriumanalyses voor grond-, waterbodem- en grondwateronderzoek; grondwaterprotocollen 3110 t/m 3190 versie 3,25 juni 2008.

65 Asbest De restconcentratienorm voor de toepassing en het hergebruik van alle asbestbevattende materialen is in de Circulaire Bodemsanering 2006 vastgesteld op 100 mg/kg gewogen (serpentijnasbestconcentratie vermeerderd met 10 maal de amfiboolasbestconcentratie). Ernst en spoed Er is sprake van een geval van ernstige bodemverontreiniging indien in meer dan 25 m 3 bodemvolume in het geval van grond- of sedimentverontreiniging, of in meer dan 100 m 3 bodemvolume in het geval van grondwaterverontreiniging, de gemiddelde concentratie de interventiewaarde overschrijdt. Bij asbestverontreinigingen is het volumecriterium niet van belang, volgens de Circulaire Bodemsanering van 1 mei 2006; indien de restconcentratienorm voor asbest van 100 mg/kg gewogen wordt overschreden in de bodem, is sprake van een geval van ernstige bodemverontreiniging. De spoedeisendheid van de sanering is onder andere afhankelijk van de actuele risico's van de ernstige verontreiniging voor de volksgezondheid, het ecosysteem en verspreiding via het grondwater. Indien geen sprake is van actuele risico's, dan hebben saneringsmaatregelen geen spoed. Rapportnummer: 08.RB618

66 Bijlage 6: Grondverzet, sloop en asbest Grondverzet Grond kan om diverse redenen vrijkomen op een locatie. Voordat grond (elders) kan worden toegepast dan wel kan worden hergebruikt, dient duidelijk te zijn of het gaat om: schone grond (vrij toepasbaar); licht en matig verontreinigde hergebruiksgrond (kan op locatie en/of buiten de locatie worden toegepast als bodem of worden toegepast in een werk); sterk verontreinigde grond met immobiele verontreiniging (kan onder speciale voorwaarden worden herschikt binnen het terrein); niet toepasbare grond (dient te worden gereinigd of gestort door een hiertoe erkend bedrijf). Onderhavig bodemonderzoek is steekproefsgewijs uitgevoerd en geeft een indicatie van de kwaliteit van de grond. Voor toepassing van schone of hergebruiksgrond kan door het bevoegd gezag een partijkeuring worden vereist. Of dit nodig is kan per gemeente en per gebied verschillen. Indien gewenst kan CSO aanvullend advies gegeven over hergebruik van eventueel vrijkomende grond en zonodig een partijkeuring uitvoeren. Indien sprake is van overschrijding van de interventiewaarde is voor grondverzet veelal ook een saneringsplan noodzakelijk. CSO kan desgewenst aanvullend aan dit onderzoek een saneringsplan voor u opstellen en afstemmen met het bevoegde gezag. Sloop en Asbest Voor het verkrijgen van een sloopvergunning is het uitvoeren van een asbestinventarisatie verplicht. Tijdens een dergelijke inventarisatie wordt het gebouw geïnspecteerd op de aanwezigheid van asbest. Aanwezige asbest kan bij sloop vrijkomen in de vorm van schadelijke vezels en zo een risico vormen voor de slopers of de omgeving. Tijdens de inventarisatie worden de risico s in kaart gebracht. Een asbestinventarisatie dient te worden uitgevoerd conform de SC 540. Een dergelijke inventarisatie kan CSO voor u uitvoeren. Desgewenst kunnen wij tevens sloopbestekken voor u opstellen en de sloop voor u begeleiden. Rapportnummer: 08.RB618

67 Bijlage 7: Lijst van gebruikte afkortingen en begrippen Algemeen Bodem: Drie-dimensionaal lichaam dat een deel van het bovenste gedeelte van de aardkorst beslaat en eigenschappen heeft die verschillen van het onderliggende gesteente als gevolg van interacties tussen klimaat, levende organismen (met inbegrip van menselijke activiteit), moedermateriaal en reliëf. Bodemverontreiniging: Het totale bodemvolume waarvan de concentraties van één of meer stoffen boven de streefwaarde (WBB) of lokale achtergrondwaarde liggen. Vooronderzoek: Het verzamelen van beschikbare gegevens over bodemgesteldheid, geohydrologische situatie alsmede het vroeger, huidig en toekomstig gebruik van de locatie en de directe omgeving. Verkennend bodemonderzoek: Een bodemonderzoek dat ten doel heeft met een relatief geringe onderzoeksinspanning vast te stellen of op een bepaalde locatie bodemverontreiniging aanwezig is. Nader bodemonderzoek: Onderzoek in het kader van de saneringsparagraaf van de Wet bodembescherming met als doel het vaststellen van de aard en concentraties van de verontreinigende stoffen en de omvang van de bodemverontreiniging om, in het licht van de (potentiële) mogelijkheden van blootstelling en verspreiding, te bepalen of er sprake is van een geval van ernstige bodemverontreiniging en om urgentie van de sanering vast te stellen. Bodemsanering: Technische maatregelen die tot doel hebben bodemverontreiniging te verwijderen, te isoleren of te beheersen. m-mv: meter beneden het maaiveld Geohydrologie Geohydrologie: Samenhang tussen de bodem van een gebied en het gedrag (bijv. stroming) van het grondwater. Afzetting: In bepaald geologisch tijdperk ontstaan bodemmateriaal, dat door wind of water is afgezet. Deklaag: Slecht doorlatende bovenste bodemlaag. Eerste watervoerende pakket: Minst diep gelegen goed waterdoorlatende bodemlaag. Infiltratie: Het binnentreden van water in de bodem door het grondoppervlak. Inzijging: Neerwaarts gerichte grondwaterstroming. Kwel: Opwaarts gerichte grondwaterstroming. Bodemkunde Achtergrondgehalte: Gemiddeld gehalte aan een bepaalde verontreinigde stof, zoals dat algemeen in de omgeving van de locatie wordt aangetroffen. Locatiespecifieke omstandigheden: Terreinsituatie, bodemopbouw, terreingebruik e.d., die bepalend zijn voor de risico's, die een verontreiniging kan opleveren. Lutumgehalte: Gehalte aan klei in de bodem. Humusgehalte: Gehalte aan organisch stof in de bodem. Vergraven laag: Bodemlaag, die door (menselijke) activiteiten verstoord is en daardoor niet meer de oorspronkelijke gelaagdheid vertoont. Verontreinigingskenmerken: Kenmerken in de bodem, zoals afwijkende geuren en kleuren, die mogelijk duiden op de aanwezigheid van verontreinigde stoffen. Laboratoriumonderzoek Mengmonster: Grondmonster dat is samengesteld uit meerdere monsters van verschillende locaties bestemd voor chemische analyse. Rapportnummer: 08.RB618

68 Chromatogram: Grafiek, die het resultaat is van een bepaalde analysemethode in het laboratorium en waarmee de aard en de concentratie van de te onderzoeken stoffen kunnen worden bepaald. Detectiegrens: Laagst meetbare gehalte/concentratie met een bepaalde analysemethode. GC/MS: Gas-chromatografie met Massa-Spectrometrie, methode om in het laboratorium aard en gehalte aan vooraf onbekende stoffen te bepalen. ph: Zuurgraad, hoe lager de ph, hoe zuurder. EC: Elektrisch geleidingsvermogen Stoffen Aromaten: Benzeen, tolueen, ethylbenzeen en xyleen zijn stoffen die behoren tot de chemische familie van de aromaten. Ze worden gewonnen uit steenkoolteer en aardolie en gebruikt als oplosmiddel voor verf, rubber, was en oliën. Ook worden aromaten toegevoegd aan brandstoffen, zoals benzine, ter verhoging van het octaangehalte. Aromaten zijn vluchtig en lossen goed op in het grondwater. Ze worden in het algemeen relatief snel met het grondwater verspreid. Aromaten zijn biologisch redelijk afbreekbaar. Benzeen is kankerverwekkend en wordt als zeer giftig beschouwd. De overige aromaten zijn minder giftig. PCB s: PCB s zijn een uitgebreide familie van polychloorbifenylen. PCB s zijn doorgaans wit kristallijne stoffen met een lage dampspanning en slechte oplosbaarheid in water. De stoffen lossen goed op in olie. De stoffen zijn biologisch slecht afbreekbaar en hopen op in vetweefsel. Sinds 1985 is de productie van deze stoffen verboden. Door de slechte brandbaarheid zijn deze stoffen gebruikt in de industrie als bijmenging in smeermiddel en koelvloeistoffen in transformatoren en isolatoren. Ook zijn PCB s in het verleden gebruikt in verven en lakken. De stoffen zijn carcinogeen en kunnen o.a. leverschade veroorzaken. De giftigheid verschilt per verbinding. Halogeenkoolwaterstoffen: Halogeenkoolwaterstoffen zijn vluchtige organische verbindingen waarin één of meer chloor- of broomatomen voorkomen. Zij worden veel gebruikt als ontvettingsmiddel voor metalen, als verfafbijtmiddel, als chemisch reinigingsmiddel ('dry-cleaning'), als brandblusmiddel of als oplosmiddel voor verf, lak of lijm. Halogeenkoolwaterstoffen zijn zeer vluchtig en goed oplosbaar in grondwater. Omdat deze stoffen zwaarder zijn dan water kunnen ze tot zeer diep in de bodem doordringen. Halogeenkoolwaterstoffen zijn biologisch afbreekbaar. Halogenen zijn giftig. Acute effecten zijn geïrriteerde slijmvliezen en een narcotisch effect. Bij langdurige blootstelling kan schade aan het (centrale) zenuwstelsel optreden. Minerale olie: Minerale olie bestaat uit een mengsel van koolwaterstofketens met een lengte van 10 (C-10) tot 40 (C-40) koolstofatomen en wordt gewonnen uit aardolievelden. Onder minerale olie worden verstaan: brandstoffen (diesel, benzine, huisbrandolie, stookolie), smeerolie, motorolie, snij-en walsolie, oplosmiddelen (terpentine, thinner) en teerolie. Aan het voorkomen en de verdeling van de ketenlengtes kan men zien om wat voor olie het gaat. Lichte oliesoorten als thinner en benzine zijn zeer vluchtig, relatief goed oplosbaar en vrij mobiel in de bodem. Zware oliesoorten zijn minder vluchtig en veel minder mobiel in de bodem. Minerale olie is redelijk goed biologisch afbreekbaar. Minerale olie is in vergelijking tot de overige hier genoemde stoffen weinig giftig, maar kan wel stankoverlast en hoofdpijnklachten veroorzaken. PAK's: PAK staat voor Polycyclische Aromatische Koolwaterstoffen; voorbeelden zijn naftaleen en benzo(a)pyreen. PAK's zijn roetachtige stoffen, die ontstaan bij de onvolledige verbranding van koolwaterstoffen, bijvoorbeeld bij de productie van cokes of steenkoolgas. PAK's worden toegepast bij de productie van rubber, verf, kunststoffen, lakken, minerale oliën en teer- en asfaltproducten. In de uitlaatgassen van motoren komen PAK als roetdeeltjes voor. In verkeersrijke gebieden worden daarom vaak relatief hoge achtergrondgehalten in de bodem aangetroffen. PAK's zijn niet vluchtig, vrijwel onoplosbaar in grondwater en zeer slecht biologisch afbreekbaar. Ze worden niet tot nauwelijks met grondwater verspreid. Sommige PAK's, waaronder benzo(a)pyreen, zijn kankerverwekkend en giftig en komen daarom op de zwarte lijst voor. Zware metalen: Zware metalen zijn metalen met een soortelijk gewicht groter dan kg/m 3. Voorbeelden zijn barium, cadmium, kobalt, koper, kwik, lood, molybdeen, nikkel en zink. Zware metalen komen in Nederland van nature in de bodem voor in gehalten van 0,1 tot maximaal ongeveer 100 mg/kg (achtergrondwaarden). Ze worden gebruikt in de metaalindustrie, in de galvanische industrie, in de chemische industrie als katalysator en pigment en in de elektronische industrie. Lood is tot voor kort als anti-klopmiddel aan benzine toegevoegd. In verkeersrijke gebieden worden daarom relatief hoge achtergrondgehalten lood in de grond aangetroffen. Zware metalen zijn niet vluchtig en slecht oplosbaar. Ze worden sterk gebonden aan klei- en humusdeeltjes in de grond en worden relatief langzaam getransporteerd met het grondwater. Zware metalen zijn niet biologisch afbreekbaar. De giftigheid van zware metalen loopt uiteen. Cadmium en kwik zijn vanwege hun giftigheid op de zwarte lijst geplaatst. Metalen als kobalt, koper, molybdeen en zink vervullen een belangrijke rol bij de stofwisseling in het menselijk lichaam en zijn pas giftig bij relatief hoge doses. Meestal gaat het bij de giftigheid ook om de combinatie van diverse stoffen. Bariumzouten kunnen giftig zijn. Dit hangt echter samen met de oplosbaarheid van dit zout. Rapportnummer: 08.RB618

69 Bijlage 2: Archeologisch onderzoek Ruimtelijke onderbouwing 'Fietsenstalling gemeentehuis' NL.IMRO.1640.PB10HyWalk2a-ON01 Projectbesluit 10B339.R003.XR.LK 21 september 2010 Pagina 19

70 Bureauonderzoek en karterend veldonderzoek d.m.v. boringen Biesstraat te Heythuysen Gemeente Leudal Opdrachtgever CSO Adviesbureau Postbus BH MAASTRICHT Projectnummer Status: concept Synthegra Rapport S Projectleider drs. T. Deville Kenmerk Autorisatie: paraaf datum SHO/UIT/SAD/S drs. E.A. Schorn Synthegra bv, Kerkhofstraat 21, NL-5554 HG Valkenswaard Telefoon +31 (0) , Fax +31 (0) , Internet: Bankrelatie Friesland Bank, nr , BTW nr. NL B01, HR

71 Project Kenmerk : Bureauonderzoek en karterend veldonderzoek d.m.v. boringen, Biesstraat te Heythuysen : SHO/UIT/SAD/S Colofon Opdrachtgever: CSO Adviesbureau te Maastricht Project: Biesstraat te Heythuysen Projectnummer: S Titel: Bureauonderzoek en karterend veldonderzoek d.m.v. boringen, Biesstraat te Heythuysen Datum: Januari-februari 2009 Projectleider: drs. T. Deville (archeoloog) Auteurs: drs. R. Nillesen (historicus), drs. J.H.F. Leuvering (fysisch geograaf), drs. S. Houbrechts (archeoloog), drs. T. Deville (archeoloog) Tekenaar: dhr. J. Heersink (GIS/CAD-specialist) Autorisatie: drs. E.A. Schorn (senior prospector / fysisch geograaf) Druk: Synthegra bv, Doetinchem ISSN: Synthegra bv Kerkhofstraat 21, NL-5554 HG Valkenswaard Telefoon +31 (0) , Fax +31 (0) , Internet: Bankrelatie Friesland Bank, nr , BTW nr. NL B01, HR Synthegra bv, 2009 De rechten van intellectueel eigendom verblijven te allen tijde bij Synthegra bv. Synthegra bv, Kerkhofstraat 21, NL-5554 HG Valkenswaard 2 van 24

72 Project Kenmerk : Bureauonderzoek en karterend veldonderzoek d.m.v. boringen, Biesstraat te Heythuysen : SHO/UIT/SAD/S INHOUD Administratieve gegevens 4 1 Inleiding Onderzoekskader Onderzoeksdoel en vraagstellingen Ligging en huidige situatie plangebied 6 2 Bureauonderzoek Methode Landschapsgenese Archeologische waarden in en rondom het plangebied Historische ontwikkeling Gespecificeerde archeologische verwachting 17 3 Inventariserend Veldonderzoek Methode Beschrijving en interpretatie van de boorgegevens Archeologische indicatoren Archeologische interpretatie 20 4 Conclusies en aanbevelingen Inleiding Conclusies / beantwoording onderzoeksvragen Aanbevelingen 22 Literatuur en kaarten 23 Bijlagen: Bijlage 1: Overzicht van relevante geologische en archeologische tijdvakken Bijlage 2: Combinatiekaart IKAW, AMK en ARCHIS waarnemingen Bijlage 3: Boorpuntenkaart Bijlage 4: Boorprofielen Bijlage 5: Vondstenlijsten Bijlage 6: Advieskaart Afbeelding voorblad: Impressie van het plangebied. Foto genomen vanuit het de noordwestelijke hoek in zuidoostelijke richting. Synthegra bv, Kerkhofstraat 21, NL-5554 HG Valkenswaard 3 van 24

73 Project Kenmerk : Bureauonderzoek en karterend veldonderzoek d.m.v. boringen, Biesstraat te Heythuysen : SHO/UIT/SAD/S Administratieve gegevens Toponiem : Biesstraat Plaats : Heythuysen Gemeente : Leudal Provincie : Limburg Projectnummer : S Bevoegd gezag : gemeente Leudal Opdrachtgever : CSO Adviesbureau Uitvoerende instantie : Synthegra bv Datum uitvoering veldwerk : Uitvoerders veldwerk : drs. S. Houbrechts en drs. T. Deville Onderzoeksmelding (ARCHIS) : Datum onderzoeksmelding : Onderzoeksnummer (ARCHIS) : nog te bepalen Vondstnummer : en Kaartblad : 58 D Oppervlakte : circa 3 ha hoogteligging : circa 27,6-29, 0 m +NAP 1 Grondgebruik : bouwland Geologie : Rivierafzettingen bedekt met dekzand behorend tot de Formatie van Boxtel Geomorfologie : dalvlakteterras met dekzand Bodem : zwarte enkeerdgronden Depot : Documentatie en vondsten zullen worden aangeleverd aan het Provinciaal Depot van Limburg, te Maastricht De onderzoekslocatie wordt omsloten door de volgende vier coördinaten: noordwesten X: Y: noordoosten X: Y: zuidoosten X: Y: zuidwesten X: Y: Synthegra bv, Kerkhofstraat 21, NL-5554 HG Valkenswaard 4 van 24

74 Project Kenmerk : Bureauonderzoek en karterend veldonderzoek d.m.v. boringen, Biesstraat te Heythuysen : SHO/UIT/SAD/S Inleiding 1.1 Onderzoekskader Synthegra heeft in opdracht van CSO Adviesbureau een archeologisch onderzoek uitgevoerd op een terrein aan de Biesstraat in Heythuysen (afbeelding 1.1). Het onderzoek bestond uit een bureauonderzoek en een karterend booronderzoek. De aanleiding voor het onderzoek is de voorgenomen ontwikkeling van een nieuw gemeentehuis, een brandweerkazerne een gemeentelijk archief en een gemeentewerf. De diepte van de toekomstige bodemverstoring is op dit moment onbekend, maar uitgaande van de aanleg van bouwputten voor de bebouwing zal de bodem waarschijnlijk tot in het archeologische niveau worden verstoord. Door de graafwerkzaamheden die zullen gaan plaatsvinden, kunnen eventueel in de ondergrond aanwezige archeologische waarden verloren gaan. Daarom is vanwege de regelgeving van de overheid voorafgaand aan de graafwerkzaamheden archeologisch onderzoek uitgevoerd. Het onderzoek is uitgevoerd conform de Kwaliteitsnorm Nederlandse Archeologie versie en de Leidraad Veldonderzoek. 3 Het veldwerk is uitgevoerd op 27 januari Het bevoegd gezag, de gemeente Leudal, zal de resultaten van het onderzoek toetsen en een selectiebesluit nemen. 1.2 Onderzoeksdoel en vraagstellingen Het doel van het bureauonderzoek is het opstellen van een gespecificeerde archeologische verwachting aan de hand van bestaande bronnen over bekende of verwachte landschappelijke, historische en archeologische waarden. Het doel van het booronderzoek is het toetsen van het opgestelde verwachtingsmodel door de intactheid van de bodemopbouw vast te stellen en de eventueel aanwezig archeologische resten en/of vindplaatsen te inventariseren. De volgende onderzoeksvragen zullen worden beantwoord: Wat is de opbouw van de ondergrond en is het bodemprofiel intact? Zijn in het plangebied archeologische vindplaatsen aanwezig? Wat is te zeggen over de horizontale en verticale verspreiding van de archeologische waarden? Wat is de vermoedelijke aard en datering van de archeologische resten? In hoeverre worden eventueel aanwezige archeologische resten bedreigd door de voorgenomen ontwikkeling van het gebied? 2 SIKB 2006a. 3 SIKB 2006b. Synthegra bv, Kerkhofstraat 21, NL-5554 HG Valkenswaard 5 van 24

75 Project Kenmerk : Bureauonderzoek en karterend veldonderzoek d.m.v. boringen, Biesstraat te Heythuysen : SHO/UIT/SAD/S Ligging en huidige situatie plangebied Het plangebied is circa 3 ha groot en ligt aan de Biesstraat in Heythuysen (afbeelding 1.1). Het terrein wordt in het westen begrensd door de Biesstraat (N279) en in het noorden door de weg Walk. Het plangebied is in gebruik als landbouwgrond. De hoogte van het maaiveld varieert van circa 27,6 tot 29,0 m +NAP (Normaal Amsterdams Peil). 4 Afbeelding 1.1: Het plangebied op de topografische kaart van Nederland 1: aangegeven met het rode kader (Bron: TOP25raster Topografische Dienst Nederland, Emmen). 4 Hoogteligging van het plangebied op het Actueel Hoogtebestand Nederland (AHN) in m NAP geraadpleegd op Synthegra bv, Kerkhofstraat 21, NL-5554 HG Valkenswaard 6 van 24

76 Project Kenmerk : Bureauonderzoek en karterend veldonderzoek d.m.v. boringen, Biesstraat te Heythuysen : SHO/UIT/SAD/S Bureauonderzoek 2.1 Methode Tijdens het bureauonderzoek is met behulp van bestaande bronnen een gespecificeerd archeologisch verwachtingsmodel voor het plangebied opgesteld. Dit is in eerste instantie gedaan door het raadplegen van voor de archeologie relevante (schriftelijke) bronnen. Dit betreft met name gegevens over bekende archeologische vindplaatsen in en rond het plangebied. Dit is aangevuld met historisch en fysisch geografisch onderzoek, waarbij informatie over vroeger grondgebruik is verkregen door de analyse van historische kaarten en tevens gegevens over de geologie, geomorfologie en bodem zijn bestudeerd. 2.2 Landschapsgenese Voor het bepalen of, waar en uit welke periode archeologische resten kunnen worden verwacht, zijn de volgende bronnen met betrekking tot de landschapsgenese geraadpleegd: geologische kaart geomorfologische kaart bodemkaart relevante achtergrondliteratuur met betrekking tot de geologie, geomorfologie en de bodemopbouw Voor de geologische beschrijving is gebruik gemaakt van de lithostratigrafische indeling van de ondiepe ondergrond. 5 Zie voor een overzicht van de geologische en archeologische perioden bijlage 1. Geologie en geomorfologie Heythuysen ligt circa 6 km ten noordwesten van de Maas. Op de geologische overzichtskaart schaal 1: staat aangegeven dat binnen het plangebied afzettingen uit de voorlaatste ijstijd, het Weichselien (circa jaar geleden) aan het oppervlak liggen. Waarschijnlijk zijn dit fluvioperiglaciale afzettingen van de Formatie van Boxtel met een bedekking van dekzand, dat wordt gerekend tot het Laagpakket van Wierden, dat onderdeel uitmaakt van de Formatie van Boxtel. In de diepere ondergrond liggen pleistocene rivierafzettingen van de Maas, die worden gerekend tot de Formatie van Beegden. De Maasafzettingen bestaan uit grindhoudend, grof zand. Op de geomorfologische kaart van Nederland schaal 1: (afbeelding 2.1) is het plangebied gekarteerd als een dalvlakteterras, bedekt met dekzand (code 6E11). In het verleden heeft de Maas ter plaatse van het plangebied gestroomd. Het is niet bekend in welke periode dit precies het geval was, maar op basis van de afstand van de huidige loop van de Maas en het feit dat de rivierafzettingen zijn bedekt met dekzand (al dan niet met fluvioperiglaciale afzettingen ertussen) is het rivierterras vermoedelijk van Pleniglaciale ouderdom (circa jaar geleden) of ouder. Tijdens het Pleniglaciaal had de Maas een vlechtend karakter. 6 Nadat de Maas zijn stroom had verlegd zijn de rivierafzettingen bedekt met jongere pleistocene afzettingen. Tijdens een groot deel van het Weichselien was de bodem permanent bevroren. Tijdens perioden van dooi werd door sneeuwsmelt- en regenwater veel sediment verspoeld en werden dalen gevormd. 7 Zowel ten noorden en ten zuiden van Heythuysen loopt zo n pleistoceen dal. Het is waarschijnlijk dat deze dalen zich 5 De Mulder e.a en via Dinoloket, Standaarden, Lithostratigrafische Nomenclator van de ondiepe ondergrond. 6 Kasse et al Berendsen Synthegra bv, Kerkhofstraat 21, NL-5554 HG Valkenswaard 7 van 24

77 Project Kenmerk : Bureauonderzoek en karterend veldonderzoek d.m.v. boringen, Biesstraat te Heythuysen : SHO/UIT/SAD/S vormden ter plaatse van de voormalige vlechtende geulen van de Maas. In deze periode zijn ook fluvioperiglaciale afzettingen afgezet, die tot de Formatie van Boxtel gerekend worden. 8 In de koudste en droogste perioden van het Weichselien, met name in het Laat Pleniglaciaal (ca jaar geleden) en in de Jonge Dryas (circa jaar geleden), was de vegetatie vrijwel verdwenen, waardoor op grote schaal verstuiving kon optreden. Hierbij werden dekzanden over de fluvioperiglaciale afzettingen afgezet in de vorm van vlaktes, dekzandwelvingen en ruggen. Dit (vaak lemige) zand is kalkloos, fijnkorrelig ( m), goed afgerond, goed gesorteerd en arm aan grind. Het wordt tot het Laagpakket van Wierden van de Formatie van Boxtel gerekend. 9 Het dekzand ligt binnen het plangebied aan het maaiveld. In het Holoceen (de laatste jaar) werd het klimaat warmer en vochtiger en werd het dekzand door vegetatie vastgelegd. Beken sneden zich in de eerder gevormde dalen in. Op de geomorfologische kaart is het dal ten zuiden van Heythuysen gekarteerd als een beekdal in terras (afbeelding 2.1, code 2R15). Door dit dal stroomt nu de Leubeek. Legenda 6E11 : dalvlakteterras met dekzand, zwak golvend 2R15 : beekdal in terras 3K17 : geulranddekzandrug, al dan niet met oud bouwlanddek Afbeelding 2.1: Ligging van het plangebied op de geomorfologische kaart van Nederland 1:50.000, aangegeven met het rode kader (Bron: Op de hoogtekaart van het plangebied en zijn omgeving (afbeelding 2.2) zijn meerdere dalvormige laagtes te zien in de vlakte waarin het plangebied ligt. 10 De laagst gelegen gebieden zijn in blauw aangegeven. Deze gaan via groen en geel over in de hoger gelegen gebieden, die met rood zijn aangegeven. Ook het plangebied 8 Berendsen Berendsen Synthegra bv, Kerkhofstraat 21, NL-5554 HG Valkenswaard 8 van 24

