Opleiding tot HLSK-gids IJskennis en ijsbeoordeling IJSB-T3 IJs in verval
|
|
- Joanna de Coninck
- 7 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Opleiding tot HLSK-gids IJskennis en ijsbeoordeling IJSB-T3 IJs in verval Wim Willemse Versie December December 2012 Wim Willemse 1
2 Inhoud IJs in verval Algemeen IJs in verval door Warmte van de lucht Warmte van het water Instraling van de zon Dooi tijdens de winter Voorjaarsijs Effect van ijskristalstructuur Hoe ontdekken Samenvatting Referenties Inhoud 16 December 2012 Wim Willemse 2
3 IJs in verval - Algemeen Plusgraden in de lucht en het ijs smelt...wel schaatsen, maar voorzichtiger! minder veilig én moeilijker te beoordelen de condities kunnen snel omslaan in negatieve zin Verslechtering van het ijs gebeurt niet alleen in het voorjaar, maar soms ook midden in de winter. Het verval van ijs gaat anders dan de groei. Het ijs wordt dunner, maar vooral verslechtert de ijskwaliteit. Zelfs dik ijs kan zwak zijn. Hoe het ijs wordt beïnvloed is heel belangrijk; of het gebeurt door warmte van de lucht, van het water of door zonnestraling. Verschillende soorten ijs gedragen zich anders: steupijs wordt snel zacht door warme lucht terwijl zwart ijs sterk beïnvloed wordt door zonnestraling. IJs in verval - Algemeen 16 December 2012 Wim Willemse 3
4 IJs in verval Algemeen (vervolg) Een vaak over het hoofd geziene factor is dat ijs met een andere kristalstructuur zich anders gedraagt. Maar het kan moeilijk zijn om de kristalstructuur van het ijs te bepalen en aldus te voorspellen hoe het ijs zich zal gedragen. IJs in verval - Algemeen 16 December 2012 Wim Willemse 4
5 IJs in verval - Verval door warmte van de lucht Wanneer de luchttemperatuur boven nul is, stijgt de temperatuur van het ijs naar nul graden. Daarna begint het ijs aan het oppervlak te smelten. Bij helder en droog weer kan uitstraling en verdamping het ijs koel en onaangetast houden, zelfs bij een luchttemperatuur van maximaal 3-5 graden Celsius. Bij bewolkt weer begint het ijs al te smelten bij een luchttemperatuur van rond nul graden. Steupijs krijgt bij dooi snel een zacht oppervlak. Variaties in de kwaliteit van het steupijs geeft variaties in hoe snel het zacht wordt bij dooi. Droog ijs wordt in het algemeen sneller zacht dan nat ijs. Zwart ijs krijgt vaak een nat maar hard oppervlak. Het ijs smelt aan de oppervlakte, maar ook van binnen bij de grenzen tussen de ijskristallen. Verval door warmte van de lucht 16 December 2012 Wim Willemse 5
6 IJs in verval - Verval door warmte van de lucht (vervolg) Na een paar dagen dooi krijgt zwart ijs meestal een craquelé patroon. Dit wordt veroorzaakt doordat de grenzen tussen de ijskristallen beginnen te smelten. Als craquelé ijs knispert wanneer het belast wordt dan is dit een duidelijke waarschuwing dat het ijs verzwakt is. Maar deze akoestische waarschuwing treedt niet altijd op. Dik zwart ijs tolereert dooi vrij goed, maar soms gaat de verslechtering ineens snel. Als de luchttemperatuur slechts een paar graden boven nul is dan kan een droge wind helpen om het ijs af te koelen. Echter, bij hogere temperaturen zal wind het ijs juist méér doen smelten en dus snel dunner doen worden. Ook regen kan het afsmelten versnellen (en kan leiden tot slukhål). Verval door warmte van de lucht 16 December 2012 Wim Willemse 6
7 IJs in verval - Verval door warmte van het water Stilstaand water is een slechte geleider van warmte Gewoonlijk is het water net onder het ijs nul graden. Stilstaand water is een slechte geleider van warmte, dus zelfs als dieper water enkele graden boven nul is, is die warmte niet in staat het ijs te beïnvloeden wanneer het water stilstaat. Stroming Als er stroming in het water is, dan kan het diepe, warme water meegenomen worden en de onderzijde van het ijs aanvreten. Het ijs wordt dunner, maar de kwaliteit wordt nauwelijks beïnvloed. Het dunner worden varieërt vaak plaatselijk als gevolg van wervelingen in de stroming - er komen fräthål. In licht ijs kan fräthål zichtbaar worden als donkere vlekken in het ijs. Verval door warmte van het water 16 December 2012 Wim Willemse 7
8 Aanvreten van het ijs door stroming. Let op de donkere fräthål. Verval door warmte van het water 16 December 2012 Wim Willemse 8
9 IJs in verval - Verval door warmte van het water (vervolg) Stroming (vervolg) Hoge waterstand/stroming in beken en rivieren veroorzaakt ook meer stroming in de meren. In de archipel neemt de stroming toe bij harde wind, front passage en zeespiegelverandering. Het ijs kan soms zeer snel dunner worden. Ook als het zeer koud weer is kan het ijs van onderen wegsmelten. In een meer met een hoge watertemperatuur kan weinig waterbeweging het ijs al verzwakken. Verval door warmte van het water 16 December 2012 Wim Willemse 9
10 IJs in verval - Verval door warmte van het water (vervolg) Gewoonlijk stijgt de watertemperatuur in een meer na bevriezing. Dit is vooral duidelijk in ondiepe meren die worden opgewarmd door zonnestraling en door warmte van de bodem. In sommige gevallen kunnen gedeeltes van het water een temperatuur boven +4 C krijgen, zodat de omgekeerde lagering doorbroken wordt. Het ijs kan dan snel dunner worden. Verval door warmte van het water 16 December 2012 Wim Willemse 10
11 IJs in verval - Verval door zonnestraling De laagstaande zon tijdens de wintermaanden heeft nauwelijks effect op het ijs. Integendeel zelfs, gewoonlijk geeft uitstraling tijdens zonnig weer (geen wolken) juist goede ijs aangroei, ondanks de zon. Maar vanaf ongeveer begin maart wordt de zon intens genoeg om ernstige gevolgen te hebben voor het ijs. Het ijs kan dan snel verslechteren. Steupijs Het lichtgrijze steupijs reflecteert het merendeel van de zonnestraling, en de resterende straling dringt slechts enkele centimeters door in het ijs. De kleine korrelige kristallen separeren door de zon. Het oppervlak wordt poreus, als oude sneeuw, en het ijs wordt onschaatsbaar. Het lichtgrijze oppervlak beschermt echter het diepere ijs. IJSB-T3 Inhoud Verval door instraling van de zon. 16 December 2012 Wim Willemse 11
