Aromatherapie, meer dan alleen maar therapie. Een weg doorheen WZC Home t Hoge.

Transcriptie

1 Aromatherapie, meer dan alleen maar therapie. Een weg doorheen WZC Home t Hoge. Studiegebied Gezondheidszorg Opleiding Bachelor in de Ergotherapie Academiejaar Promotor De heer Jean - Marc Mullie Mevrouw Siska Vandemaele Student Sarah Ver Eecke

2

3 Aromatherapie, meer dan alleen maar therapie. Een weg doorheen WZC Home t Hoge. Studiegebied Gezondheidszorg Opleiding Bachelor in de Ergotherapie Academiejaar Promotor De heer Jean - Marc Mullie Mevrouw Siska Vandemaele Student Sarah Ver Eecke

4 WOORD VOORAF Voor de realisatie van mijn bachelorproef zijn er heel wat mensen die mij geholpen hebben. Ik wil hen graag bedanken voor de medewerking, de steun en de begeleiding die ze mij aanboden. Eerst zou ik de directie van WZC Home t Hoge willen bedanken omdat zij mij de mogelijkheid aanbood om mijn bachelorproef daar uit te werken. Graag wil ik het ergo-team van WZC Home t Hoge bedanken; dank aan Stefanie Deweer, Justine Vanhee en Nena Verleyen voor hun steun en tips. Evenzo wil ik Griet Rysman danken voor de hulp die zij mij aanbood. Ze is gespecialiseerd in aromatherapie en heeft me specifiek geholpen bij de praktische uitwerking. Ik wil ook een dankwoord uitbrengen voor Mevr. Joke Vanthuyne die me haar cursus aromatherapie in de zorgsector heeft gegeven en waaruit ik veel informatie heb kunnen putten. Voor mijn externe promotor, Dhr. Jean-Marc Mullie, en mijn interne promotor, Mevr. Siska Vandemaele wil ik ook een dankwoord uitbrengen. Dankzij de goede samenwerking, hun tips, steun en feedback kon ik mijn bachelorproef tot een goed einde brengen. Ook de bewoners en het personeel van WZC Home t Hoge wil ik bedanken voor de goede samenwerking en de leuke tijd die ze mij bezorgden. Verder wil ik alle mensen bedanken die mijn scriptie hebben gelezen en verbeteringen en tips hebben aangebracht. Bedankt, Sarah

5 SAMENVATTING Tijdens mijn Bachelorproefstage in WZC Home t Hoge heb ik geprobeerd om aromatherapie op een zo eenvoudig mogelijke manier te optimaliseren naar de medewerkers toe. Aan de hand van steekkaarten en een vorming die op twee verschillende data doorging, heb ik geprobeerd om de medewerkers zoveel mogelijk nuttige en bruikbare info te verschaffen omtrent aromatherapie die nodig is in een WZC. Ook de ervaringen en het effect van aromatherapie wou ik in mijn praktijk weergeven. Aan de hand van zelf opgestelde evaluatiefiches voor de bewoners en voor mezelf probeerde ik de ervaringen met aromatherapie bij bewoners te ontdekken. Ik heb vier bewoners gevolgd die elk een verschillende problematiek hadden waaraan ik heb gewerkt. Na elke sessie evalueerde ik met de bewoners hoe ze de sessie hadden ervaren. De bewoners konden telkens hun ervaringen evalueren aan de hand van een visueel analoge schaal Naast de individuele aromatherapiesessie heb ik ook nog namiddagen georganiseerd rond aromatherapie. Zo zorgde ik voor een verwennamiddag met aromatherapie, dan maakte ik met de bewoners een crème met etherische oliën en bracht ik aromatherapie in een activiteit waarbij de bewoners de geuren van de oliën moesten raden. Het effect van aromatherapie heb ik gedurende mijn stage ook onderzocht. Zo kwam ik bij twee van de vier volgbewoners tot een goed resultaat. Ook via het opzoeken van onderzoeken rond aromatherapie kwam ik meer te weten. Ik heb uit deze stage kunnen besluiten dat aromatherapie zeer zinvol is bij ouderen. Zowel dementerende als niet-dementerende ouderen kunnen ervan genieten. Aromatherapie is belangrijk in die zin dat het bij de ouderen niet alleen ontspanning biedt, maar ook vaak zijn werking aantoont.

6 INHOUDSOPGAVE Woord vooraf... 4 Samenvatting... 5 Inhoudsopgave... 6 Verklarende woordenlijst... 9 Algemene inleiding Wat is aromatherapie? Inleiding Definitie van aromatherapie Definitie aromatische, etherische oliën De winning en fabricage van etherische oliën Stoomdistillatie Persing Enfleurage Extractie door middel van solventen Synthetische oliën CO 2 - extractie De algemene kernmerken van etherische, aromatische oliën Korte geschiedenis van de aromatherapie Het aankopen en bewaren van een etherische olie Het aankopen van een etherische olie Het bewaren van een etherische olie de werking van aromatherapie Via inhalatie Via de huid Via de neus Hoe gebruik je aromatherapie, etherische oliën Inleiding Test voor gebruik Atmosferische verspreiding Verstuiven en verdampen van etherische oliën Het inhaleren van dampen van etherische oliën Dermatologisch gebruik Aromatische relaxatie baden Massage met etherische oliën... 27

7 3.4.3 Topisch gebruik door middel van kompressen en zalven Inname Orale en sublinguale(10) opname Voeding Korte voorstelling WZC Home T Hoge Hoe ervaren medewerkers van WZC Home t Hoge het gebruik van aromatherapie? Inleiding Uitdieping van de vragenlijst Korte presentatie van de meest gebruikte oliën in WZC Home t Hoge Een optimalisatie voor het gebruik van aromatherapie bij de verschillende medewerkers Ergotherapie Kinesitherapie Verpleging en verzorging Korte bespreking van de bewoners uit WZC Home T Hoge Praktijk tijdens de stageperiode Inleiding Dagverloop van de ergotherapie Praktische voorbereidingen Voorstelling van de volgbewoners Inleiding Volgbewoner 1: Sylvie Anamnese Huidige situatie Probleemdefiniëring, gebruikte olie en doelstellingen Therapieplanning en therapie-uitvoering Evaluatie van de praktijk Besluit Volgbewoner 2: Georgette Anamnese Huidige situatie Probleemdefiniëring, gebruikte olie en doelstellingen Therapieplanning en therapie-uitvoering Evaluatie van de praktijk Besluit Volgbewoner 3: Marie Anamnese... 62

8 7.2.4 Huidige situatie Probleemdefiniëring, gebruikte olie en doelstellingen Therapieplanning en therapie-uitvoering Evaluatie van de praktijk Besluit Volgbewoner 4: Maurice Anamnese Huidige situatie Probleemdefiniëring, gebruikte olie en doelstellingen Therapieplanning en therapie-uitvoering Evaluatie van de praktijk Besluit Het effect van aromatherapie De vorming en steekkaarten voor de medewerkers Algemeen besluit Bijlagenlijst Bijlage 1: De Sjankara draagolies Bijlage 2: Vragenlijst voor de medewerkers Bijlage 3: Evaluatiefiche voor de bewoner Bijlage 4: Evaluatiefiche voor de medewerker Bijlage 5: Powerpointweergave van de vorming Lijst van figuren Literatuurlijst Boeken Internet Folder Wetenschappelijke artikels

