(1) een urinaire katheter op lange en korte termijn; (2) intermittente sondage (3) externe katheters (4) suprapubische katheters

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "(1) een urinaire katheter op lange en korte termijn; (2) intermittente sondage (3) externe katheters (4) suprapubische katheters"

Transcriptie

1 Richtlijn Guideline for prevention of catheter associated urinary tract infection Publicatiejaar 2009 Organisatie Healthcare Infection Control Practices Advisory Committee (HICPAC/CDC) Auteur(s) Gould, C., Umscheid, C., Agarwal, R., Kuntz, G., & Pegues, D. Instellingen waarvan de auteurs afkomstig zijn Healthcare Quality Promotion Centers for Disease Control and Prevention (CDC), Center for Evidence-based Practice, University of Pennsylvania Health System, Division of Infectious Diseases, David Geffen School of Medicine at UCLA, the Healthcare Infection Control Practices Advisory Committee (HICPAC) Thema Doelen Populatie Vindplaats Preventie van infecties geassocieerd met urinaire katheters Het bieden van aanbevelingen voor een goede praktijkvoering m.b.t. de behandeling en preventie van infecties geassocieerd met het gebruik van urinaire katheters op lange (> 30 dagen) en korte termijn en alternatieve methodes voor urinaire drainage (intermittente sondage, externe en suprapubische katheters) Patiënten met: (1) een urinaire katheter op lange en korte termijn; (2) intermittente sondage (3) externe katheters (4) suprapubische katheters Website van CDC: Directe link: Tabel 1. (Deze aanwijzingen zijn hoofdzakelijk gebaseerd op expertconsensus) A. Voorbeelden van gepast gebruik van urethrale verblijfskatheters De patiënt heeft een acute urineretentie of een obstructie van de blaasuitgang Nood aan accurate metingen van de geproduceerde urine bij ernstig zieke patiënten Perioperatief gebruik bij bepaalde chirurgische procedures: o patiënten die urologische of andere chirurgie ondergaan aan structuren die grenzen aan de genito-urinaire weg; o verwachte langere duur van chirurgie (katheters die om deze reden worden ingebracht, zouden verwijderd moeten worden op de post-anesthesie zorgafdeling); o patiënten waarvan verwacht wordt dat ze grote hoeveelheden infusies of diuretica zullen krijgen tijdens de operatie; o nood aan intraoperatieve controle van urineproductie. Om de genezing van open sacrale of perianale wonden bij incontinente patiënten te bevorderen De patiënt heeft nood aan een verlengde immobilisatie (mogelijke onstabiele thoracale of lumbale ruggengraat; meervoudige traumatische kwetsuren zoals bekkenbreuken) Om het comfort bij het levenseinde te verbeteren B. Voorbeelden van ongepast gebruik van urethrale verblijfskatheters Als vervanging voor verpleegzorg voor patiënten of bewoners met incontinentie Als middel voor de afname van een urinestaal voor celcultuur of andere diagnostische testen als de patiënt vrijwillig kan urineren Voor verlengde postoperatieve duur zonder geschikte aanwijzingen (bijv. structurele herstelling van de urethra of aangrenzende gebieden, verlengd effect van epidurale anesthesie, ) 1

2 1. APPROPRIATE URINARY CATHETER USE 1. ACCURAAT GEBRUIK VAN URINAIRE KATHETERS - Insert catheters only for appropriate indications (see Table 1 for guidance), and leave in place only as long as needed. (Category 1. Minimize urinary catheter use and duration of use in all patients, particularly those at higher risk for catheterassociated urinary tract infections (CAUTI) or mortality from catheterization such as women, the elderly, and patients with impaired immunity. (Category 2. Avoid use of urinary catheters in patients and nursing home residents for management of incontinence. (Category Further research is needed on periodic (e.g., nighttime) use of external catheters (e.g., condom catheters) in incontinent patients or residents and the use of catheters to prevent skin breakdown. (No 3. Use urinary catheters in operative patients only as necessary, rather than routinely. (Category 4. For operative patients who have an indication for an indwelling catheter, remove the catheter as soon as possible postoperatively, preferably within 24 hours, unless there are appropriate indications for continued use. (Category - Breng de katheters enkel in als er geschikte aanwijzingen zijn (zie Tabel 1) en laat ze niet langer ter plaatse dan nodig Beperk het gebruik en de verblijfsduur van urinaire katheters tot het minimum bij alle patiënten, in het bijzonder bij degenen die een hoger risico lopen op urineweginfecties tengevolge van kathetergebruik (CAUTI) of sterfte door katheterisatie, zoals vrouwen, ouderen en patiënten met een verminderde immuniteit. 2. Vermijd het gebruik van urinaire katheters als behandeling van urineincontinentie bij patiënten en mensen die in verpleeghuizen verblijven. (Categorie Er is verder onderzoek nodig over periodiek (bijv. nachtelijk) gebruik van externe katheters (bijv. condoomkatheters) bij incontinente patiënten of bewoners en het gebruik van katheters om huidbeschadeging te voorkomen. (Geen aanbeveling/onopgeloste kwestie) 3. Gebruik urinaire katheters bij patiënten die geopereerd worden enkel indien noodzakelijk i.p.v. routinematig. 4. Verwijder, bij patiënten die een operatie ondergaan en in aanmerking komen voor een verblijfskatheter, de katheter zo snel mogelijk na de operatie, bij voorkeur binnen de 24 uur, tenzij er terechte indicaties zijn voor langer gebruik. 1 De categorieën tussen haakjes hangen samen met de bewijskracht van de onderliggende wetenschappelijke evidentie. Voor meer informatie kan u zich richten naar de originele richtlijn. 2