12 IJs in verval - Verval door zonnestraling (vervolg) Zwart ijs Het doorzichtige zwart ijs neemt meer warmte door zonnestraling op dan steupijs. Zonnestraling kan diep in zwart ijs doordringen en het ijs van binnen uit verzwakken. De zon verwarmt zelfs het water onder het ijs waardoor het ijs aan de onderkant kan smelten. Als de zonnestraling geabsorbeerd wordt in het ijs dan smelt het ijs langs de kristalgrenzen. De kristalgrenzen worden zichtbaar en daardoor krijgt het ijs een craquelé aanzien. Echter, het ijsoppervlak is vaak hard en droog. Als het vormen van craquelé langere tijd doorgaat dan ontstaan er diepe groeven tussen de ijskristallen en het oppervlak wordt hobbelig met schaatsen. IJSB-T3 Inhoud Verval door instraling van de zon. 16 December 2012 Wim Willemse 12
13 IJs in verval - Verval door zonnestraling (vervolg) Zwart ijs (vervolg) Hoe erg het ijs beïnvloed wordt door zonnestraling hangt met name af van het soort ijskristallen. Craquelé vormt het eerst bij ijs met grote ijskristallen. IJskristallen die groter zijn dan een decimeter krijgen naderhand een grijze kleur hetgeen het ijs gedeeltelijk beschermt tegen de zon. Dergelijk ijs is bijna gelijk aan steupijs. Grote ijskristallen hebben vaak een onregelmatige vorm. Het ijs wordt daardoor goed bij elkaar gehouden, zoals bij een puzzel, zelfs als de kristallen van elkaar losgesmolten zijn. Kleinere ijskristallen zijn meer transparant en degenereren daardoor meer door zonnestraling. IJSB-T3 Inhoud Verval door instraling van de zon. 16 December 2012 Wim Willemse 13
14 Zwart ijs met zeer grote ijskristallen. Ondanks dat het erg laat in het seizoen was bleef het ijs hard en sterk. De grotere ijskristallen zijn lichtgrijs geworden hetgeen het ijs beschermt tegen de zon. De donkere lijnen zijn de ijskistalgrenzen. Klämmingen, 2 april Foto: Jan Ehrsson. Verval door instraling van de zon. 16 December 2012 Wim Willemse 14
15 IJs in verval - Verval door zonnestraling (vervolg) Zwart ijs (vervolg) Het gevaarlijkst is ijs met dunne staafvormige ijskristallen. Dergelijk ijs is donkerder van kleur en absorbeert daardoor meer zonnestraling. Vaak zijn de craquelé effecten later zichtbaar en minder in dit soort ijs, maar wanneer het uiteenvallen eenmaal begint dan gaat het snel. De dunne staafvormige ijskristallen zitten slecht aan elkaar vast, maar zolang het ijs nog een geheel is dan kunnen de staven elkaar steunen. Maar als je door dergelijk ijs zakt dan is het zeer moeilijk er alleen weer uit te komen want er is geen vaste ijskant de ijsstaafjes storten als een kaartenhuis in elkaar en het ijs is vreselijk scherp; bovendien lopen medeschaats(t)ers het risiko er ook door te zakken bij een redding. Dit is het gevreesde voorjaarsijs! IJSB-T3 Inhoud Verval door instraling van de zon. 16 December 2012 Wim Willemse 15
16 Zwart ijs van dunne staafvormige ijskristallen in sterk verval ( Pipis ). Het ijs was 2-3 dm dik, maar slechts de onderste 5 cm had zijn sterkte behouden. De donkere kleur is een duidelijke waarschuwing. Heermoes Lake, Gnesta, 26 maart Foto: Jan Ehrsson. Langs de lichte scheuren was het ijs een klein beetje sterker. Verval door instraling van de zon. 16 December 2012 Wim Willemse 16
17 Dooi tijdens de winter Dooi in de winter valt vaak samen met bewolkt en vochtig weer. De zon is meestal afwezig. Het ijs wordt verzwakt door warme lucht. Bovendien neemt de stroming van het water toe door regen en het smelten van sneeuw. Bij de instroom van beken en rivieren wordt het ijs daardoor vaak beduidend dunner. Ook op andere plaatsen met stroming wordt het ijs gewoonlijk dunner. Het ijs komt steeds meer los van het land door warmtestraling van de wal. Dooi tijdens de winter 16 December 2012 Wim Willemse 17
18 Dooi tijdens de winter (vervolg) Een of twee dagen met luchttemperaturen boven het vriespunt hebben meestal geen negatieve invloed op het ijs. Integendeel, het ijs wordt vaak vlakker en beter schaatsbaar. Echter, steupijs kan gemakkelijk zacht worden aan het oppervlak, vooral als het steupijs droog is. Zwart ijs tolereert warmte vrij goed, maar uiteindelijk zal het ook gevolgen hebben. Is het ijs dunner dan een decimeter dan kan het snel onveilig worden. Als de kou terug komt dan stabiliseert het overgebleven ijs weer snel. Bij goede uitstraling kan dit zelfs gebeuren bij een paar graden boven het vriespunt. Echter, eerdere open gebieden kunnen moeilijk te zien nieuw ijs krijgen, hetgeen mogelijk nog niet draagt. Dooi tijdens de winter 16 December 2012 Wim Willemse 18
19 Voorjaarsijs Vaak werken meerdere factoren samen tijdens de laatste fase van het schaatsseizoen. Het ijs wordt van boven aangevallen door warme lucht en van onderen door stijgende watertemperaturen. Tegelijkertijd verzwakt het ijs doordat de zon het ijs ernstig begint aan te tasten. In het begin wordt het ijs voornamelijk dunner aan de bovenkant. Daarna, wanneer de zonnestraling in het ijs is doorgedrongen en het water onder het ijs heeft opgewarmd, kan het ijs sneller smelten aan de onderkant. Maar in de lente is de aantasting van het ijs door de zon ernstiger dan het dunner worden van het ijs. Overdag veroorzaakt de zon dat de ijskristallen beginnen te separeren. Tijdens koude nachten vriezen ze weer samen. s Morgens vroeg na een heldere nacht kan het ijs hard zijn, maar dat ijs kan snel verzwakken als de zon te voorschijn komt. Voorjaarsijs 16 December 2012 Wim Willemse 19
20 Hallsta Langsjo, Gnesta, 8 april, Foto: Johan Porsby Verschillend ijs op hetzelfde meer. Links: ijs met dunne staafvormige kristallen dat bijna vanzelf uit elkaar valt. Rechts: ijs met grote kristallen dat langer aan elkaar blijft hangen. Het ijs was circa 20 cm op beide plaatsen. Voorjaarsijs 16 December 2012 Wim Willemse 20
21 Voorjaarsijs (vervolg) Een droog ijsoppervlak kan een waarschuwing zijn dat het ijs zeer poreus is; het smeltwater zakt door het ijs naar beneden. Het is bijna altijd een mechanische oorzaak waardoor het ijs uiteindelijk uit elkaar valt: door wind, golven, deining van een boot en soms door een schaatser. Als het ijs ernstig verzwakt is, is er niet veel meer voor nodig. Steupijs is in het voorjaar meestal te zacht om op te schaatsen. Soms komt er na een koude nacht een schaatsbare harde laag op het steupijs. Deze laag kan natuurlijk snel verzwakken wanneer de luchttemperatuur weer stijgt gedurende de dag. Als er een sterke laag zwart ijs aan de onderkant zit is er geen gevaar om er door te zakken, maar men kan gemakkelijk vallen en het kan heel zwaar worden om naar de startplaats terug te komen over een steeds weer brekende toplaag. Echter, soms kan het ijs ook aan de onderkant verzwakt zijn. Dan is het ijs erg gevaarlijk! Voorjaarsijs 16 December 2012 Wim Willemse 21