9 VERKLARENDE WOORDENLIJST De woorden die in deze lijst worden verklaard, vindt u terug in de scriptie. Zie bijbehorend nummer, tussen haakjes. 1) Holistische benadering (p.11) : een benadering waarbij zowel naar lichaam als geest wordt omgekeken. 2) Archetype (p.11): een persoon geeft de voorkeur aan een archetype van een bepaalde olie omdat deze zich daar het beste bij voelt. Bijvoorbeeld citroen: deze personen zijn jonge, frisse persoonlijkheden, een krachtige energieke persoon, zeer positief ingesteld, 3) Een essence (p.12): een essence is een substantie die wordt geproduceerd in de speciale kliercellen die zich bevinden in de bladeren, bloemen, de schors of de wortels, of in het vruchtvlees of de schil, vaak net onder het oppervlak. Deze essences worden dan in de cellen opgeslagen en worden pas een etherische olie na distillatie. 4) Decanteren (p.13): het afgieten van een vloeistof nadat de vaste stof in de vloeistof bezonken is. 5) Hydraulische persen (p.13): een pers waarbij de benodigde kracht wordt geleverd door de druk van een vloeistof. 6) Extraheren (p.13): een aftreksel of uittreksel maken van een vloeistof, een vloeistof scheiden. 7) Infusie (p.15): kruidengeneesmiddel dat wordt bereid door het plantenmateriaal in water te laten weken. 8) Ionisator (p.23): een `ionisator` of ionizer is een apparaat dat moleculen ioniseert, wat wil zeggen op deeltjes een elektrische lading aanbrengen. Over het algemeen wordt met een ionisator een apparaat bedoeld dat bijvoorbeeld in huis gebruikt kan worden, en het aantal stofdeeltjes in de lucht vermindert. Het principe wordt ook gebruikt bij het reinigen van een uitlaat. 9) Ultrasoontechnologie (p.23): onder ultrasoontechnologie begrijpt men geluidsgolven. Ultrasonen zijn trillingen die worden voortgebracht met een frequentie hoger dan 20 khz en zijn dus niet meer waarneembaar met het oor. 10) Sublinguale opname (p.29): opname van etherische oliën onder de tong. 11) Systolisch (p.76): samentrekking van de hartkamers. 12) Diastolisch (p.76): een verslapping van het hart en de bloedvaten. 13) Agitatie (p76): zenuwachtige gemoedstoestand, opgewondenheid.

10 ALGEMENE INLEIDING Als laatstejaarsstudente ergotherapie Wellnesscoaching aan de Hogeschool West- Vlaanderen departement Renaat De Rudderlaan te Kortrijk kreeg ik de kans om mijn bachelorproef uit te werken. Omdat ik het keuzetraject Wellnesscoaching volg, was het dan ook vanzelfsprekend dat ik een bachelorproef zou uitwerken rond het thema Wellness. Het was moeilijk om een keuze te maken omdat alles rond Wellness erg interessant is en ook nog in haar kinderschoenen staat. Via school konden we een lijst inkijken met stageplaatsen die openstonden voor het uitwerken van een bachelorproef. WZC Home t Hoge stelde een onderwerp voor rond aromatherapie en dit sprak mij meteen aan. Via school hadden wij enkele lessen aromatherapie gekregen, maar onvoldoende voor mij. Uit interesse wilde ik meer te weten komen over aromatherapie. Dit voorstel was de ideale kans om mij in de aromatherapie te verdiepen. Zowel het WZC Home t Hoge als mezelf hebben een grote interesse voor aromatherapie en beiden waren we benieuwd naar de ervaringen van de bewoners. Dit was voor mij een perfecte manier om dit te achterhalen. Aromatherapie is een onderwerp dat heel vaak aan bod komt, maar op een weinig correcte wordt gebruikt. Dit was dan ook de ideale kans om de bestaande aromatherapiewerking te optimaliseren in WZC Home t Hoge. Allereerst wordt er beschreven hoe aromatherapie werkt en op welke verschillende manieren het kan gebruikt worden. Daarvoor heb ik gebruik gemaakt van een aantal boeken. Ook via het internet vond ik heel wat interessante informatie, alsook in de cursus van Joke Vanthuyne. Zij geeft cursussen over aromatherapie in de zorgsector. Daarna komen de ervaringen van de medewerkers en de optimalisatie voor hen aan bod. Daarvoor heb ik gebruik gemaakt van een zelfopgestelde vragenlijst en eveneens van literatuur om de optimalisatie via een PowerPoint op te stellen. Tijdens de stage heb ik gezorgd voor een vorming voor de medewerkers en een handleiding voor aromatherapie opgesteld aan de hand van steekkaarten. Ook ben ik de ervaringen van enkele bewoners nagegaan door aromasessies aan te bieden. Tot slot wordt er een algemeen besluit weergegeven waarin wordt afgewogen wat aromatherapie bij een mens teweegbrengt. Veel leesgenot, Sarah

11 11 1 WAT IS AROMATHERAPIE? 1.1 Inleiding In het eerste deel van mijn scriptie wordt er een omschrijving gegeven van wat aromatherapie is. Vervolgens wordt uitleg gegeven inzake de werking, de winning, de kenmerken en het gebruik van een aromatische olie. 1.2 Definitie van aromatherapie Aromatherapie is een tak uit de kruidengeneeskunde die bestaat uit twee Griekse woorden. Enerzijds heb je aroma, wat duidt op een aangename geur, en anderzijds therapia, wat duidt op een behandeling of verzorging van het lichaam. Zo kunnen we spreken van een behandeling die een lichamelijke of geestelijke aandoening ondersteunt of verzorgt, een behandeling met geuren. Aromatherapie is een therapie met een holistische benadering(1) die gebruik maakt van etherische oliën met elk hun specifieke therapeutische werking. Aromatherapie wordt ook een complementaire therapie genoemd. Wanneer men spreekt van complementaire therapie wordt de aromatherapie als een aanvulling bij de medicatie gebruikt. 1.3 Definitie aromatische, etherische oliën De geuren die worden gebruikt, zijn essentiële of etherische oliën, afhankelijk of de olie wordt verkregen door persing of distillatie. Wanneer een olie verkregen wordt door persing spreken we van een essentiële olie. Wanneer een olie verkregen wordt door distillatie spreken we van een etherische olie. Essentiële en etherische oliën zijn oliën die onttrokken worden aan planten. Etherische oliën kunnen gewonnen worden uit de wortel, het zaad of uit de bloem van de plant en kennen naargelang de manier van winning een andere samenstelling. Er bestaan heel wat verschillende soorten etherische oliën en allemaal hebben ze hun specifieke werking. Ze kunnen ingedeeld worden in drie categorieën. 1) De basisgeuren: deze geuren zijn centerend, verdiepen de ademhaling en verhelderen de gedachten. Vb: houten en harsen: vetiver, benzoë, patchouli, sandelhout, 2) De middengeuren: deze geuren hebben een open en wijd karakter, zijn rustgevend en ontspannend en herstellen het psychisch evenwicht. Vb: ylang ylang, lavendel, jeneverbes, roos, kamille, 3) De topgeuren: deze geuren zijn het meest stimulerend, verkoelend, verhelderend en bevorderen de concentratie. Vb: citroen, pepermunt, tea tree, rozemarijn, bergamot, Ook elke etherische olie bezit een archetype(2), elke olie is werkzaam bij een specifieke problematiek of aandoening.