78 Project Kenmerk : Bureauonderzoek en karterend veldonderzoek d.m.v. boringen, Biesstraat te Heythuysen : SHO/UIT/SAD/S zelf lijkt voor het grootste deel in een dalvormige laagte te liggen. Vermoedelijk gaat het hier om een geul van de Maas, die een vlechtend patroon had toen hij hier stroomde. Op de hoogtekaart is ook duidelijk de hoog gelegen geulranddekzandrug te zien te zuiden van het plangebied. Afbeelding 2.2: Ligging van het plangebied op het Actueel Hoogtebestand Nederland (AHN), aangegeven met het rode kader (Bron: Bodem Volgens de bodemkaart van Nederland schaal 1: (afbeelding 2.3) komen in het plangebied zwarte enkeerdgronden in lemig, fijn zand voor (code zez23). De humushoudende bovengrond van de enkeerdgronden is minimaal 50 cm dik. 11 Deze gronden zijn ontstaan, doordat vanaf de late middeleeuwen op grote schaal het systeem van potstalbemesting werd toegepast. 12 Plaggen werden met mest van het vee vermengd en op de akkers uitgespreid om de bodem, in dit geval dekzand, vruchtbaarder te maken. In de loop der tijd is hierdoor een plaggendek (ook wel esdek genoemd) op de oorspronkelijke bodem ontstaan. Deze gronden hebben een 25 cm dikke, zeer donkerbruine tot zwarte bouwvoor (Aap-horizont). Het plaggendek daaronder is bruiner van kleur (Aa-horizont). Tussen de 50 en 100 cm is het plaggendek vaak weer iets donkerder van kleur. Deze donkere horizont is ontstaan, door vermenging met de bovengrond van het oorspronkelijke bodemprofiel (Apb-/Aa-horizont). 13 Het oorspronkelijke bodemprofiel is waarschijnlijk een podzolgrond. De bovengrond van de podzolgrond (Apb-horizont) bevat meestal sterk gebleekte zandkorrels. Dit komt doordat de onderliggende E-horizont (uitspoelingshorizont) vermengd is geraakt met de bovengrond. In onverstoorde toestand ligt de grijze E-horizont onder de bovengrond. Hieronder ligt de B-horizont (inspoelingshorizont), die geleidelijk overgaat in de C-horizont. 14 De A-, E- en/of B-horizont, zijn afhankelijk van de (vroegere) grondbewerking met de onderste helft van het plaggendek vermengd geraakt. 11 De Bakker en Schelling Spek Stichting voor Bodemkartering De Bakker en Schelling Synthegra bv, Kerkhofstraat 21, NL-5554 HG Valkenswaard 9 van 24

79 Project Kenmerk : Bureauonderzoek en karterend veldonderzoek d.m.v. boringen, Biesstraat te Heythuysen : SHO/UIT/SAD/S Legenda zez23 : zwarte enkeerdgronden in lemig fijn zand Zb21 : vorstvaaggronden in leemarm en zwak lemig fijn zand Zb23 : vorstvaaggronden in lemig fijn zand Afbeelding 2.3: Ligging van het plangebied op de bodemkaart van Nederland 1:50.000, aangegeven met het rode kader (Bron: De grondwatertrap binnen het plangebied is VII. Dit betekent dat de gemiddeld hoogste grondwaterstand op meer dan 80 cm beneden maaiveld ligt en de gemiddeld laagste grondwaterstand op meer dan 120 cm beneden maaiveld wordt aangetroffen. Synthegra bv, Kerkhofstraat 21, NL-5554 HG Valkenswaard 10 van 24

80 Project Kenmerk : Bureauonderzoek en karterend veldonderzoek d.m.v. boringen, Biesstraat te Heythuysen : SHO/UIT/SAD/S Archeologische waarden in en rondom het plangebied In deze paragraaf is gekeken of binnen en rond het plangebied archeologische waarden bekend zijn. Hiervoor zijn de volgende bronnen binnen de Rijksdienst voor Archeologie, Cultuurlandschap en Monumenten (RACM) geraadpleegd: het Centraal Archeologisch Archief (CAA) het Centraal Monumenten Archief (CMA) Archeologisch Informatie Systeem (ARCHIS II) Daarnaast zijn de volgende bronnen geraadpleegd: Cultuurhistorische Waardenkaart van de provincie Limburg gegevens van amateur archeologen: Stichting Studiegroep Leudal en Omstreken Zowel op de IKAW (Indicatieve Kaart van Archeologische Waarden) van de RACM als op de Cultuurhistorische Waardenkaart van de provincie Limburg geldt voor het plangebied een hoge archeologische verwachting (bijlage 2). Deze kaarten zijn indicatief en zullen voor het opstellen van een gespecificeerd verwachtingsmodel worden genuanceerd en gepreciseerd, aangezien uit deze kaarten niet blijkt wat de aard en ouderdom is van de te verwachten archeologische resten. Voor de gemeente Leudal is er geen gemeentelijke verwachtingskaart beschikbaar. Uit de archieven en ARCHIS II van de RACM blijkt dat in het onderzoeksgebied geen archeologische waarnemingen en onderzoeksmeldingen bekend zijn (bijlage 2). Wel bevindt het noordoostelijke deel van het plangebied zich net binnen een monument (AMK monumentnummer ), met name de oude dorpskern van Heythuysen. Historische dorpskernen en clusters met oude bebouwing worden op de AMK steeds als gebieden met een hoge archeologische waarde aangegeven, aangezien de wortels van de huidige dorpen en steden hier kunnen liggen. Binnen deze contouren kunnen in de bodem resten van vroegmoderne en waarschijnlijk ook van laatmiddeleeuwse (vanaf circa 1300 AD) bewoning aangetroffen worden. Ook sporen van oudere bewoning kunnen aanwezig zijn. Bedacht dient echter te worden dat de bewoning in de vroege en volle middeleeuwen (tot circa 1300 AD) een meer dynamisch karakter gehad kan hebben en dat de plaats en grens ervan niet perse hoeft samen te vallen met die van de latere bewoning. Uit de directe omgeving (binnen een straal van 200 m) is één onderzoeksmelding bekend, binnen een straal van 700 m van het plangebied zijn twee monumenten, twee onderzoeksmeldingen en meerdere waarnemingen bekend. De Stichting Studiegroep Leudal en Omstreken is per benaderd met de vraag of er nog archeologisch relevante informatie kunnen aanleveren over het plangebied en de omgeving. Dhr. A. Gubbels, voorzitter van Heemkundevereniging Heitse, heeft geantwoord dat hij enkel over informatie beschikt die bij de RACM bekend is. Onderzoeksmelding binnen een straal van 200 m van het plangebied: Onderzoeksmelding Op circa 90 m ten oosten van het plangebied werd door Vestigia in 2004 een booronderzoek uitgevoerd. Het plangebied was net als het huidige plangebied gelegen op een plateau en ook hier werden esdekken verwacht. Tijdens het onderzoek zijn geen archeologische indicatoren aangetroffen. Alleen in de noordoostelijke hoek van het terrein werd de aanwezigheid van een esdek bevestigd. Er werd geen vervolgonderzoek noodzakelijk geacht. Synthegra bv, Kerkhofstraat 21, NL-5554 HG Valkenswaard 11 van 24

81 Project Kenmerk : Bureauonderzoek en karterend veldonderzoek d.m.v. boringen, Biesstraat te Heythuysen : SHO/UIT/SAD/S Onderzoeksmeldingen, monumenten en waarnemingen binnen een straal van 700 m van het plangebied. Onderzoeksmelding Op circa 570 m ten westen van het plangebied werd door BAAC in 2005 een booronderzoek uitgevoerd. Hieruit bleek dat de ondergrond van het onderzoeksterrein uit matig tot sterk lemig fijn zand bestond. De bovenste meter was matig tot sterk humeus en betrof een verstoord esdek. Er werden geen archeologische indicatoren aangetroffen, er werd ook geen vervolgonderzoek aanbevolen. Onderzoeksmelding Door Bilan werd in 2007 op circa 620 m ten noordwesten van het plangebied een archeologisch onderzoek uitgevoerd, bestaande uit een bureau- en booronderzoek. De hoge archeologische verwachting van het plangebied werd grotendeels bevestigd door het veldwerk. In het plangebied kwam een hoge zwarte enkeerdgrond voor. In een deel van de boringen was de overgang van de A- naar de C-horizont verstoord. Voor het plangebied werd een vervolgonderzoek in de vorm van proefsleuven geadviseerd. Dit advies werd echter door de provinciale archeologen van de provincie Limburg niet onderschreven, een vervolgonderzoek werd niet noodzakelijk geacht. Zowel onderzoeksmelding als onderzoeksmelding bevonden zich in dezelfde landschappelijke omstandigheden als het huidig te onderzoeken plangebied. AMK monumentnummer 601 en , ARCHIS waarnemingsnummers , , , , , , , , , , , , , Op circa 575 m ten zuidoosten van het plangebied bevindt zich een terrein met een zeer hoge archeologische waarde (AMK monumentnummer ) en een beschermd monument (AMK monumentnummer 601). In beide gevallen betreft het hier een terrein met sporen van begraving (urnenveld) uit de late bronstijd en ijzertijd. Monumentnummer 601 bevat 4 kleine grafheuvels, het aangrenzende terrein, monumentnummer bevat nog 5 andere grafheuvels. In en rondom deze monumenten zijn verschillende waarnemingsnummers bekend (ARCHIS waarnemingsnummers , , , , , , , , , , , , , ). Naast de tumuli in kwestie zelf werd hier onder andere vuursteenmateriaal, grondsporen en keramiek uit de late bronstijd of vroege ijzertijd aangetroffen. Synthegra bv, Kerkhofstraat 21, NL-5554 HG Valkenswaard 12 van 24

82 Project Kenmerk : Bureauonderzoek en karterend veldonderzoek d.m.v. boringen, Biesstraat te Heythuysen : SHO/UIT/SAD/S Historische ontwikkeling Voor de historische ontwikkeling is historisch kaartmateriaal en relevante achtergrondliteratuur geraadpleegd, dat in onderstaande paragraaf is weergegeven. Heythuysen (Limburgs: Heitse)is ontstaan als pleisterplaats op de route van Venlo naar Antwerpen. De naam is afgeleid van heide en betekent veld begroeid met heide. 15 Sinds 1243 was het een grenspost van het Land van Horn. Het behoorde echter al langere tijd tot dit graafschap, wat onder gezag van de heer van Altena viel, samen met de oudere dorpen Roggel en Neer. Het dorp viel tot in de 17 e eeuw onder de schepenbank van Horn, daarna werd het in 1680 een zelfstandige heerlijkheid. 16 Het plangebied bevindt zich aan de Biesstraat, op de kruising met de Walk. Op de kaart uit 1777 (afbeelding 2.3) is te zien dat de huidige Walk richting het oosten een uitermate recht verloop heeft en geflankeerd is met bomen. Deze weg kwam uit bij het Klooster St. Elisabeth dat op het uit 1757 stammende landgoed de Kreppel werd gebouwd. 17 De huidige Biesstraat ten westen van het plangebied is op deze kaart nog niet aanwezig, de westelijke, oude Biesstraat is wel zichtbaar. langs de noordelijke grens van het plangebied is bebouwing aanwezig, en de grond is in gebruik als erf en bouwland. De erfafscheiding omsluit het noordoostelijke deel van het plangebied en zet zich voort richting het oosten. Ten oosten het plangebied zijn eveneens gebouwen aanwezig. Afbeelding 2.3: Ligging van het plangebied op de kaart uit circa 1777, aangegeven met het rode kader. (Bron: 15 Van Berkel en Samplonius 2006, Stenvert e.a. (red.) 2003, Idem. Synthegra bv, Kerkhofstraat 21, NL-5554 HG Valkenswaard 13 van 24

83 Project Kenmerk : Bureauonderzoek en karterend veldonderzoek d.m.v. boringen, Biesstraat te Heythuysen : SHO/UIT/SAD/S De dorpsakkers van Heythuysen, Roggel en Neer vormden in de 19 e eeuw een aaneengesloten gebied. Langs de rand van dit gebied ontstonden verschillende gehuchten en kamphoeven. 18 Het dorp ontwikkelde zich vanaf de late 18 e eeuw tot een langgerekte nederzetting met een driehoekig kerkplein als centrum. 19 De vorm is op de kaart uit circa 1777 (afbeelding 2.3) reeds herkenbaar. Op zowel het minuutplan uit begin 19 e eeuw (afbeelding 2.4) 20 als uit de gegevens van de Oorspronkelijke Aanwijzende Tafels (OAT) 21 behorende bij het minuutplan blijkt dat het plangebied niet bebouwd is en in gebruik is als bouwland, verspreid over meerdere percelen. Het plangebied valt wel binnen de kern van Heythuysen, die begint bij het gebouw direct ten oosten van het plangebied en zich in westelijke richting uitstrekt. De bebouwing langs de noordelijke grens is niet meer aanwezig en er is een weg langs de oostelijke grens aangelegd. Afbeelding 2.4: Ligging van het plangebied op de kaart uit circa , aangegeven met het rode kader. (Bron: De kaarten uit (afbeelding 2.5) en 1894 (afbeelding 2.6) laten geen verandering binnen het plangebied zien. Het is niet bebouwd en in gebruik als bouwland. 18 Renes 1999, Stenvert e.a. (red.) 2003, Gemeente Heythuysen, sectie D, blad 2. Minuutplans zijn de oorspronkelijke kadastrale kaarten die zijn vervaardigd vanaf 1811 en 1812 in navolging van de Fransen o.l.v. Napoleon Bonaparte. Het zijn grondbeschrijvingen (kadasters) van de gemeenten met hierop aangegeven de percelen, perceelnummers en gebouwen. 21 OAT = Oorspronkelijke Aanwijzende Tafel. Dit is een register uit 1832 waarin diverse gegevens in vermeld staan die betrekking hebben op de betreffende percelen, zoals de eigenaar, beroep en woonplaats, alsmede het grondgebruik en de oppervlakte. Synthegra bv, Kerkhofstraat 21, NL-5554 HG Valkenswaard 14 van 24

84 Project Kenmerk : Bureauonderzoek en karterend veldonderzoek d.m.v. boringen, Biesstraat te Heythuysen : SHO/UIT/SAD/S Afbeelding 2.5: Ligging van het plangebied op de kaart uit circa , aangegeven met het rode kader. (Bron: Wolters Noordhoff Atlasproducties 1990, Zuid-Nederland, blad 103 en 109). Op de kaart uit (afbeelding 2.7) is te zien dat het oorspronkelijke wegenpatroon van het dorp een uitbreiding heeft ondergaan. Langs de westelijke grens van het plangebied is de nieuwe, oostelijke Biesstraat aangelegd. De bebouwde kom is enigszins uitgebreid, maar het plangebied is niet bebouwd. Het bestaat uit twee percelen, waarvan het noordelijke als grasland en het zuidelijke als bouwland in gebruik is. Op de huidige topografische kaart (afbeelding 1.1) is een grote uitbreiding van de bebouwde kom te zien. Met name ten noorden en zuiden van de oorspronkelijk langgerekte dorpskern is de bebouwing opgerukt, ten oosten van de Biesstraat is nauwelijks wat bijgebouwd. Het plangebied is geheel in gebruik als bouwland. Synthegra bv, Kerkhofstraat 21, NL-5554 HG Valkenswaard 15 van 24

85 Project Kenmerk : Bureauonderzoek en karterend veldonderzoek d.m.v. boringen, Biesstraat te Heythuysen : SHO/UIT/SAD/S Afbeelding 2.6: Ligging van het plangebied op de kaart uit ca. 1894, aangegeven met het rode kader (Bron: Uitgeverij Nieuwland 2005, Limburg, blad 739). Afbeelding 2.7: Ligging van het plangebied op de kaart uit ca , aangegeven met het rode kader (Bron: Uitgeverij 12 Provinciën 2006/2007, blad 263). Synthegra bv, Kerkhofstraat 21, NL-5554 HG Valkenswaard 16 van 24

86 Project Kenmerk : Bureauonderzoek en karterend veldonderzoek d.m.v. boringen, Biesstraat te Heythuysen : SHO/UIT/SAD/S Gespecificeerde archeologische verwachting Op basis van bovenstaand bureauonderzoek is voor het plangebied een gespecificeerde archeologische verwachting opgesteld, waarvan de essentie is weergegeven in tabel 2.1. Volgens zowel de Indicatieve Kaart voor Archeologische Waarden als de Cultuurhistorische Waardenkaart van de provincie Limburg geldt voor het plangebied een hoge archeologische verwachting (bijlage 2). Deze hoge archeologische verwachting hangt samen met het voorkomen van enkeerdgronden. Deze gronden worden gekenmerkt door een plaggenlaag die dikker is dan 50 cm, zodat eventuele onderliggende archeologische resten en sporen beschermd worden tegen negatieve invloeden van buitenaf, zoals het diepploegen met een moderne landbouwmachine. De kans om nog archeologische resten in situ aan te treffen, is dan ook hoog. Anderzijds zorgt deze afscherming ervoor dat vindplaatsen moeilijker op te sporen zijn, aangezien ze door hun dikke bovenlaag verborgen blijven in het landschap. Vaak wordt er onder een esdek nog een intact bodemprofiel aangetroffen. Op grond van de ouderdom van de te verwachten afzettingen in het plangebied kunnen hier archeologische waarden vanaf het laat-paleolithicum tot en met de nieuwe tijd aanwezig zijn. Het plangebied is gelegen binnen een dalvlakteterras. Als woon- en verblijfplaats kozen jager-verzamelaars vaak voor hoger liggende terreingedeelten in het landschap, bij voorkeur in de buurt van (open) water. Nabij deze waterrijke plekken was er een grote biodiversiteit, waardoor de jacht en het verzamelen van plantaardig voedsel betrekkelijk gemakkelijker was. Het plangebied is, met uitzondering van de zuidoostelijke hoek (afbeelding 2.2), gelegen in een oude geul van de vlechtende Maas. Deze lagere ligging is niet ideaal voor de vestiging van tijdelijke nederzettingen. Vandaar dat aan het grootste deel van het plangebied een lage verwachting wordt toegekend voor vindplaatsen uit het laat-paleolithicum en mesolithicum. Jachtkampen en losse vondsten kunnen echter niet worden uitgesloten. De zuidoostelijke hoek van het plangebied is iets hoger gelegen, waardoor het plangebied theoretisch gezien goed gelegen is. Doordat in de onmiddellijke omgeving van het plangebied uitgesproken dekzandruggen voorkomen is het meer dan waarschijnlijk dat vuursteenvindplaatsen op deze dekzandruggen liggen. Daarom is het zuidoostelijke deel van het plangebied minder aantrekkelijk voor bewoning. Voor vuursteenvindplaatsen van jager-verzamelaars uit het laat-paleolithicum en mesolithicum wordt daarom voor het zuidoostelijke deel een middelhoge verwachting toegekend. Vanaf het neolithicum ontstaan in onze streken de eerste landbouwculturen die gekenmerkt worden door sedentaire nederzettingen. In de beginperiode combineert men de eigen teelt met het jagen en verzamelen, maar geleidelijk stapt men over naar landbouw en veeteelt. De nederzettingen worden gekenmerkt door permanente woningen die soms diep in de grond gefundeerd waren. Waterputten werden gegraven voor de watervoorziening terwijl in en nabij de nederzetting afvalkuilen werden gegraven om afval te begraven. In de periode vanaf het neolithicum tot en met de vroege middeleeuwen heeft men nog steeds een voorkeur voor hoger en droger gelegen gebieden. Daarom wordt in analogie met het bovenstaande een middelhoge verwachting toegekend voor nederzettingsresten en grafvelden vanaf het neolithicum tot en met de vroege middeleeuwen voor de zuidoostelijke hoek en een lage verwachting voor de rest van het plangebied. In de late middeleeuwen verandert het bewoningspatroon. Het landschap is niet meer langer bepalend voor het stichten van nederzettingen. Bewoning concentreert zich in dorpen en bewoningsclusters die worden gesticht op kruispunten van wegen en rivieren. Rondom deze dorpen ligt het landbouwareaal dat instaat voor de voedselvoorziening van de inwoners. Het plangebied ligt, uitgezonderd het uiterste noordelijke deel van het plangebied, buiten de dorpskern van Heythuysen en is vermoedelijk in de late middeleeuwen en nieuwe tijd in gebruik geweest als landbouwareaal. Het noordelijke deel ligt wel binnen de historische dorpskern. Op historisch kaartmateriaal wordt bebouwing weergegeven ten noorden en noordoosten van het plangebied. Oudere voorgangers van deze bewoning kunnen ook binnen de grenzen van het plangebied voorkomen. Synthegra bv, Kerkhofstraat 21, NL-5554 HG Valkenswaard 17 van 24

87 Project Kenmerk : Bureauonderzoek en karterend veldonderzoek d.m.v. boringen, Biesstraat te Heythuysen : SHO/UIT/SAD/S Bijgevolg wordt een hoge verwachting toegekend voor nederzettingsresten uit de late middeleeuwen en nieuwe tijd voor het uiterst noordelijke deel van het plangebied. Voor de rest van het plangebied geldt een lage verwachting. Periode Situering Verwachting Verwachte kenmerken vindplaats Diepteligging sporen laatpaleolithicum mesolithicum neolithicum vroege middeleeuwen late middeleeuwen nieuwe tijd Zuidoostelijke hoek Overige plangebied middelhoog laag Bewoningssporen, tijdelijke kampementen: vuursteen artefacten, haardkuilen Onder het esdek in de top van de onderliggende enkeergrond Zuidoostelijke hoek Overige plangebied hoog middelhoog Nederzetting: cultuurlaag, fragmenten aardewerk, natuursteen, gebruiksvoorwerpen Onder het esdek, tot in de C- horizont Uiterst hoog Nederzetting: cultuurlaag, Vanaf maaiveld, noordelijke deel fragmenten aardewerk, tot diep in de C- Overige laag natuursteen, gebruiksvoorwerpen horizont plangebied Tabel 2.1: Archeologische verwachting per periode. Synthegra bv, Kerkhofstraat 21, NL-5554 HG Valkenswaard 18 van 24

88 Project Kenmerk : Bureauonderzoek en karterend veldonderzoek d.m.v. boringen, Biesstraat te Heythuysen : SHO/UIT/SAD/S Inventariserend Veldonderzoek 3.1 Methode Op basis van het gespecificeerde verwachtingsmodel uit het bureauonderzoek is aan de hand van de Leidraad Inventariserend Veldonderzoek 22 een karterend booronderzoek met een boordichtheid van ten minste 10 boringen per hectare uitgevoerd. Hiermee is het onderzoek verkennend voor vuursteenvindplaatsen uit de steentijd en karterend voor nederzettingsresten uit de latere perioden. Aangezien het plangebied circa 3 ha groot is, zijn in totaal 30 boringen gezet. Voor zover de terreinomstandigheden (bebouwing, verhardingen, begroeiing etc.) het toelieten, is een boorgrid van 30 x 35 m gebruikt, waarbij de afstand tussen de raaien 30 m en de afstand tussen de boringen 35 m bedraagt. Voor een optimale verdeling van de boringen verspringt het beginpunt van een raai 17,5 m ten opzichte van de naastgelegen raai. De exacte boorlocaties zijn ingemeten met een meetlint. Er is geboord met een Edelmanboor met een diameter van 15 cm. De boringen zijn uitgevoerd tot minimaal 25 cm in de C-horizont. Het opgeboorde sediment is gezeefd over een zeef met een maaswijdte van 4 x 4 mm en versneden en geïnspecteerd op de aanwezigheid van archeologische indicatoren. De boringen zijn lithologisch beschreven conform de NEN en bodemkundig 24 geïnterpreteerd. 3.2 Beschrijving en interpretatie van de boorgegevens Het plangebied is, op het moment van onderzoek, in gebruik als akkerland. Het grootste deel van het plangebied wordt gebruikt voor maisteelt. De zuidoostelijke hoek (ten zuiden van boring 23 en ten oosten van de lijn door de boringen 7, 10 en 16) is in gebruik als akker voor de teelt van bloembollen. Deze akker is duidelijk hoger gelegen. Dit was ook reeds op de kaart van het Actueel Hoogtebestand Nederland (AHN, afbeelding 2.2) zichtbaar. De hoogte van het maaiveld varieert van 27,6 m +NAP 25 voor het maisveld tot 29,0 m +NAP 26 voor het bloembollenveld. De locaties van de boringen staan in bijlage 3 en de boorprofielen in bijlage 4. Naast het karterend booronderzoek heeft mevrouw. M. van Hoef een oppervlaktekartering uitgevoerd op binnen de grenzen van het plangebied. Daarbij zijn verschillende archeologische resten aangetroffen die met het meetlint zijn ingemeten. De vondstenlijst van deze oppervlaktekartering, maar ook de vondstenlijst van het karterend booronderzoek is bijgevoegd als bijlage 5, de locaties van de vondsten worden weergegeven in bijlage 3. De bodem bestaat uit matig fijn tot matig grof zand dat slecht gesorteerd is en sporadisch een grindje bevat. Dit zijn fluvioperiglaciale afzettingen die behoren tot de formatie van Boxtel. Binnen het plangebied zijn in nagenoeg alle boringen enkeerdgronden aangetroffen. Onder een 10 à 45 cm dikke humeuze Ap- of Aap-horizont (ploegvoor) bevindt zich een 10 tot 65 cm dikke Aa-horizont (plaggendek). Dit plaggendek is iets lichter van kleur dan de bovenliggende Ap-horizont. De totale dikte van de enkeerdgrond varieert van 35 tot 100 cm. Hieronder wordt meteen de C-horizont aangetroffen. In de boringen 1, 3, 9 en 19 wordt tussen de enkeerdgrond en de C-horizont een geroerde laag aangetroffen. Het betreft mogelijk een verploegde laag met insluitsels uit de bovenliggende Aa- en onderliggende C-horizont uit de late middeleeuwen, toen het plaggendek nog maar een beperkte dikte had. 22 SIKB NEN De Bakker en Schelling Synthegra bv, Kerkhofstraat 21, NL-5554 HG Valkenswaard 19 van 24