22 Voorjaarsijs (vervolg) Als er een laagje water zit tussen het steupijs en het onderliggende ijs, dan is er een grote kans dat het onderliggende ijs verzwakt is. Gewoonlijk verzwakt het ijs het snelst direkt bij land. Daarom is het belangrijk om te controleren dat een veilige ontsnapping naar land nog steeds mogelijk is. Gewoonlijk is een schaduwrijke strandkant aan het zuiden van het meer daarvoor het meest ideaal. Zout ijs kan bijzonder moeilijk te beoordelen zijn in het voorjaar. Het vereist extra veel respect en voorzichtigheid. Mythe: voorjaarsijs treedt op als de zon 27 graden of meer boven de horizon staat en dat heeft te maken met reflectie/breking van licht. Er is geen bepaalde hoek waaronder de zonnestralen meer of minder in het ijs doordringen. Het dominerende effect is dat de zon meer energie per oppervlakte-eenheid geeft naarmate de zon hoger staat. Voorjaarsijs 16 December 2012 Wim Willemse 22
23 Ludvika IJSB-T3 Inhoud 16 December 2012 Wim Willemse 23
24 Effect van ijskristalstructuur Zwart ijs krijgt verschillende kristalstructuren door verschillen in de omstandigheden wanneer het water begint te bevriezen. Op een meer heeft het ijs vaak gebieden met zowel dunne staafvormige ijskristallen als gebieden met grote onregelmatige ijskristallen. De grenzen tussen deze gebieden zijn doorgaans zeer scherp en vallen vaak samen met een nieuwe fase van bevriezen maar ze kunnen ook optreden zonder een duidelijke oorzaak. Absoluut schoon en stilstaand water moet sterk onderkoeld worden voordat het begint te bevriezen. Echter, bij nul graden ontstaat een ijskristal gewoonlijk vanuit een kleine verontreiniging in het water, of vanuit een sneeuwvlok die in het water valt. De ijskristallen groeien eerst als naalden in een spaarzaam netwerk over het wateroppervlak. Daarna worden de ruimtes opgevuld doordat de ijsnaalden langzaam in de breedte groeien. Effect van ijskristalstructuur 16 December 2012 Wim Willemse 24
25 Effect van ijskristalstructuur (vervolg) Zodra het wateroppervlak is bedekt met ijs beginnen de ijskristallen naar beneden te groeien. Normaal gesproken ontstaan er daarbij geen nieuwe kristallen in het ijs; zwart ijs bestaat uit ijskristallen die zich uitstrekken door de gehele dikte van het ijs. Sommige ijskristallen worden verdrongen door kristallen die sneller groeien. Dieper in het ijs zijn er dan wat minder ijskristallen, maar bredere. Als het water geheel in rust is terwijl het begint te bevriezen ontstaan er minder ijskristallen. Deze ijskristallen krijgen dan veel ruimte en worden daardoor groot. De grootste ijskristallen worden gevormd tijdens langzaam bevriezen bij rustig weer. Bij kouder weer ontstaan er meer ijskristallen en deze zijn daardoor kleiner. Effect van ijskristalstructuur 16 December 2012 Wim Willemse 25
26 Effect van ijskristalstructuur (vervolg) Zwart ijs met dunne staafvormige kristallen ontstaat wanneer er veel kristalembryo s in het water zijn, bijvoorbeeld wanneer het sneeuwt tijdens het bevriezen, of indien het water in beweging is zodat de eerste ijsnaalden in kleinere stukken worden gebroken. Zwart ijs dat aangroeit aan de onderzijde van ijs met kleine kristallen, zoals steupijs, sneeuwijs en kravis, krijgt ook dunne staafvormige kristallen. Bij zeeijs bestaat zwart ijs bijna altijd uit dunne staven. Een eigenaardigheid is dat bij dunne staafvormige ijskristallen de kristalrichting en dus de optische eigenschappen verschillen van die bij grote ijskristallen. Maar waarom dit zo is, is niet helemaal duidelijk. Effect van ijskristalstructuur 16 December 2012 Wim Willemse 26
27 Het patroon van ijskristallen kan men zichtbaar maken door een dunne ijsschijf tussen twee gekruiste polarisatiefilters te plaatsen. Dit ijs is 7 cm dik en bestaat uit dunne staafvormige kristallen. Links: het ijs van de zijkant (natuurlijke grootte); Rechts: het ijs aan de onderkant (iets vergroot). IJs van Yngern, Sörmland, 6 januari Foto: Johan Porsby Effect van ijskristalstructuur 16 December 2012 Wim Willemse 27
28 IJs in verval - Ontdekken Grondig sonderen met schaatsstokken (niet alleen onderzoeken of sterk genoeg op dat moment, maar onderzoeken hoeveel en wat voor sterk ijs er over is). Eventueel stuk ijs uitzagen. Soort ijs bepalen (zwart ijs met dunne staafjes of grote ijskristallen; steupijs) Zwart ijs met grote ijskristallen grijs met zwarte randen? Geëtst ijs / ijs met craquelé-achtige barstjes aan het oppervlak? Groeven bij geëtst ijs / craquelé ijs? Is het ijsoppervlak nat of droog? IJs ernstig los van de vaste kant? Fräthål zichtbaar? Knispert het ijs bij belasting? Komt er water omhoog in het gat tijdens sonderen? Hoe snel? door het ijs bij belasting? Twee lagen ijs met water er tussen? Is het gedegenereerde ijs donker? (zwart = meer water) Ontdekken 16 December 2012 Wim Willemse 28
29 IJs in verval Samenvatting (vervolg) Factor Zwart ijs Steupijs Warmte van de lucht nat, hard, craquelé, weinig zacht oppervlak Warmte van het water onder ijs dunner worden dunner worden Warmte door instraling van de zon grenzen smelten, zacht oppervlak, belangrijk in enkele cm, voorjaar, onschaatsbaar voorjaarsijs Stroming onder ijs dunner worden, fräthål, kwaliteit okay dunner worden, fräthål, kwaliteit okay Samenvatting 16 December 2012 Wim Willemse 29
30 IJs in verval - Samenvatting Stroming of sterke voorjaarszon kan het ijs sneller verzwakken dan een luchttemperatuur boven nul. Wanneer meerdere factoren samenwerken kan de verslechtering erg snel optreden. Het ijs verliest meestal meer sterkte door verminderde kwaliteit dan door dunner worden. IJs met dunne staafvormige kristallen is gevaarlijker dan ijs met grote kristallen. Voorjaarsijs vereist grote ervaring en voorzichtigheid. Zout ijs is bijzonder moeilijk te voorspellen in het voorjaar. Waarschuwing In deze presentatie is het meest gedegenereerde ijs steeds het meest donkere ijs (zwart = meer water) maar ik herinner mij een dag dat het wisselde per meer of het meest lichte of het meest donkere ijs het zwakste was! Samenvatting 16 December 2012 Wim Willemse 30
31 Verklaring van enkele Zweedse ijstermen Hier is een poging om zweedse termen die veel gebruikt worden in verband met ijs in verval in het nederlands te omschrijven. Degenererad is = Gedegenereerd ijs; ijs in verval met aanzienlijk verminderde sterkte. Etsad is = Geëtst ijs; ijs met craquelé-achtige barstjes aan het oppervlak. Krackelerad is = Craquelé ijs; ijs waarvan de kristalgrenzen begonnen zijn te smelten zodat deze grenzen duidelijk zichtbaar zijn. Zie ook vårkrackelerad respectieve värmekrackelerad ijs. Pipig is = Pijpjes ijs?; ijs met dunne staafvormige kristallen in een gedegenereerd stadium. Verklaring van enkele Zweedse termen 16 December 2012 Wim Willemse 31