12 De winning en fabricage van etherische oliën Uit de natuurlijke stof die in planten voorkomt, produceert men een essence(3) en via distillatie wordt dan een etherische olie bekomen. Oliën kunnen gewonnen worden uit de wortel, het zaad of uit de bloem van de plant. Dit gebeurt aan de hand van verschillende methodes. De kwaliteit die je bekomt, is sterk afhankelijk van de methode die je gebruikt. Er bestaan zes methodes waarvan twee, namelijk stoomdistillatie en persing, het meest geschikt zijn voor therapeutisch gebruik. Andere methodes zoals enfleurage, extractie door middel van solventen, synthetische oliën en CO 2 extractie komen minder vaak aan bod. Hieronder worden de verschillende methodes verduidelijkt Stoomdistillatie Bij stoomdistillatie wordt het plantenmateriaal op een rooster boven kokend water gelegd. Door het kokend water verschijnt er hete stoom die onder druk de planten doordringt. Hierdoor worden etherische oliën vrijgemaakt en meegenomen door de stoom. De stoom met de aanwezige etherische oliën wordt in een scheidtrechter of Florentijnse vaas gescheiden van het water. Ook het water kan nog worden gebruikt als bloemenwater. Bloemenwater bezit een aangename geur maar heeft niet de werking van een etherische olie. Bloemenwater kan gebruikt worden om aan te brengen op bv. het lichaam zodat het lichaam aangenaam geurt. Figuur 1: Stoomdestillatie, een manier om de etherische olie te verkrijgen

13 Persing Persing kan enkel toegepast worden bij citrusvruchten en levert geen etherische oliën op, maar essences. Bijvoorbeeld: citroen, sinaasappel, Doordat de schil van de vrucht wordt geperst, verkrijg je een olie. Persing kan handmatig of mechanisch worden uitgevoerd. Bij handmatige persing worden de vruchten doormidden gesneden en wordt het vruchtvlees verwijderd. De schillen van de vrucht worden in warm water geweekt om ze zacht te maken. Daarna wordt de schil binnenstebuiten op een spons gelegd waardoor de aanwezige oliecellen kapotgaan. De olie die vrijkomt, wordt geabsorbeerd door de spons. De spons wordt daarna uitgeknepen waardoor de olie wordt opgevangen in een vat en gedecanteerd(4). Mechanische persing zorgt ervoor dat hele vruchten vanuit een vultrechter in een draaitrommel terechtkomen waarin scherpe punten aanwezig zijn die de schil verwijderen. Daarna wordt de essence uit de schil geperst via een hydraulische pers(5) Enfleurage Enfleurage wordt vooral gebruikt om etherische oliën uit bloemen te extraheren(6). Daarvoor wordt een glasplaat met een speciaal vervaardigde vette olie ingesmeerd. Om welke olie het gaat, is niet geweten. Het is als het ware een goed bewaard fabrieksgeheim. De olielaag die op de glasplaat werd aangebracht, wordt besprenkeld met bloemen. Na ongeveer 24 uur is de etherische olie opgenomen door de vette olie. Wanneer dit is gebeurd, worden de bloemen verwijderd en wordt er een nieuwe vetlaag aangebracht. Dit wordt tot zo n 70 maal herhaald. Daarna wordt de vette olie gewassen met een alcohol die verdampt. Als eindresultaat bekom je de etherische olie. Oliën die op deze manier gewonnen worden, zijn door de arbeidsintensieve techniek erg duur en daarom wordt deze methode niet zo vaak meer toegepast. Deze methode wordt vervangen door een nieuwe methode namelijk het extraheren door middel van solventen Extractie door middel van solventen Bij extractie door middel van solventen wordt het kruid samen met een oplosmiddel, bijvoorbeeld hexaan, benzeen, aceton, in een vat gedaan. In het vat lossen de etherische oliën op waardoor er een soort pasta ontstaat. De pasta bevat de etherische olie en plantenwas. Deze pasta wordt dan gewassen met alcohol zodat de plantenwas uit de pasta wordt gefilterd. Na verdamping van de alcohol blijft de etherische olie over. Deze methode heeft als groot voordeel dat de opbrengst van etherische olie erg groot is. Een ander voordeel is dat deze methode over de hele wereld wordt toegepast om oliën te verkrijgen die anders moeilijk te winnen zijn of omdat het rendement ervan veel hoger ligt. Aan deze methode zijn natuurlijk ook enkele nadelen verbonden. Zo kan er in het eindproduct nog een hoog gehalte aan oplosmiddelen aanwezig zijn, welke schadelijk zijn voor de gezondheid.

14 Synthetische oliën Het gebeurt erg vaak dat er van etherische oliën een synthetische namaakolie wordt vervaardigd. Het is erg belangrijk dat men waakzaam is voor deze olie, hij kan een gevaar betekenen voor de gezondheid. Het is onmogelijk om elke synthetische stof afzonderlijk te bespreken. Via het bekijken van de site: kan een beeld verkregen worden van de schadelijke effecten die elke synthetische stof afzonderlijk kan teweegbrengen voor de gezondheid. Alcohol bijvoorbeeld irriteert de huid en tast de natuurlijke beschermingslaag van de huid aan waardoor deze kwetsbaarder wordt voor virussen, bacteriën, schimmels en chemische stoffen CO 2 - extractie CO 2 - extractie wordt vooral door parfumeurs gebruikt door parfumeurs omdat de olie die ze met deze methode verkrijgen een erg fijne geur bevat. Bij deze methode wordt de koolstofdioxide onder hoge druk gebruikt; de druk van de koolstofdioxide kan tot 200 atmosfeer oplopen en de temperatuur kan tot 65 graden stijgen, om zo de etherische olie te extraheren. Deze methode is vrij nieuw en wordt daarom nog maar weinig gebruikt. 1.5 De algemene kernmerken van etherische, aromatische oliën Een etherische olie bevat naast zijn specifieke werking, die verder wordt besproken 1, ook heel wat algemene kenmerken. Zo zorgt ze voor een revitaliserende en stimulerende werking op het lichaam. De etherische oliën kunnen ook de ademhaling vergemakkelijken en bevorderen door verstuiving in de ruimte en door het binnendringen in het lichaam waardoor het de cel beïnvloedt. Doordat het in het lichaam binnendringt, stimuleert het de bloedsomloop. Het zorgt er ook voor dat ons lichaam antilichamen aanmaakt en zo ook microben aanvalt. Etherische oliën hebben niet alleen een stimulerende werking, maar kunnen ook evengoed een rustgevende en ontspannende werking bieden. Enkele voorbeelden van oliën met hun therapeutische werking: - Kalmerend, rustgevend, angst: lavendel, zoete sinaasappel - Klachten aan de luchtwegen: ravintsara, grove den - Opwekkend: citroen, pepermunt - Ontgeurend: pompelmoes, citroen - Schimmels: tea tree - Spieren en gewrichten: wintergreen, strobloem - Palliatief: cipres, roos - Huidverzorgend: rozenhout, ylang ylang 1 Zie hoofdstuk 2