89 Project Kenmerk : Bureauonderzoek en karterend veldonderzoek d.m.v. boringen, Biesstraat te Heythuysen : SHO/UIT/SAD/S In vier boringen wordt een verstoord bodemprofiel aangetroffen (boringen 2, 17, 21 en 22). Drie boringen (boringen 2, 17 en 22) zijn recent beploegd, boring 21 is verstoord. Onder een 25 à 30 cm dikke ploegvoor (Ap-horizont) is een verstoorde laag aangetroffen die op een diepte van 35 à 90 cm beneden maaiveld overgaat in de C-horizont. De geroerde laag bestaat uit insluitsels van de bovenliggende Ap- en de onderliggende C-horizont. Van de verdwenen Aa-horizont zijn geen sporen meer aangetroffen. 3.3 Archeologische indicatoren Bij de controle van het opgeboorde bodemmateriaal zijn in drie boringen (boringen 5, 16 en 29) archeologische indicatoren aangetroffen. In de Aa-horizont van boring 5 is een gebroken slijpsteen van kalkzandsteen aangetroffen (vondstnummer 10). Op basis van de vorm (oorspronkelijk rechthoekig) is de slijpsteen te dateren in de late middeleeuwen tot en met de nieuwe tijd. In boring 16 is in de Aa-horizont een wandfragment in grijsbakkend aardewerk uit de late middeleeuwen aangetroffen (vondstnummer 8). Tenslotte is er in de Aap-horizont van boring 29 een wandfragment in steengoed met een paarsbruine engobe gevonden uit het einde van de late middeleeuwen of de nieuwe tijd (vondstnummer 9). Tijdens de veldkartering, uitgevoerd door mevr. M. van Hoef zijn negen scherven gevonden waaraan zeven vondstnummers zijn uitgedeeld. Het merendeel van deze vondsten is dateerbaar in de late middeleeuwen of nieuwe tijd en kan als bemestingsaardewerk worden beschouwd. Het betreft fragmenten grijsbakkend aardewerk, roodbakkend aardewerk en mogelijk een fragment protosteengoed (vondstnummers 1, 2, 4, 5 en 6). Daarnaast is er ook een randfragment van een kogelpot aangetroffen die mogelijk stamt uit het eind van de vroege dan wel het begin van de late middeleeuwen (vondstnummer 3). Tenslotte is er een wandfragment ruwwandig aardewerk uit de Romeinse tijd en een klein handgevormd wandfragment aardewerk uit de préhistorie aangetroffen (vondstnummer 7). Op basis van de onderzoeksmethode kan niet met zekerheid worden vastgesteld of het randfragment van de kogelpot, het wandfragment uit de Romeinse tijd en het wandfragment uit de prehistorie een aanwijzing zijn voor een vindplaats binnen de grenzen van het plangebied of dat ze door bemesting ter plaatse zijn terecht gekomen. 3.4 Archeologische interpretatie De verwachte enkeerdgronden zijn in nagenoeg onverstoorde toestand in het hele plangebied aangetroffen. De onderliggende podzolgronden zijn echter niet aangetroffen en zijn mogelijk door de intensieve landbewerking in de late middeleeuwen en nieuwe tijd in de bovenliggende enkeerdgronden opgenomen. Dit betekent dat vuursteenvindplaatsen, die voornamelijk uit strooiing van fragmenten vuursteen bestaan, niet meer in situ liggen. De verwachting voor vuursteenvindplaatsen kan daarom naar laag worden bijgesteld voor de zuidwestelijke hoek en gehandhaafd blijven voor de rest van het terrein. Nederzettingsresten uit het neolithicum tot en met de nieuwe tijd bestaan niet alleen uit fragmenten aardewerk, maar ook uit diepere sporen zoals paalgaten en afvalkuilen. Deze sporen kunnen tot in de C- horizont reiken en zijn mogelijk nog intact. De ligging van het plangebied tegen de historische dorpskern van Heythuysen en de vondst van een fragment van een kogelpot uit de vroege of late middeleeuwen en een handgevormd wandfragment uit de préhistorie kan een aanwijzing vormen voor eventuele nederzettingsresten binnen de grenzen of in de buurt van het plangebied. Daarom wordt de middelhoge verwachting om archeologische waarden uit de perioden neolithicum tot en met de vroege middeleeuwen aan te treffen in de zuidoostelijke hoek van het plangebied bijgesteld naar hoog. Voor de rest van het plangebied kan de lage verwachting behouden blijven. De hoge verwachting voor nederzettingsresten uit de late middeleeuwen en nieuwe tijd blijft behouden voor het uiterst noordelijke deel van het plangebied. De lage verwachting voor de rest van het plangebied blijft eveneens gehandhaafd. Synthegra bv, Kerkhofstraat 21, NL-5554 HG Valkenswaard 20 van 24

90 Project Kenmerk : Bureauonderzoek en karterend veldonderzoek d.m.v. boringen, Biesstraat te Heythuysen : SHO/UIT/SAD/S Conclusies en aanbevelingen 4.1 Inleiding Het doel van een archeologisch bureauonderzoek was het opstellen van een gespecificeerde archeologische verwachting voor het plangebied. Voor het plangebied geldt een middelhoge verwachting voor vuursteenvindplaatsen uit het laat-paleolithicum en mesolithicum in de zuidwestelijke hoek en een lage verwachting voor de rest van het plangebied. Voor nederzettingsresten vanaf het neolithicum tot en met de vroege middeleeuwen wordt een middel verwacht toegekend voor de zuidoostelijke hoek en een lage verwachting voor de rest van het plangebied. Nederzettingsresten uit de late middeleeuwen en nieuwe tijd krijgen een hoge verwachting toegekend voor het noordelijke deel van het plangebied. De rest van het plangebied krijgt een lage verwachting toegeschreven. Het doel van het karterend veldonderzoek was om deze verwachting te toetsen. 4.2 Conclusies / beantwoording onderzoeksvragen Wat is de opbouw van de ondergrond en is het bodemprofiel intact? De bodem van het plangebied bestaat uit fluvioperiglaciale afzettingen die tot de Formatie van Boxtel worden gerekend. Onder de Ap- of Aap-horizont (ploegvoor) bevindt zich een Aa-horizont (plaggendek). Dit plaggendek is iets lichter van kleur dan de bovenliggende Ap-horizont. Hieronder wordt meteen de C-horizont aangetroffen. In de boringen 1, 3, 9 en 19 wordt tussen de enkeerdgrond en de C-horizont een geroerde laag aangetroffen. Het betreft mogelijk een verploegde laag met insluitsels uit de bovenliggende Aa- en onderliggende C-horizont uit de late middeleeuwen. In die boringen wordt een verploegd bodemprofiel aangetroffen (boringen 2, 17 en 22) en in boring 21 is de bodem verstoord. Onder de ploegvoor (Ap-horizont) is een verstoorde laag aangetroffen die meteen overgaat in de C-horizont. De geroerde laag bestaat uit insluitsels van de bovenliggende Apen de onderliggende C-horizont. Van de verdwenen Aa-horizont zijn geen sporen meer aangetroffen. Zijn in het plangebied archeologische vindplaatsen aanwezig? Tijdens de oppervlakte kartering zijn een randfragment van een kogelpot, een ruwwandig wandfragment van een recipiënt uit de Romeinse tijd en een wandfragment uit de préhistorie aangetroffen. Doordat de concentratie aan vondsten hoger is in de hoger gelegen delen worden in de zuidoostelijke hoek vindplaatsen verwacht. Wat is te zeggen over de horizontale en verticale verspreiding van de archeologische waarden? Tijdens het onderzoek zijn de archeologische resten aan het oppervlak, in de Ap- of Aap- en in de Aa-horizont aangetroffen. Doordat in de zuidoostelijke hoek een hogere concentratie aan vondsten is aangetroffen kan er daar een vindplaats verwacht worden. Wat is de vermoedelijke aard en datering van de archeologische resten? Het merendeel van het aangetroffen aardewerk en de slijpsteen zijn dateerbaar in de late middeleeuwen of nieuwe tijd. Het randfragment van de kogelpot wordt gedateerd op het eind van de vroege of het begin van de late middeleeuwen. Tenslotte zijn er ook een wandfragment in ruwwandig aardewerk uit de Romeinse tijd en een handgevormd wandfragment uit de prehistorie aangetroffen. Synthegra bv, Kerkhofstraat 21, NL-5554 HG Valkenswaard 21 van 24

91 Project Kenmerk : Bureauonderzoek en karterend veldonderzoek d.m.v. boringen, Biesstraat te Heythuysen : SHO/UIT/SAD/S In hoeverre worden eventueel aanwezige archeologische resten bedreigd door de voorgenomen ontwikkeling van het gebied? De toekomstige verstoringsdiepte is op dit moment nog onbekend, maar zelfs wanneer de gebouwen niet onderkelderd worden zal de bouwput tot in de onverstoorde moederbodem reiken. Hierdoor kunnen eventueel aanwezige resten worden bedreigd. De middelhoge archeologische verwachting uit het bureauonderzoek voor vuursteenvindplaatsen uit het laatpaleolithicum en mesolithicum in de zuidoostelijke hoek kan op grond van de resultaten van het veldonderzoek naar laag worden bijgesteld. De lage verwachting voor de rest van het terrein blijft gehandhaafd. De middelhoge verwachting voor nederzettingsresten uit het neolithicum tot en met de vroege middeleeuwen in de zuidoostelijke hoek wordt bijgesteld naar hoog en de lage verwachting verwachting voor de rest van het plangebied blijft gehandhaafd. De hoge verwachting voor nederzettingsresten uit de late middeleeuwen en nieuwe tijd voor het uiterst noordelijke deel blijft behouden op hoog. Ook de lage verwachting voor deze resten uit de late middeleeuwen en nieuwe tijd blijft gehandhaafd op. 4.3 Aanbevelingen Op grond van de resultaten van het onderzoek wordt, voor het noordelijke deel van het plangebied op grond van historische begrenzing en in de zuidoostelijke hoek op basis van de archeologische verwachting, een vervolgonderzoek geadviseerd in de vorm van een proefsleuvenonderzoek. Een proefsleuvenonderzoek kan bijdragen tot het detecteren en begrenzen van een eventuele archeologisch vindplaats en kan uitsluitsel geven of de aangetroffen archeologische indicatoren door middel van bemesting zijn opgebracht of deze een aanwijzing zijn voor een archeologische vindplaats. Bovenstaand advies vormt een zogenaamd selectie-advies. Met nadruk willen wij de opdrachtgever erop wijzen dat dit selectieadvies nog niet betekent dat al bodemverstorende activiteiten of daarop voorbereidende activiteiten kunnen worden ondernomen. De resultaten van dit onderzoek zullen namelijk eerst moeten worden beoordeeld door het bevoegd gezag (gemeente Leudal), die vervolgens een selectiebesluit neemt. Er is geprobeerd een zo gefundeerd mogelijk advies te geven op grond van de gebruikte onderzoeksmethoden. De aanwezigheid van archeologische sporen of resten in het plangebied kan nooit volledig worden uitgesloten. Synthegra wil de opdrachtgever er daarom op wijzen, dat mochten tijdens de geplande werkzaamheden toch archeologische waarden worden aangetroffen dan geldt conform artikel 53 van de gewijzigde Wet op de Archeologische Monumentenzorg 27 een meldingsplicht bij de minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap of ons inziens het door hem vertegenwoordigd bevoegd gezag, de gemeente Leudal. 27 WAMZ Synthegra bv, Kerkhofstraat 21, NL-5554 HG Valkenswaard 22 van 24

92 Project Kenmerk : Bureauonderzoek en karterend veldonderzoek d.m.v. boringen, Biesstraat te Heythuysen : SHO/UIT/SAD/S Literatuur en kaarten Literatuur Bakker de, H en J. Schelling, 1989: Systeem van bodemclassificatie voor Nederland, de hogere niveaus. Staring Centrum, Wageningen. Berendsen, H.J.A., 2004: De vorming van het land. Van Gorcum, Assen. Berkel, G. van, en K. Samplonius, 2006: Nederlandse plaatsnamen. Herkomst en Historie. Prisma, Utrecht. Kasse, C. D. Vanderberghe,, F. de Corte en P. van den Haute, 2006: Late Weichselian fluvio-aeolian sands and coversands of the type locality Grubbenvorst (Southern Nehterlands): sedimentary environments, climate record and age. Journal of Quaternay Science ISSN Mulder de, E.F.J., M.C. Geluk, I.L. Ritsema, W.E. Westerhoff en T.E. Wong, 2003: De ondergrond van Nederland. Wolters-Noordhoff, Groningen/Houten NEN 5104 (Nederlands Normalisatie-instituut), 1989: Geotechniek - Classificatie van onverharde grondmonsters. Nederlands Normalisatie-instituut, Delft. Renes, J., 1999: Landschappen van Maas en Peel. Een historisch-geografisch onderzoek in het streekplangebied Noord- en Midden-Limburg, Leeuwarden (Maaslandse Monografieën 9). Stenvert, R., C. Kolman, S. van Ginkel-Meester, S. Broekhoven en E. Stades-Vischer, 2003: Monumenten in Nederland. Limburg, Zwolle en Zeist. Stichting Infrastructuur Kwaliteitsborging Bodembeheer, 2006a: Kwaliteitsnorm Nederlandse Archeologie, versie 3.1. SIKB, Gouda. Stichting Infrastructuur Kwaliteitsborging Bodembeheer, 2006b: Leidraad inventariserend veldonderzoek; Deel: karterend booronderzoek (aanvulling op de KNA 3.1). SIKB, Gouda. Kaarten Uitgeverij Nieuwland, 2005, Grote Historische Atlas van Limburg, ca , schaal 1:25.000, Tilburg. Uitgeverij 12 Provinciën, 2006/2007: Atlas van Topografische kaarten. Nederland , schaal 1:50.000, Landsmeer. Wolters Noordhoff Atlasproducties, 1990: Grote Historische Atlas van Nederland; 4 Zuid-Nederland , schaal 1:50.000, Groningen. Synthegra bv, Kerkhofstraat 21, NL-5554 HG Valkenswaard 23 van 24

93 Project Kenmerk : Bureauonderzoek en karterend veldonderzoek d.m.v. boringen, Biesstraat te Heythuysen : SHO/UIT/SAD/S Internet Synthegra bv, Kerkhofstraat 21, NL-5554 HG Valkenswaard 24 van 24

94 Bijlagen:

95 Bijlage 1

96 Overzicht geologische en archeologische tijdvakken Ouderdom in jaren Chronostratigrafie MIS Lithostratigrafie Holoceen 1 Laat- Weichselien (Laat- Glaciaal) Midden- Weichselien (Pleniglaciaal) Vroeg- Weichselien (Vroeg- Glaciaal) Eemien (warme periode) Late Dryas (koud) Allerød (warm) Vroege Dryas (koud) Bølling (warm) Laat- Pleniglaciaal Midden- Pleniglaciaal Vroeg- Pleniglaciaal a 5b 5c 5d 5e Saalien (ijstijd) 6 Formaties: Naaldwijk (marien), Nieuwkoop (veen), Echteld (fluviatiel) Formatie van Kreftenheye Eem Formatie Formatie van Drente Formatie van Boxtel Formatie van Beegden Holsteinien (warme periode) Elsterien (ijstijd) Cromerien (warme periode) Pre-Cromerien Formatie van Urk Formatie van Sterksel Formatie van Peelo

97 Cal. jaren v/n Chr. 14 C jaren Chronostratigrafie Pollen zones Vegetatie Archeologische perioden Subatlanticum koeler vochtiger Subboreaal koeler droger Vb2 Vb1 Va IVb IVa Loofbos eik en hazelaar overheersen haagbeuk veel cultuurplanten rogge, boekweit, korenbloem Loofbos eik en hazelaar overheersen beuk>1% invloed landbouw (granen) Nieuwe tijd Middeleeuwen Romeinse tijd IJzertijd Bronstijd Neolithicum Atlanticum warm vochtig III Loofbos eik, els en hazelaar overheersen in zuiden speelt linde een grote rol Laat- Weichselien (Laat- Glaciaal) Boreaal warmer Preboreaal warmer Late Dryas Allerød Vroege Dryas Bølling II I LW III LW II LWI den overheerst hazelaar, eik, iep, linde, es eerst berk en later den overheersend parklandschap dennen- en berkenbossen open parklandschap open vegetatie met kruiden en berkenbomen Mesolithicum Laat-Paleolithicum Midden- Weichselien (Pleniglaciaal) perioden met een poolwoestijn en perioden met een toendra Vroeg- Weichselien (Vroeg- Glaciaal) Eemien (warme periode) perioden met bos en perioden met een subarctisch open landschap loofbos Midden-Paleolithicum Saalien (ijstijd) Vroeg-Paleolithicum Chronostratigrafie voor Noordwest-Europa volgens Zagwijn (1974), Vandenberghe (1985) en De Mulder et al. (2003). Lithostratigrafie volgens De Mulder et al. (2003). Mariene isotoop stadium (MIS) volgens Bassinot et al. (1994). Atmosferische data volgens Stuiver et al. (1998). Zuurstofisotoop calibratie (OxCal) versie 3.9 Bronk Ramsey (2003), toegepast op het Laat-Weichselien en het Holoceen. Archeologische periode-indeling en ouderdom volgens de Rijksdienst voor het Oudheidkundig Bodemonderzoek (ROB). Vegetatie bewerkt volgens Berendsen (2000). Pollenzones volgens P. Vos & P. Kiden (2005).

98 Bijlage 2

99 Combinatiekaart IKAW, AMK en ARCHIS-waarnemingen Biesstraat te Heythuysen Legenda Vondsten per periode Paleolithicum Mesolithicum Neolithicum Bronstijd IJzertijd Romeinse tijd Vroege Middeleeuwen Middeleeuwen Late Mideeleeuwen Nieuwe tijd Datering onbekend onderzoeksmeldingen Archeologisch monument + monumentnummer Terrein van archeologische betekenis Terrein van archeologische waarde Terrein van hoge archeologische waarde Terrein van zeer hoge archeologische waarde Terrein van zeer hoge archeologische waarde, beschermd archeologische verwachting trefkans hoog (water) middelhoog (water) laag (water) water hoog middelhoog laag zeer laag niet gekarteerd onbekend begrenzing plangebied S090010_IKAW_Combi_ _JH_1.0 Meter

100 Bijlage 3

101 Boorpuntenkaart Gemeentehuis te Leudal Heythuysen schaal: 1:1500 Legenda Boorpunt Vondst in boring Oppervlaktevondst Plangebied S090010_BO-IVO-K _JH_ Meter

102 Bijlage 4

103 Boring: 01 Boring: Zand, zeer fijn, matig siltig, sterk humeus, sporen houtskool, donkerbruin, Edelmanboor, Ap-horizont Zand, zeer fijn, matig siltig, matig humeus, zwak grindig, sporen houtskool, sporen baksteen, bruin, Edelmanboor, Geroerd, Aa- met C-insluitsels Zand, zeer fijn, sterk siltig, zwak humeus, sterk roesthoudend, geeloranje-grijs, Edelmanboor, Geroerd, AC Zand, zeer fijn, matig siltig, matig humeus, sporen houtskool, bruin, Edelmanboor, Ap-horizont Zand, zeer fijn, matig siltig, zwak humeus, zwak grindig, bruingeel-oranje, Edelmanboor, Geroerd, AC Zand, zeer fijn, matig siltig, sterk roesthoudend, geeloranje, Edelmanboor, C-horizont -90 Zand, matig grof, zwak siltig, geel, Edelmanboor, C-horizont, slecht gesorteerd Boring: 03 Boring: Zand, zeer fijn, matig siltig, sterk humeus, zwak grindig, sporen houtskool, bruin, Edelmanboor, Ap-horizont Zand, zeer fijn, matig siltig, matig humeus, lichtbruin, Edelmanboor, Aa-horizont Zand, zeer fijn, matig siltig, zwak humeus, bruingrijs, Edelmanboor, Geroerd, AC Zand, matig fijn, matig siltig, sterk roesthoudend, oranjegrijs, Edelmanboor, C-horizont Zand, zeer fijn, matig siltig, matig humeus, sporen houtskool, bruin, Edelmanboor, Aap-horizont Zand, zeer fijn, matig siltig, zwak humeus, lichtbruin, Edelmanboor, Aa-horizont, onderaan C-insluitsels Zand, matig fijn, matig siltig, sterk roesthoudend, oranjegeel, Edelmanboor, C-horizont Boring: 05 Boring: Zand, zeer fijn, matig siltig, matig humeus, zwak grindig, sporen houtskool, donkerbruin, Edelmanboor, Ap-horizont Zand, zeer fijn, matig siltig, matig humeus, sporen houtskool, donkerbruin, Edelmanboor, Aap-horizont -35 Zand, zeer fijn, matig siltig, zwak humeus, sporen baksteen, bruin, Edelmanboor, Aa-horizont Zand, matig fijn, matig siltig, zwak humeus, bruin, Edelmanboor, Aa-horizont Zand, matig fijn, matig siltig, sterk roesthoudend, geeloranje, Edelmanboor, C-horizont Zand, matig fijn, zwak siltig, zwak roesthoudend, geeloranje, Edelmanboor, C-horizont -90 Projectcode: S Datum:

104 Boring: 07 Boring: Zand, zeer fijn, matig siltig, matig humeus, sporen houtskool, donkerbruin, Edelmanboor, Aap-horizont 0 0 Zand, zeer fijn, matig siltig, matig humeus, sporen houtskool, donkerbruin, Edelmanboor, Aap-horizont Zand, matig fijn, matig siltig, zwak humeus, resten leisteen, bruin, Edelmanboor, Aa-horizont Zand, matig fijn, matig siltig, zwak humeus, bruin, Edelmanboor, Aa-horizont Zand, matig grof, zwak siltig, geelgrijs, Edelmanboor, C-horizont, slecht gesorteerd Zand, matig grof, zwak siltig, grijs, Edelmanboor, C-horizont -120 Boring: 09 Boring: Zand, zeer fijn, matig siltig, sterk humeus, sporen houtskool, donkerbruin, Edelmanboor, Ap-horizont Zand, matig fijn, matig siltig, matig humeus, bruin, Edelmanboor, Aa-horizont Zand, matig fijn, zwak siltig, zwak humeus, bruingeel, Edelmanboor, Geroerd, AC Zand, matig fijn, zwak siltig, sporen roest, geel, Edelmanboor, C-horizont Zand, zeer fijn, matig siltig, matig humeus, zwak grindig, sporen houtskool, donkerbruin, Edelmanboor, Aap-horizont Zand, matig fijn, matig siltig, zwak humeus, bruin, Edelmanboor, Aa-horizont Zand, matig fijn, zwak siltig, sporen roest, geel, Edelmanboor, C-horizont Boring: 11 Boring: Zand, zeer fijn, matig siltig, matig humeus, zwak grindig, sporen houtskool, donkerbruin, Edelmanboor, Ap-horizont Zand, matig fijn, matig siltig, zwak humeus, bruin, Edelmanboor, Aa-horizont Zand, matig fijn, zwak siltig, geel, Edelmanboor, C-horizont Zand, zeer fijn, matig siltig, matig humeus, zwak grindig, sporen houtskool, donkerbruin, Edelmanboor, Aap-horizont Zand, zeer fijn, matig siltig, zwak humeus, bruin, Edelmanboor, Aa-horizont Zand, matig fijn, zwak siltig, geel, Edelmanboor, C-horizont -85 Projectcode: S Datum:

105 Boring: 13 Boring: Zand, zeer fijn, matig siltig, matig humeus, sporen houtskool, donkerbruin, Edelmanboor, Aap-horizont 0 0 Zand, zeer fijn, matig siltig, matig humeus, sporen houtskool, donkerbruin, Edelmanboor, Aap-horizont Zand, matig fijn, matig siltig, zwak humeus, bruin, Edelmanboor, Aa-horizont Zand, matig fijn, matig siltig, zwak humeus, bruin, Edelmanboor, Aa-horizont Zand, matig fijn, zwak siltig, geel, Edelmanboor, C-horizont -75 Zand, matig grof, zwak siltig, geel, Edelmanboor, C-horizont Boring: 15 Boring: Zand, matig fijn, matig siltig, matig humeus, sporen houtskool, donkerbruin, Edelmanboor, Ap-horizont Zand, matig fijn, matig siltig, zwak humeus, bruin, Edelmanboor, Aa-horizont Zand, matig grof, zwak siltig, sterk roesthoudend, geeloranje, Edelmanboor, C-horizont Zand, zeer fijn, matig siltig, matig humeus, sporen houtskool, donkerbruin, Edelmanboor, Aap-horizont Zand, matig fijn, matig siltig, zwak humeus, resten aardewerk, bruin, Edelmanboor, Aa-horizont Zand, matig grof, zwak siltig, sterk roesthoudend, geeloranje, Edelmanboor, C-horizont -80 Boring: 17 Boring: Zand, zeer fijn, matig siltig, zwak humeus, sporen houtskool, donkerbruin, Edelmanboor, Ap-horizont Zand, matig fijn, matig siltig, zwak humeus, bruingeel, Edelmanboor, Geroerd, AC Zand, matig grof, zwak siltig, geel, Edelmanboor, C-horizont Zand, zeer fijn, matig siltig, matig humeus, sporen houtskool, donkerbruin, Edelmanboor, Aap-horizont Zand, matig fijn, matig siltig, matig humeus, bruin, Edelmanboor, Aa-horizont Zand, matig grof, zwak siltig, geel, Edelmanboor, C-horizont Projectcode: S Datum:

106 Boring: 19 Boring: Zand, zeer fijn, matig siltig, sterk humeus, sporen houtskool, donkerbruin, Edelmanboor, Aap-horizont Zand, matig fijn, matig siltig, matig humeus, sporen houtskool, bruin, Edelmanboor, Aa-horizont Zand, matig fijn, zwak siltig, zwak humeus, bruingeel, Edelmanboor, Geroerd, AC Zand, matig grof, zwak siltig, geel, Edelmanboor, C-horizont Zand, zeer fijn, matig siltig, matig humeus, sporen houtskool, donkerbruin, Edelmanboor, Aap-horizont Zand, matig fijn, matig siltig, zwak humeus, sporen houtskool, sporen baksteen, bruin, Edelmanboor, Aa-horizont Zand, matig grof, zwak siltig, geel, Edelmanboor, C-horizont -95 Boring: 21 Boring: Zand, zeer fijn, matig siltig, matig humeus, sporen houtskool, donkerbruin, Edelmanboor, Ap-horizont Zand, matig fijn, matig siltig, zwak humeus, sporen baksteen, bruingeel, Edelmanboor, Geroerd, Ap- en C-insluitsels Zand, zeer fijn, matig siltig, matig humeus, sporen houtskool, sporen baksteen, donkerbruin, Edelmanboor, Ap-horizont Zand, matig fijn, matig siltig, zwak humeus, bruin, Edelmanboor, Geroerd, AC Zand, matig grof, zwak siltig, geel, Edelmanboor, C-horizont Zand, matig grof, zwak siltig, geel, Edelmanboor, C-horizont Boring: 23 Boring: Zand, zeer fijn, matig siltig, matig humeus, sporen houtskool, donkerbruin, Edelmanboor, Aap-horizont Zand, matig fijn, matig siltig, zwak humeus, bruin, Edelmanboor, Aa-horizont Zand, zeer fijn, matig siltig, matig humeus, sporen houtskool, zwak baksteenhoudend, donkerbruin, Edelmanboor, Aap-horizont Zand, matig fijn, matig siltig, zwak humeus, bruin, Edelmanboor, Aa-horizont Zand, matig grof, zwak siltig, zwak roesthoudend, geel, Edelmanboor, C-horizont Zand, matig grof, zwak siltig, sporen roest, geel, Edelmanboor, C-horizont Projectcode: S Datum:

107 Boring: 25 Boring: Zand, zeer fijn, matig siltig, matig humeus, sporen houtskool, zwak baksteenhoudend, donkerbruin, Edelmanboor, Aap-horizont Zand, matig fijn, matig siltig, zwak humeus, bruin, Edelmanboor, Aa-horizont Zand, matig grof, zwak siltig, sporen roest, geel, Edelmanboor, C-horizont Zand, zeer fijn, matig siltig, matig humeus, sporen houtskool, sporen baksteen, donkerbruin, Edelmanboor, Aap-horizont Zand, matig fijn, matig siltig, zwak humeus, sporen houtskool, bruin, Edelmanboor, Aa-horizont Zand, matig grof, zwak siltig, sterk roesthoudend, witgeel, Edelmanboor, C-horizont -125 Boring: 27 Boring: Zand, zeer fijn, matig siltig, matig humeus, sporen baksteen, sporen houtskool, donkerbruin, Edelmanboor, Aap-horizont 0 0 Zand, zeer fijn, matig siltig, matig humeus, sporen baksteen, sporen houtskool, donkerbruin, Edelmanboor, Aap-horizont Zand, matig fijn, matig siltig, zwak humeus, bruin, Edelmanboor, Aa-horizont Zand, matig grof, zwak siltig, sterk roesthoudend, geelgrijs, Edelmanboor, C-horizont Zand, matig fijn, matig siltig, zwak humeus, zwak grindig, bruin, Edelmanboor, Aa-horizont Zand, matig grof, zwak siltig, geel, Edelmanboor, C-horizont -90 Boring: 29 Boring: Zand, zeer fijn, matig siltig, matig humeus, resten aardewerk, donkerbruin, Edelmanboor, Aap-horizont Zand, matig fijn, matig siltig, zwak humeus, sporen baksteen, bruin, Edelmanboor, Aa-horizont Zand, matig grof, zwak siltig, sterk roesthoudend, witgeel, Edelmanboor, C-horizont Zand, zeer fijn, matig siltig, matig humeus, sporen baksteen, donkerbruin, Edelmanboor, Ap-horizont Zand, matig fijn, matig siltig, zwak humeus, bruin, Edelmanboor, Aa-horizont Zand, matig grof, zwak siltig, uiterst roesthoudend, geel, Edelmanboor, C-horizont -80 Projectcode: S Datum:

108 Legenda (conform NEN 5104) grind klei geur Grind, siltig Klei, zwak siltig geen geur zwakke geur Grind, zwak zandig Klei, matig siltig matige geur sterke geur Grind, matig zandig Klei, sterk siltig uiterste geur Grind, sterk zandig Klei, uiterst siltig olie geen olie-water reactie zwakke olie-water reactie Grind, uiterst zandig Klei, zwak zandig matige olie-water reactie sterke olie-water reactie Klei, matig zandig uiterste olie-water reactie zand Zand, kleiïg Klei, sterk zandig p.i.d.-waarde >0 >1 Zand, zwak siltig Zand, matig siltig leem Leem, zwak zandig >10 >100 >1000 >10000 Zand, sterk siltig Leem, sterk zandig monsters Zand, uiterst siltig geroerd monster overige toevoegingen ongeroerd monster zwak humeus veen Veen, mineraalarm matig humeus overig bijzonder bestanddeel Veen, zwak kleiïg sterk humeus Gemiddeld hoogste grondwaterstand grondwaterstand Veen, sterk kleiïg zwak grindig Gemiddeld laagste grondwaterstand slib Veen, zwak zandig matig grindig water Veen, sterk zandig sterk grindig

109 Bijlage 5

110 Vondstenlijst IVO Project gegevens Projectnummer: S Project: BO+IVO-K Toponiem: Biesstraat Plaats: Heythuysen Gemeente: Leudal Provincie: Limburg Projectleider: drs. T. Deville Datum: Invoerder: drs. T.Deville CIS-code: Vondstmeldnr: Coördinaten: Kaartblad: 58D Vondstgegevens Administratie booronderzoek Eigenschappen vondstmateriaal Archis-codering Datering Depot Vondstnr. Boring Diepte Verzamelwijze Aantal Omschrijving Materiaal Code begin-eind Doosnr ABO 1 wandfragment in grijsbakkend aardewerk KER GRS LMEB-LMEB ABO 1 wandfragment steengoed met paarsbruine engobe KER STG LMEB-NTA ABO 1 slijpsteen in kalkzandsteen SZA SLIJPSTN LMEB-NTC

111 Vondstenlijst IVO Project gegevens Projectnummer: S Project: BO+IVO-K Toponiem: Biesstraat Plaats: Heythuysen Gemeente: Leudal Provincie: Limburg Projectleider: drs. T. Deville Datum: Invoerder: drs. T. Deville CIS-code: 32,701 Vondstmeldnr: Coördinaten: X: Y: Kaartblad: 58D Vondstgegevens Administratie oppervlaktekartering Eigenschappen vondstmateriaal Archis-codering Datering Depot Vondstnr. X-Coördinaat Y-Coördinaat Verzamelwijze Aantal Omschrijving Materiaal Code begin-eind Doosnr AKA 1 Wandfragment grijsbakkend aardewerk KER GRS LMEB-LMEB AKA Wandfragment grijsbakkend aardewerk, 1 lichtgrijs geëngobeerd KER GRS LMEB-LMEB AKA 1 Randfragment van een kogelpot KER KGP VMEC-LMEB AKA Wandfragment grijsbakkend aardewerk, 1 buitenzijde oxiderend gebakken KER GRS LMEB-LMEB AKA 1 wandfragment grijsbakkend aardewerk KER GRS LMEB-LMEB AKA Lichtgrijsgeel wandfragment in 1 protosteengoed, grof gemagerd KER PSTG LMEA-LMEB Bodemfragment roodbakkend aardewerk, AKA 1 ongeglazuurd KER ROOD LMEA-NTC

112 AKA Wielgedraaid beigebruin wandfragment, 1 grof gemagerd KER XXX LMEB-NTC AKA Handgevormd préhistorisch wandfragment 1 gemagerd met potgruis KER AWH BRONSV-IJZL Wandfragment geglazuurd roodbakkend AKA 1 aardewerk KER ROOD LMEA-NTC AKA 1 Wandfragment KER RUW ROMVA-ROML

113 Bijlage 6

114 Boorpuntenkaart Gemeentehuis te Leudal Heythuysen schaal: 1:1500 Legenda Boorpunt Vondst in boring Oppervlaktevondst Vervolgonderzoek aanbevolen Plangebied S090010_BO-IVO-K _JH_ Meter

115 Inventariserend veldonderzoek d.m.v. proefsleuven Biesstraat te Heythuysen Gemeente Leudal Opdrachtgever CSO Adviesbureau Postbus BH Maastricht Projectnummer Status: definitief Synthegra Rapport S Projectleider drs. T. Deville Kenmerk Autorisatie: paraaf datum TDE/UIT/SAD/S drs. J.S. Krist (senior KNA-archeoloog) Synthegra bv, Doetinchemseweg 61a, NL-7007 CB Doetinchem Telefoon +31 (0) , Fax +31 (0) , Internet: Bankrelatie Friesland Bank, nr , BTW nr. NL B01, HR

116 Project Kenmerk : Inventariserend veldonderzoek d.m.v. proefsleuven, Biesstraat te Heythuysen : S Colofon Opdrachtgever: CSO Adviesbureau te Maastricht Projectnummer: S Titel: Inventariserend veldonderzoek d.m.v. proefsleuven, Biesstraat te Heythuysen Datum: Juni-augustus 2009 Projectleider: drs. T. Deville Auteurs: drs. T. Deville, P.J.L. Wemerman, drs. S.M. Koeman Tekenaar: drs. S. Diependaal en dhr. J. Heersink Autorisatie: drs. J.S. Krist Druk: Synthegra bv, Doetinchem ISSN: Synthegra bv Doetinchemseweg 61a, NL-7007 CB Doetinchem Telefoon +31 (0) , Fax +31 (0) , Internet: Bankrelatie Friesland Bank, nr , BTW nr. NL B01, HR Synthegra bv, 2009 Synthegra bv, Doetinchemseweg 61a, NL-7007 CB Doetinchem 2 van 29

117 Project Kenmerk : Inventariserend veldonderzoek d.m.v. proefsleuven, Biesstraat te Heythuysen : S INHOUD Administratieve gegevens 4 Samenvatting 5 1 Inleiding Ligging en huidige situatie plangebied Onderzoekskader Onderzoeksdoel en vraagstellingen Onderzoeksmethodiek 9 2 Vooronderzoek Methode Gespecificeerde archeologische verwachting op basis van het bureauonderzoek Resultaten van het onderzoek Landschapsgenese en bodemopbouw Analyse sporen en structuren Vondstmateriaal Specialistisch onderzoek 22 4 Conclusies en beantwoording van de onderzoeksvragen Beantwoording van de onderzoeksvragen Conclusies 25 5 Archeologische waardering en selectieadvies Waardering volgens specificatie VS Selectieadvies volgens specificatie VS Literatuur en kaarten 29 Bijlagen: Bijlage 1: Overzicht van relevante geologische en archeologische tijdvakken Bijlage 2: Allesporenkaart Bijlage 3: Profieltekeningen Bijlage 4: Werkputtekeningen Bijlage 5: Sporenlijst Bijlage 6: Vondstenlijst Afbeelding voorblad: Overzicht van het plangebied vanaf werkput 1 in noordelijke richting Synthegra bv, Doetinchemseweg 61a, NL-7007 CB Doetinchem 3 van 29

118 Project Kenmerk : Inventariserend veldonderzoek d.m.v. proefsleuven, Biesstraat te Heythuysen : S Administratieve gegevens Toponiem : Biesstraat Plaats : Heythuysen Gemeente : Leudal Provincie : Limburg Projectnummer : S Bevoegde overheid : Gemeente Leudal Opdrachtgever : CSO Adviesbureau Uitvoerende instantie : Synthegra bv Datum uitvoering veldwerk : tot en met Uitvoerders veldwerk : Drs. T. Deville, drs. I. Hesseling, drs. S. Koeman en drs. E. Van de Velde Onderzoeksmelding (ARCHIS) : Datum onderzoeksmelding : Onderzoeksnummer (ARCHIS) : Kaartblad : 58D Vondstmeldingsnummer : Periode : neolithicum nieuwe tijd Oppervlakte : noordelijke deelgebied: circa m², zuidelijke deelgebied: circa m², Totaal: circa m² Grondgebruik : Bouwland Beheer en plaats van documentatie : Documentatie en vondsten zullen worden aangeleverd aan het Provinciaal Depot voor Bodemvondsten van Limburg in Maastricht. De deelgebieden worden omsloten door de volgende vier coördinaten: noordwesten X: Y: noordoosten X: Y: zuidoosten X: Y: zuidwesten X: Y: Synthegra bv, Doetinchemseweg 61a, NL-7007 CB Doetinchem 4 van 29

119 Project Kenmerk : Inventariserend veldonderzoek d.m.v. proefsleuven, Biesstraat te Heythuysen : S Samenvatting De aanleiding voor het hier gerapporteerde onderzoek is de voorgenomen ontwikkeling van het toekomstige gemeentehuis van Leudal. In januari 2009 heeft Synthegra bv een karterend booronderzoek uitgevoerd ter plaatse van de Biesstraat te Heythuysen. Op basis van dit onderzoek is besloten om twee zones te selecteren voor een vervolgonderzoek. In de zuidelijke zone is er een hoge kans om nederzettingsresten vanaf het neolithicum tot en met de vroege middeleeuwen aan te treffen, in het noordelijke deelgebied worden resten uit de late middeleeuwen en nieuwe tijd verwacht. De exacte diepte van de toekomstige bodemverstoring is op dit moment onbekend, maar uitgaande van de aanleg van bouwputten voor de bebouwing zal de bodem waarschijnlijk tot in het archeologische niveau worden verstoord. Het onderzoek is uitgevoerd in opdracht van de CSO Adviesbureau. Doelstelling Het doel van het inventariserend veldonderzoek door middel van proefsleuven is: om de waarde van het gebied en de bodemopbouw vast te stellen om op grond van de vastgestelde waarde een selectiebesluit te kunnen nemen, leidend tot vervolgmaatregelen om waar behoud in situ mogelijk is, gegevens te verzamelen nodig voor het opstellen van de maatregelen tot bescherming en beheer om gegevens te verzamelen, die nodig zijn voor het opstellen van een Programma van Eisen voor definitief onderzoek (opgravingen en uitvoeringsbegeleiding) Gevolgde onderzoeksmethode Het onderzoek binnen de twee deellocaties aan de Biesstraat te Heythuysen is van 22 juni tot en met 25 juni 2009 uitgevoerd. Het onderzoek is uitgevoerd volgens de uitgangspunten en randvoorwaarden zoals vastgelegd in het Programma van Eisen (PvE) dat is opgesteld door drs H. Kremer. 1 Omdat binnen het plangebied een gasleiding ligt is in overleg met de gemeente Leudal (Dhr. P. van Doorn) 2 besloten om de twee noordelijke werkputten in noordelijke richting te verschuiven. Resultaten Het onderzoek ter plaatse van de Biesstraat in Heythuysen heeft aangetoond dat de ondergrond binnen het plangebied voor het overgrote deel ernstig is aangetast door zandwinning en de aanleg van drainagesystemen. Zeer lokaal is de bodemopbouw intact. Slechts incidenteel zijn grondsporen aangetroffen die mogelijk te relateren zijn aan ontginningen uit de volle middeleeuwen. Dergelijke sporen bevinden zich doorgaans in de periferie van een elders gelegen nederzettingsterrein. Hoewel de conserveringstoestand van de grondsporen redelijk is, zal een vervolgonderzoek in de vorm van een opgraving geen substantiële extra informatie opleveren. Een vervolgonderzoek is dan ook niet noodzakelijk. Wel dient te bevoegde overheid attent te zijn op het voorkomen van archeologische waarden rondom de proefsleuven 2 en 7. 1 Kremer Telefonisch overleg op Synthegra bv, Doetinchemseweg 61a, NL-7007 CB Doetinchem 5 van 29

120 Project Kenmerk : Inventariserend veldonderzoek d.m.v. proefsleuven, Biesstraat te Heythuysen : S Inleiding 1.1 Ligging en huidige situatie plangebied Het noordelijke deelgebied is circa m² groot, het zuidelijke deelgebied heeft een oppervlakte van circa m 2. Beide locaties liggen ten oosten van Heythuysen. (afbeelding 1). De plangebieden worden in het noorden begrensd door de weg De Walk, in het westen door de Biesstraat en aan de oostzijde door een veldweg. Het maaiveld varieert van in hoogte tussen circa 28,3 en 29,5 m + NAP (Normaal Amsterdams Peil). 3 Afbeelding 1: De twee deelgebieden op de Topografische kaart van Nederland 1: aangegeven met het rode kader, de begrenzing van het booronderzoek wordt in het blauw aangegeven (Bron: TOP25raster Topografische Dienst Nederland, Emmen). 1.2 Onderzoekskader Synthegra heeft in opdracht van CSO Adviesbureau een archeologisch onderzoek uitgevoerd op twee locaties aan de Biesstraat in Heythuysen (afbeelding 1). Het onderzoek betreft inventariserend veldonderzoek door middel van proefsleuven. De aanleiding voor het onderzoek is de voorgenomen ontwikkeling van het gemeentehuis van Leudal. De exacte diepte van de toekomstige bodemverstoring is op dit moment onbekend, maar uitgaande van de aanleg van bouwputten voor de bebouwing zal de bodem waarschijnlijk tot in het archeologische niveau worden verstoord. Door de graafwerkzaamheden die zullen gaan plaatsvinden, kunnen eventueel aanwezige archeologische waarden verloren gaan. Daarom is vanwege de regelgeving van de overheid voorafgaand aan de graafwerkzaamheden archeologisch onderzoek uitgevoerd. Het onderzoek is uitgevoerd conform de 3 Hoogteligging van het plangebied op basis van de landmeetkundige gegevens. Synthegra bv, Doetinchemseweg 61a, NL-7007 CB Doetinchem 6 van 29

121 Project Kenmerk : Inventariserend veldonderzoek d.m.v. proefsleuven, Biesstraat te Heythuysen : S Kwaliteitsnorm Nederlandse Archeologie versie Het veldwerk is uitgevoerd van 22 tot en met 25 juni De uitgangspunten en randvoorwaarden voor dit onderzoek zijn vastgelegd in het Programma van Eisen (PvE) dat is opgesteld door drs. H. Kremer. 5 Dit PvE is door de gemeente Leudal getoetst en goedgekeurd. De bevoegde overheid, de gemeente Leudal, zal de resultaten van het onderzoek toetsen en op basis daarvan een selectiebesluit nemen. 1.3 Onderzoeksdoel en vraagstellingen Het doel van het inventariserend veldonderzoek door middel van proefsleuven is: om de waarde van het gebied en de bodemopbouw vast te stellen om op grond van de vastgestelde waarde een selectiebesluit te kunnen nemen, leidend tot vervolgmaatregelen om waar behoud in situ mogelijk is, gegevens te verzamelen nodig voor het opstellen van de maatregelen tot bescherming en beheer om gegevens te verzamelen, die nodig zijn voor het opstellen van een Programma van Eisen voor definitief onderzoek (opgravingen en uitvoeringsbegeleiding). 6 Het onderzoek dient om de onderstaande vragen zoals die zijn geformuleerd in het Programma van Eisen te beantwoorden. 7 1) Hoe is het gesteld met de gaafheid, zowel in horizontale als in verticale zin, en met de conserveringsgraad van het bodemarchief ter plaatse? 2) Wat is er te zeggen over de stratigrafie? 3) Wat is de aard, omvang, kwaliteit en het verloop van de archeologische sporen en sporenclusters? 4) Wat is de datering van de archeologische vondsten en tot welke vondsttypen of vondstcategorieën behoren zij? 5) Wat is de datering van de sporen? 6) Wat is de relatie tussen de lithologie en de verschillende archeologische resten? 7) Wat is de conserveringsgraad van sporen en verschillende materiaalcategorieën, inclusief eventueel aanwezig archeobotanisch en zoologisch materiaal? 8) Zijn op het terrein vindplaatsen aan te wijzen? Welke vindplaatsen zijn dit en hoe worden deze vindplaatsen gewaardeerd? 9) Wanneer zijn de archeologische sites als woonplaats in onbruik geraakt? 10) Hoe is de bodemopbouw en wat kan er gezegd worden over het landschap en de flora en fauna? 11) Wat is de relatie tussen de vindplaats en het landschap? 12) Indien het onderzoek geen archeologische fenomenen oplevert of categoraal beperkte (bijvoorbeeld alleen losse vondsten), welke verklaring is hiervoor dan te geven? Is (bijvoorbeeld) sprake van: a. verstoring van antropogene aard b. erosie c. aantoonbare afwezigheid van bewoning en/of actief landgebruik d. beperking van de archeologische waarnemingsmogelijkheden door werk of weeromstandigheden 4 SIKB 2006a. 5 Kremer Kremer Kremer Synthegra bv, Doetinchemseweg 61a, NL-7007 CB Doetinchem 7 van 29

122 Project Kenmerk : Inventariserend veldonderzoek d.m.v. proefsleuven, Biesstraat te Heythuysen : S e. beperking van de archeologische waarnemingsmogelijkheden door bodemprocessen f. een combinatie hiervan? 13) Wat kan de invloed zijn van de geplande bouw- c.q. funderingswijze en eventuele fysieke beschermingsmaatregelen (bijvoorbeeld ophoging) op de archeologische resten? Synthegra bv, Doetinchemseweg 61a, NL-7007 CB Doetinchem 8 van 29

123 Project Kenmerk : Inventariserend veldonderzoek d.m.v. proefsleuven, Biesstraat te Heythuysen : S Onderzoeksmethodiek Het uitgraven van de proefsleuven tijdens het onderzoek is conform de strategie uitgevoerd zoals vastgelegd in het Programma van Eisen (PvE). 8 In het noordelijk plangebied zijn twee proefsleuven aangelegd ieder een afmeting van 25 x 4 m en in het zuidelijk plangebied zijn 6 proefsleuven aangelegd van 50 x 4 m. De sleuven zijn gesitueerd conform de verdeling zoals die is aangegeven in bijlage 3 van het onderhavige Programma van Eisen (PvE). Alle proefsleuven zijn oost-west georiënteerd. Doordat er een gasleiding binnen het noordelijke deelgebied ligt, is in overleg met de gemeente Leudal besloten om de twee proefsleuven, waar de leiding dwars door liep, in noordelijke richting op te schuiven waarbij een veiligheidsmarge van minimum 5 m in acht is genomen. In het PvE is de optie opgenomen om een extra proefsleuf ( maximaal 140 m²) aan te leggen indien op basis van de resultaten van de eerder genoemde sleuven geen eenduidige waardestelling kan worden gegeven. Van deze optie is geen gebruik gemaakt. Het totaal opgegraven oppervlak tijdens het archeologische proefsleuvenonderzoek bedraagt m² (dekkingsgraad = 8%). Deze oppervlakte komt overeen met het in het PvE vermelde oppervlak en dekkingspercentage. In de sleuven is één vlak, aangelegd in de top van de C-horizont, onderzocht en gedocumenteerd. De vlakaanleg heeft laagsgewijs plaatsgevonden tot op het vlakniveau waarop de grondsporen zichtbaar worden en het vlak te interpreteren is. Per haal van de graafmachine is met behulp van de metaaldetector door een metaaldetectorspecialist het blootgelegde vlak afgezocht. Behalve het vlak is ook de stort met behulp van de metaaldetector onderzocht om metalen objecten te traceren. Na iedere haal van de graafmachine is het vlak op vondsten en grondsporen gecontroleerd. De vondsten zijn per spoor, per laag en per segment verzameld. Vondsten die in relatie met het gedocumenteerde profiel gebracht kunnen worden, zijn verzameld per stratigrafische laag. Alle relevante profielen zijn gedocumenteerd en beschreven door een fysisch geograaf. 8 Het vlak en de profielen zijn lithologisch beschreven conform de NEN 5104 en bodemkundig geïnterpreteerd. 9 Alle sporen en structuren zijn beschreven per vlak. Sporen en structuren die op basis van vondstmateriaal gedateerd kunnen worden, zijn in deze rapportage vermeld, met verwijzing naar de nummers uit de vondstenlijst. Het vlak is gefotografeerd en getekend op een schaal van 1:50. Profielen en coupes zijn individueel getekend op schaal 1:20 en gefotograferd. Alle foto s van het vlak, sporen, coupes en profielen zijn voorzien van een noordpijl, een schaalstok en een fotobordje c.q. fotoformulier met het onderzoeksmeldingsnummer en objectgegevens. In iedere proefsleuf is zowel van het vlak als van het maaiveld de hoogte gemeten in raaien met een tussenafstand van 5 m. Aan de noordelijke putwand van de proefsleuven is om de 10 m een profielkolom met een breedte van minimaal 1 m gedocumenteerd. Een selectie van de aangetroffen sporen is gecoupeerd en eventueel afgewerkt tot op het niveau dat noodzakelijk was voor het beantwoorden van de vraagstellingen. Grondsporen die behoren bij een structuur zijn niet gecoupeerd, zodat bij een eventuele opgraving de structuur integraal kan worden onderzocht. Het gebruikte meetsysteem is in het Rijksdriehoekstelsel door een erkende landmeter ingemeten. 8 Kremer De Bakker en Schelling 1989; Nederlands Normalisatie-Instituut Synthegra bv, Doetinchemseweg 61a, NL-7007 CB Doetinchem 9 van 29

124 Project Kenmerk : Inventariserend veldonderzoek d.m.v. proefsleuven, Biesstraat te Heythuysen : S Afbeelding 2: Manoeuvrerende kraan binnen het bietenveld. Synthegra bv, Doetinchemseweg 61a, NL-7007 CB Doetinchem 10 van 29

125 Project Kenmerk : Inventariserend veldonderzoek d.m.v. proefsleuven, Biesstraat te Heythuysen : S Vooronderzoek 2.1 Methode Tijdens het vooronderzoek is met behulp van bestaande bronnen een gespecificeerd archeologisch verwachtingsmodel voor het plangebied opgesteld. Dit is in eerste instantie gedaan door het raadplegen van voor de archeologie relevante (schriftelijke) bronnen. Dit betreft vooral gegevens over bekende archeologische vindplaatsen in en rond het plangebied. Dit is aangevuld met historisch en fysisch-geografisch onderzoek, waarbij informatie over vroeger grondgebruik is verkregen door de analyse van historische kaarten en tevens gegevens over de geologie, geomorfologie en bodem zijn bestudeerd. Dit verwachtingsmodel is getoetst door middel van een karterend booronderzoek. 9 Daarbij zijn binnen het plangebied 30 boringen geplaatst in een verspringend driehoeksgrid van 30 x 35 m. De afstand tussen de raaien bedraagt 30 m, tussen de boringen 35 m. 2.2 Samenvatting In het voorjaar van 2009 heeft Synthegra een bureauonderzoek en karterend booronderzoek uitgevoerd op de locatie Biesstraat te Heythuysen. Het totale plangebied is circa 3 hectare groot. Geologie, geomorfologie en bodem Heythuysen ligt op 6 km ten noordwesten van de Maas. Volgens de geologische kaart komen binnen het plangebied fluvioperiglaciale afzettingen voor uit het Weichselien (circa jaar geleden). Deze fluvioperiglaciale afzettingen (Formatie van Boxtel) zijn later afgedekt door dekzand dat deel uitmaakt van het Laagpakket van Wierden van de Formatie van Boxtel. In de diepere ondergrond komen pleistocene rivierafzettingen van de Maas voor die gerekend worden tot de Formatie van Beegden. Het plangebied is gelegen op een dalvlakteterras bedekt met dekzand. In het verleden heeft de Maas binnen het plangebied gestroomd. Het rivierterras is van Pleniglaciale ouderdom ( jaar geleden) of ouder, op dat moment heeft de Maas een vlechtend karakter gekend. Nadat de Maas zijn stroom heeft verlegd zijn de rivierafzettingen bedekt met jongere Pleistocene afzettingen. Tijdens het Weichselien is de bodem permanent bevroren. Gedurende periodes van dooi is het smeltwater oppervlakkig afgevoerd waardoor veel sediment is verspoeld. Zo zijn er dalen gevormd. In de koudste en droogste periode van het Weichselien, namelijk in het Laat Pleniglaciaal en het Late Dryas ( jaar geleden) is de vegetatie vrijwel verdwenen waardoor op grote schaal verstuiving heeft kunnen optreden. Hierbij zijn dekzanden over de fluvioperiglaciale afzettingen afgezet. In het Holoceen warmt het klimaat op en wordt het vochtiger waardoor het dekzand door vegetatie is vastgelegd. Beken hebben zich in de eerder gevormde dalen ingesneden. Volgens de bodemkaart van Nederland komen in het plangebied zwarte enkeerdgronden in lemig, fijn zand voor. Enkeerdgronden zijn minimaal 50 cm dik. Deze gronden zijn ontstaan in de late middeleeuwen doordat op grote schaal plaggen zijn gestoken op de heide die in de potstallen worden gelegd. De plaggen absorbeerden de fecaliën van het vee. Ook huisafval als fragmenten aardewerk kan in deze potstalmest terecht zijn gekomen. Vervolgens zijn de plaggen als bemesting over het veld uitgespreid. In de loop der jaren is hierdoor een plaggendek ontstaan bovenop de oorspronkelijke bodem. Deze gronden hebben een 25 cm dikke donkerbruine tot zwarte bouwvoor (Aap-horizont). Het plaggendek daaronder is bruiner van kleur (Aa-horizont). Onder de Aa-horizont is door vermenging met de bovengrond van het oorspronkelijke bodemprofiel een donkere horizont ontstaan (Apb-horizont). Het oorspronkelijke bodemprofiel is waarschijnlijk een podzolgrond. De bovengrond hiervan bestaat uit een Apb-horizont 9 Deville Synthegra bv, Doetinchemseweg 61a, NL-7007 CB Doetinchem 11 van 29

126 Project Kenmerk : Inventariserend veldonderzoek d.m.v. proefsleuven, Biesstraat te Heythuysen : S waaronder zich een uitspoelingshorizont bevindt (E-horizont). Meestal is deze vermengd geraakt met de bovengrond. Onder de E-horizont ligt de B-horizont (inspoelingshorizont) die geleidelijk aan overgaat in de onverstoorde moederbodem (C-horizont). Binnen het plangebied komt een grondwatertrap VII voor. Dit betekent dat de gemiddeld hoogste grondwaterstand op meer dan 80 cm beneden maaiveld ligt en de gemiddeld diepste grondwaterstand op meer dan 120 cm beneden maaiveld. Archeologische waarden Volgens zowel de IKAW (Indicatieve Kaart voor Archeologische Waarden) van de Rijksdient voor cultureel Erfgoed (RCE) als de Cultuurhistorische Waardenkaart (CHW) van de provincie Limburg geldt voor het plangebied een hoge trefkans. Het noordoostelijke deel van het onderzoeksgebied ligt binnen een archeologisch monument met een hoge archeologische waarde, namelijk de historische dorpskern van Heythuysen (AMK monumentennummer ). Historische dorpskernen worden altijd aangegeven als een gebied met een hoge waarde, aangezien hier de wortels van de huidige dorpen en steden kunnen liggen. Binnen de contouren van het monument kunnen resten uit het begin van de late middeleeuwen worden aangetroffen. Oudere resten ook niet worden uitgesloten. Vestigia heeft in 2004 een booronderzoek (Onderzoeksmelding ) uitgevoerd op circa 90 m ten oosten van het plangebied. Daaruit blijkt dat alleen in het noordoostelijke deel van het terrein een esdek voorkomt. Daarnaast zijn er geen archeologische indicatoren aangetroffen. Een vervolgonderzoek is niet noodzakelijk geacht. Historische kaarten Op de Ferrariskaart uit 1777 is het plangebied grotendeels als bouwland in gebruik. Het uiterste noorden is in gebruik als erf. Net ten oosten en ten noorden liggen enkele woningen. Op de minuutkaart uit het begin van de 19 e eeuw is het plangebied niet gebouwd en is het als bouwland in gebruik, verspreid over meerdere percelen. De bebouwing langs de noordgrens is niet meer aanwezig. De kaarten uit en 1894 laten geen verandering zien. Op de kaart van is te zien dat het oorspronkelijke wegenpatroon van het dorp een uitbreiding heeft ondergaan. De bebouwde kom is uitgebreid maar het plangebied is nog steeds niet bebouwd. Langs de westgrens is de Biesstraat aangelegd. Synthegra bv, Doetinchemseweg 61a, NL-7007 CB Doetinchem 12 van 29