32 Verklaring van enkele Zweedse ijstermen (vervolg) Rutten is = Verrot ijs; ijs waarvan de grenzen tussen de ijskristallen zodanig zijn gesmolten dat het ijs water doorlaat. Het oppervlak is normaal gesproken droog maar wordt nat bij belasting. Ziet er vaak dof groen-zwart "verrot" uit. Våris = Voorjaarsijs; ijs dat is gedegenereerd door sterk zonlicht. Vårkrackelerad is = ijs waarvan de kristalgrenzen begonnen zijn te smelten door zonnestraling die in het ijs doordringt. Het oppervlak is doorgaans droog, maar kan hobbelig zijn door diepe groeven bij de kristalgrenzen. Värmekrackelerad is = ijs waarvan de kristalgrenzen begonnen zijn te smelten als gevolg van dooi. Het oppervlak is doorgaans nat. Deze craquelé barstjes zijn meestal minder dan die veroorzaakt door de zon. Verklaring van enkele Zweedse termen 16 December 2012 Wim Willemse 32
33 Referenties SMHI Isboken. Konsumentverkets förlag, december Is på dekis om egenskaper hos is på tillbakagång, Johan Porsby Deze presentatie NIET verder verspreiden vanwege mogelijke copyright problemen. Referenties 16 December 2012 Wim Willemse 33
34 Veel plezier als HLSK-gids en succes! 16 December 2012 Wim Willemse 34
Basis ijskennis. HLSK Seizoen 2018/2019 Rob Mulders v2.0
Basis ijskennis HLSK Seizoen 2018/2019 Rob Mulders v2.0 Deel I Krimpen, uitzetten, bevriezen en smelten Deel II Een jaar uit het leven van een Zweeds meer Deel III Warmte-afgifte en warmte-opname Deel
Nadere informatieHLSK Gidsopleiding Invloed van weer op ijs. Rob Mulders met dank aan Johan Porsby (SSSK) en Krister Valtonen (LLK)
HLSK Gidsopleiding Invloed van weer op ijs Rob Mulders met dank aan Johan Porsby (SSSK) en Krister Valtonen (LLK) Mobiele telefoon uit/stil? Toiletpauzes zijn voorzien Maak aantekeningen! Algemene vragen
Nadere informatieKaart 10 Sneeuw en ijs
Kaart 10 Sneeuw en ijs Informatiekaart Werkblad Proefjes: o Warme sneeuw? o Gesmolten sneeuw o Een koud kunstje Quiz: o http://natuur.ariena.com Voor de leerkracht: De kinderen leren de volgende begrippen:
Nadere informatieIJsvos Toets Zoet IJS Schrijf het nummer van de vraag en de letter van het juiste antwoord in een aan
IJsvos Toets Zoet IJS Schrijf het nummer van de vraag en de letter van het juiste antwoord in een email aan r.mulders@furore.com Many thanks to Krister Valtonen and Johan Porsby, www.thinkice.com, for
Nadere informatieIJsvos toets 1 Schrijf het nummer van de vraag en de letter van het juiste antwoord in een aan
IJsvos toets 1 Schrijf het nummer van de vraag en de letter van het juiste antwoord in een email aan r.mulders@furore.com Many thanks to Krister Valtonen and Johan Porsby, www.thinkice.com, for some of
Nadere informatieHet begin van de winter
WINTER 21 december WINTER 2 Het begin van de winter Vanaf 21 juni worden de dagen weer langzaam korter. De zomer duurt tot 22 of 23 september. Dan zijn de dag en de nacht overal even lang. Met andere woorden:
Nadere informatiebij een examen de antwoorden van iemand anders proberen te lezen en te gebruiken
Woordenlijst Thema 3 aandoen aankomen aanraden aantrekken afkijken aflopen afsluiten afzeggen aldus ANWB (de) behoren tot bewolkt bibberen blauw van de kou blazen bliksem (de) botsen branden deskundige
Nadere informatieSamenvatting Aardrijkskunde 4.1 t/m 4.6
Samenvatting Aardrijkskunde 4.1 t/m 4.6 Samenvatting door een scholier 1392 woorden 15 januari 2014 5,9 5 keer beoordeeld Vak Methode Aardrijkskunde Wereldwijs AARDRIJKSKUNDE PW 4.1 T/M 4.6 H 4 1 *Reliëfkaart:
Nadere informatieInhoud inhoud blz. 1. Alles over ijs 2. Het water bevriest 3. IJspegels en ijsbloemen 4. Neerslag 5, Kunstijs 6. De polen 7.
IJs Inhoud inhoud blz. 1. Alles over ijs 3 2. Het water bevriest 4 3. IJspegels en ijsbloemen 5 4. Neerslag 6 5, Kunstijs 7 6. De polen 8 7. De gletsjer 9 8. De ijsberg 10 9. Sporten op ijs 11 10. IJsweetjes
Nadere informatieFasen: de die toestanden waarin je water (en veel andere stoffen) kunt tegenkomen.
Samenvatting door een scholier 873 woorden 2 maart 2016 7,6 37 keer beoordeeld Vak Methode NaSk Nova Hoofdstuk 3 1. fasen en fase-overgangen Water komt voor als: - vaste stof (ijs) - vloeistof (vloeibaar
Nadere informatieIJsvossen Toets Groot/Zout, 28 november 2015, v10 Met dank aan Krister Valtonen en Johan Porsby voor inspiratie en foto s.
IJsvossen Toets Groot/Zout, 28 november 2015, v10 Met dank aan Krister Valtonen en Johan Porsby voor inspiratie en foto s. Vraag 1. Je staat met je groep in een archipelago aan de Oostkust in Zweden. Het
Nadere informatieSamenvatting Aardrijkskunde Hoofdstuk 2
Samenvatting Aardrijkskunde Hoofdstuk 2 Samenvatting door J. 181 woorden 13 januari 2016 6,1 48 keer beoordeeld Vak Methode Aardrijkskunde Terra 2.1 Klimaten A Waardoor is het bij de evenaar warm? In bron
Nadere informatieKlimaat is een beschrijving van het weer zoals het zich meestal ergens voordoet, maar ben je bijvoorbeeld in Spanje kan het ook best regenen.
Samenvatting door Annique 1350 woorden 16 mei 2015 7,3 333 keer beoordeeld Vak Methode Aardrijkskunde BuiteNLand Klimaten Paragraaf 2.2 Weer en klimaat Klimaat is een beschrijving van het weer zoals het
Nadere informatieSamenvatting Aardrijkskunde Hoofdstuk en
Samenvatting Aardrijkskunde Hoofdstuk 1.1 1.2 en 4.1 4.2 Samenvatting door een scholier 1402 woorden 5 december 2017 7 21 keer beoordeeld Vak Methode Aardrijkskunde Humboldt Aardrijkskunde toetsweek 1
Nadere informatieLeren voor de biologietoets. Groep 8 Hoofdstuk 5
Leren voor de biologietoets Groep 8 Hoofdstuk 5 Weer of geen weer 1 Het weerbericht Het weer kan in Nederland elke dag anders zijn. Daarom luisteren en kijken wij vaak naar weerberichten op de radio en
Nadere informatieInhoud 1. Wat voor weer wordt het? 3 2. Het weerbericht 4 3. Temperatuur 5 4. Wind 5. Neerslag 6. Bewolking Filmpje Pluskaarten Bronnen 17
Het weer Inhoud. Wat voor weer wordt het? 3 2. Het weerbericht 4 3. Temperatuur 5 4. Wind 7 5. Neerslag 9 6. Bewolking 2 7. Filmpje 4 Pluskaarten 5 Bronnen 7 Colofon en voorwaarden 8 . Wat voor weer wordt
Nadere informatieSoms moet de lucht omhoog omdat er een gebergte ligt. Ook dan koelt de lucht af. Er ontstaan wolken en neerslag. Dit is stuwingsregen.