15 Korte geschiedenis van de aromatherapie De geschiedenis van de aromatherapie kan ingedeeld worden in verschillende perioden. In de Oudheid werd al gebruik gemaakt van aromatherapie, meer bepaald van aromatische kruiden om het lichaam en de geest te reinigen, en te genezen. Er werd 5000 jaar geleden al gebruik gemaakt van distilleertoestellen. Dit werd aangegeven in Oosterse geschriften. In India worden etherische oliën al duizenden jaren gebruikt. Dit is een traditie die nooit verloren is gegaan. Er wordt nog steeds gebruik gemaakt van etherische oliën in India. Zo bestaan de tempels bijna volledig uit sandelhout, wat zorgt voor een aromatische sfeer in de tempel. Meer dan zesduizend jaar geleden werden in Egypte oliën uit aromatische planten geëxtraheerd door middel van infusie(7). De Egyptenaren gebruikten de etherische oliën eerst in de vorm van wierook, later werden de etherische oliën ook gebruikt voor massages en voor het balsemen van mummies. De oude Grieken gebruikten de aromatische stoffen in hun badhuizen en pasten aromatische oliën toe als een geneeskrachtig middel. Later ontleenden de Romeinen heel wat medische kennis aan de Grieken en verbeterden ze het gebruik van aromatische stoffen bij de persoonlijke verzorging en in de geneeskunde. Tijdens de Middeleeuwen werden kleren en lichamen niet vaak gewassen en werd er gebruik gemaakt van aromatische kruiden om over de grond te strooien en zo de stank te verminderen. Heel wat mensen droegen kleine aromatische kruidenbuiltjes met zich mee tegen besmettingen. In de 16 e eeuw was Paracelsus (arts, chirurg en alchemist) de eerste om actieve chemische stoffen uit planten te scheiden. In de 17 e eeuw schreef Nicholas Culpeper (arts, botanicus en kruidenkenner) zijn bekende boek Complete Herbal, waaruit nu nog vaak citaten worden gehaald. Tijdens de jaren 1920 raakte de Franse scheikundige, René Maurice Gatefossé, in de ban van de geneeskundige werking van essentiële oliën. Hij ontdekte dat lavendelolie een brandwond op zijn hand genas. Hij was het die voor het eerst de term aromatherapie vernoemde. Daarna heeft een Franse legerarts, Dr. Jean Valnet, het onderzoek voortgezet door essentiële oliën te gaan gebruiken bij soldaten die wonden hadden opgelopen tijdens hun strijd. Hij ging later de oliën ook gaan gebruiken in een psychiatrisch ziekenhuis. In 1964 publiceerde hij het boek Aromathérapie. In de jaren vijftig was er ene, Marguerite Maury, schoonheidsspecialiste van beroep, die in Groot Brittannië andere schoonheidsspecialisten aanleerde hoe ze essentiële oliën moesten gebruiken bij een massage. Vanaf toen werd duidelijk dat massages niet alleen dienden voor ontspanning, maar dat ze een meerwaarde betekenden in de paramedische gezondheidszorg. Maury probeerde door middel van onderzoek het effect van aromatherapie aan te tonen. Ze gaf lezingen in heel Europa en opende aromatherapieklinieken in Parijs, Zwitserland en Engeland. Haar werkt leeft nu nog verder in de moderne aromatherapie.

16 Het aankopen en bewaren van een etherische olie Het aankopen van een etherische olie Tegenwoordig kan een etherische olie overal aangekocht worden. In praktisch elke winkel worden etherische oliën aangeboden, wat niet betekent dat de kwaliteit evengoed is. Heel vaak worden etherische oliën erg goedkoop aangeboden en raken de mensen zo verleid om die aan te kopen, wat niet altijd betrouwbaar is. Het is daarom belangrijk dat de etherische olie aangekocht wordt bij een erkende leverancier. Het is ook belangrijk rekening te houden met bepaalde kwaliteitsgaranties vooraleer een olie wordt aangekocht. De kwaliteitsgaranties waaraan een etherische olie moet voldoen zijn de volgende: - De specifieke botanische variëteit moet vermeld zijn: de Latijnse naam van de plant moet zeker op de flesjes vermeld worden. - Het gebruikte plantendeel moet vermeld zijn: van welk plantendeel is de etherische olie afkomstig is. Bijvoorbeeld: afkomstig van de plant, ecologische teelt. - De chemische samenstelling moet vermeld worden: alcoholen, terpenen, - De bewaartijd moet op elk flesje vermeld worden. In het volgende punt wordt er meer uitleg gegeven omtrent het bewaringsproces Het bewaren van een etherische olie Het is erg belangrijk wanneer u een etherische olie aankoopt, dat u deze goed bewaart. Het is belangrijk dat een etherische olie in een donker gekleurd flesje wordt bewaard zodat deze niet wordt blootgesteld aan het zonlicht. Zo zou de kwaliteit en dus ook de werking van de etherische olie kunnen verzwakken of zelfs verloren gaan. Etherische oliën zijn ook erg vluchtig, waardoor het belangrijk is na het gebruik van de olie het flesje goed te sluiten. Een etherische olie wordt best het op een koele en donkere plaats bewaard zodat ze niet ranzig kan worden. Bepaalde oliën zoals citrussen, dennen en sparren zijn erg gevoelig en bewaren ook niet lang. Deze etherische oliën bewaren maximum 1 jaar. Het is dan ook erg belangrijk bij aankoop van een olie dat er goed wordt gelet op de bewaartijd.