127 Project Kenmerk : Inventariserend veldonderzoek d.m.v. proefsleuven, Biesstraat te Heythuysen : S Archeologische verwachting Op basis van het bureauonderzoek is een archeologisch verwachtingsmodel opgesteld. Periode Situering Verwachting Verwachte kenmerken vindplaats Diepteligging sporen laatpaleolithicum mesolithicum neolithicum vroege middeleeuwen late middeleeuwen nieuwe tijd Zuidoostelijke hoek Overige plangebied middelhoog laag Bewoningssporen, tijdelijke kampementen: vuursteen artefacten, haardkuilen Onder het esdek in de top van de onderliggende enkeergrond Zuidoostelijke hoek Overige plangebied hoog middelhoog Nederzetting: cultuurlaag, fragmenten aardewerk, natuursteen, gebruiksvoorwerpen Onder het esdek, tot in de C- horizont Uiterst hoog Nederzetting: cultuurlaag, Vanaf maaiveld, noordelijke deel fragmenten aardewerk, tot diep in de C- Overige laag natuursteen, gebruiksvoorwerpen horizont plangebied Tabel 2.1: Archeologische verwachting per periode. Resultaten booronderzoek Binnen het plangebied zijn in nagenoeg alle boringen enkeerdgronden aangetroffen. Onder een 10 à 45 cm dikke humeuze Ap- of Aap-horizont (ploegvoor) bevindt zich een 10 tot 65 cm dikke Aa-horizont (plaggendek). Dit plaggendek is iets lichter van kleur dan de bovenliggende Ap-horizont. De totale dikte van de enkeerdgrond varieert van 35 tot 100 cm. Hieronder is meteen de C-horizont aangetroffen. In de boringen 1, 3, 9 en 19 is tussen de enkeerdgrond en de C-horizont een geroerde laag aangetroffen. Het betreft mogelijk een verploegde laag met insluitsels uit de bovenliggende Aa- en onderliggende C-horizont uit de late middeleeuwen. In vier boringen is een verstoord bodemprofiel aangetroffen (boringen 2, 17, 21 en 22). Drie boringen (boringen 2, 17 en 22) zijn recent beploegd, boring 21 is verstoord. Onder een 25 à 30 cm dikke ploegvoor (Ap-horizont) is een verstoorde laag aangetroffen die op een diepte van 35 à 90 cm beneden maaiveld overgaat in de C-horizont. De geroerde laag bestaat uit insluitsels van de bovenliggende Ap- en de onderliggende C-horizont. Van de verdwenen Aa-horizont zijn geen sporen meer aangetroffen. Bij de controle van het opgeboorde bodemmateriaal zijn in drie boringen (boringen 5, 16 en 29) archeologische indicatoren aangetroffen. In de Aa-horizont van boring 5 is een gebroken slijpsteen van kalkzandsteen aangetroffen. Op basis van de vorm (oorspronkelijk rechthoekig) is de slijpsteen te dateren in de late middeleeuwen tot en met de nieuwe tijd. In boring 16 is in de Aa-horizont een wandfragment in grijsbakkend aardewerk uit de late middeleeuwen aangetroffen. De laatste indicator is een fragment aardewerk in de Aap-horizont van boring 29. Het gaat hierbij om een wandfragment in steengoed met een paarsbruine engobe te dateren aan het einde van de late middeleeuwen of aan het begin van de nieuwe tijd. Bij de veldkartering, uitgevoerd door mevr. M. van Hoef, zijn negen scherven gevonden waaraan zeven vondstnummers zijn uitgedeeld. Het merendeel van deze vondsten is gedateerd in de late middeleeuwen of nieuwe tijd en kan als bemestingsaardewerk worden beschouwd. Het betreft fragmenten grijsbakkend aardewerk, roodbakkend aardewerk en mogelijk een fragment protosteengoed. Daarnaast is er ook een randfragment van een kogelpot aangetroffen die mogelijk stamt uit het eind van de vroege dan wel het begin van de late middeleeuwen. Tevens zijn er een wandfragment ruwwandig aardewerk uit de Romeinse tijd en Synthegra bv, Doetinchemseweg 61a, NL-7007 CB Doetinchem 13 van 29

128 Project Kenmerk : Inventariserend veldonderzoek d.m.v. proefsleuven, Biesstraat te Heythuysen : S een klein handgevormd wandfragment aardewerk uit de prehistorie aangetroffen. Op basis van de onderzoeksmethode kan niet met zekerheid worden vastgesteld of het randfragment van de kogelpot, het wandfragment uit de Romeinse tijd en het wandfragment uit de prehistorie een aanwijzing zijn voor een vindplaats binnen de grenzen van het plangebied of dat ze door bemesting ter plaatse zijn terecht gekomen. Op basis van de resultaten van het veldonderzoek is voor de zuidoostelijke hoek van het plangebied een middelhoge verwachting voor nederzettingsresten uit het neolithicum tot en met de vroege middeleeuwen van kracht. Voor het noordelijke deel van het plangebied is er een hoge verwachting voor nederzettingsresten uit de late middeleeuwen en nieuwe tijd. Op basis van het onderzoek is voor het noordelijke en zuidoostelijke deel van het plangebied een vervolgonderzoek in de vorm van proefsleuven geadviseerd. Dit advies is door de bevoegde overheid, de gemeente Leudal, overgenomen. Synthegra bv, Doetinchemseweg 61a, NL-7007 CB Doetinchem 14 van 29

129 Project Kenmerk : Inventariserend veldonderzoek d.m.v. proefsleuven, Biesstraat te Heythuysen : S Resultaten van het onderzoek 3.1 Landschapsgenese en bodemopbouw Inleiding Tijdens het bureauonderzoek is vastgesteld dat het plangebied op een Maasterras ligt, dat is bedekt met dekzand. In het plangebied is reliëf aanwezig, dat waarschijnlijk het resultaat is van een combinatie van het reliëf van de onderliggende Maasafzettingen en het reliëf dat is ontstaan tijdens de afzetting van het dekzand. De zuidoostelijke hoek van het plangebied ligt ongeveer een meter hoger dan de rest van het plangebied. Tijdens het eerder uitgevoerde booronderzoek is dekzand in de natuurlijke ondergrond aangetroffen. De natuurlijke ondergrond is afgedekt met een plaggendek Profielen Van elke werkput zijn kolomopnames van het zuidprofiel gemaakt (bijlage 3). De kolomopnames zijn met een onderlinge afstand van 10 m gezet en zijn ongeveer 1 meter breed. Het algemene beeld is dat het aanwezige plaggendek in de meeste werkputten is verstoord. De verstoring kenmerkt zich door vergravingen en een gevlekt uiterlijk. De verstoringen zijn onder andere het resultaat van de zandwinning die in het gebied heeft plaatsgevonden. Het verstoorde plaggendek is gemiddeld cm dik en ligt met een scherpe overgang op de natuurlijke ondergrond, die uit zeer fijn dekzand bestaat. In werkput 1 en 2 is de bodem weinig verstoord. Hier is in een aantal profielkolommen een fasering zichtbaar in het plaggendek. In profielkolom 1.4, 1.5, 2.3 en 2.4 is de onderkant van het plaggendek donkerder van kleur dan de erboven liggende laag (laag 5 in werkput 1 en laag 6 in werkput 2). Dit is vaak het gevolg van de bijmenging van het oorspronkelijke bodemprofiel, de podzolgrond en kan gezien worden als een oud oppervlak. Afgezien van een fragment bot (vondst 23 in profielkolom 2.3) is geen vondstmateriaal aangetroffen, waarmee deze laag kan worden gedateerd. Onder deze laag zijn echter nog grondsporen waargenomen (profielkolom 1.4 en 1.5 en 2.4). De greppel in profiel 2.4 is gedocumenteerd in het vlak van werkput 2 (S41). In deze greppel zijn 8 fragmenten aardewerk gevonden, waarvan zes scherven zijn gedateerd tussen 1050 en 1200 en twee scherven tussen 1150 en 1350 (zie paragraaf 3.2). Dit betekent dat de oudste fase van het plaggendek jonger is dan de periode Conclusie Met uitzondering van de zuidoosthoek van het plangebied (werkput 1 en 2) is het plaggendek (sterk) verstoord. In werkput 1 en 2 is de opbouw van het plaggendek intact en is een fasering zichtbaar in het plaggendek. Onder de bouwvoor liggen twee verschillende fases van het plaggendek. Op basis van vondstmateriaal uit een greppel die onder het plaggendek ligt, is geconcludeerd dat de oudste fase van het plaggendek jonger is dan de periode Het totale plaggendek, inclusief bouwvoor, is gemiddeld cm dik. De oorspronkelijke podzolgrond of restanten ervan zijn nergens aangetroffen. Synthegra bv, Doetinchemseweg 61a, NL-7007 CB Doetinchem 15 van 29

130 Project Kenmerk : Inventariserend veldonderzoek d.m.v. proefsleuven, Biesstraat te Heythuysen : S Analyse sporen en structuren Inleiding Omdat er grote overeenkomsten zijn tussen het noordelijke en het zuidelijke deelgebied zijn beide samengenomen in de analyse van zowel de sporen als in het vondstmateriaal. Binnen de deelgebieden zijn zandwinningskuilen, drainagegreppels, greppels en kuilen aangetroffen. Het aangelegde archeologische vlak vertoont een hoge dichtheid aan sporen. De sporen zijn goed zichtbaar en goed geconserveerd onder het plaggendek. De gecoupeerde sporen reiken circa 10 tot 65 cm onder het sporenvlak. Zandwinningskuilen Van de 243 sporen die in het totaal zijn aangetroffen zijn minstens 147 sporen met zekerheid als zandwinningskuilen te determineren. De kuilen zijn onregelmatig van vorm en bezitten nagenoeg altijd een noord-zuid oriëntatie. De grootte varieert per spoor. Deze planmatige aanpak is het resultaat van een grootschalige ontginning. Kleinschalige ontginningen worden namelijk vaak gekenmerkt door de chaotische oriëntatie van de kuilen en door vele doorsnijdingen. De kuilen zijn scherp afgelijnd en grijsbruin met gele vlekken. In de vulling zijn insluitsels van recente baksteen en houtskool aangetroffen. In spoor 73 zijn twee fragmenten roodbakkend aardewerk, datering , aangetroffen. Er kan met zekerheid worden gesteld dat de zandwinning binnen het plangebied omstreeks deze periode of jonger heeft plaats gevonden. In andere sporen (S54, 55, 113 en 115) zijn fragmenten handgevormd aardewerk (vondstnummer 31), Elmpterwaar (Vondstnummer 30), steengoed en roodbakkend aardewerk aangetroffen (vondstnummer 37). Deze vondsten zijn veel ouder en dateren van circa 800 voor Christus tot 1700 na Christus. Deze vondsten zijn waarschijnlijk bij het dichtgooien van de gaten met de bovenliggende grond in de kuilen terecht gekomen. Drainagegreppels In de werkputten 5, 6, 7 en 8 zijn in totaal 55 drainagegreppels aangetroffen. Deze greppeltjes zijn allemaal min of meer noord-zuid georiënteerd en lopen parallel aan elkaar. Ze zijn circa 40 cm breed en reiken tot op circa 10 cm beneden het onderzoeksvlak. In de greppels zijn geen vondsten aangetroffen waardoor een exacte datering niet mogelijk is. Doordat de drainagegreppels de zandwinningskuilen doorsnijden zijn deze te dateren na De aanwezigheid van de drainagegreppels hangt samen met de lagere ligging van dit deel van het plangebied. Tijdens het onderzoek is binnen de werkputten geen grondwater aangetroffen, maar roestvlekken geven aan dat in bepaalde periodes een hogere grondwaterstand voorkomt. Dit verklaart waarom in werkput 1, 2, 3 en 4 geen greppels zijn aangetroffen. Door de hogere ligging is daar een drainage niet noodzakelijk. Greppels In werkput 2 zijn twee parallel aan elkaar lopende greppels aangetroffen. De donkergrijsbruine greppels zijn in het vlak 1,0 tot 1, 7 m breed en noord-zuid georiënteerd. De afstand tussen de beide greppels bedraagt 4 m. Beide greppels zijn gecoupeerd. Daaruit blijkt dat deze greppels zijn ingegraven tot 40 à 65 cm diepte in de C-horizont. Er zijn twee (S42) tot drie lagen (S41) te onderscheiden. In de vulling van de greppels zijn naast houtskoolinclusies ook fragmenten aardewerk aangetroffen. In S41zijn in totaal acht wandscherven Elmpterwaar aangetroffen. Zes scherven zijn te dateren tussen 1050 en 1200 A.D., twee scherven tussen 1150 en In de westelijke greppel (S42) zijn vier fragmenten Elmpterwaar ( A.D.) gevonden. Kuilen Binnen het plangebied is een klein aantal kuilen aangetroffen, die van verschillende ouderdom zijn. In werkput 1 is centraal een rond spoor geregistreerd met een diameter van 1,5 m (S30). De kuil is gecoupeerd en gedocumenteerd. Daaruit blijkt dat de kuil uit drie lagen bestaat. Het spoor heeft een scherpe contour. Tijdens het couperen zijn in de bovenste laag zes aardewerkscherven gevonden. Het betreft vier wandscherven Zuid- Limburgs handgevormd aardewerk ( ), één fragment Elmpterwaar ( ) en een Synthegra bv, Doetinchemseweg 61a, NL-7007 CB Doetinchem 16 van 29

131 Project Kenmerk : Inventariserend veldonderzoek d.m.v. proefsleuven, Biesstraat te Heythuysen : S bodemfragment van gedraaid roodbakken aardewerk, voorzien van loodglazuur. Dit laatste fragment is te dateren tussen 1750 en 1900, waardoor de kuil vermoedelijk in dezelfde tijd als de zandwinning in gebruik is geweest. De functie van de kuil is onduidelijk. In werkput 2 is, op circa 10 m ten oosten van de dubbele greppels, een zeer vaag spoor aangetroffen in de zuidelijke putwand (S40). Bij het lokaal verdiepen en opschaven van dit spoor zijn de contouren duidelijker. Het rechthoekige spoor is circa 130 cm lang en 70 cm breed. De rand en de hoeken hebben een zwarte kleur en bevatten veel houtskool. Het centrale deel van de kuil is zwartgeel gevlekt. In eerste instantie is het spoor geïnterpreteerd als een brandrestengraf gezien de vorm, de afmetingen en de kleur. Na het couperen blijkt deze interpretatie echter voorbarig te zijn geweest. De kuil, ingegraven tot circa 50 cm beneden het sporenvlak, bevat uitsluitend houtskool en geen crematieresten. Op basis van deze waarneming is de eerder interpretatie bijgesteld en het spoor wordt dan ook opgevat als een brandkuil. Noch tijdens de aanleg, noch tijdens het couperen van het spoor zijn vondsten aangetroffen. Uit de vulling zijn enkele houtskoolmonsters verzameld. Met houtskool gevulde kuilen komen voor in combinatie met ontginningsactiviteiten. Deze worden dan ook in de volle middeleeuwen gedateerd. 10 In werkput 7 zijn drie kuilen aangetroffen. Aan de oostzijde van de werkput wordt een kuil (S192) doorsneden door een drainagegreppel. De kuil heeft een geelbruingeel gevlekte kleur. Bij het couperen van de kuil blijkt deze bewaard te zijn tot circa 20 cm beneden onderzoeksvlak. Er is geen materiaal aangetroffen in het spoor. Centraal aan de noordzijde van de werkput zijn twee grijsbruine à bruingrijze kuilen (S207 en 208) aangetroffen. In het vlak lijkt het alsof S207, S208 doorsnijdt. Uit de coupe blijkt dat beide sporen elkaar niet oversnijden maar afzonderlijk naast elkaar zijn ingegaven. S207 heeft een diepte van circa 10 cm, en S208 is circa 30 cm diep. Uit beide sporen is dateerbaar materiaal afkomstig. In S207 is een scherf Elmpterwaar uit gevonden. In S208 is een bodemfragment met geknepen standring in handgevormd Zuid-Limburg aardewerk en een wandfragment grijsbakkend gedraaid aardewerk aangetroffen. Deze dateren respectievelijk uit en Conclusie Uit het onderzoek blijkt dat grote delen van het plangebied verstoord zijn door de winning van zanden de aanleg van drainagesystemen. In werkput 2 en werkput 7 zijn enkele sporen aangetroffen uit de volle middeleeuwen en het begin van de late middeleeuwen. Ter plaatse van werkput 2 zijn twee parallel lopende greppels (S41 en 42) en één brandkuil (S40) aangetroffen. Deze sporen kunnen er op duiden dat eventueel in de directe omgeving archeologische resten kunnen worden aangetroffen. Aanwijzingen voor een eventuele nederzetting ontbreken mogelijk als gevolg van de voornoemde verstoringen. 10 Stoepker Synthegra bv, Doetinchemseweg 61a, NL-7007 CB Doetinchem 17 van 29

132 Project Kenmerk : Inventariserend veldonderzoek d.m.v. proefsleuven, Biesstraat te Heythuysen : S Vondstmateriaal Inleiding Tijdens het onderzoek zijn er in totaal 56 vondstnummers uitgeschreven, met een totaal van 200 vondsten. Het vondstmateriaal bestaat uit natuursteen, aardewerk, bouwmateriaal en botmateriaal. Hieronder worden de afzonderlijke vondstcategorieën beschreven. De aangetroffen vondsten worden weergegeven in bijlage Natuursteen Tijdens het veldwerk zijn 12 stukken natuursteen aangetroffen. Natuursteen Er zijn acht brokken natuursteen en één brok tufsteen aangetroffen tijdens het proefsleuvenonderzoek. Het merendeel daarvan is gevonden bij de aanleg van de werkputten 1, 2, 4 en 5. Leisteen Tijdens de aanleg van het vlak is in werkput 6 twee stukken leisteen aangetroffen. Over de eventuele functie kan niets worden gezegd. Steenkool Bij de aanleg van werkput 5 is een stuk steenkool gevonden Bouwmateriaal De categorie bouwmateriaal wordt vertegenwoordigd door 33 baksteenfragmenten. Op basis van het feit dat het gaat om hardgebakken baksteen worden deze gedateerd als zijnde van recente ouderdom Botmateriaal Tijdens het onderzoek zijn twee stuks botmateriaal van dierlijke oorsprong aangetroffen in werkput 2 en 7. De fragmenten zijn echter te klein om te determineren Aardewerk Dikwandig aardewerk Tijdens de aanleg van werkput 1 is een wandfragment dikwandig handgevormd aardewerk aangetroffen. Het baksel is gemagerd met grof zand en potgruis. Dikwandig aardewerk is te dateren tussen 50 en 450 n. Chr. Elmpterwaar Opvallend is het hoge aantal scherven Elmpterwaar dat is gevonden tijdens het proefsleuvenonderzoek. Elmpterwaar is naast steengoed is het meest voorkomende type aardewerk. Zowel bij de aanleg van het vlak, als in de zandwinningkuilen, greppels (S41 en 42) en kuilen (S207 en 208) zijn wand-, rand- en bodemfragmenten aangetroffen. De productie van Elmpterwaar heeft plaatsgevonden vanaf het midden van de 12 e eeuw tot het midden van de 14 e eeuw. Het afzetgebied is hoofdzakelijk in het zuiden van Nederland gelegen. Dit aardewerk kenmerkt zich door een witgrijs tot lichtgrijs baksel met een donkergrijze buitenzijde met een metallicachtige glans. De vormen bestaan overwegend uit handgevormde kogelpotten, grote amforen en kommen of schalen Hiddink Synthegra bv, Doetinchemseweg 61a, NL-7007 CB Doetinchem 18 van 29

133 Project Kenmerk : Inventariserend veldonderzoek d.m.v. proefsleuven, Biesstraat te Heythuysen : S Faience Bij de aanleg van werkput 1 en 2 zijn in totaal twee wandscherven in faience geborgen. De scherven zijn voorzien van een tinglazuur. Beide scherven worden gedateerd tussen 1650 en Grijsbakkend aardewerk In de werkputten 1, 2, 5 en 6 is bij de aanleg van het vlak grijsbakkend aardewerk aangetroffen. Alleen in werkput 7 is het aardewerk gerelateerd aan een spoor (S208). Met uitzondering van twee scherven (vondstnummer 8) zijn alle scherven gemaakt met behulp van een draaischijf. Alle scherven zijn gedateerd tussen 1300 en Handgevormd aardewerk Uit het plangebied zijn 7 wandfragmenten in handgevormd aardewerk afkomstig. Eén fragment is gemagerd met grof zand en gedateerd in de ijzertijd of de Romeinse tijd, mogelijk van lokale herkomst. De overige scherven zijn geproduceerd tussen 900 en Het zijn de wandfragmenten van vermoedelijk enkele kogelpotten. Kogelpotten zijn min of meer rond van vorm, sommige kunnen ook eerder peervormig of ovaal zijn. De vorm van de potten is gerelateerd aan de randscherven. Kogelpotten bestaan uit klei die gemagerd worden met niet-plastische materialen. Deze worden gebakken op temperaturen van 400 à 1200 C. De kleur en hardheid hangen samen met de wijze (oxideren of reducerend) waarop het aardewerk wordt gebakken 12. Industrieel wit aardewerk Het recentere aardewerkspectrum bestaat vooral uit industrieel wit aardewerk, geproduceerd in Engeland of Nederland. Het in Nederland geproduceerde industriële witte aardewerk is vooral afkomstig uit Maastricht. Dit aardewerk kenmerkt zich vooral door een wittere kleur terwijl de afbeeldingen en versierwijze dezelfde is als in andere productiecentra. Er is één scherf aangetroffen bij de aanleg van werkput 1. Dit wandfragment is versierd met kobalt en is gedateerd tussen 1850 en Maaslands aardewerk Onder het aardewerk zijn tevens fragmenten aangetroffen van aardewerk geproduceerd in het Maasland (onder andere in Andenne, Hoei en Namen). 13 Dit aardewerk typeert zich door een wit tot witgeel baksel gemagerd met fijn goed gezeefd zand. De vormen uit deze regio zijn meestal aan de buitenzijde op de schouder voorzien van een geel tot geelgroen loodglazuur. In de pottenbakkerijen in Brunssum-Schinveld is loodglazuur ook toegepast in de periode 1050 tot 1120 n. Chr., maar fragmenten hiervan zijn tijdens het onderzoek niet aangetroffen. Wel zijn binnen het plangebied fragmenten van een kom en een grape aangetroffen in het typische witgele Maaslands baksel voorzien van loodglazuur. Deze vormen zijn vanwege het ontbreken van specifieke daterende kenmerken niet nader te dateren dan tussen 1300 en 1500 voor de grape en van 1600 tot 1800 voor de kom. Proto-steengoed Dit type aardewerk wordt in de tweede helft van de 13 e eeuw in meerdere pottenbakkerscentra geproduceerd waaronder Pingsdorf, Siegburg en Langerwehe. Dit type aardewerk wordt vanwege het bijna versinteren van het baksel proto-steengoed genoemd. 12 Verhoeven Borremans & Warginaire Synthegra bv, Doetinchemseweg 61a, NL-7007 CB Doetinchem 19 van 29

134 Project Kenmerk : Inventariserend veldonderzoek d.m.v. proefsleuven, Biesstraat te Heythuysen : S Er zijn vier wandfragmenten aangetroffen waarvan het baksel van drie fragmenten is gemagerd met grof zand. De scherven zijn geëngobeerd en gedateerd tussen 1225 en Romeins Bij de aanleg van werkput 2 is een sterk verweerde scherf aangetroffen die mogelijk van Romeinse oorsprong is. Roodbakkend aardewerk Roodbakkend aardewerk komt in deze streken voor vanaf de 13 e eeuw. Het betreft gebruiksaardewerk dat in eerste instantie slechts plaatselijk voorzien wordt van loodglazuur maar later, wanneer de techniek van glazuren goedkoper is, volledig geglazuurd. Roodbakkend aardewerk is door de lagere baktemperatuur poreus waardoor een glazuur noodzakelijk is. Alle aangetroffen fragmenten, 27 in totaal, zijn te dateren tussen 1600 en Slechts van één vondstnummer is de vorm achterhaald (vondstnummer 37). Het betreft een pot met een aangeknepen worstoor uit 1600 à Steengoed Het steengoed aardewerk aangetroffen tijdens het onderzoek is vooral geproduceerd in het Rijnland. Een kleiner deel is in de pottenbakkerijen in Westerwald gemaakt. De meeste aangetroffen fragmenten steengoed zijn voorzien van een ijzerengobe al dan niet in combinatie met zoutglazuur en zijn hierdoor bruin tot grijsbruin van kleur. De vormen bestaan vooral uit kannen te dateren tussen 1300 en 1800 n. Chr. 14 De fragmenten steengoed, vervaardigt in het productie centrum van Westerwald worden gekenmerkt door de kobaltblauwe versiering op een lichtgrijze achtergrond. Alle scherven worden gedateerd tussen 1700 en Witbakkend aardewerk Witbakkend aardewerk krijgt zijn bleke kleur (wit tot geel of roze) door het ontbreken van ijzeroxides in de klei. Deze klei komt in Nederland alleen voor in Zuid-Limburg. De meeste productiecentra van witbakkend aardewerk zijn dan ook hier ontstaan. Tijdens het onderzoek is bij de aanleg van werkput 1 een klein wandfragment in witbakkend aardewerk aangetroffen. Deze scherf is voorzien van een loodglazuur en is gedateerd tussen 1800 en Zuid-Limburgs aardewerk Zuid-Limburgs aardewerk komt voor van circa 1050 tot In eerste instantie is het aardewerk matig hard gebakken. Vanaf 1225 wordt het steeds harder gebakken. Het aardewerk vanaf deze periode wordt zo hard gebakken dat de magering van grof zand begint te versinteren. Dit type aardewerk wordt in deze periode in meerdere pottenbakkerscentra geproduceerd waaronder Pingsdorf, Siegburg en Langerwehe. Dit type aardewerk wordt vanwege het bijna versinteren van het baksel proto-steengoed genoemd. Nagenoeg alle Zuid-Limburgse aardewerk is gedateerd tussen 1050 en 1200, in de periode voordat het baksel klinkendhard gebakken werd. Slechts één scherf (vondstnummer 11) is proto-steengoed. Alle gevonden scherven zijn klein, waardoor de vorm niet bepaald kan worden. 14 Bartels Synthegra bv, Doetinchemseweg 61a, NL-7007 CB Doetinchem 20 van 29