Samenvatting door een scholier 1790 woorden 1 juni 2016 7,9 13 keer beoordeeld Vak Methode Aardrijkskunde BuiteNLand samenvatting Aardrijkskunde hoofdstuk 2: KLIMATEN 2.1 Klimaten Waardoor is het niet
Nadere informatieLeesboekje de seizoenen
Leesboekje de seizoenen Leesboekje De Seizoenen Pagina 1 Dit is de winter. Dit is de sneeuw. Dit is de hagel. Dit is de ijzel. Dit is het ijs. Dit is het donker. Dit is het licht. Dit is de kat. Dit is
Nadere informatieThema 5 Weer en klimaat
Naut samenvatting groep 7 Mijn Malmberg Thema 5 Weer en klimaat Samenvatting Wordt het warm vandaag? De stralen van de zon zorgen voor warmte op aarde. De zon geeft niet altijd dezelfde temperatuur. Doordat
Nadere informatieHerfstwerkboekje van
Herfstwerkboekje van Herfst werkboekje groep 5 1 De bladeren aan de bomen worden bruin en rood en vallen naar beneden, het is weer herfst! September wordt herfstmaand genoemd, dit omdat op 22 september
Nadere informatie7,5. Samenvatting door Anne 867 woorden 12 april keer beoordeeld. Aardrijkskunde. paragraaf 2. klimaten wereldwijd.
Samenvatting door Anne 867 woorden 12 april 2017 7,5 15 keer beoordeeld Vak Methode Aardrijkskunde BuiteNLand paragraaf 2 klimaten wereldwijd breedteligging: de afstand van een plaats tot de evenaar in
Nadere informatieSamenvatting NaSk Hoofdstuk 4
Samenvatting NaSk Hoofdstuk 4 Samenvatting door L. 1264 woorden 2 juli 2014 3,9 15 keer beoordeeld Vak NaSk 1 Warmtebronnen en brandstoffen. Warmtebronnen thuis en op school. Om iets te verwarmen heb je
Nadere informatieOpleiding tot HLSK-gids IJskennis en ijsbeoordeling IJSB-T2 IJs groot water. Wim Willemse Versie Oktober 2011
Opleiding tot HLSK-gids IJskennis en ijsbeoordeling IJSB-T2 IJs groot water Wim Willemse Versie 1.0-30 Oktober 2011 1 Inhoud Groot water zout ijs Effect van zout in het ijs Waarom lamellen aan de onderzijde
Nadere informatieinhoudsopgave voorwoord Blz. 2 inleiding Blz. 3 hoofdstukken Blz. 4 nawoord Blz. 11 bibliografie Blz. 12
Het weer Ruben 6B inhoudsopgave voorwoord Blz. 2 inleiding Blz. 3 hoofdstukken Blz. 4 Temperatuur blz. 4 De seizoenen blz. 5 Wind + windkracht blz. 6 Wolken blz. 7 Neerslag blz. 9 nawoord Blz. 11 bibliografie
Nadere informatieWoordenschat - memory Taal Actief groep 4 Thema 3 Les 1
Woordenschat - memory Taal Actief groep 4 Thema 3 Les 1 de berg Is een hoog stuk land. Soms ligt er sneeuw bovenop. de top Het hoogste stukje van de berg. Hoger kun je niet klimmen. de beek Dit is een
Nadere informatieNATUURIJS. Delfzijl, 29.12.08
NATUURIJS. Delfzijl, 29.12.08 Niet elk jaar kunnen de schaatsliefhebbers zich in de handen wrijven als de ijsvloer op hun favoriete watertje aangroeit en vervolgens sterk genoeg is om bereden te worden.
Nadere informatieNaam: VULKANEN. Vraag 1. Uit welke drie lagen bestaat de aarde? Vraag 2. Hoe dik is de aardkorst gemiddeld?
Naam: VULKANEN Voordat je begrijpt hoe vulkanen ontstaan, moet je eerst weten hoe de aarde in elkaar zit. De aarde is een bol die uit drie lagen bestaat. De binnenste laag is de kern. De temperatuur is
Nadere informatieSamenvatting NaSk Hoofdstuk 6: Stoffen en Moleculen
Samenvatting NaSk Hoofdstuk 6: Stoffen en Mol Samenvatting door een scholier 1296 woorden 9 november 2017 7,6 34 keer beoordeeld Vak Methode NaSk Natuur/scheikunde overal Paragraaf 6.1: stoffen herkennen
Nadere informatieKlimaten Verschillende klimaten - Tropisch klimaat - Droog klimaat - Gematigd klimaat - Landklimaat - Poolklimaat - Mediterraan klimaat - Subtropisch klimaat https://schooltv.nl/video/klimaatzones-van-de-wereld-waarom-zijn-er-verschillende-klimaatzones/
Nadere informatieNaam: Klas: PROEFWERK WARMTE HAVO
Naam: Klas: PROEFWERK WARMTE HAVO Opgave 1 Kees wil kaarsvet in een reageerbuis voorzichtig smelten. Hij houdt de reageerbuis daarom niet direct in de vlam, maar verwarmt de buis met kaarsvet in een stalen
Nadere informatieSamenvatting natuurkunde Recht evenredig verband =als de ene grootheid 2x zo groot wordt, is dat met de andere grootheid ook zo.
Samenvatting door K. 577 woorden 10 december 2012 7,8 4 keer beoordeeld Vak Methode Natuurkunde Nieuwe natuurkunde Samenvatting natuurkunde 1.1-1.7 1.1 Weersgrootheden Recht evenredig verband =als de ene
Nadere informatiePraktische opdracht ANW De zon en ons klimaat
Praktische opdracht ANW De zon en ons klimaat Praktische-opdracht door een scholier 1325 woorden 3 juni 2004 6,9 41 keer beoordeeld Vak ANW De zon en ons klimaat 1. a. Wat is een zonnevlek? Zonnevlekken
Nadere informatieEen verhaal uit het tijdschrift Handwerken zonder grenzen. ( 4/81 )
VILTEN Een verhaal uit het tijdschrift Handwerken zonder grenzen. ( 4/81 ) De GESCHIEDENIS: Het vilten of vervilten van wol is een heel oude techniek en was en is verspreid over de hele wereld. Er werd
Nadere informatieLesbrief Ontstaan van sneeuwvlokken
Lesbrief Ontstaan van sneeuwvlokken Sneeuwvlokken zijn een speciale kristalvorm van bevroren water. Ze worden gevormd in wolken. Wolken bestaan uit waterdamp. Bij lage temperatuur condenseert de waterdamp
Nadere informatieIJskennis groot/zout water. Wim Willemse Versie november 2014
IJskennis groot/zout water Wim Willemse Versie 1.1 2 november 2014 1 Inhoud Groot water zout ijs Effect van zout in het ijs Dichtheid ofwel effect op krimpen en uitzetten Lamellen aan de onderzijde Skiktning
Nadere informatieWerkblad Naut Thema 5: Weer en klimaat
Werkblad Naut Thema 5: Weer en klimaat 5.1 Wordt het warm vandaag Lees het verhaal Wat is het weer? Kijk naar de boom Kijk naar de muts en de wanten Wat denk jij? Is het koud? In de zomer is het warm In
Nadere informatieSamenvatting Natuurkunde hoofdstuk 4
Samenvatting Natuurkunde hoofdstuk 4 Samenvatting door Jel 1075 woorden 17 maart 2018 8 3 keer beoordeeld Vak Methode Natuurkunde Nova 1 Warmtebronnen en brandstoffen. Warmtebronnen thuis en op school.