17 17 2 DE WERKING VAN AROMATHERAPIE Aromatherapie werkt via een etherische olie. Een etherische olie is een vluchtige, olieachtige vloeistof die een sterke geur heeft en erg geconcentreerd is 2. Etherische oliën kunnen op verschillende manieren door ons lichaam opgenomen worden. Deze etherische oliën worden ofwel ingeademd via inhalatie of worden ze opgenomen door onze huid -meer bepaald door de poriën- en worden zo via onze bloedbaan naar alle delen van het lichaam vervoerd. Deze kunnen ook via de neus worden opgenomen, waardoor deze op hun beurt het limbisch systeem in onze hersenen stimuleert. 2.1 Via inhalatie Door middel van inhalatie komen de etherische oliën; meer bepaald de oliemoleculen in de longen terecht. Eénmaal in de longen aanwezig, zorgen de longblaasjes ervoor dat die oliemoleculen in de haarvaten van de bloedsomloop terechtkomen waar ze dan door het bloed worden opgenomen. 2.2 Via de huid Onze lichaamsmassa bestaat voor 12% uit huid en één van de belangrijkste functies van de huid is ervoor te zorgen dat er zo weinig mogelijk vreemde deeltjes het lichaam binnendringen. Er kunnen microscopisch kleine deeltjes door ons lichaam worden opgenomen, zeker als ze net zoals etherische oliën oplosbaar zijn in vet. Wanneer er een etherische olie op de huid wordt aangebracht, zijn het de oliemoleculen met de inhoudsstoffen die binnendringen via de talgklieren naar de eerste laag, de opperhuid of epidermis. Er zijn heel wat verschillende soorten inhoudsstoffen en elke inhoudsstof heeft zijn specifieke werking. Zo hebben de monoterpenen een zuiverende werking en zorgen de esters voor een kalmerend en ontstekingsremmend effect. De epidermis is niet overal even dik; zo is hij het dikst aan de voetzolen en het dunst aan de oogleden. Daardoor is de doordringbaarheid ook op elke plaats anders. Hoe dunner de huid, hoe beter de oliemolecule met de inhoudsstoffen doordringt naar de tweede laag, de lederhuid of de dermis. De lederhuid is erg rijk aan haarvaten waardoor de oliemoleculen en haar inhoudsstoffen langs deze weg in de bloedsomloop terechtkomen. Via de bloedsomloop worden deze oliemoleculen dan naar alle delen van het lichaam vervoerd. Na het gebruik van etherische oliën op de huid blijven de etherische oliën niet achter in het lichaam. Ze kunnen op verschillende manieren worden uitgescheiden via urine, faeces, zweet of uitgeademde lucht. 2 Devlieghere, Vanhove, Etherische oliën, handboek voor aromatherapie", p. 9

18 Via de neus De etherische oliën, meer bepaald de oliemoleculen met haar inhoudsstoffen, komen binnen via de neus en lossen op in het reukslijmvlies. Dat reukslijmvlies wordt geproduceerd door het buitenste weefsel in de neus, namelijk het reukepitheel. Het reukepitheel staat enerzijds in verbinding met het huidoppervlak aan de binnenkant van de neus en anderzijds staat het in verbinding met de zenuwbanen die onder het epitheel gelegen zijn. De zenuwbanen zorgen voor een vervoer van geurprikkels naar het limbisch systeem gelegen in de hersenen. Het limbisch systeem was één van de eerste delen van het menselijk lichaam dat ontwikkeld werd. Het wordt ook aanzien als een centrum dat een aantal erg belangrijke lichaamsfuncties regelt. Het limbisch systeem staat ook in voor ons geheugen en onze emoties. Het is net daarom dat een geur zoveel kan teweegbrengen of oproepen. Het limbisch systeem registreert wanneer er een geurmolecule aankomt in de hersenen en als reactie daarop komen er in de hersenen bepaalde chemische stoffen vrij die dan inwerken op ons zenuwstelsel. Daardoor ontspant het lichaam zich of wordt het gestimuleerd. Deze chemische stoffen kunnen ook het fysieke lichaam beïnvloeden, bijvoorbeeld bij pijn. Figuur 2: Werking van de etherische olie via de neus

19 De etherische oliën kunnen hun werking beoefenen op psychologisch en fysiologisch vlak. Op psychologisch vlak bereiken de oliemoleculen het limbisch systeem zonder dat ze eerst worden geregistreerd in de hersenschors. Ze komen terecht in het diepergelegen stuurcentrum in onze hersenen, dit is de plek waar er informatie omtrent de geur wordt opgeslagen. Ons onderbewustzijn neemt deze geur waar en reageert erop nog voor we er zelf bewust van worden. Deze rechtstreekse interactie tussen het zenuwstelsel en de hersenen zorgt ervoor dat de etherische oliën een geneeskrachtige werking uitoefenen. Op die manier heeft deze interactie een invloed op de geestelijke activiteit en de emoties die worden gestuurd vanuit het limbisch systeem. Op fysiologisch vlak kan een etherische olie haar werking beoefenen doordat de oliemoleculen worden opgenomen via de huid en zo in de bloedbaan terechtkomen. Via de bloedbaan worden de oliemoleculen naar alle delen van het lichaam gestuurd, waar ze verder hun werking uitoefenen. 19

20 20 3 HOE GEBRUIK JE AROMATHERAPIE, ETHERISCHE OLIËN 3.1 Inleiding Etherische oliën kunnen op heel wat verschillende manieren worden gebruikt of toegepast. Deze toepassingen kunnen worden onderverdeeld in drie grote groepen: atmosferische verspreiding, dermatologisch gebruik en inname. Hoe alles precies wordt gebruikt, zal in punt 3.3 worden verklaard. 3.2 Test voor gebruik Vooraleer met een etherische olie aan de slag wordt gegaan, is het belangrijk dat er wordt getest of de persoon in kwestie niet allergisch is voor de olie. Dit kan door middel van de patch-test. Bij deze test wordt er een druppeltje etherische olie in de elleboogplooi aangebracht. Na tien minuten moet een controle worden gedaan naar roodheid, jeuk, blaasjes, zwelling of een andere vorm van irritatie. Indien die niet aanwezig zijn, is de olie bruikbaar voor de betrokken persoon. Wanneer er wel een allergische reactie plaatsvindt, mag de olie niet gebruikt worden. Bij sommige personen treedt een allergische reactie niet meteen op na 10 minuten. Het is best om na 12 uur nog eens een controle uit te voeren om volledig zeker te zijn of er geen reactie aanwezig is. 3.3 Atmosferische verspreiding Verstuiven en verdampen van etherische oliën Wanneer u een etherische olie wil verstuiven, kunt u enkele druppels in een verstuiver aanbrengen. Er bestaan heel wat verschillende verstuivers die hieronder worden besproken. Wanneer de olie in de verstuiver of verdamper wordt aangebracht, wordt de geur van de olie verspreid over de ruimte. Bijna elke olie is geschikt voor verdamping. Verstuiving wordt meestal toegepast bij een aandoening van de luchtwegen. De etherische olie kan door middel van een ventilator, warmte of luchtdruk in de lucht worden verspreidt en via inhalatie of inademing komen de geurmoleculen terecht in enerzijds het limbisch systeem en anderzijds worden ze opgenomen in onze bloedbaan. Daardoor hebben ze twee manieren van werken. Doordat ze in het limbisch systeem terechtkomen, worden volgende neurotransmitters vrijgegeven: - Encephalines: pijnstillend; - Endorphines: pijnstillend en sexueel stimulerend; - Serotonines: kalmerend en ontspannend; - Noradrenaline: opwekkend en maakt helder; Door het vrijkomen van de neurotransmitters hebben etherische oliën invloed op het psychische, (de geest) en/of het fysische, (het lichaam). Atmosferische verspreiding werkt dus zeer therapeutisch naar: - Luchtweginfecties bijvoorbeeld: ravintsara, grove den, rozenhout, - Geurbestrijding bijvoorbeeld: pompelmoes, lemongrass, - Sfeerschepping Bijvoorbeeld: opwekkend: citroen, rozemarijn, relaxerend: lavendel, petit grain, - Antibacteriële werking en zuivering van de lucht