135 Project Kenmerk : Inventariserend veldonderzoek d.m.v. proefsleuven, Biesstraat te Heythuysen : S Afbeelding 3: Verhouding tussen soort aardewerk en het aantal Afbeelding 4: Verhouding tussen soort aardewerk en gewicht Conclusie Tijdens het onderzoek zijn in totaal circa 200 artefacten vergezameld. Het merendeel van het materiaal is aangetroffen tijdens de aanleg van de werkputten. Het merendeel van het materiaal kan gedateerd worden in de nieuwe tijd. Het betreft roodbakkend en witbakkend aardewerk en steengoed. Daarnaast komt ook veel materiaal uit de volle middeleeuwen voor zoals Elmpterwaar, Zuid-Limburgs aardewerk en proto-steengoed. Het merendeel van het aardewerk is door zandwinning of bemesting binnen het plangebied terecht gekomen. Tevens komen in werkput 2 en 7 sporen voor waarin Elmpterwaar en Zuid-Limburgs aardewerk is in aangetroffen. Deze sporen kunnen dan ook in de volle middeleeuwen worden gedateerd. Synthegra bv, Doetinchemseweg 61a, NL-7007 CB Doetinchem 21 van 29

136 Project Kenmerk : Inventariserend veldonderzoek d.m.v. proefsleuven, Biesstraat te Heythuysen : S Specialistisch onderzoek Tijdens het onderzoek zijn een aantal houtskoolmonsters genomen. Geldt op de aard en datering van het bemonsterde spoor is van de inzet van specialistisch onderzoek afgezien. Ook de noodzaak tot conservering van objecten is niet aanwezig. Synthegra bv, Doetinchemseweg 61a, NL-7007 CB Doetinchem 22 van 29

137 Project Kenmerk : Inventariserend veldonderzoek d.m.v. proefsleuven, Biesstraat te Heythuysen : S Conclusies en beantwoording van de onderzoeksvragen 4.1 Beantwoording van de onderzoeksvragen Gezien de resultaten van het proefsleuvenonderzoek kunnen niet alle vragen uit het PvE volledig beantwoord worden. 1) Hoe is het gesteld met de gaafheid, zowel in horizontale als in verticale zin, en met de conserveringsgraad van het bodemarchief ter plaatse? In het grootste deel van het plangebied is de bodem tot in de C-horizont verstoord en is het plaggendek niet meer intact. Het bodemarchief is met name door de zandwinning erg aangetast. Alleen in de zuidoosthoek van het plangebied (werkput 1 en 2) is een intact plaggendek aangetroffen. De oorspronkelijke podzolgrond is nergens intact aangetroffen. 2) Wat is er te zeggen over de stratigrafie? Alleen in werkput 1 en 2 is fasering in het plaggendek waargenomen. Onder de huidige bouwvoor liggen twee fasen van het plaggendek. De oudste fase van het plaggendek is jonger dan de periode n. Chr. Een stratigrafie van bewoningsfasen is binnen het plangebied niet aanwezig. 3) Wat is de aard, omvang, kwaliteit en het verloop van de archeologische sporen en sporenclusters? Nagenoeg overal binnen het plangebied zijn zandwinningskuilen aangetroffen die door hun recente ouderdom goed herkenbaar zijn. De kuilen zijn te dateren in de 19 e eeuw. De sporen zijn in variabele grootte aangetroffen. Ze hebben nagenoeg allemaal een nood-zuid oriëntatie. De zandwinningskuilen worden in de werkputten 5, 6, 7 en 8 doorsneden door drainagegreppels. Deze circa 40 cm brede greppels zijn in de 20 e eeuw te dateren. Er zijn enkele greppels gecoupeerd om de diepte te bepalen. De recent ingegraven sporen zullen, gelet op de diepte waarin ze doorlopen in de C-horizont, eventuele aanwezig oudere sporen hebben vernietigd. In werkput 2 zijn twee parallel aan elkaar gelegen greppels aangetroffen. Deze hebben een noordzuid oriëntatie en zijn circa 100 tot 170 cm breed. De beide sporen zijn op grond van het gevonden aardewerk te dateren in de periode 1150 en 1350 A.D. De coupes van de greppels laat zien dat de greppels tot circa 40 à 65 cm beneden maaiveld bewaard zijn gebleven. Op circa 10 m ten oosten hiervan is een met houtskool gevulde kuil aangetroffen. Houtskoolkuilen worden gerelateerd met ontginningsactiviteit en de aangetroffen kuil stamt vermoedelijk uit de volle middeleeuwen. De conserveringsgraad van de sporen is relatief goed. In werkput 7 zijn eveneens drie kuilen aangetroffen. Eén daarvan (S192) bevat geen indicatoren en kan derhalve niet gedateerd worden. In de twee overige kuilen is Elmpterwaar en grijsbakkend aardewerk aangetroffen. Deze kuilen zijn iets minder goed bewaard dan S192. De functie van alle drie de kuilen is onbekend. 4) Wat is de datering van de archeologische vondsten en tot welke vondsttypen of vondstcategorieën behoren zij? De tijdens het onderzoek aangetroffen vondstmateriaal is te verdelen in de categorieën natuursteen, bouwmateriaal, botmateriaal en aardewerk. Hoewel fragmentarisch is de conserveringtoestand goed. Synthegra bv, Doetinchemseweg 61a, NL-7007 CB Doetinchem 23 van 29

138 Project Kenmerk : Inventariserend veldonderzoek d.m.v. proefsleuven, Biesstraat te Heythuysen : S Het merendeel van de aangetroffen vondsten kan worden toegeschreven aan de categorie aardewerk. De datering van verschillende types aardewerk loopt uiteen van de ijzertijd tot de nieuwe tijd. 5) Wat is de datering van de sporen? Het merendeel van de sporen bestaat uit recente zandwinningskuilen en drainage greppels. Doordat de drainage greppels de zandwinningskuilen doorsnijden zijn deze de jongst aangetroffen sporen. Dateerbaar materiaal ontbreekt, maar vermoedelijk zijn de drainagegreppels te dateren in de 20 e eeuw. In de zandwinningskuilen is materiaal uit zowel de volle als de late middeleeuwen en nieuwe tijd aangetroffen. Het meest vondstmateriaal is gedateerd tussen 1800 en Het betreft twee fragmenten roodbakkend aardewerk. Op basis daarvan kan met zekerheid worden gesteld dat de zandwinningskuilen van na 1800 stammen. In werkput 2 en 7 zijn greppels en kuilen onder het plaggendek aangetroffen. Deze sporen zijn ouder dan de (sub-)recente verstoringen. Het betreft aan ontginning te relateren osporen die, op basis van het aangetroffen vondstmateriaal, worden gedateerd tussen het midden van de 11 e eeuw en de 13 e eeuw. 6) Wat is de relatie tussen de lithologie en de verschillende archeologische resten? Er is geen relatie herkend tussen de lithologie en de archeologische resten. 7) Wat is de conserveringsgraad van sporen en verschillende materiaalcategorieën, inclusief eventueel aanwezig acheobotanisch en zoologisch materiaal? Archeobotanische resten zijn niet aangetroffen tijdens het onderzoek. In onverkoolde toestand kan men deze eventueel verwachten onder de grondwaterspiegel, in verkoolde toestand kunnen ze ook boven de grondwaterspiegel worden aangetroffen. Het aangetroffen botmateriaal is in dermate beperkte hoeveelheden aangetroffen dat hierover geen uitspraak kan worden gedaan. Daarnaast is het naar alle waarschijnlijkheid van recente datum gelet op de slechte conserverende eigenschappen van zandgrond voor onverbrand botmateriaal. De sporen en alle andere materiaalcategorieën zijn redelijk tot goed geconserveerd. Dit komt enerzijds door de recente aard van deze sporen en die van het vondstmateriaalmateriaal. 8) Zijn op het terrein vindplaatsen aan te wijzen? Welke vindplaatsen zijn dit en hoe worden deze vindplaatsen gewaardeerd? Ter plaatse van werkput 2 en werkput 7 zijn ontginningssporen aangetroffen in de vorm van kuilen en greppels uit het midden van de 11 e tot de 13 e eeuw. De datering van deze ontginningssporen komt overeen met het ontstaan van Heythuysen. Aangezien ontginningsactiviteiten zich voornamelijk afspelen in de perifere gebieden van nederzettingen is de informatiewaarde laag. Aanwijzingen voor de aanwezigheid van een nederzettingsterrein in de directe omgeving van deze sporen ontbreken. 9) Wanneer zijn de archeologische sites als woonplaats in onbruik geraakt? Binnen het plangebied zijn geen bewoningssporen, maar alleen ontginningssporen aangetroffen. Bijgevolg is de vraag niet van toepassing. 10) Hoe is de bodemopbouw en wat kan er gezegd worden over het landschap en de flora en fauna? Onder de bouwvoor is een plaggendek aangetroffen. Het plaggendek heeft een dikte van circa 10 à 50 cm. Ter plaatse van de zandwinningskuilen is dit verstoord. Door de aanwezigheid van het Synthegra bv, Doetinchemseweg 61a, NL-7007 CB Doetinchem 24 van 29

139 Project Kenmerk : Inventariserend veldonderzoek d.m.v. proefsleuven, Biesstraat te Heythuysen : S plaggendek en op historisch kaartmateriaal is te zien dat het plangebied de laatste eeuwen in gebruik is geweest als bouwland. Er kan echter geen verband worden gelegd tussen de bodemopbouw en de flora en fauna aangezien weinig archeozoologische en geen archeobotanische resten zijn aangetroffen. 11) Wat is de relatie tussen de vindplaats en het landschap? Er bestaat momenteel geen duidelijke relatie tussen de vindplaats en het omliggende landschap. 12) Indien het onderzoek geen archeologische fenomenen oplevert of categoraal beperkte (bijvoorbeeld alleen losse vondsten), welke verklaring is hiervoor dan te geven? Is (bijvoorbeeld) sprake van: a. verstoring van antropogene aard Niet van toepassing b. erosie Niet van toepassing c. aantoonbare afwezigheid van bewoning en/of actief landgebruik Niet van toepassing d. beperking van de archeologische waarnemingsmogelijkheden door werk of weeromstandigheden Niet van toepassing e. beperking van de archeologische waarnemingsmogelijkheden door bodemprocessen Niet van toepassing f. een combinatie hiervan? Niet van toepassing 13) Wat kan de invloed zijn van de geplande bouw- c.q. funderingswijze en eventuele fysieke beschermingsmaatregelen (bijvoorbeeld ophoging) op de archeologische resten? De toekomstige verstoringsdiepte is momenteel niet bekend, maar gezien de aard van het gebouw zullen de funderingen tot in de C-horizont reiken. 4.2 Conclusies Grote delen van het plangebied zijn sterk verstoord door zandwinningskuilen en drainagegreppels uit de 19 e en 20 e eeuw. In de werkputten 2 en 7 zijn enkele sporen aangetroffen die, naar het zich laat aanzien, in de periferie van een eventueel nabijgelegen nederzettingsterrein kunnen liggen. Gelet op de geringe spoordichtheid in beide sleuven in combinatie met de verstoringen binnen de rest van het plangebied zal een lokaal gericht vervolgonderzoek geen substantiële bijdrage leveren aan het bewoningsgeschiedenis van Heythuysen. Synthegra bv, Doetinchemseweg 61a, NL-7007 CB Doetinchem 25 van 29

140 Project Kenmerk : Inventariserend veldonderzoek d.m.v. proefsleuven, Biesstraat te Heythuysen : S Archeologische waardering en selectieadvies 5.1 Waardering volgens specificatie VS 06 Inleiding Om tot een afgewogen oordeel te komen over de archeologische waarde van een archeologisch interessante locatie dient volgens de Kwaliteitsnorm Nederlandse Archeologie een vastomlijnde procedure te worden gevolgd. Eerst dient een standaard scoringstabel ingevuld te worden. Aan de hand van een aantal parameters, te weten beleving, fysieke kwaliteit en inhoudelijke kwaliteit, wordt de score bepaald. Bij een middelmatige tot lage score (vier punten of minder) voor beleving en fysieke kwaliteit, wordt naar de inhoudelijke kwaliteitscriteria gekeken om te bekijken of de vastgestelde vindplaatsen behoudenswaardig zijn. Indien te verwachten is dat op één van deze criteria hoog wordt gescoord, worden de archeologische vindplaatsen behoudenswaardig geacht. De wijze waarop deze waardering tot stand is gekomen is terug te vinden op de website van de SIKB ( Voor het plangebied, zijn de factoren als volgt ingevuld (tabel 5.1): Beleving Bij beleving gaat het om zichtbare monumenten waarbij de criteria schoonheid en herinnering gebruikt worden. Aangezien er geen zichtbare monumenten zijn aangetroffen, zijn deze criteria hier niet van toepassing (tabel 5.1). Fysieke kwaliteit De gaafheid en conservering binnen de deelgebieden, met name in de delen waar de ondergrond door zandwinningen en drainagesystemen is aangetast, is slecht en krijgt een lage score. De sporen waarvan vast is komen te staan dat ze van archeologische betekenis zijn hebben een matige tot redelijk goede conservering. Inhoudelijke kwaliteit Binnen de inhoudelijke kwaliteit staan vier criteria centraal: zeldzaamheid, informatiewaarde, ensemblewaarde en representativiteit. In het geval van dit onderzoek krijgt het plangebied een hoge waardering (tabel 3). Waarden Criteria Scores Toelichting Beleving Schoonheid Nvt Herinneringswaarde Nvt Fysieke kwaliteit Gaafheid 1 Door de aanwezige zandwinningskuilen en drainagegreppels is het plangebied zwaar verstoord. Conservering 2 Het in situ en het in de bouwvoor aangetroffen vondstmateriaal is goed geconserveerd. De sporen hebben een matige tot middelgoede conserveringstoestand. Inhoudelijke kwaliteit Zeldzaamheid 1 Ontginningen van dekzandgebieden is een algemeen voorkomend verschijnsel. De zeldzaamheid scoort dan ook laag Informatiewaarde 1 Ontginningssystemen hebben door hun wijze van aanleg veelal oudere sporen in de ondergrond aangetast.de informatie waarde van terreinen waarin dergelijke verschijnselen zijn waargenomen. Is veelal laag. Ensemblewaarde 1 De ligging van het plangebied, tegen de historische dorpskern Synthegra bv, Doetinchemseweg 61a, NL-7007 CB Doetinchem 26 van 29

141 Project Kenmerk : Inventariserend veldonderzoek d.m.v. proefsleuven, Biesstraat te Heythuysen : S met sporen van ontginning uit de volle middeleeuwen kan een middelhoge ensemblewaarde opleveren. De beperkte oppervlakte waarop deze gevonden zijn en de recente verstoring door zandwinningskuilen zorgen ervoor dat de ensemblewaarde laag scoort. Representativiteit 1 Door de beperkte delen waar geen verstoring heeft plaats gevonden bestaat de mogelijkheid dat de beperkte oppervlakte geen representatief beeld schept van de ontginning in de volle middeleeuwen. Tabel 2: Scoretabel waardestelling Biesstraat te Heythuysen (KNA 3.1). In deze tabel is te zien dat voor de inhoudelijke kwaliteit een hoge score geldt. Vervolgens wordt, op basis van de scores in de tabel, in het beslissingsdiagram (afb. 5) bepaald of de locatie behoudenswaardig is. Beleving Hoog Laag Fysieke kwaliteit middelhoog Laag Inhoudelijke kwaliteit hoog Hoge inh. kwaliteit Ja Laag Behoudenswaardig Representativiteit Ja Nee Nee Niet behoudenswaardig Afbeelding 5: Waarderingscriteria (conform KNA 3.1). Op grond van het bovenstaande schema is af te leiden dat de onderzoekslocatie deels behoudenswaardig is. Synthegra bv, Doetinchemseweg 61a, NL-7007 CB Doetinchem 27 van 29

142 Project Kenmerk : Inventariserend veldonderzoek d.m.v. proefsleuven, Biesstraat te Heythuysen : S Selectieadvies volgens specificatie VS 07. Binnen de grenzen van het plangebied gelegen aan de Biesstraat te Heythuysen zijn lokaal archeologische resten aangetroffen. Er komen incidenteel ontginningssporen voor uit de volle middeleeuwen. Gelet op de verstoringen die in de rest van het plangebied zijn vastgesteld wordt de vindplaats niet behoudenswaardig geacht. Een vervolgonderzoek in de vorm van een opgraving is niet noodzakelijk. Wel wordt aanbevolen om bij de graafwerkzaamheden rondom proefsleuf 2 en 7 alert te zijn op eventuele nog aanwezige archeologische waarden. Tijdens de graafwerkzaamheden kan een inspectie archeologie plaatsvinden door een ambtenaar van de gemeente Leudal of diens vertegenwoordiger. Bovenstaand advies vormt een zogenaamd selectieadvies. Met nadruk willen wij de opdrachtgever erop wijzen dat dit selectieadvies nog niet betekent dat er al bodemverstorende activiteiten of daarop voorbereidende activiteiten kunnen worden ondernomen. De resultaten van dit onderzoek zullen worden getoetst door de bevoegde overheid (gemeente Leudal), dat op basis van het uitgebrachte advies een selectiebesluit zal nemen. Geadviseerd wordt daarom om contact op te nemen met de gemeente Leudal. Er is getracht een zo gefundeerd mogelijk advies te geven op grond van de gebruikte onderzoeksmethoden. De aanwezigheid van archeologische sporen of resten in het plangebied kan nooit volledig worden uitgesloten. Synthegra wil de opdrachtgever er daarom op wijzen dat men bij bodemverstorende activiteiten alert dient te zijn op de aanwezigheid van archeologische waarden. Mochten er tijdens de geplande werkzaamheden toch archeologische waarden worden aangetroffen, dan geldt conform artikel 53 van de Wet op de Archeologische Monumentenzorg (WAMZ, 2007) een meldingsplicht bij de bevoegde overheid, de gemeente Leudal. Synthegra bv, Doetinchemseweg 61a, NL-7007 CB Doetinchem 28 van 29

143 Project Kenmerk : Inventariserend veldonderzoek d.m.v. proefsleuven, Biesstraat te Heythuysen : S Literatuur en kaarten Literatuur Bakker de, H en J. Schelling, 1989: Systeem van bodemclassificatie voor Nederland, de hogere niveaus. Staring Centrum, Wageningen. Bartels, M.H., 1999: Steden in Scherven. Vondsten uit beerputten in Deventer, Dordrecht, Nijmegen en Tiel ( ), Amersfoort. Berendsen, H.J.A., Landschappelijk Nederland. Van Gorcum, Assen, 2 e druk. Borremans, R., & R. Warginaire, 1966: La céramique d'andenne: Recherches de , Rotterdam. Bruijn, A., : berichten Rijksdienst Oudheidkundig Bodemonderzoek Die mittelalterliche keramische Industrie in Südlimburg, Amersfoort. Deville, T., Houbrechts, S., Leuvering, H., Nilissen, R. en Schorn, E.A., 2009: Bureauonderzoek en karterend veldonderzoek d.m.v. boringen, Biesstraat te Heythuysen, Synthegra rapport S090010, Valkenswaard. Hiddink, H.A., 2005: Opgravingen op het Rosveld bij Nederweert 1. Landschap en bewoning in de IJzertijd, Romeinse tijd en Middeleeuwen. Zuidnederlandse Archeologische Rapporten 22, Amsterdam. Hupperetz, W., & E. Nijhof, 1995: Corpus van middeleeuws aardewerk uit gesloten vondstcomplexen in Nederland en Vlaanderen (CMA). Aflevering 11 & 12: Ceramiek uit twee 14e eeuwse beerputten aan het O.L.V. plein te Maastricht, 's-hertogenbosch. Kremer, H. en Krist, J., 2009: Programma van Eisen, Biesstraat te Heythuysen, Synthegra rapport S090158, Doetinchem. Mulder, E.F.J. de, M.C. Geluk, I.L. Ritsema, W.E. Westerhoff en T.E. Wong, De ondergrond van Nederland. Wolters-Noordhoff bv, Houten. Nederlands Normalisatie-instituut) 1989: NEN 5104,Geotechniek - Classificatie van onverharde grondmonsters. Nederlands Normalisatie-instituut, Delft. Sanke, M., Die mittelalterliche Keramikproduktion in Brϋhl-Pingsdorf. Mainz. Stichting Infrastructuur Kwaliteitsborging Bodembeheer, 2006: Kwaliteitsnorm Nederlandse Archeologie, versie 3.1. SIKB, Gouda. Stoepker, H., 2007, Evaluatie en synthese van het sinds 1995 in Limburg uitgevoerde archeologisch onderzoek met betrekking tot de middeleeuwen en nieuwe tijd, s.l. Verhoeven, A.A.A., 1998: Middeleeuws gebruiksaardewerk in Nederland (8 ste -13 de Archaeological Studies 3, Amsterdam. eeuw), Amsterdam Synthegra bv, Doetinchemseweg 61a, NL-7007 CB Doetinchem 29 van 29

144 Bijlagen:

145 Bijlage 1

146 Overzicht geologische en archeologische tijdvakken Ouderdom in jaren Chronostratigrafie MIS Lithostratigrafie Holoceen 1 Laat- Weichselien (Laat- Glaciaal) Midden- Weichselien (Pleniglaciaal) Vroeg- Weichselien (Vroeg- Glaciaal) Eemien (warme periode) Late Dryas (koud) Allerød (warm) Vroege Dryas (koud) Bølling (warm) Laat- Pleniglaciaal Midden- Pleniglaciaal Vroeg- Pleniglaciaal a 5b 5c 5d 5e Saalien (ijstijd) 6 Formaties: Naaldwijk (marien), Nieuwkoop (veen), Echteld (fluviatiel) Formatie van Kreftenheye Eem Formatie Formatie van Drente Formatie van Boxtel Formatie van Beegden Holsteinien (warme periode) Elsterien (ijstijd) Cromerien (warme periode) Pre-Cromerien Formatie van Urk Formatie van Sterksel Formatie van Peelo

147 Cal. jaren v/n Chr. 14 C jaren Chronostratigrafie Pollen zones Vegetatie Archeologische perioden Subatlanticum koeler vochtiger Subboreaal koeler droger Vb2 Vb1 Va IVb IVa Loofbos eik en hazelaar overheersen haagbeuk veel cultuurplanten rogge, boekweit, korenbloem Loofbos eik en hazelaar overheersen beuk>1% invloed landbouw (granen) Nieuwe tijd Middeleeuwen Romeinse tijd IJzertijd Bronstijd Neolithicum Atlanticum warm vochtig III Loofbos eik, els en hazelaar overheersen in zuiden speelt linde een grote rol Laat- Weichselien (Laat- Glaciaal) Boreaal warmer Preboreaal warmer Late Dryas Allerød Vroege Dryas Bølling II I LW III LW II LWI den overheerst hazelaar, eik, iep, linde, es eerst berk en later den overheersend parklandschap dennen- en berkenbossen open parklandschap open vegetatie met kruiden en berkenbomen Mesolithicum Laat-Paleolithicum Midden- Weichselien (Pleniglaciaal) perioden met een poolwoestijn en perioden met een toendra Vroeg- Weichselien (Vroeg- Glaciaal) Eemien (warme periode) perioden met bos en perioden met een subarctisch open landschap loofbos Midden-Paleolithicum Saalien (ijstijd) Vroeg-Paleolithicum Chronostratigrafie voor Noordwest-Europa volgens Zagwijn (1974), Vandenberghe (1985) en De Mulder et al. (2003). Lithostratigrafie volgens De Mulder et al. (2003). Mariene isotoop stadium (MIS) volgens Bassinot et al. (1994). Atmosferische data volgens Stuiver et al. (1998). Zuurstofisotoop calibratie (OxCal) versie 3.9 Bronk Ramsey (2003), toegepast op het Laat-Weichselien en het Holoceen. Archeologische periode-indeling en ouderdom volgens de Rijksdienst voor het Oudheidkundig Bodemonderzoek (ROB). Vegetatie bewerkt volgens Berendsen (2000). Pollenzones volgens P. Vos & P. Kiden (2005).