Nadere informatieDe aardse atmosfeer. Robert Parson Associate Professor Department of Chemistry and Biochemistry University of Colorado
De aardse atmosfeer Robert Parson Associate Professor Department of Chemistry and Biochemistry University of Colorado Vertaling en tekstbewerking: Gjalt T.Prins Cdß, Universiteit Utrecht Inleiding De ozonlaag
Nadere informatie6. Luchtvochtigheid. rol bij het A g g r e g a t i e t o e s t a n d e n v a n w a t e r. 6.1 inleiding. 6.2 Aggregatietoestanden
6. Luchtvochtigheid 6.1 inleiding Vocht heeft een grote invloed op het weer zoals wij dat ervaren. Zaken als zicht, luchtvochtigheid, bewolking en neerslag worden er direct door bepaald. Afkoeling kan
Nadere informatieDit werkboekje maakt onderdeel uit van en
it werkboekje maakt onderdeel uit van http://winter.yurls.net en http://werkbladen.yurls.net et begin van de winter Vanaf 21 juni worden de dagen weer langzaam korter. e zomer duurt tot 22 of 23 september.
Nadere informatieEerste winter Engelum 2012
Begin pagina English page Engelum Geschiedenis Dorpsfoto's Kerkklokken Bewoners Dorpsbelang AED info Verenigingen Jeugdclub De oude doos Woningaanbod Sponsors K.v.Sla Raak Museum Fietsroute Links Archief
Nadere informatieH4 weer totaal.notebook. December 13, 2013. dec 4 20:10. dec 12 10:50. dec 12 11:03. dec 15 15:01. Luchtdruk. Het Weer (hoofdstuk 4)
Het Weer (hoofdstuk 4) Luchtdruk Om te begrijpen wat voor weer het is en ook wat voor weer er komt zijn een paar dingen belangrijk Luchtdruk windsnelheid en windrichting temperatuur luchtvochtigheid dec
Nadere informatieEen les met WOW - Temperatuur
Een les met WOW - Temperatuur Weather Observations Website VMBO WOW handleiding 1 Colofon Deze handleiding is gemaakt door het Koninklijk Nederlands Aardrijkskundig Genootschap (KNAG) in opdracht van het
Nadere informatieLimburgs Landschap. natuurboekje van. winter 2011. Kinderbijlage_winter11.indd 1 05-11-11 14:3
Limburgs Landschap natuurboekje van winter 2011 Kinderbijlage_winter11.indd 1 05-11-11 14:3 Hoi! Wat voor winter krijgen we? Een kwakkelwinter met regen, natte sneeuw en af en toe een beetje vorst? Misschien
Nadere informatie1 Warmteleer. 3 Om m kg water T 0 C op te warmen heb je m T 4180 J nodig. 4180 4 Het symbool staat voor verandering.
1 Warmteleer. 1 De soortelijke warmte is de warmte die je moet toevoeren om 1 kg van een stof 1 0 C op te warmen. Deze warmte moet je ook weer afvoeren om 1 kg van die stof 1 0 C af te koelen. 2 Om 2 kg
Nadere informatieDe Noordzee HET ONTSTAAN
De Noordzee De Noordzee is de zee tussen Noorwegen, Groot-Brittannië, Frankrijk, België, Nederland, Duitsland en Denemarken. De Noordzee is een ondiepe (30-200 m) randzee van de Atlantische oceaan met
Nadere informatieBeton in de winter B ETONKWALITEIT MAAK JE MET ELKAAR 5 C 0 C WEERFASEN GEMIDDELDE TEMPERATUUR PER ETMAAL HOE TE HANDELEN.
Beton in de winter WEERFASEN GEMIDDELDE TEMPERATUUR PER ETMAAL HOE TE HANDELEN 5 C of hoger Niet meer dan 1 graad vorst (zie fase 2) NIKS AAN DE HAND, LEKKER DOORWERKEN. Tussen 0 C en 5 C Niet meer dan
Nadere informatieEen les met WOW - Temperatuur
Een les met WOW - Temperatuur Weather Observations Website HAVO - VWO WOW handleiding 1 Colofon Deze les is gemaakt door het Koninklijk Nederlands Aardrijkskundig Genootschap (KNAG) in opdracht van het
Nadere informatieTechnische fiche van een snowboard
Technische fiche van een snowboard Er zijn tegenwoordig heel wat verschillende typen boards op de markt en elke fabrikant heeft weer zijn eigen fancy namen voor bepaalde technische features. Hoe zit een
Nadere informatieSamenvatting Natuurkunde Hoofdstuk 3
Samenvatting Natuurkunde Hoofdstuk 3 Samenvatting door een scholier 2821 woorden 5 februari 2011 6,3 57 keer beoordeeld Vak Methode Natuurkunde Nova Samenvatting hoofdstuk 3 1 t/m 5 + 7 1 - Water komt
Nadere informatieRichting de winter en in de winter worden veel vragen gesteld over het gebruik van kunstgrasvelden onder winterse omstandigheden.
Kunstgrasvelden in de winter Richting de winter en in de winter worden veel vragen gesteld over het gebruik van kunstgrasvelden onder winterse omstandigheden. Kunstgras en vorst Het bespelen van (semi)-zandkunstgrasvelden
Nadere informatieInfofolder: Veiligheid op het ijs
Infofolder: Veiligheid op het ijs Veiligheid op het ijs Inleiding Zodra sloten en vijvers dichtgevroren zijn, wil men spelen en schaatsen op het ijs, vaak zonder zich hierbij af te vragen of het ijs al
Nadere informatieAuditieve oefeningen over het weer
Auditieve oefeningen over het weer Boek van de week: 1; Boris en de paraplu 2; Het weer 3; 4; Auditieve synthese (Henk Hak en Piet Plak) Lettergrepen samenvoegen tot een woord Letters samenvoegen tot een
Nadere informatieFysische modellen De Aarde zonder en met atmosfeer
Fysische modellen De Aarde zonder en met atmosfeer J. Kortland Cdb, Universiteit Utrecht Inleiding Bij het ontwerpen van een computermodel van de broeikas Aarde maak je gebruik van fysische modellen. Deze
Nadere informatieClimateBooster Handleiding
ClimateBooster Handleiding Meer comfort met minder energie. Inleiding Energie besparen Met de ClimateBooster kunt u de aanvoertemperatuur van uw verwarmingsinstallatie verlagen en bespaart u ca. 10% energie
Nadere informatieSamenvatting Aardrijkskunde Hoofdstuk 2
Samenvatting Aardrijkskunde Hoofdstuk 2 Samenvatting door een scholier 122 woorden 17 juni 2016 6, 75 keer beoordeeld Vak Methode Aardrijkskunde Humboldt Samenvatting aardrijkskunde H2 2.1 Het weer: beschrijft
Nadere informatieHandleiding Comfort Mat
Handleiding Comfort Mat Het toppunt van comfort. Het toppunt van eenvoud. Elektrische vloerverwarming Inleiding In deze handleiding van de elektrische vloerverwarming beschrijven wij stapsgewijs waar u
Nadere informatieAardrijkskunde samenvatting H2: Klimaat: is een beschrijving van het gemiddelde weer over een periode van 30 jaar.
Samenvatting door S. 1016 woorden 28 februari 2016 6,2 47 keer beoordeeld Vak Methode Aardrijkskunde BuiteNLand Aardrijkskunde samenvatting H2: Nadeel tropische klimaten: het vocht, en de insecten/ziektes.