21 21 bijvoorbeeld: MRSA(Meticilline-resistente Staphylococcus aureus), ook wel ziekenhuisbacterie genoemd omdat de bacteriën voornamelijk voorkomen in een ziekenhuis. Heel vaak wordt de etherisch olie op een zakdoekje aangebracht om dan te inhaleren 3, maar je kan ook op heel wat verschillende manieren de etherische olie laten verdampen. Elke verdamper kent zijn specifieke werking. Zo kan je gebruikmaken van volgende verstuivers: Aromastream Figuur 3: De Aromastream Bij gebruik van de aromastream wordt de etherische olie door middel van een ventilator in de lucht gestuurd zonder dat er warmte gebruikt wordt. Onderaan het toestel zit een cartouche waarop 5 tot 10 druppels etherische olie aangebracht wordt. De aromastream werkt elektronisch waardoor je de stekker in het stopcontact kan plaatsen. Bij de meeste aromastreams kan je via een schakelaar het toestel op stand 1(voor ruimtes tot 50 m 3 ) of op stand 2 (voor ruimtes tot 100 m 3 ) plaatsen. Er bestaan ook andere aromastreams die enkel in het bezit zijn van een aan-uit knop. Wanneer je 5 druppels aanbrengt op het cartouche wordt er ongeveer 30 minuten verstoven. Het toestel is erg veilig en kan ook s nachts gebruikt worden. Het voordeel bij het gebruik van de aromastream is dat het bijna volledig geruisloos is en dat het een erg veilig toestel is. Het nadeel van de aromastream is dat de druppelgrootte iets te groot is waardoor het niet tot in de luchtwegen dringt. De olie die wordt verstoven, reikt maar tot aan de keel en helpt dus enkel tegen keelinfecties. 3 Zie punt p. 25

22 Aromastone Figuur 4: De Aromastone De aromastone is een verdamper in keramiek waarin een elektrisch verwarmingselement is ingebouwd. De aromastone werkt op een lage temperatuur; C. Hoger mag de aromastone niet gebruikt worden om te verdampen, anders zou de kwaliteit van de etherische olie kunnen aangetast zijn. Om de aromastone in werking te brengen, voeg je 5 tot 10 druppeltjes etherische olie toe en breng je de stekker in het stopcontact. Afhankelijk van de vluchtigheid van de olie verdampt ze in 1 tot 2 uur en is het geschikt voor een ruimte tot 60m 3. Het nadeel bij deze verstuiver is dat de bewoners zomaar aan de olie kunnen komen, de olie wordt niet afgeschermd. Het voordeel van de aromastone is dat hij volledig geruisloos is, wordt ook nooit te warm en er is geen overhitting mogelijk. Deze verstuiver is ideaal bij doorslaapproblemen Whisper Figuur 5: De Whisper De whisper is een aerosol verstuiver; een toestel dat zorgt voor de verspreiding van zeer kleine deeltjes van een stof in een gas dat wordt gebruikt om geneesmiddelen toe te dienen via inhalatie in de neus. Door de luchtdruk wordt de etherische olie in de vorm van minieme druppeltjes in de ruimte gebracht. Door middel van dit systeem wordt de etherische olie optimaal in de bloedsomloop gebracht. Het is voldoende om het toestel iedere 2 uur 10 minuten te laten werken. Het kan gebruikt worden voor ruimtes tot 150 m 3. Aan het toestel is ook een gebogen glazen buisje verbonden dat ervoor zorgt dat het geluid wordt gedempt. Het is belangrijk om het glas regelmatig te reinigen in de vaatwas of door er ontsmettingsalcohol in te verdampen, omdat er vaak restjes etherische olie blijven hangen en die zijn dan moeilijk te verwijderen. Het grote voordeel bij deze verstuiver

23 23 is dat hij een therapeutische werking heeft en dat hij veel minder olie verbruikt dan de streamer Aromalamp Figuur 6: De Aromalamp De aromalamp is een vrij eenvoudig systeem om mee te werken. Bovenaan vindt men een waterbakje waarin een 5-tal druppels etherische olie mag worden toegevoegd. Onder het waterbakje is een theelichtje aanwezig. Wanneer je dit aansteekt, zorgt het ervoor dat het waterbakje wordt verwarmd en de etherische olie verdampt. Het wordt enkel gebruikt voor kleine ruimtes. De aromalamp brengt licht, geur en sfeer. Deze verstuiver heeft geen therapeutische werking omdat de etherische olie door de toename van warmte verbrandt. Het nadeel bij deze verstuiver is dat de bewoners de lamp kunnen omverlopen en zo in gevaar kunnen worden gebracht door het theelichtje, daarom wordt deze verstuiver niet als veilig bevonden BAMBOO Figuur 7: De BAMBOO De BAMBOO is een toestel met vier functies: als aromaverstuiver, als luchtbevochtiger, als luchtzuiveraar en als ionisator(8). De BAMBOO -verstuiver produceert via ultrasoontechnologie(9) een fijne mist van etherische olie en water. De mistdeeltjes zijn zo klein dat ze zeer diep in de longen binnendringen en dus ook snel worden opgenomen. Ook dikvloeibare oliën kunnen met dit toestel makkelijk verneveld worden, zoals bijvoorbeeld sandelhout, benzoë, De ruimte wordt niet alleen verneveld door dit toestel, maar ook de lucht wordt bevochtigd. De BAMBOO bezit onderaan een filter met een natuurlijk mineraal. Het zorgt ervoor dat er constant negatieve ionen worden geproduceerd. Dit zorgt er op zijn beurt voor dat er een betere zuurstofopname is en dat de positief geladen ionen in contact met negatief geladen ionen worden neergeslagen en uit de ruimte verdwijnen. Het is aangeraden