148 Bijlage 2

149 Allesporenkaart Gemeentehuis te Leudal Heythuysen schaal: 1:1000 Legenda werkputten S _IVO-P _SD_1.0 Werkput 7 Werkput 6 Werkput 5 Werkput 3 Werkput 8 Werkput 2 Werkput 4 Werkput 1 Meter

150 Bijlage 3

151 28,43m + NAP 0 27,66m + NAP 27,76m + NAP 27,98m + NAP 28,43m + NAP 27,66m + NAP 28,57m + NAP 28,97m + NAP Profielen Gemeentehuis te Leudal Heythuysen schaal: 1:40 Legenda Bouwvoor (Aap-horizont) Verstoorde laag Sterk verstoord plaggendek Verstoord plaggendek (Aa-horizont) met ploegsporen Verstoord plaggendek (Aa-horizont) Plaggendek (Aa-horizont) Oudere fase plaggendek (Aa-horizont) Overgang plaggendek naar C-horizont Dekzand (C-horizont) Laag Greppel S _IVO-P _SD_1.0 profiel 1.1 profiel 1.2 profiel 1.3 profiel 1.4 profiel ,97m + NAP ,97m + NAP 1 28,97m + NAP ,97m + NAP profiel 2.1 profiel 2.2 profiel 2.3 profiel 2.4 profiel ,97m + NAP ,97m + NAP ,97m + NAP ,57m + NAP profiel 3.1 profiel 3.2 profiel 3.3 profiel 3.4 profiel 3.5 profiel ,98m + NAP 27,76m + NAP profiel profiel ,43m + NAP 27,98m + NAP profiel profiel 5.3 profiel 5.4 profiel 5.5 profiel ,76m + NAP 27,76m + NAP 27,98m + NAP profiel 4.2 profiel 4.3 profiel 4.4 profiel ,43m + NAP 27,76m + NAP 27,98m + NAP 28,43m + NAP 27,76m + NAP 5 27,98m + NAP 28,43m + NAP profiel profiel 6.1 profiel 6.2 profiel 6.3 profiel 6.4 profiel 6.5 profiel ,66m + NAP ,66m + NAP ,66m + NAP ,66m + NAP profiel 7.1 profiel 7.2 profiel 7.3 profiel 8.1 profiel 8.2 profiel ,68m + NAP ,68m + NAP ,68m + NAP ,57m + NAP ,57m + NAP ,57m + NAP Meter 0 2,5 5

152 Bijlage 4

153 Vlaktekening werkput 1 Gemeentehuis te Leudal Heythuysen schaal: 1:150 Legenda vondsten profielen vlaktekening S _IVO-P _SD_ profiel profiel profiel profiel 1.4 profiel Meter

154 profiel 2.1 Vlaktekening werkput 2 Gemeentehuis te Leudal Heythuysen schaal: 1:150 Legenda vondsten profielen vlaktekening S _IVO-P _SD_ profiel profiel profiel 2.4 profiel 2.5 Meter

155 profiel 3.6 Vlaktekening werkput 3 Gemeentehuis te Leudal Heythuysen schaal: 1:150 Legenda vondsten profielen vlaktekening S _IVO-P _SD_ profiel profiel profiel profiel profiel 3.1 Meter

156 Vlaktekening werkput 4 Gemeentehuis te Leudal Heythuysen schaal: 1:150 Legenda vondsten profielen vlaktekening S _IVO-P _SD_ profiel profiel profiel profiel profiel 4.5 profiel 4.6 Meter

157 Vlaktekening werkput 5 Gemeentehuis te Leudal Heythuysen schaal: 1:150 Legenda vondsten profielen vlaktekening S _IVO-P _SD_ profiel profiel profiel 5.3 profiel profiel 5.5 profiel 5.6 Meter

158 Vlaktekening werkput 6 Gemeentehuis te Leudal Heythuysen schaal: 1:150 Legenda vondsten profielen vlaktekening S _IVO-P _SD_ profiel profiel profiel profiel profiel profiel 6.6 Meter

159 Vlaktekening werkput 7 Gemeentehuis te Leudal Heythuysen schaal: 1:100 Legenda vondsten profielen vlaktekening S _IVO-P _SD_ profiel profiel profiel 7.3 Meter

160 Vlaktekening werkput 8 Gemeentehuis te Leudal Heythuysen schaal: 1:100 Legenda vondsten profielen vlaktekening S _IVO-P _SD_ profiel profiel profiel 8.3 Meter

161 Bijlage 5

162 Spoorformulier (voor in het veld) (OS05) Opdrachtgever / contactpersoon: CSO Adviesbureau Project: IVO-P Toponiem: Biesstraat Projectleider: drs. T. Deville Plaats : Heythuysen Kaartblad: 58D Projectnummer: S Gemeente: Leudal RD-coördinaat X: Gemeentecode: HEYBI Provincie: Limburg RD-coördinaat Y: Onderzoeksmeldingsnr: Put: 1 Vlak: 1 datum: Spoor interpretatie NAP spoor spoor samenhang nummer spoor bovenzijde gecoupeerd diepte Kleur Textuur Insluitsel Begrenzing Vorm met andere opmerkingen ja / nee in cm sporen Werkput 1 Vlak C-horizont n ge Z2S3 C-horizont 1 Zandwinningskuil n gebrgevl Z2S2H2 hk1, bk1 s onr 2 Zandwinningskuil n gebrgevl Z2S2H2 hk1, bk1 s onr 3 Zandwinningskuil n br Z2S2G1H2 hk1 s lin 4 Zandwinningskuil ja 10 grbrgevl Z2S2H2 hk1, bk1 s lin 5 Zandwinningskuil n grbrgevl Z2S2H2 hk1, bk1 s ov 6 Zandwinningskuil n brgrgevl Z2S2H2 hk1, bk1 s onr 7 Zandwinningskuil n grbr Z2S2H2 hk1, bk1 s lin 8 Zandwinningskuil n grbrgevl Z2S2H2 hk1, bk1, vl s onr 9 Zandwinningskuil n grbr Z2S2G1H2 hk1, bk1 s onr 10 ploegspoor n brgr Z2S2H1 s lin 11 Zandwinningskuil n grbrgevl Z2S2H2 hk1, bk1 s lin 12 Zandwinningskuil n gebrgevl Z2S2H2 hk1 s onr 13 greppel of zandwinningskuil n gebrgevl Z2S2H2 hk1 s lin 14 Zandwinningskuil n grbr Z2S2H2 hk1 s onr 15 greppel n gebrgevl Z2S2H2 hk1, bk1 s lin 16 ploegspoor n brgr Z2S2H1 hk1 s lin 17 kuil n brgrgevl Z2S2H2 hk1 s onr 18 kuil n grbr Z2S2H2 hk2, bk1 s çhr 19 kuil n brgrgevl Z2S2H2 s ov 20 kuil n grbr Z2S2H2 hk2, bk1 s onr

163 21 kuil n brgegevl Z2S2H2 hk1 s onr 22 kuil n gebrgevl Z2S2H2 hk1, bk1 s lin 23 kuil n brgr Z2S2H2 hk2, bk1 s lin 24 greppel n brgrgevl Z2S2H2 hk1 s lin 25 kuil n grbr Z2S2H2 bk1, hk2 s ov 26 Zandwinningskuil n brgrgevl Z2S2H2 bk2, hk1 s onr 27 paalkuil n brgrgevl Z2S2H2 hk1 s lin 28 paalkuil n brgrgevl Z2S2H2 hk1 s lin 29 paalkuil n brgrgevl Z2S2H2 hk1 s onr 30 kuil ja 46 grbr Z2S2H2 hk1, bk2 s rond 31 kuil n grbr Z2S2H2 hk1 s lin 32 kleine kuil n br Z2S2H2 s onr 33 Zandwinningskuil n grbr Z2S2H2 hk1 s onr 34 kleine kuil n brgegevl Z2S2H2 s onr Werkput 2 Vlak 1 35 kuil n grbr Z2S2H1 hk1, bk1 s onr 36 kuil n gebr Z2S2H1 hk1 s rh 37 kuil n grbr Z2S2H1 hk1 s rh 38 kuil n grbr Z2S2H1 hk2, verbr. Leem 1 s rh 39 kuil n brgr ge gevl Z2S3 v onr 40 houtskoolkuil ja 46 zwgebr gevl Z2S2H1 hk1 v onr 41 greppel ja 64 dogrbr gevl Z2S2H1 aa1 s lin 42 greppel ja 38 gegrbr gevl Z2S2H1 s lin 43 kuil n brge gevl Z2S2H2 hk1, verbr le1 s onr 44 boring n grdobr gevl Z2S2H2 bk1, hk1 s r 45 Zandwinningskuil n grbr Z2S2H2 hk1, bk1, verbr le 1, aa7 s onr 46 laag n gezw gevl Z2S2 hk3 s onr 2001 C-horizont n ge Z2S3 C-horizont Werkput 3 Vlak C-horizont n ge Z2S1 ro C-horizont 47 Zandwinningskuil n grbrgevl Z2S1 hk1, bk1 s onr 48 Zandwinningskuil n grbrgegevl Z2S1 hk1 s onr 49 Zandwinningskuil n grgegevl Z2S1 s onr 50 Zandwinningskuil n gegrbrgevl Z2S1 s onr 51 Zandwinningskuil n grbr Z2S1H1 s onr 52 Zandwinningskuil n grbr Z2S1H2 s onr

164 53 Zandwinningskuil n grbr Z2S1H3 s onr 54 Zandwinningskuil n grbr Z2S1H4 s onr 55 Zandwinningskuil n grbr Z2S1H5 s lin 56 Zandwinningskuil n grbr Z2S1H6 s lin 57 Zandwinningskuil n grbr Z2S1H7 s onr 58 Zandwinningskuil n grbr Z2S1H8 s onr 59 Zandwinningskuil n grbr Z2S1H9 s onr 60 Zandwinningskuil n grbr Z2S1H10 s onr 61 Zandwinningskuil n grbr Z2S1H11 s onr 62 Zandwinningskuil n grbr Z2S1H12 s onr 63 Zandwinningskuil n grbr Z2S1H13 s onr 64 Zandwinningskuil n grbr Z2S1H14 s onr 65 Zandwinningskuil n grbr Z2S1H15 s lin 66 Zandwinningskuil n grbr Z2S1H16 s lin 67 Zandwinningskuil n grbr Z2S1H17 s lin 68 Zandwinningskuil n grbr Z2S1H18 s lin 69 Zandwinningskuil n grbr Z2S1H19 s lin 70 Zandwinningskuil n grbr Z2S1H20 s lin 71 Zandwinningskuil n grbr Z2S1H21 s lin 72 Zandwinningskuil n grbr Z2S1H22 s onr 73 Zandwinningskuil n grbr Z2S1H23 s lin 74 Zandwinningskuil n grbr Z2S1H24 s lin 75 kuil n brgegevl Z2S1 s rh 76 Zandwinningskuil n grbr Z2S1H1 s onr 77 Zandwinningskuil n grbr Z2S1H1 s lin 78 Zandwinningskuil n grbr Z2S1H1 s lin 79 Zandwinningskuil n grbr Z2S1H1 s lin 80 Zandwinningskuil n grbr Z2S1H1 s lin 81 Zandwinningskuil n grbr Z2S1H1 s lin 82 Zandwinningskuil n grbr Z2S1H1 s lin 83 Zandwinningskuil n grbr Z2S1H1 s lin 84 Zandwinningskuil n grbr Z2S1H1 s lin 85 Zandwinningskuil n grbr Z2S1H1 s lin 86 Zandwinningskuil n grbr Z2S1H1 s lin 87 Zandwinningskuil n grbr Z2S1H1 s onr 88 Zandwinningskuil n grbr Z2S1H1 s onr

165 89 Zandwinningskuil n grbr Z2S1H1 s onr Werkput 4 Vlak C-horizont n ge Z2S1 90 Zandwinningskuil n grbr Z2S1H1 s onr 91 Zandwinningskuil n grbr Z2S1H1 s onr 92 Zandwinningskuil n grbr Z2S1H1 s onr 93 Zandwinningskuil n grbr Z2S1H1 s onr 94 Zandwinningskuil n grbr Z2S1H1 s onr 95 Zandwinningskuil n grbr Z2S1H1 s onr 96 Zandwinningskuil n grbr Z2S1H1 s onr 97 Zandwinningskuil n grbr Z2S1H1 s onr 98 Zandwinningskuil n gebrgevl Z2S1 s onr 99 Zandwinningskuil n grbr Z2S1H1 s lin 100 Zandwinningskuil n grbr Z2S1H1 s lin 101 Zandwinningskuil n grbr Z2S1H1 s lin 102 Zandwinningskuil n grbr Z2S1H1 s onr 103 Zandwinningskuil n grbr Z2S1H1 s onr 104 Zandwinningskuil n grbr Z2S1H1 s onr 105 Zandwinningskuil n grbr Z2S1H1 s onr 106 Zandwinningskuil n grbr Z2S1H1 s onr 107 Zandwinningskuil n grbr Z2S1H1 s onr 108 Zandwinningskuil n grbr Z2S1H1 s lin 109 Zandwinningskuil n grbr Z2S1H1 s onr 110 Zandwinningskuil n grbr Z2S1H1 s lin 111 Zandwinningskuil n grbr Z2S1H1 s onr 112 Zandwinningskuil n grbr Z2S1H1 s lin 113 Zandwinningskuil n grbr Z2S1H1 s lin 114 Zandwinningskuil n grbr Z2S1H1 s lin 115 Zandwinningskuil n grbr Z2S1H1 s lin Werkput 5 Vlak C-horizont n ge Z2S C-horizont n geor Z2S1 116 Zandwinningskuil n grbr Z2S1H1 s onr 117 Zandwinningskuil n grbr Z2S1H1 s onr 118 Zandwinningskuil n grbr Z2S1H1 s rh 119 Zandwinningskuil n grbr Z2S1H1 s onr

166 120 Zandwinningskuil n grbr Z2S1H1 s onr 121 Zandwinningskuil n grbr Z2S1H1 s onr 122 recente greppel n grbr Z2S1H1 s onr 123 Zandwinningskuil n grbr Z2S1H1 s lin 124 recente greppel n grbr Z2S1H1 s lin 125 Zandwinningskuil n grbr Z2S1H1 s onr 126 recente greppel n grbr Z2S1H1 s lin 127 kuil ja 10 gebe Z2S1 s r 128 recente greppel n grbr Z2S1H1 s lin 129 Zandwinningskuil n grbr Z2S1H1 s onr 130 Zandwinningskuil n grbr Z2S1H1 s onr 131 Zandwinningskuil n grbr Z2S1H1 s onr 132 recente greppel n grbr Z2S1H1 s lin 133 Zandwinningskuil n grbr Z2S1H1 s onr 134 recente greppel n grbr Z2S1H1 s lin 135 recente greppel n grbr Z2S1H1 s lin 136 Zandwinningskuil n grbr Z2S1H1 s onr 137 recente greppel n grbr Z2S1H1 s lin 138 Zandwinningskuil n grbr Z2S1H1 s onr 139 recente greppel n grbr Z2S1H1 s lin 140 Zandwinningskuil n grbr Z2S1H1 s onr 141 recente greppel n grbr Z2S1H1 s lin 142 Zandwinningskuil n grbr Z2S1H1 s onr 143 Zandwinningskuil n grbr Z2S1H1 s onr 144 Zandwinningskuil n grbr Z2S1H1 s onr 145 Zandwinningskuil n grbr Z2S1H1 s onr 146 recente greppel n grbr Z2S1H1 s lin 147 Zandwinningskuil n grbr Z2S1H1 s onr 148 recente greppel n grbr Z2S1H1 s lin Werkput 6 Vlak C-horizont n ge gevl Z2S1 149 Zandwinningskuil n brgr gevl Z2S1H1 Hk1, ba1 s onr 150 Zandwinningskuil n brgr gevl Z2S1H1 Hk1, ba1 s onr 151 recente greppel n brgr gevl Z2S1H1 Hk1, ba1 s lin 152 recente greppel n brgr gevl Z2S1H1 Hk1, ba1 s lin 153 greppel n grbr Z2S1H1 Hk1, ba1 s lin

167 154 recente greppel n brgr gevl Z2S1H1 Hk1, ba1 s lin 155 Zandwinningskuil n gegrbr gevl Z2S1H1 hk1, ro2 s onr 156 recente greppel n brgr gevl Z2S1H1 Hk1, ba1 s lin 157 recente greppel n brgr gevl Z2S1H1 Hk1, ba1 s lin 158 Zandwinningskuil n brgr gevl Z2S1H1 Hk1, ba1 s lin 159 recente greppel n brgr gevl Z2S1H1 Hk1, ba1 s lin 160 recente greppel n brgr gevl Z2S1H1 Hk1, ba1 s lin 161 Zandwinningskuil n gegrbr gevl Z2S1H1 hk1, ro2 s onr 162 recente greppel n brgr gevl Z2S1H1 Hk1, ba1 s lin 163 Zandwinningskuil n gegrbr gevl Z2S1H1 hk1, ro2 s onr 164 recente greppel n brgr gevl Z2S1H1 Hk1, ba1 s lin 165 recente greppel n brgr gevl Z2S1H1 Hk1, ba1 s lin 166 Zandwinningskuil n gegrbr gevl Z2S1H1 hk1, ro2 s onr 167 Zandwinningskuil n gegrbr gevl Z2S1H1 hk1, ro2 s onr 168 recente greppel n brgr gevl Z2S1H1 Hk1, ba1 s lin 169 Zandwinningskuil n gegrbr g gevl Z2S1H1 hk1, ro2 s rh 170 Zandwinningskuil n gegrbr gevl Z2S1H1 hk1, ro2 s onr 171 recente greppel n brgr gevl Z2S1H1 Hk1, ba1 s lin 172 Zandwinningskuil n gegrbr gevl Z2S1H1 hk1, ro2 s onr 173 recente greppel n brgr gevl Z2S1H1 Hk1, ba1 s onr 174 kuil n gegrbr gevl Z2S1H1 hk1, ro2 s r 175 Zandwinningskuil n gegrbr gevl Z2S1H1 hk1, ro2 s onr 176 recente greppel n brgr gevl Z2S1H1 Hk1, ba1 s lin 177 Zandwinningskuil n gegrbr gevl Z2S1H1 hk1, ro2 s onr 178 Zandwinningskuil n gegrbr gevl Z2S1H1 hk1, ro2 s onr 179 recente greppel n brgr gevl Z2S1H1 Hk1, ba1 s lin 180 Zandwinningskuil n orgrbr gevl Z2S1H1 Ro2 s onr 181 recente greppel n brgr gevl Z2S1H1 Hk1, ba1 s lin 182 Zandwinningskuil n gegrbr gevl Z2S1H1 hk1, ro2 s onr 183 Zandwinningskuil n gegrbr gevl Z2S1H1 hk1, ro2 s onr 184 recente greppel n brgr gevl Z2S1H1 Hk1, ba1 s lin 185 recente greppel n brgr gevl Z2S1H1 Hk1, ba1 s lin 186 recente greppel n brgr gevl Z2S1H1 Hk1, ba1 s lin 187 recente greppel n brgr gevl Z2S1H1 Hk1, ba1 s lin 188 Zandwinningskuil n gegrbr gevl Z2S1H1 hk1, ro2 s onr 189 recente greppel n brgr gevl Z2S1H1 Hk1, ba1 s lin

168 190 recente greppel n brgr gevl Z2S1H1 Hk1, ba1 s lin 191 recente greppel n brgr gevl Z2S1H1 Hk1, ba1 s lin Werkput 7 Vlak C-horizont n geor Z2S1 ro1 r 192 kuil ja 20 grbrge gevl Z2S1 ro1 s r 193 recente greppel ja 12 grbr gevl Z2S1 ro1 s lin 194 Zandwinningskuil n grbr gevl Z2S1 ro1 s rh 195 recente greppel n grbr gevl Z2S1 ro1 s lin 196 recente greppel n grbr gevl Z2S1 ro1 s lin 197 recente greppel n grbr gevl Z2S1 ro1 s lin 198 Zandwinningskuil n brgrge gevl Z2S1 ro1 s onr 199 Zandwinningskuil n bege Z2S1 ro1 s onr 200 Zandwinningskuil n bege Z2S1 ro1 s onr 201 Zandwinningskuil n bege Z2S1 ro1 s onr 202 Zandwinningskuil n bege Z2S1 ro1 s onr 203 Zandwinningskuil n bege Z2S1 ro1 s onr 204 Zandwinningskuil n bege Z2S1 ro1 s rh 205 Zandwinningskuil n bege Z2S1 ro1 s onr 206 Zandwinningskuil n brgrge gevl Z2S1 ro1 s onr 207 kuil ja 12 grgbe Z2S1 ba1 s onr 208 kuil ja 30 brge Z2S1 hk2 s onr 209 kuil n gebe Z2S1 hk1 s onr 210 recente greppel n brgr Z2S1 s lin 211 recente greppel n brgr Z2S1 s lin 212 recente greppel n brgr Z2S1 s lin Werkput 8 Vlak C-horizont n orge gevl Z2S2 ro2 213 Zandwinningskuil n grge Z2S1 s onr 214 recente greppel n dobrgr gr orge gevl Z2S1 s lin 215 recente greppel n dobrgr gr orge gevl Z2S1 s lin 216 Zandwinningskuil n grge Z2S1 s onr 217 paalkuil n grdobr gevl Z2S1 s rh 218 Zandwinningskuil n grge Z2S1 s ov 219 Zandwinningskuil n dobr gevl Z2S1H1 s o 220 recente greppel n dobrgr gr orge gevl Z2S1 s lin 221 recente greppel n dobrgr gr orge gevl Z2S1 s lin

169 222 Zandwinningskuil n dobr ge gevl Z2S1H1 s o 223 recente greppel n dobrgr gr orge gevl Z2S1 s lin 224 recente greppel n dobrgr gr orge gevl Z2S1 s lin 225 recente greppel n dobrgr gr orge gevl Z2S1 s lin 226 Zandwinningskuil n dobr ge gevl Z2S1 s onr 227 Zandwinningskuil n dobr ge gevl Z2S1 s onr 228 recente greppel n dobrgr gr orge gevl Z2S1 s lin 229 Zandwinningskuil n brgr br gevl Z2S1H1 s onr 230 kuil n drbrgr brgr gevl Z2S1H1 hk1 s rh 231 recente greppel n dobrgr gr orge gevl Z2S1 s lin 232 Zandwinningskuil n dobr ge gevl Z2S1 s onr 233 Zandwinningskuil n dobr ge gevl Z2S1 s onr 234 Zandwinningskuil n drbrgr gevl Z2S1 hk1 s onr 235 Zandwinningskuil n drbrgr gevl Z2S1 hk1 s onr 236 recente greppel n dobrgr gr orge gevl Z2S1 s lin 237 recente greppel n dobrgr gr orge gevl Z2S1 s lin 238 Zandwinningskuil n dobr ge gevl Z2S1 s onr 239 Zandwinningskuil n drbrgr Z2S1H1 hk1 s onr 240 Zandwinningskuil n dobr ge gevl Z2S1 s onr 241 Zandwinningskuil n dobr ge gevl Z2S1 s onr 242 recente greppel n dobrgr gr orge gevl Z2S1 s lin 243 recente greppel n dobrgr gr orge gevl Z2S1 s lin

170 Bijlage 6

171 Vondstenlijst gesplitst S Biesstraat te Heythuysen Vondst put vlak spoor vak vulling profiel laag aantal materiaal categorie gewicht fragment MAE baksel herkomst maakwijze magering afwerking versiering vorm vorm details begin datering eind datering complex datering secundaire kenmerken Stort thv 3 1 MXX KER aw 10 wand, rand 2 Elmpt regio Elmpt handgevormd grof zand 1150 n.chr 1350 n.chr KER aw 2,7 wand 1 Zuid-Limburgs Zuid-Limburg handgevormd grof zand 1050 n.chr 1200 n.chr KER aw 7,2 wand 1 witbakkend Nederland gedraaid loodglazuur 1800 n.chr 1900 n.chr KER aw 3,2 rand 2 roodbakkend Nederland gedraaid loodglazuur 1600 n.chr 1800 n.chr KER aw 32,7 wand 4 steengoed Rijnland gedraaid zoutglazuur, engobe kan 1600 n.chr 1800 n.chr KER bouwmat KER pijpaarde 1,3 fragment 1 pijpaarde Nederland mal pijp steel 1700 n.chr 1800 n.chr SLAK KER bouwmat KER aw 10,3 rand 1 Elmpt regio Elmpt handgevormd grof zand 1150 n.chr 1350 n.chr KER aw 0,6 wand 1 industrieel wit Nederland mal loodglazuur kobalt 1850 n.chr 1900 n.chr SXX KER aw 13 rand 1 roodbakkend Nederland gedraaid 1800 n.chr 1900 n.chr SXX KER bouwmat KER bouwmat KER aw 1,5 wand 1 Badorf/Walberberg Badorf/Walberberg gedraaid radstempel 700 n.chr 900 n.chr KER aw 1 wand 1 Faience Nederland mal tinglazuur met kobalt 1650 n.chr 1750 n.chr KER aw 2,2 wand 2 grijsbakkend Nederland handgevormd 1300 n.chr 1525 n.chr KER aw 5,5 wand 1 Elmpt regio Elmpt handgevormd 1150 n.chr 1350 n.chr KER aw 16,5 wand 1 proto-steengoed Rijnland gedraaid engobe 1225 n.chr 1300 n.chr KER aw 10,3 wand 2 Elmpt regio Elmpt handgevormd 1150 n.chr 1350 n.chr KER aw 4,2 wand 1 Zuid-Limburgs Zuid-Limburg handgevormd grof zand 1050 n.chr 1200 n.chr KER aw 21,3 wand 1 dikwandig indet handgevormd grof zand, potgruis 50 n.chr 450 n.chr KER aw 3,3 wand 1 steengoed Rijnland gedraaid zoutglazuur, engobe 1500 n.chr 1700 n.chr KER aw 19,4 wand 3 Elmpt regio Elmpt handgevormd 1150 n.chr 1350 n.chr KER aw 10 rand 1 roodbakkend Nederland gedraaid loodglazuur met mangaan 1800 n.chr 1900 n.chr KER aw 8,5 wand 1 Zuid-Limburgs Zuid-Limburg handgevormd grof zand 1150 n.chr 1350 n.chr KER aw 5,9 wand 1 proto-steengoed Rijnland gedraaid grof zand 1225 n.chr 1300 n.chr KER aw 1,4 wand 1 Zuid-Limburgs Zuid-Limburg handgevormd grof zand 1050 n.chr 1200 n.chr KER aw 45,1 wand 2 steengoed Rijnland gedraaid zoutglazuur, engobe 1600 n.chr 1800 n.chr KER aw 0,9 wand 1 Elmpt regio Elmpt handgevormd 1150 n.chr 1350 n.chr KER aw 12,8 wand 4 Zuid-Limburgs Zuid-Limburg handgevormd grof zand 1050 n.chr 1200 n.chr KER aw 7,1 bodem 1 roodbakkend Nederland gedraaid loodglazuur vlakke bodem 1750 n.chr 1900 n.chr SXX MA KER aw 4,7 wand 1 Elmpt regio Elmpt handgevormd nagedraaid 1150 n.chr 1350 n.chr KER aw 7,8 wand 2 steengoed Rijnland gedraaid zoutglazuur 1400 n.chr 1600 n.chr KER aw 24,2 wand 2 proto-steengoed Rijnland gedraaid grof zand engobe 1225 n.chr 1300 n.chr KER aw 3,5 wand, rand 2 Zuid-Limburgs Zuid-Limburg handgevormd grof zand ijzerverf 1050 n.chr 1200 n.chr KER aw 3,6 wand 2 roodbakkend Nederland gedraaid loodglazuur 1700 n.chr 1900 n.chr SXX KER aw 8 rand 1 Zuid-Limburgs Zuid-Limburg KER bouwmat KER aw 5,4 wand 1 Elmpt regio Elmpt handgevormd 1150 n.chr 1350 n.chr KER aw 19 wand 5 Zuid-Limburgs regio Elmpt handgevormd grof zand 1050 n.chr 1200 n.chr KER aw 3,2 wand 1 Elmpt regio Elmpt handgevormd 1150 n.chr 1350 n.chr KER aw 12,7 wand 1 Zuid-Limburgs Zuid-Limburg handgevormd grof zand 1050 n.chr 1200 n.chr KER aw 23,2 wand 2 steengoed Rijnland gedraaid zoutglazuur, engobe 1500 n.chr 1700 n.chr KER aw 21,5 wand, oor 2 roodbakkend Nederland gedraaid loodglazuur 1700 n.chr 1900 n.chr KER aw 3 wand 1 Romeins? indet 50 n.chr 450 n.chr sterk verweerd KER bouwmat KER aw 58,4 wand, bodem 5 steengoed Rijnland gedraaid zoutglazuur 1300 n.chr 1800 n.chr KER aw 0,7 wand 1 Faience Nederland mal tinglazuur 1650 n.chr 1750 n.chr KER aw 2,7 wand 1 roodbakkend Nederland gedraaid slib cirkels 1650 n.chr 1800 n.chr KER aw 3,1 1 grijsbakkend Nederland gedraaid 1300 n.chr 1525 n.chr KER bouwmat SLAK MA KER aw 9,6 wand 1 Zuid-Limburgs Zuid-Limburg handgevormd grof zand 1050 n.chr 1200 n.chr KER aw 7,3 wand 1 Elmpt regio Elmpt handgevormd grof zand 1150 n.chr 1350 n.chr OXB MA KER aw 13,3 rand 2 roodbakkend Nederland gedraaid loodglazuur 1800 n.chr 1900 n.chr KER aw 5,9 wand 1 roodbakkend Nederland gedraaid loodglazuur 1600 n.chr 1800 n.chr KER aw 20,2 wand 1 roodbakkend Nederland gedraaid loodglazuur 1600 n.chr 1700 n.chr KER aw 7,2 wand, rand 2 roodbakkend Nederland gedraaid loodglazuur cirkels 1600 n.chr 1800 n.chr KER bouwmat KER bouwmat KER aw 5,9 wand 1 Elmpt regio Elmpt handgevormd nagedraaid 1050 n.chr 1350 n.chr KER aw 11,7 wand 1 handgevormd locaal handgevormd grof zand 800 v.chr 450 n.chr KER aw 15,2 oor 1 steengoed Rijnland gedraaid zoutglazuur, engobe 1500 n.chr 1700 n.chr KER aw 9,7 wand 1 Elmpt regio Elmpt handgevormd grof zand nagedraaid kan draairillen aan buitenzijde 1250 n.chr 1350 n.chr KER aw 4,5 wand 1 Elmpt regio Elmpt handgevormd grof zand 1150 n.chr 1350 n.chr KER aw 102,1 wand 2 handgevormd locaal handgevormd 900 n.chr 1200 n.chr KER bouwmat SXX KER aw 15,8 bodem 1 Elmpt regio Elmpt handgevormd grof zand aangeknepen standring 1150 n.chr 1350 n.chr KER aw 239,9 wand, bodem 1 steengoed Rijnland gedraaid zoutglazuur, engobe kan vlakke bodem 1550 n.chr 1600 n.chr KER aw 293,2 wand, rand 1 roodbakkend Nederland gedraaid loodglazuur pot aangeknepen worstoor 1600 n.chr 1700 n.chr KER aw 8,4 wand 2 Elmpt regio Elmpt handgevormd 1150 n.chr 1350 n.chr KER aw 1,3 wand 1 steengoed Rijnland gedraaid zoutglazuur 1700 n.chr 1800 n.chr KER bouwmat. functie categorie bijzonderheden Pagina 1 van 2