Nadere informatieWinterboek. Met filmpjes, werkblad en puzzels. Groep 3/4. uitgave januari 2013
Winterboek uitgave januari 2013 Met filmpjes, werkblad en puzzels Groep 3/4 inhoud blz. Winter 3 1. Slaap 4 2. Glad 5 3. Geheime plekjes 6 4. Dikke jas 7 5. Dikke vacht 8 6. Vogels voeren 9 7. Broeden
Nadere informatieWoordenschat blok 03 gr4 Les 1 De bodem: de grond waarin planten kunnen groeien. De duinen: heuvels van zand langs de zee. De plant: een stengel met
Woordenschat blok 03 gr4 Les 1 De bodem: de grond waarin planten kunnen groeien. De duinen: heuvels van zand langs de zee. De plant: een stengel met bladeren die groeit. De rots: een heel grote steen op
Nadere informatieIndien er bij 2 objecten sprake is van een temperatuurverschil, is er sprake van warmteoverdracht.
Indien er bij 2 objecten sprake is van een temperatuurverschil, is er sprake van warmteoverdracht. Indien er bij 2 objecten sprake is van een temperatuurverschil, is er sprake van warmteoverdracht. Warmteoverdracht
Nadere informatieDe vijverkalender. In januari heeft de vijver niet veel aandacht nodig. Enkele punten van aandacht zijn:
De vijverkalender Hovenier Roel Zuidema biedt u advies en tips voor u vijver. Welke taken en welk onderhoud kunt u het best in bepaalde perioden uitvoeren? Vijver in januari In januari heeft de vijver
Nadere informatieKlimaatverandering en de landschapszones in het hooggebergte
Plus Casequest 2 Klimaatverandering en de landschapszones in het hooggebergte 1/5 Inleiding Van de evenaar naar de polen vinden we aan het aardoppervlak een opeenvolging van landschapszones. Opeenvolgend
Nadere informatieHoe kom je aan zand 4
Hoofstukindeling Voorwoord 2 Soorten zand 3 Hoe kom je aan zand 4 Wat kan je allemaal met zand 5 Wat voor bedrijven leveren zand 6 Zand handel 7 Nawoord 8 Voorwoord Zand is een middel wat over de hele
Nadere informatieEr zijn echter een paar eigenschappen die alle ijskristallen gemeen hebben: 1. Ze zijn allemaal zeszijdig, ofwel hebben ze allemaal zes takken.
Het ontstaan van ijs of sneeuwkristallen in een notendop. Zoals je weet bestaat onze aarde voor twee derde uit water. Water verdampt. In de lucht zweven vele stofdeeltjes. De waterdamp gaat om die stofdeeltjes
Nadere informatieinhoud blz. 1. Donker 3 2. Dikke jas 4 3. Het vriest 5 4. Sneeuw 6 5, Dieren in de winter 8 6. Bomen Winterkost Beweeg 12 9.
Winter inhoud blz. 1. Donker 3 2. Dikke jas 4 3. Het vriest 5 4. Sneeuw 6 5, Dieren in de winter 8 6. Bomen 10 7. Winterkost 11 8. Beweeg 12 9. Filmpjes 13 Pluskaarten 14 Bronnen en foto s 16 Colofon en
Nadere informatieinhoud Deze buurt is niet meer wat het geweest is,
De Noordpool BRRRRR inhoud 1. Inleiding 3 2. Twee Noordpolen 4 3. Landen rond de Noordpool 5 4. Krimpen 6 5. Het Behouden Huis 7 6. De Noordpool bereikt 8 7. Dag en nacht 9 8 Het weer 10 9. Dieren 11 10.
Nadere informatieWeer en klimaat. CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie.
Auteur VO-content Laatst gewijzigd Licentie Webadres 16 December 2016 CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie http://maken.wikiwijs.nl/87209 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijs Maken van Kennisnet.
Nadere informatieHandleiding PVC-trapleuningprofielen. Installatie instructies Afwerking
Handleiding PVC-trapleuningprofielen Installatie instructies Afwerking Installatie instructies De hoogwaardige PVC-trapleuningprofielen van Rubbermagazijn zijn gemaakt van thermoplastisch materiaal. Hierdoor
Nadere informatiePHLILIPS HR2304/70. Gebruiksaanwijzing
PHLILIPS HR2304/70 Gebruiksaanwijzing HR2304 1 24 Nederlands Inleiding Gefeliciteerd met uw aankoop en welkom bij Philips! Als u volledig wilt profiteren van de ondersteuning die Philips biedt, registreer
Nadere informatieWerkblad:weersverwachtingen
Weersverwachtingen Radio, tv en internet geven elke dag de weersverwachting. Maar hoe maken weerdeskundigen deze verwachting, en kun je dat niet zelf ook? Je meet een aantal weergegevens en maakt zelf
Nadere informatie6.1 Voortplanting en weerkaatsing van licht
Uitwerkingen opgaven hoofdstuk 6 6.1 Voortplanting en weerkaatsing van licht Opgave 1 Opgave 2 Bij diffuse terugkaatsing wordt opvallend licht in alle mogelijke richtingen teruggekaatst, zelfs als de opvallende
Nadere informatieklas 3 beeldende vormgeving buitentekenen
ZOEKEN Weet jij wat een zoeker is? Hierboven is er een getekend. Hij wordt gebruikt bij het zoeken naar een geschikt gedeelte om te tekenen. Zo n zoeker heeft brede randen en geeft je als het ware een
Nadere informatieHet soort weer dat een land tijdens een lange periode heeft. Gebied in de wereld waar het klimaat overal hetzelfde is.