24 24 om de filter jaarlijks te vervangen indien je een optimale werking als luchtzuiveraar wenst. De BAMBOO wordt gebruikt voor ruimtes tussen de 30 en 50 m 3, en beschikt over een erg gemakkelijk gebruik. Er is een waterreservoir dat enkel met bronwater of leidingwater mag gevuld worden tot aan de maatstreep. Aan het water voeg je 5 tot 10 druppeltjes etherische olie toe. Je kiest de juiste timerstand en het toestel is klaar voor gebruik. Het kan 1 uur continue werken of 2 uur met tijdsintervallen. Het toestel schakelt zich automatisch uit. Een BAMBOO kan ideaal zijn voor in de slaapkamer daar het volledig geruisloos is Breathe Easy Figuur 8: De Breathe Easy Dit toestel wordt op dezelfde manier gebruikt als de Aromastone. Het is een verdamper van etherische oliën en tevens ook een ionisator. Door deze ionisator wordt de lucht van de meeste verontreiniging gezuiverd. Dit toestel wordt vooral aangeraden voor mensen die lijden aan astma, allergie en chronische luchtwegenklachten. De negatief geladen deeltjes, afkomstig van de ionisator, worden gemakkelijker opgenomen door het lichaam en dit is erg interessant voor mensen met kortademigheid. De kwaliteit van de etherische olie wordt met dit toestel goed behouden omdat het werkt op een lage temperatuur van 40 tot 45 C. Er kan 1 tot 2 uur verdampt worden met toevoeging van 5 tot 10 druppeltjes etherische olie Easy Driver Figuur 9: De Easy Driver De Easy Driver is een verstuiver voor in de wagen. Er mogen een 6-tal druppeltjes etherische olie worden aangebracht op het bijgevoegde houdertje. De easy driver kan je gebruiken door het in de sigarettenaansteekhouder in te brengen.

25 Aromiser Figuur 10: De Aromiser De Aromiser is een professioneel programmeerbaar verneveltoestel. De Aromiser is programmeerbaar omdat het voorzien is van een ingebouwde tijdsklok met 25 programma s. Het toestel is geschikt voor grote ruimtes tot 500 m 2 en zelfs nog meer. Wanneer de Aromiser continue wordt gebruikt, verstuift hij tot 4 ml etherische olie per uur en geeft een fijne verneveling. Het toestel werd getest in het laboratorium aan de universiteit van Delft. De druppelgrootte bleek daar 90%, wat erg klein is, waardoor de etherische olie veel dieper in de longen doordringt en ook snel geresorbeerd wordt. Het nadeel van deze verstuiver is dat hij lawaai maakt en dat hij erg duur is Het inhaleren van dampen van etherische oliën Inhalatie wordt vooral toegepast bij aandoeningen van de luchtwegen en bij ademhalingsproblemen. Inhaleren kan je op verschillende manieren doen: o o o De eenvoudigste manier: enkele druppels etherische olie op een zakdoek of in je handpalm aanbrengen en dan gewoon inhaleren. Je kan ook inhaleren door de olie in een aërosoltoestel te brengen, bv. bij de Whisper of de BAMBOO. Je kan ook gebruik maken van de oude manier waarbij je enkele druppels olie in een kommetje brengt en daarover een handdoek legt. Daarna breng je je hoofd onder de handdoek om te inhaleren. Deze techniek wordt niet toegepast bij astmapatiënten omdat dit een astma-aanval kan uitlokken.

26 Dermatologisch gebruik Aromatische relaxatie baden Aromatische baden zijn erg plezierig en makkelijk toepasbaar. Bij deze techniek wordt er aan het badwater één of meerdere etherische oliën toegevoegd. Het zorgt voor ontspanning, stimuleert de huid en de spieren en het geeft een zuiverend effect. Etherische oliën kunnen niet onverdund aan het badwater worden toegevoegd omdat vetten en water niet oplosbaar zijn.. Er wordt gebruik gemaakt van een drager om de etherische oliën wateroplosbaar te maken. Enkele geschikte dragers zijn: - Plantaardige olie zoals zoete amandelolie; - Vette room; - Melk; - Badzout zoals Himalaya ( zoutsteen); - Neutraal badschuim; Algemeen wordt gesteld dat je 6 druppels etherische olie mag toevoegen per badbeurt. Bij deze techniek is het belangrijk dat volgende oliën niet in het bad gebruikt worden omdat ze een gevaar kunnen betekenen voor de persoon die het bad neemt. - Muntolie: dit is een olie die sterk afkoelend werkt waardoor je in shock kan geraken. - Kaneel: deze olie kan erg irriterend zijn en kan zelfs leiden tot brandwonden. - Citrusoliën: wanneer je oliën gebruikt die uit de schil geperst zijn, kan dit irriterend werken. Enkele etherische oliën die wel bruikbaar zijn in bad: - Voor een ontspannende werking wordt er gekozen voor lavendel, petit grain en marjolein; - Voor een verkwikkende werking kan er gebruikgemaakt worden van rozemarijn, witte tijm;

27 Massage met etherische oliën Massages met etherische oliën houden meer in dan alleen maar het manipuleren van het zachte weefsel van het lichaam. Masseren is een genezende handeling met een diepe uitwerking op de psyche. Door toepassing van massage absorbeert de huid de etherische oliën en wordt dit snel opgenomen in de bloedbaan die de etherische oliën dan over het volledige lichaam, meer bepaald alle organen, verspreidt. Wanneer je een etherische olie toedient via de huid is er een snelle werking en ook een lange werkingsduur. De oliën die bij een massage gebruikt worden, kunnen de massage versterken: o o o o o o o ontspannen van de spieren; betere bloedcirculatie; verbeterde huidconditie; afname van pijn en stress; geest in evenwicht brengend en een diepere ontspanning; activatie van het immuunsysteem; opname geur in het limbisch systeem De etherische oliën kennen heel wat voordelen maar daarnaast zijn er ook enkele contra-indicaties waar rekening mee moet worden gehouden. Indien men geen cursus over massage gevolgd heeft of geen kennis bezit van massage, is het aangewezen om bij volgende symptomen niet te masseren: o o o o wanneer de bloeddruk te hoog staat, er hartklachten zijn, de persoon een besmettelijke ziekte heeft of wanneer er koorts ontstaat; wanneer er een huidinfectie, acute ontsteking of ernstige kneuzing aanwezig is; als er een ontsteking is van het vaatstelsel; Bv. flebitis of trombose; wanneer er sprake is van acute rugpijn; Men zou schade kunnen aanrichten aan het lichaam indien men niet over de nodige kennis beschikt. Het is belangrijk om te weten dat je nooit mag masseren bij een persoon met spataders of een te hoge of te lage bloeddruk. Etherische oliën mogen ook niet onverdund op de huid worden aangebracht. Er wordt gebruik gemaakt van een drager 4 zoals Jojoba olie. Wanneer de oliën worden verdund, spreken we van een algemene verhouding van 3 %. Dat wil betekent 100 ml massageolie en 3 ml etherische olie. - 1ml etherische olie = 20 druppels (bij gevoelige huid, vooral bij baby s en ouderen); - 3ml etherische olie = 60 druppels (bij gezonde huid); Enkele etherische oliën die bruikbaar zijn bij massage zijn: - pijnstillend: pepermunt, wintergreen, - circulatieverhogend: rozemarijn, cipres - spierontspannend: lavendel, basilicum,.. - stimuleren van spijsvertering: zoete sinaas, gember,.. 4 Zie bijlage 1: De SJANKARA draagolies, u krijgt een zicht van alle draagolies die u kan gebruiken