172 Vondstenlijst gesplitst S Biesstraat te Heythuysen Vondst put vlak spoor vak vulling profiel laag aantal materiaal categorie gewicht fragment MAE baksel herkomst maakwijze magering afwerking versiering vorm vorm details begin datering eind datering complex datering secundaire kenmerken functie categorie bijzonderheden SLAK SXX KER aw 21,9 bodem 1 Elmpt regio Elmpt handgevormd grof zand aangeknepen standring 1150 n.chr 1350 n.chr KER aw 17,4 wand 1 roodbakkend Nederland gedraaid loodglazuur 1600 n.chr 1700 n.chr KER bouwmat Steenk KER aw 10,1 wand 1 grijsbakkend Nederland gedraaid 1300 n.chr 1525 n.chr KER aw 25,1 wand 1 Maaslands Maasland gedraaid loodglazuur met mangaan grape 1300 n.chr 1500 n.chr KER aw 49,1 wand 3 roodbakkend Nederland gedraaid loodglazuur 1700 n.chr 1900 n.chr KER aw 8,3 wand 1 steengoed Westerwald gedraaid zoutglazuur met kobalt kerfsnee 1700 n.chr 1800 n.chr KER aw 17,9 rand 1 Maaslands Maasland gedraaid loodglazuur kom 1600 n.chr 1800 n.chr KER aw 13,6 wand 1 steengoed Rijnland gedraaid zouttglazuur, engobe 1400 n.chr 1500 n.chr KER aw 6,9 wand 1 grijsbakkend Nederland gedraaid 1300 n.chr 1525 n.chr KER bouwmat SLE STU KER aw 6,2 wand 1 steengoed Westerwald gedraaid zoutglazuur met kobalt kerfsnee 1700 n.chr 1800 n.chr KER aw 22,5 bodem 1 steengoed Rijnland gedraaid zoutglazuur, engobe kan 1300 n.chr 1500 n.chr KER aw 5,2 wand 1 steengoed Westerwald gedraaid zoutglazuur 1700 n.chr 1800 n.chr SLE KER aw 24,8 wand 1 Elmpt regio Elmpt handgevormd grof zand 1150 n.chr 1350 n.chr KER aw 9,7 rand 1 Zuid-Limburgs Zuid-Limburg gedraaid grof zand 1050 n.chr 1200 n.chr KER aw 15,6 bodem 1 steengoed Rijnland gedraaid engobe trechterbeker 1300 n.chr 1400 n.chr KER aw 89,5 bodem 1 Elmpt regio Elmpt handgevormd grof zand 1150 n.chr 1350 n.chr KER aw 8,9 wand 2 handgevormd locaal handgevormd 900 n.chr 1200 n.chr KER aw 4,5 rand 1 Elmpt regio Elmpt handgevormd grof zand 1150 n.chr 1350 n.chr KER aw 25,8 bodem 1 Zuid-Limburgs Zuid-Limburg handgevormd grof zand aangeknepen standring 1050 n.chr 1200 n.chr KER aw 2 wand 1 grijsbakkend Nederland gedraaid 1300 n.chr 1525 n.chr OXB KER aw 4,3 wand 1 Elmpt regio Elmpt handgevormd grof zand radstempel 1150 n.chr 1350 n.chr KER aw 10,3 wand 1 roodbakkend Nederland gedraaid loodglazuur 1600 n.chr 1800 n.chr KER aw 71,7 wand, bodem 3 steengoed Rijnland gedraaid zoutglazuur, engobe 1400 n.chr 1800 n.chr KER aw 24 oor 1 Elmpt regio Elmpt gedraaid grof zand 1150 n.chr 1350 n.chr KER aw 16 bodem 1 roodbakkend Nederland gedraaid loodglazuur slib 1600 n.chr 1800 n.chr Pagina 2 van 2

173 Bijlage 3: Quickscan flora en fauna Ruimtelijke onderbouwing 'Fietsenstalling gemeentehuis' NL.IMRO.1640.PB10HyWalk2a-ON01 Projectbesluit 10B339.R003.XR.LK 21 september 2010 Pagina 20

174 Quickscan gemeentehuis Leudal 2009 Bureau Meervelt, Ecologisch onderzoek en advies

175 Quickscan gemeentehuis Leudal 2009 Status: definitief 19 mei 2009 In opdracht van: Contactpersoon CSO: mevr. C. Buurman Bureau Meervelt, Ecologisch onderzoek en advies C.E. Linders & ing. R.A.J. Pahlplatz Nederweert, 19 mei 2009 Projectnummer: Foto omslag: Zicht op plangebied (R. Pahlplatz)

176 INHOUDSOPGAVE 1. INLEIDING Aanleiding Beschrijving plangebied Voorgenomen ontwikkeling Opzet van de rapportage AANPAK EN ACHTERGRONDEN Gebiedsbescherming Boswet Soortbescherming ANALYSE GEBIEDSBESCHERMING Inleiding Afwegingskader Natura 2000 gebieden/ Vogel- en Habitatrichtlijngebieden Afwegingskader overige gebieden Natuurbeschermingswet Afwegingskader Nota ruimte en beleid Provincie Limburg Boswet ANALYSE SOORTBESCHERMING Inleiding Flora Zoogdieren Vogels Amfibieën Reptielen Dagvlinders, libellen en sprinkhanen Vissen CONCLUSIES Conclusies gebiedsbescherming Conclusies soortbescherming LITERATUURLIJST EN WEBSITES Bijlage 1: Gegevens NatuurBank Limburg

177 Bureau Meervelt Quickscan gemeentehuis Leudal, INLEIDING 1.1 Aanleiding De gemeente Leudal is in 2007 ontstaan uit een fusie van de voormalige gemeenten Haelen, Heythuysen, Hunsel, Roggel en Neer. Tot op heden is de gemeentelijke organisatie gehuisvest op vier verschillende locaties. Vanuit praktische overwegingen en om het gemeentehuis een duidelijke plaats in de gemeente te laten innemen is het plan opgevat een nieuw gemeentehuis te ontwikkelen. Hiervoor is een locatie gevonden ten oosten van de kern Heythuysen. CSO heeft Bureau Meervelt verzocht een ecologische quickscan uit te voeren. Doel van deze quickscan is inzichtelijk te maken of beschermde natuurwaarden in het plangebied aanwezig zijn en welke betekenis deze hebben voor de voorgenomen ontwikkelingen. Tevens wordt inzichtelijk gemaakt of door de geplande ontwikkeling negatieve effecten te verwachten zijn op beschermde gebieden. 1.2 Beschrijving plangebied Het plangebied ligt in de gemeente Leudal, ten oosten van de kern Heythuysen, aan de oostkant van de weg Op de Baan. In onderstaande figuur 1 is het onderzoeksgebied voor deze ecologische quickscan aangegeven. Het plangebied bestaat in de huidige situatie uit regulier gebruikt agrarisch gebied met maïsakkers en voedselrijke graslanden. Figuur 1: Plangebied gemeentehuis Leudal, met begrenzing zoals aangehouden in deze quickscan (Google Earth, 2008). 1

178 Bureau Meervelt Quickscan gemeentehuis Leudal, 2009 Figuur 2 + 3: Impressie van het plangebied (beide foto s genomen vanaf Op de Baan). 1.3 Voorgenomen ontwikkeling De voorgenomen ontwikkeling bestaat uit de bouw en ontwikkeling van een nieuwe gemeentehuis met alle bijbehorende faciliteiten zoals een binnenplein, parkeergelegenheid etc. Figuur 4: Plan voor bouw en inrichting omgeving nieuwe gemeentehuis Leudal (van Aken architecten). 2

179 Bureau Meervelt Quickscan gemeentehuis Leudal, Opzet van de rapportage De Nederlandse natuurbescherming kent twee aspecten: gebiedsbescherming en soortbescherming. In deze quickscan worden beide aspecten nader onderzocht. In hoofdstuk 2 worden aanpak en achtergronden beschreven. In dit hoofdstuk wordt relevante achtergrondinformatie op het gebied van wetgeving en beleid weergegeven in de grijze kaders. Wanneer deze informatie bekend is of vooral interesse bestaat in de locale situatie dan kunnen deze kaders overgeslagen worden. In hoofdstuk 3 en 4 worden respectievelijk gebieds- en soortbescherming uitgewerkt. In het laatste hoofdstuk worden de conclusies op een rij gezet en de eventueel noodzakelijke vervolgstappen beschreven. 3

180 Bureau Meervelt Quickscan gemeentehuis Leudal, AANPAK EN ACHTERGRONDEN 2.1 Gebiedsbescherming In 1992 heeft Nederland het internationale Biodiversiteitsverdrag ondertekend. Dit verdrag is het kader voor het nationale natuurbehoud. De Europese Unie heeft twee richtlijnen, de Vogelrichtlijn en de Habitatrichtlijn (VHR), ontwikkeld ter bescherming van de biodiversiteit. In het kader van deze VHR is Nederland de verplichting aangegaan om internationaal belangrijk geachte ecosystemen, planten- en diersoorten te beschermen. Daarvoor zijn speciale gebieden (Natura-2000 gebieden) aangewezen of aangemeld. De gebieden worden, samen met de beschermde natuurmonumenten, beschermd door de Natuurbeschermingswet De overheid streeft naar een samenhangend netwerk van hoogwaardige natuurgebieden (o.a. de VHR-gebieden) en ontwikkelt om deze reden de Ecologische Hoofdstructuur (EHS). Op provinciaal niveau vormt de EHS samen met de Provinciale Ontwikkelingszone Groene waarden (POG) de ecologische structuur in Limburg. De bescherming van de EHS is vastgelegd in de Nota Ruimte, de bescherming van de POG is vastgelegd in het provinciale afwegingskader Beleidsregel Mitigatie en compensatie natuurwaarden. Het onderzoek naar de beschermingsstatus van het plangebied en beschermde natuurgebieden in de omgeving wordt uitgevoerd door te toetsen aan drie beschermingskaders: VHR, NB-wet en Provinciale regelgeving. Onderzocht wordt of: het plangebied deel uitmaakt van een beschermd gebied; door de geplande ingreep een negatieve invloed te verwachten is op aanwezige beschermde gebieden in de omgeving. Achtergrond bescherming VHR-gebieden en Beschermde Natuurmonumenten Gebiedsbescherming VHR-gebieden en Beschermde natuurmonumenten Europese bescherming De Vogel- en Habitatrichtlijn (1979,1992) beschermt gebieden door plannen en projecten rond deze gebieden te toetsen op mogelijk significante effecten. Afhankelijk van de aard van het effect (onderzocht in een voortoets ) dient een verstorings-/verslechteringstoets of een passende beoordeling te worden uitgevoerd. Indien uit een passende beoordeling blijkt dat negatieve effecten op beschermde natuurwaarden te verwachten zijn, dient de ingreep te worden getoetst aan het volgend afwegingskader: Alternatieven: (in breedste zin van het woord) zijn niet voorhanden, Belang: voor ingrepen in of bij Vogel- en Habitatrichtlijngebieden geldt een dwingende reden van groot openbaar belang met inbegrip van redenen van sociale of economische aard, Compensatie: moet altijd vooraf en tijdig worden gerealiseerd. Nationale bescherming De Natuurbeschermingswet (1998) beschermt VHR-gebieden en Beschermde Natuurmonumenten door plannen, projecten en andere handelingen die de kwaliteit van de leefgebieden of habitats kunnen verslechteren, niet toe te staan zonder vergunning. Om inzichtelijk te maken of natuurwaarden verslechteren dient (indien een plan of project in of in de nabijheid van een NB-wet gebied ligt) een habitattoets te worden uitgevoerd. Alle mitigerende en compenserende maatregelen dienen ervoor te zorgen dat de samenhang van Natura 2000 (het netwerk van natuurgebieden in Europa) bewaard blijft. 4

181 Bureau Meervelt Quickscan gemeentehuis Leudal, 2009 Achtergrond bescherming EHS en POG Bescherming EHS en POG Nota Ruimte De visie van het rijk op de ruimtelijke ontwikkeling van Nederland wordt weergegeven in de Nota Ruimte. In deze Nota wordt duidelijk welke waarden overal tenminste gegarandeerd worden (de basiskwaliteit) en voor welke ruimtelijke structuren het rijk een grotere verantwoordelijkheid heeft. Daar streeft het rijk naar meer dan basiskwaliteit. Voor natuur en landschap wordt gestreefd naar de ontwikkeling van een netwerk van VHR-gebieden, de EHS, NB-wetgebieden en de robuuste ecologische verbindingen. Voor gebieden met een beschermde status geldt de verplichting tot instandhouding van de wezenlijke kenmerken en waarden en een nee, tenzij - regime. Ingrepen in of in de onmiddellijke nabijheid van deze gebieden worden niet toegestaan indien wezenlijke kenmerken, waarden of nagestreefde natuurontwikkeling worden aangetast. Indien de ruimtelijke ontwikkeling na toetsing via het afwegingskader door gaat, kan natuurcompensatie noodzakelijk zijn. Van compensatie is pas sprake indien na mitigatie (verzachtende maatregelen) nog sprake is van negatieve effecten. Het afwegingskader van de Nota Ruimte is verfijnd in provinciale regelgeving. Als een ingreep in de EHS onvermijdelijk is, geldt dat mitigerende maatregelen genomen moeten worden. Indien de mitigatie niet volstaat, moet voor het resterende effect worden gecompenseerd. Bij compensatie gelden de voorwaarden dat: geen nettoverlies aan natuurwaarden (areaal, kwaliteit en samenhang) optreedt, compensatie aansluitend of in de directe omgeving van het gebied is (duurzaamheid), indien kwalitatief gelijkwaardige compensatie aansluitend of nabij de plaats van ingreep niet mogelijk is compensatie op een andere locatie moet plaatsvinden, indien op een andere locatie compensatie niet mogelijk is, financieel moet worden gecompenseerd, het tijdstip van besluit over de geplande ingreep tevens tijdstip van besluit is over de aard, de wijze, het tijdstip van mitigatie en het tijdstip van compensatie. Provinciale bescherming De beschermingsformule uit de Nota Ruimte is nader uitgewerkt door de Provincie Limburg. Bij ruimtelijke ingrepen dient het onderstaande afwegingskader te worden doorlopen. 1. Vindt de ingreep plaats in de EHS, de POG, in bos, landschaps- en natuurelementen die in een vigerend bestemmingsplan reeds beschermd zijn of onder de werkingssfeer van de Boswet vallen? Ja Nee dan is deze beleidsregel niet van toepassing. 2. Gaan door de ingreep de wezenlijke kenmerken en waarden verloren? Ja Nee dan is mitigatie en compensatie niet aan de orde. 3. Is er sprake van een groot openbaar belang? Ja Nee dan wordt de ingreep niet toegestaan. 4. Kan met een andere activiteit dezelfde doelstelling gerealiseerd worden waarbij minder of geen schade ontstaat aan natuurwaarden? Nee Ja dan daar uitvoeren, dan Zijn er andere locaties waar de ingreep gerealiseerd kan worden en waarbij minder of geen schade ontstaat aan natuurwaarden? Nee Ja dan daar uitvoeren, dan Kunnen de negatieve effecten op natuurwaarden worden voorkomen? Ja: dan is geen compensatie, maar mitigatie vereist; Deels: naast mitigatie is ook compensatie vereist; Nee: compensatie is vereist. Tabel 1: Afwegingskader Beleidsregel mitigatie en compensatie natuurwaarden (Provincie Limburg, 2005). 5

182 Bureau Meervelt Quickscan gemeentehuis Leudal, Boswet De Boswet heeft de instandhouding van het Nederlandse bosareaal en houtopstanden als doel en biedt bescherming aan bosgebieden buiten de bebouwde kom Boswet. Deze bebouwde kom valt niet altijd samen met de bebouwde kom ingevolge de wegenverkeerswetgeving. De Boswet kent drie belangrijke instrumenten ter instandhouding van bosareaal en houtopstanden buiten de bebouwde kom: - de meldingsplicht - de herbeplantingsplicht - het kapverbod Iedereen, ongeacht of hij eigenaar is volgens de Boswet, die een houtopstand gaat vellen moet deze activiteit vooraf melden (meldingsformulier aan Dienst Regelingen, Ministerie van LNV en eigenaar van de houtopstand). Deze verplichting geldt niet als o.a.: - de grond nodig is voor de uitvoering van een werk overeenkomstig een goedgekeurd bestemmingsplan, - het gaat om houtopstanden die een zelfstandige eenheid vormen, en of geen grotere oppervlakte beslaan dan 10 are, of in geval van rijbeplanting, gerekend over het totaal aantal rijen, niet meer bomen omvatten dan 20 stuks, - het gaat om uitdunning van een bos, - het gaat om periodiek vellen van griend- en hakhout, - houtopstanden op erven en in tuinen, houtopstanden binnen de bebouwde kom, treurwilgen, Italiaanse populieren, lindes, paardenkastanjes, wegbeplantingen en beplantingen langs landbouwgronden bestaande uit wilgen en populieren, kerstbomen, vruchtbomen en windschermen om boomgaarden en kweekgoed. De herbeplantingsplicht houdt in dat het gekapte bos opnieuw moet worden ingeplant of op een andere plek moet worden gecompenseerd. Herbeplanten op andere grond, dan waar de houtopstand is verwijderd, mag alleen indien Dienst Regelingen hiervoor toestemming heeft gegeven, mogelijk met voorschriften en beperkingen. Het kapverbod kan worden opgelegd door de ministers van OCW en LNV ter bewaring van natuur- en landschapsschoon. Indien de bomen vallen binnen de bebouwde kom Boswet, dient een kapvergunning bij B&W van betreffende gemeente te worden aangevraagd. De Boswet zondert bepaalde categorieën bomen uit van gemeentelijke regelgeving. Dit betreft onder andere wilgen en populieren langs landbouwgronden en wegen, bomen van bosbouwondernemingen, fruitbomen en windschermen langs boomgaarden. Op deze bomen is een gemeentelijke kapverordening dus niet van toepassing. Wanneer voor het uitvoeren van de geplande ontwikkeling kap van bomen plaatsvindt buiten de bebouwde kom Boswet, wordt getoetst of een meldings- en herplantingsplicht aan de orde is. 2.3 Soortbescherming Het onderzoek naar de beschermingsstatus van soorten die voorkomen in of in de omgeving van het plangebied is uitgevoerd door een gegevensset samen te stellen van waarnemingen uit het kilometerhok waarin het plangebied ligt ( ). Voor het samenstellen van de gegevensset is gebruik gemaakt van gegevens uit de NatuurBank Limburg, Waarneming.nl en de Provincie Limburg. De gegevensset is samengesteld in februari In de tabellen bij de soortgroepen is de mate van detail (in m 2 ) en het laatste jaar van waarneming opgenomen. Alleen gegevens vanaf 1998 zijn gebruikt. Oudere gegevens hebben een geringe informatiewaarde ten aanzien van de huidige situatie. Om de betekenis van het plangebied voor flora en fauna in te kunnen schatten is in februari 2009 een veldbezoek gebracht. 6

183 Bureau Meervelt Quickscan gemeentehuis Leudal, 2009 Achtergronden soortbescherming (juridisch) Soortbeschermingskaders De Flora- en Faunawet (AMvB art. 75) deelt de soorten in drie categorieën in. Voor soorten in categorie 1 geldt een algemene vrijstelling. Voor soorten in categorie 2 is een ontheffingsaanvraag noodzakelijk, tenzij men beschikt over een door LNV vastgestelde gedragscode om bepaalde werkzaamheden uit te voeren. Soorten genoemd in categorie 3 van de Flora- en Faunawet zijn streng beschermd. Afhankelijk van de betekenis van het plangebied en het voorkomen van (streng) beschermde soorten geldt een afwegingskader. De aanvraag van een ontheffing is alleen noodzakelijk indien de voorgenomen activiteiten/werkzaamheden een schadelijk effect hebben op de aanwezige beschermde soorten. Vaak gaan werkzaamheden en de bescherming van soorten goed samen. Indien het werk zodanig wordt ingericht dat geen schade wordt toegebracht aan beschermde soorten is een ontheffingsaanvraag niet noodzakelijk. In de Flora- en Faunawet is een zorgplicht opgenomen. Dit houdt in dat voorafgaand aan de ingreep alle maatregelen dienen te worden getroffen om nadelige gevolgen op flora en fauna voor zover mogelijk te voorkomen, te beperken of ongedaan te maken. Deze zorgplicht geldt altijd, ook als er ontheffing of vrijstelling is verleend. Verbodsbepalingen uit de Flora en Faunawet Ten aanzien van beschermde planten: Artikel 8: Het plukken, verzamelen, afsnijden, uitsteken, vernielen, beschadigen, ontwortelen of op enigerlei andere wijze van hun groeiplaats te verwijderen. Artikel 13: Het vervoeren of onder zich te hebben (in verband met verplaatsen). Ten aanzien van beschermde dieren is het verboden: Artikel 9: dieren, behorende tot een beschermde inheemse diersoort, te doden, te verwonden, te vangen, te bemachtigen of met het oog daarop op te sporen. Artikel 10: dieren, behorende tot een beschermde inheemse diersoort, opzettelijk te verontrusten. Artikel 11: nesten, holen of andere voortplantings- of vaste rust- of verblijfplaatsen van dieren, behorende tot een beschermde inheemse diersoort, te beschadigen, te vernielen, uit te halen, weg te nemen of te verstoren. Artikel 12: eieren van dieren, behorende tot een beschermde inheemse diersoort, te zoeken, te rapen, uit het nest te nemen, te beschadigen of te vernielen. Artikel 13: planten of producten van planten, of dieren dan wel eieren, nesten of producten van dieren, behorende tot een beschermde inheemse of beschermde uitheemse plantensoort onderscheidenlijk een beschermde inheemse of beschermde uitheemse diersoort te vervoeren of onder zich te hebben (in verband met verplaatsen). De Habitatrichtlijn noemt soorten in bijlagen. Soorten genoemd in bijlage IV genieten een strenge bescherming. Bij deze soorten geldt ook een afwegingskader. Dit Europees vastgestelde kader is strenger dan het afwegingskader van de Flora- en Faunawet. Voor soorten genoemd op bijlage II geldt dat speciale leefgebieden dienen te worden aangewezen. De in het plangebied aangetroffen soorten worden getoetst aan twee wettelijke beschermingskaders: de Flora- en Faunawet en de Vogel- en Habitatrichtlijn. Vervolgens wordt nagegaan of het plangebied voor deze soorten onderdeel is van het leefgebied. Op grond van de beschermingsstatus wordt onderzocht of er belemmeringen zijn om over te gaan tot de geplande ontwikkeling. Indien belemmeringen aan de orde zijn wordt per onderzochte groep een advies gegeven ten aanzien van de te nemen voorzorgsmaatregelen en/of de te volgen procedures. 7

184 Bureau Meervelt Quickscan gemeentehuis Leudal, ANALYSE GEBIEDSBESCHERMING 3.1 Inleiding In dit hoofdstuk wordt per afwegingskader aangegeven of het plangebied deel uitmaakt van een beschermd gebied en wordt inzichtelijk gemaakt of door de geplande ingreep een mogelijk negatieve invloed te verwachten is op aanwezige beschermde gebieden in de omgeving. 3.2 Afwegingskader Natura 2000 gebieden/ Vogel- en Habitatrichtlijngebieden De Natura 2000-gebieden betreffen zowel Vogelrichtlijn- als Habitatrichtlijngebieden. De Vogelrichtlijngebieden zijn merendeels al in de periode aangewezen. De aanwijzing van de Habitatrichtlijngebieden, die in mei 2003 zijn aangemeld bij de Europese Commissie, zal vanaf eind 2007 plaatsvinden. Zowel op formeel aangewezen gebieden als op bij de Europese Commissie aangemelde gebieden zijn rechtsgevolgen van toepassing op grond van de Natuurbeschermingswet 1998 (art. 19d e.v.) of de Habitatrichtlijn (artikel 6, directe werking of richtlijnconforme toepassing). Het plangebied maakt geen deel uit van Natura 2000 gebieden. Het meest nabij gelegen N2000 gebieden is Leudal op een afstand van 1,3 kilometer. Figuur 5: Afstand plangebied (rood) tot N2000- gebied Leudal (geel gemarkeerd) Impressie van het plangebied. (Ministerie van LNV, 2009) Niet alleen activiteiten in een Natura 2000 gebied hebben invloed op de staat van instandhouding van het gebied, ook activiteiten buiten het gebied kunnen de waarden in een gebied beïnvloeden (externe werking). Er bestaat geen ruimtelijke grens voor externe werking; bepalend zijn de effecten op de instandhoudingsdoelstellingen van de soorten en habitattypen in het Natura 2000-gebied, ongeacht de afstand tot het beschermde gebied. 8

185 Bureau Meervelt Quickscan gemeentehuis Leudal, 2009 Tabel 1: Gevoeligheid van de typen en soorten waarvoor Leudal is aangewezen, voor de diverse storingsfactoren volgens de effectenindicator van LNV (februari 2009). Storingsfactoren in oranje weergegeven de verstoring die mogelijk aan de orde zijn bij de bouw van het gemeentehuis Beken en rivieren met waterplanten Eiken-haagbeukenbossen *Vochtige alluviale bossen Bever Oppervlakte verlies Versnippering Verzuring Vermesting Verzoeting Verzilting Verontreiniging Verdroging Vernatting Verandering stroomsnelheid Overstromingsfrequentie Dynamiek/substraat1 Verstoring door geluid Verstoring door licht Verstoring door trilling Optische verstoring Mechanische effecten populatiedynamiek soortensamenstelling zeer gevoelig gevoelig niet gevoelig n.v.t. onbekend Het plangebied draagt op geen enkele wijze bij aan de instandhouding van de natuurwaarden waarvoor Leudal is aangewezen. Gezien de afstand tot het richtlijngebied en de aanleg van infiltratievoorzieningen om regenwater in de bodem te laten infiltreren (waardoor geen netto afname van instijgend regenwater optreedt) is een (significant) negatief effect op de natuurwaarden waarvoor het Natura 2000-gebied is aangewezen, uitgesloten. 3.3 Afwegingskader overige gebieden Natuurbeschermingswet Het plangebied ligt niet in of nabij een gebied dat aangewezen is als Beschermd Natuurmonument en als zodanig wordt beschermd door de Natuurbeschermingswet noch in de nabijheid van gebieden die door de Minister van LNV zijn aangewezen ter uitvoering van verdragen of andere internationale verplichtingen. 3.4 Afwegingskader Nota ruimte en beleid Provincie Limburg Het plangebied ligt niet binnen de Ecologische Hoofdstructuur (zie figuur 6). Het Afwegingskader Beleidsregel mitigatie en compensatie natuurwaarden (Provincie Limburg, 2005) is niet van toepassing. 9

186 Bureau Meervelt Quickscan gemeentehuis Leudal, 2009 Figuur 6: Ligging plangebied globaal (in rode cirkel) ten opzichte van EHS en POG (POL-kaart midden, provincie Limburg, 2008). 3.5 Boswet Niet van toepassing. Er worden geen bomen gekapt. 10