Meander Samenvatting groep 6 Thema 4 Streken en klimaten Samenvatting Klimaatgebieden De aarde kun je verdelen in gebieden met verschillende klimaten. Nederland heeft een zeeklimaat. Dat is een gematigd
Nadere informatieHoutaantasting onder water -stopt het ooit-
Houtaantasting onder water - stopt het ooit - René Klaassen 17 januari 2012 7 de nationale houten heipalendag Inleiding-1, tekst Beste mensen, Op de nationale houten heipalendag is houtaantasting natuurlijk
Nadere informatieHieronder volgt eerst een beschrijving van de uitvoering van de zes verschillende veiligheidsoefeningen. De zes oefeningen zijn:
Veiligheidsoefeningen op het ijs Hieronder volgt eerst een beschrijving van de uitvoering van de zes verschillende veiligheidsoefeningen. De zes oefeningen zijn: 1. Kennen van en oefenen met de signalen
Nadere informatie2 Bemesting 44 2.1 Meststoffen 44 2.2 Soorten meststoffen 46 2.3 Grondonderzoek 49 2.4 Mestwetgeving 49
Inhoud Voorwoord 5 Inleiding 6 1 Bodem en grond 9 1.1 Grond, bodem en grondsoorten 9 1.2 Eigenschappen van grond 20 1.3 Problemen met de grond 23 1.4 Verbeteren van landbouwgronden 30 1.5 Transport van
Nadere informatieHandleiding Model van de waterkringloop 185405
Handleiding Model van de waterkringloop 185405 Inleiding Onze watervoorziening houdt verband met een totale reeks van gebeurtenissen vaak beschreven als de waterkringloop. In deze context wordt het woord
Nadere informatieUiteraard moet je dit bovenstaande simpele ijsgroeimodel nuanceren, want er zijn nogal wat uitzonderingen. De belangrijkste zijn:
IJsgroeimodel door Jan Oude Voshaar, Wageningen, winter 2017 Al sinds mijn 12 e probeerde ik in elke vorstperiode te voorspellen wanneer het natuurijs dik genoeg zou zijn om erop te schaatsen. Ik woonde
Nadere informatieLes 1. de top. De berg. Het dal. De beek
Les 1 De beek: De berg: De top: Het dal: De kust: De duin: Het zand: De woestijn: Het oerwoud: Een beek is een smal riviertje. Een beek is niet diep. Een beek stroomt van de berg af naar beneden. Een berg
Nadere informatiezaaien in zaaibakken zaaibakken maken voor binnen op warmte in maart en voor buiten in april
zaaien in zaaibakken zaaibakken maken voor binnen op warmte in maart en voor buiten in april benodigdheden: - potgrond zonder klontjes, grof zand - schone emmer - schone zaaibak van b.v. piepschuim of
Nadere informatieDe massadichtheid, dichtheid of soortelijke massa van een stof is de massa die aanwezig is in een bepaald
Hieronder wordt uitgelegd wat massadichtheid betekent. De massadichtheid, dichtheid of soortelijke massa van een stof is de massa die aanwezig is in een bepaald volume. De massadichtheid is dus bijvoorbeeld
Nadere informatieUiteraard moet je dit bovenstaande simpele ijsgroeimodel nuanceren, want er zijn nogal wat uitzonderingen. De belangrijkste zijn:
IJsgroeimodel door Jan Oude Voshaar, Wageningen, 28 januari 2017 Al sinds mijn 12 e probeerde ik in elke vorstperiode te voorspellen wanneer het natuurijs dik genoeg zou zijn om erop te schaatsen. Ik woonde
Nadere informatieGroene tomaten rijp maken
Groene tomaten rijp maken Is het het einde van het seizoen en heb je nog wat onrijpe, groene tomaten aan je plant zitten? Hier zijn wat simpele suggesties om ze rijp te maken, waarbij je gebruik maakt
Nadere informatieSteen-0-loog aan de Maas. middenbouw
Steen-0-loog aan de Maas middenbouw Ontstaan van het Maasdal Opdr.1. In de koude tijd is de bodem bevroren. De Maas stroomt over de harde bodem en maakt veel zijtakken en laat overal grind achter. Teken
Nadere informatieSpreekbeurten.info Spreekbeurten en Werkstukken
Het Weer 1. Wolken Als je vaak naar buiten kijkt zie je soms wolken. Aan dan vraag jij je soms wel eens af wat er allemaal in een wolk zit. Nou ik zal eens uitleggen hoe een wolk in elkaar zit. Een wolk
Nadere informatieArcheologie Conserveringstechnieken
Archeologie Conserveringstechnieken Jurgen Galicia - Galicia Technical Diving 01. ALGEMENE REGELS: - het voorwerp onmiddellijk in zout of zoet water leggen - nooit iets laten drogen in de zon - nooit iets
Nadere informatieVoorzichtig op weg Afsluiting 2011/2012
Voorzichtig op weg Afsluiting 2011/2012 Rob Mulders 21 april 2012 Met dank aan alle makers van de foto s voor het gebruik ervan Indeling Statistieken Veiligheid Toekomst Statistieken Aantal deelnemers
Nadere informatieModule: Vochtbalans van de kas
Module: Vochtbalans van de kas Drie kasbalansen: energiebalans (evenwicht tussen aanvoer en afvoer van energie) vochtbalans (evenwicht tussen aanvoer en afvoer van vocht) CO 2 -balans (evenwicht tussen
Nadere informatieweer: regen, wind, onweer en zon ander soort kleding aantrekt dat je het niet koud krijgt weer vaker voorkomen in bepaalde seizoenen
Seizoenen GROEP 1-2 11 75 minuten 1, 43, 51, 54 en 55 De leerling: weer: regen, wind, onweer en zon ander soort kleding aantrekt dat je het niet koud krijgt weer vaker voorkomen in bepaalde seizoenen kleding
Nadere informatieAllemaal water Oppervlakte water: Water in sloten, rivieren, meren, zeeën en oceanen.
Module 5: Basisstof 1: Een dag met water Allemaal water Oppervlakte water: Water in sloten, rivieren, meren, zeeën en oceanen. Grondwater: water diep in de grond. Zoet: Oppervlakte water zoet. Zout: Oppervlakte
Nadere informatieOpen Water Diver DUIKOMGEVING
Open Water Diver DUIKOMGEVING DUIKOMGEVING Omstandigheden (Temperatuur, Zicht, Stroming, Bodemsamenstelling, Onderwaterleven, Zonlicht) Zoet water en zout water Duiken in zee (getijden) OMSTANDIGHEDEN
Nadere informatieLente. Zomer. Winter. Herfst. Winter
Lente Winter Winter Zomer Herfst Goedemorgen, Beertje, het is tijd om op te staan. Je moet naar school. Maar kijk eerst maar eens naar buiten, want het sneeuwt, zegt Moeder Beer. Beertje springt uit bed
Nadere informatieZeer duurzame houtbescherming
Zeer duurzame houtbescherming JAAR Unieke warmtereflecterende houtbescherming met koeleffect waarbij de warmte en schadelijke infrarode straling (IR) van de zon gereflecteerd worden Lees alles over COOLINGPAINT
Nadere informatieSamenvatting Natuurkunde Hoofdstuk 3 Materialen
Samenvatting Natuurkunde Hoofdstuk 3 Materi Samenvatting door een scholier 1210 woorden 6 april 2015 6,9 35 keer beoordeeld Vak Natuurkunde Hoofdstuk 3: Materi Eigenschappen van moleculen: -Ze verschillen
Nadere informatieinh oud Huid en haar 1. De huid in lagen 2. Nieuwe huid 3. De huid in kleurtjes 4. Voelen met je huid 5. Zweet 6. Haartjes en kippenvel 7.
Huid en haar inhoud Huid en haar 3 1. De huid in lagen 4 2. Nieuwe huid 5 3. De huid in kleurtjes 6 4. Voelen met je huid 7 5. Zweet 8 6. Haartjes en kippenvel 9 7. Littekens 10 8. Huid en haarweetjes
Nadere informatieEen les met WOW - Neerslag
Een les met WOW - Neerslag Weather Observations Website HAVO - VWO WOW handleiding 1 Colofon Deze handleiding is gemaakt door het Koninklijk Nederlands Aardrijkskundig Genootschap (KNAG) in opdracht van
Nadere informatieZeespiegelstijging door klimaatverandering
Zeespiegelstijging door klimaatverandering Wat weten we? En wat kunnen we verwachten? De stemming in de media Zeespiegel bij Nederlandse kust vorig jaar hoger dan ooit (NOS) Zeespiegel stijgt steeds sneller
Nadere informatieWerkblad Waterrapport 1 - Kleur van het water
Werkblad Waterrapport - Kleur van het water Water in sloten, plassen, meren en rivieren kan allerlei verschillende kleuren hebben door de stoffen die erin opgelost zijn. Meestal betekent helder en lichtgekleurd
Nadere informatieatfolix.com atfolix FX-CURVED EENVOUDIG NAT TE INSTALLEREN V facebook.de/atfolix youtube.com/atfolix
atfolix.com atfolix FX-CURVED EENVOUDIG NAT TE INSTALLEREN facebook.de/atfolix youtube.com/atfolix V 2017.22.08 TIPS EN TRUCS DIT PRODUCT IS VOORZIEN VAN EEN TRANSPORTBESCHERMFOLIE. DEZE FOLIE! KAN GEKLEURD
Nadere informatie