28 Topisch gebruik door middel van kompressen en zalven Men spreekt van topisch gebruik wanneer men de etherische olie plaatselijk gaat gebruiken. Kompressen en zalven kunnen worden aanzien als topisch gebruik Het gebruik van kompressen Bij het gebruik van kompressen wordt er een kom met heet of koud water gevuld en worden daar enkele druppels olie aan toegevoegd. Daarna wordt er een doek of kompres in de hete of koude kom gelegd waarbij eventjes tijd wordt gegeven om de olie te laten indringen. Daarna wordt het doek of kompres uit de kom gehaald en helemaal uitgewrongen om deze dan aan te brengen op het lichaamsdeel in kwestie. Warme kompressen worden vooral gebruikt bij spier- en gewrichtspijn, koude kompressen worden vooral gebruikt bij hoofdpijn en verstuikingen Zalven U kunt ook gebruikmaken van een zalf om aan te brengen op het lichaamsdeel in kwestie. Zo voeg je enkele druppels toe aan een neutrale crème en kan je deze daarna aanbrengen op het lichaamsdeel in kwestie.

29 Inname Orale en sublinguale(10) opname Inname van etherische oliën is mogelijk maar gebeurt niet zo frequent. Het is belangrijk om niet te overdrijven indien je toch gebruik maakt van deze techniek, omdat dit schade kan aanrichten aan het lichaam. Vooraleer er gebruik gemaakt wordt van een opname met etherische oliën wordt de huisarts best gecontacteerd. Het is erg belangrijk om goed na te gaan wat de inhoudsstoffen van de etherische olie zijn die je inneemt. Het is voldoende om dagelijks 2 tot 3 maal 1 druppel in te nemen. Je kan dit puur innemen, maar je kan ook gebruik maken van een koffielepel honing, olie of een klontje suiker. Therapeutisch wordt deze techniek gebruikt om de lever te zuiveren met de etherische olie citroen, infectieziekten te genezen met de etherische olie grove den en het immuunsysteem te verhogen met de etherische olie ravinsara Voeding 5 Etherische oliën kunnen ook in de voeding worden toegevoegd om de smaak wat te verbeteren. Ze worden in de voeding beschouwd als smaakmakers. Je moet wel zeker zijn dat de olie veilig is. De etherische olie mag je ook nooit zomaar met je voeding vermengen, je moet de etherische olie eerst vermengen met een draagolie zoals olijfolie. Enkele voorbeelden van etherische oliën in de voeding: ml room met 2 druppels pompelmoes - eetlepel mayonaise met 1 druppel etherische olie (bv. limoen, citroen,..) - pudding aromatiseren - saus met room, yoghurt en etherische olie sinaas en citroen - Ik heb het onderdeel inname bewust kort gehouden omdat deze techniek niet wordt toegepast op de stageplaats. 5 Ik heb het onderdeel inname bewust kort gehouden omdat deze techniek niet wordt toegepast op de stageplaats

30 30 4 KORTE VOORSTELLING WZC HOME T HOGE Het Woon- en Zorgcentrum Home t Hoge werd opgericht in 1980 en ligt aan de rand van de stad Kortrijk. Het biedt woon- en leefgelegenheid aan 65 ouderen. Naast permanent verblijf in het WZC, biedt de instelling ook transmurale zorg aan zoals kortverblijf, nacht- en crisisopvang. De klemtoon in de instelling ligt op bewonersgerichte zorg met aandacht voor respect en kwaliteit van het individuele leven van elke bewoner, daarbij aansluitend het stimuleren van sociale contacten en beweging. Doorheen de jaren is WZC Home t Hoge dan ook uitgegroeid en gekend als een huis dat een familiaal karakter en huiselijke sfeer uitstraalt. Figuur 11: Foto van een bewoner uit WZC Home t Hoge Via belevingsgerichte zorg die een inlevende, empatische houding van alle medewerkers vereist, verplaatsen ze zich in de belevingswereld van de bewoners en proberen ze daarbij aan te voelen wat er in de bewoner omgaat, zonder zichzelf daarin te verliezen. Met aandacht en respect voor ieders eigenheid proberen ze op elke zorgvraag een passend antwoord te vinden.

31 31 5 HOE ERVAREN MEDEWERKERS VAN WZC HOME T HOGE HET GEBRUIK VAN AROMATHERAPIE? 5.1 Inleiding Toen duidelijk was wat het onderwerp van mijn bachelorproef zou zijn, kwam ik in actie. Samen met mijn interne en externe promotor koos ik voor een optimalisering in het gebruik van aromatherapie in WZC Home t Hoge in Kortrijk. Vooraleer ik kon werken aan de optimalisering van het gebruik van aromatherapie, vond ik het erg belangrijk om te weten wat de medewerkers al wisten van aromatherapie en hoe ze het gebruik van aromatherapie ervaren. Aan de hand van een vragenlijst was het mogelijk om de ervaringen van de medewerkers van WZC Home t Hoge in kaart te brengen. Hieronder kunt u de uitdieping van deze vragenlijst terugvinden. 6 (In bijlage de originele vragenlijst) 5.2 Uitdieping van de vragenlijst Om het gebruik van aromatherapie in WZC Home t Hoge in kaart te brengen heb ik gebruik gemaakt van een vragenlijst die ik opstelde voor alle medewerkers die zorg aan bed leveren bij de bewoners. Ik heb de vragenlijst laten invullen door de ergotherapeuten, kinesitherapeuten, verzorgenden en de verpleegkundigen die er tewerkgesteld zijn. Ook omdat dit ook de medewerkers zijn die zorg aan bed leveren en dus tevens de belangrijkste personen zijn om aromatherapie toe te passen. Het doornemen en het uitdiepen van de ingevulde vragenlijst leidde tot de volgende analyse: Alle 4 de ergotherapeuten die in het WZC tewerkgesteld zijn, hebben de vragenlijst ingevuld. Van de verpleegkundigen die in het WZC tewerkgesteld zijn, vulden er 6 van de 8 de vragenlijst in. De nachtverpleging werd niet bevraagd omdat zij niet in contact komen met aromatherapie. Tijdens de nachtdienst wordt er vaak verstoven maar de nachtverpleging hoeft daar niks voor uit te voeren. Van de verzorgenden die in het WZC tewerkgesteld zijn, vulden er 7 van de 8 de vragenlijst in. En tenslotte hebben ook 3 kinesitherapeuten die in het WZC tewerkgesteld zijn de vragenlijst ingevuld. Als alle medewerkers die zorg aan bed leveren worden opgeteld, komen we aan een totaal van 23 medewerkers. Daarvan hebben 20 medewerkers de vragenlijst ingevuld, wat neerkomt op een medewerking va 87% van de betrokken medewerkers. 6 Zie bijlage 2: de vragenlijst voor de medewerkers