3 - Consider using alternatives to indwelling urethral catheterization in selected patients when appropriate. 1. Consider using external catheters as an alternative to indwelling urethral catheters in cooperative male patients without urinary retention or bladder outlet obstruction. (Category II) 2. Consider alternatives to chronic indwelling catheters, such as intermittent catheterization, in spinal cord injury patients. (Category II) 3. Intermittent catheterization is preferable to indwelling urethral or suprapubic catheters in patients with bladder emptying dysfunction. (Category II) 4. Consider intermittent catheterization in children with myelomeningocele and neurogenic bladder to reduce the risk of urinary tract deterioration. (Category II) 5. Further research is needed on the benefit of using a urethral stent as an alternative to an indwelling catheter in selected patients with bladder outlet obstruction. (No 6. Further research is needed on the risks and benefits of suprapubic catheters as an alternative to indwelling urethral catheters in selected patients requiring short- or long-term catheterization, particularly with respect to complications related to catheter insertion or the catheter site. (No - Overweeg, indien geschikt, alternatieven voor urethrale verblijfskatheters bij bepaalde patiënten. 1. Overweeg externe katheters als een alternatief voor urethrale verblijfskatheters bij bereidwillige mannelijke patiënten zonder urineretentie of een obstructie van de blaasuitgang. (Categorie II) 2. Overweeg alternatieven voor chronische verblijfskatheters, zoals intermittente katheterisatie, bij patiënten met een aandoening aan de wervelkolom. (Categorie II) 3. Bij patiënten die problemen hebben met blaaslediging is intermittente katheterisatie te verkiezen boven urethrale of suprapubische verblijfskatheters. (Categorie II) 4. Overweeg intermittente katheterisatie bij kinderen met myelomeningocele en neurogenetische blaas om het risico op aantasting van de urineweg te verkleinen. (Categorie II) 5. Er is verder onderzoek nodig over het voordeel van een urethrale stent als alternatief voor een urethrale verblijfskatheter bij bepaalde patiënten met een obstructie van de blaasuitgang. (Geen aanbeveling/onopgeloste kwestie) 6. Er is verder onderzoek nodig over de risico s en voordelen van suprapubische katheters als een alternatief voor urethrale verblijfskatheters bij bepaalde patiënten die katheterisatie nodig hebben op lange of korte termijn, in het bijzonder wat betreft complicaties gerelateerd aan het inbrengen van een katheter of de plaats van de katheter. (Geen aanbeveling/onopgeloste kwestie) 3

4 2. PROPER TECHNIQUES FOR URINARY CATHETER INSERTION 2. GESCHIKTE TECHNIEKEN VOOR HET INBRENGEN VAN EEN URINAIRE KATHETER - Perform hand hygiene immediately before and after insertion or any manipulation of the catheter device or site. (Category - Ensure that only properly trained persons (e.g., hospital personnel, family members, or patients themselves) who know the correct technique of aseptic catheter insertion and maintenance are given this responsibility. (Category - In the acute care hospital setting, insert urinary catheters using aseptic technique and sterile equipment. (Category 1. Use sterile gloves, drape, sponges, an appropriate antiseptic or sterile solution for periurethral cleaning, and a single-use packet of lubricant jelly for insertion. (Category 2. Routine use of antiseptic lubricants is not necessary. (Category II) 3. Further research is needed on the use of antiseptic solutions vs. sterile water or saline for periurethral cleaning prior to catheter insertion. (No - In the non-acute care setting, clean (i.e., nonsterile) technique for intermittent catheterization is an acceptable and more practical alternative to sterile technique for patients requiring chronic intermittent catheterization. (Category IA) 1. Further research is needed on optimal cleaning and storage methods for catheters used for clean intermittent catheterization. (No - Zorg voor handhygiëne onmiddellijk voor en na het inbrengen van een katheter en bij elke manipulatie aan de katheter of de locatie ervan. - Verzeker dat enkel goed opgeleide personen (bijv. ziekenhuispersoneel, familieleden of de patiënten zelf), die de correcte techniek van aseptisch inbrengen en onderhoud van een katheter kennen, deze verantwoordelijkheid krijgen. - Breng in een ziekenhuis voor acute zorg urinaire katheters in d.m.v. de aseptische techniek en steriele hulpmiddelen. (Categorie 1. Gebruik steriele handschoenen, steriel werkveld, compressen, een geschikte antiseptische of steriele oplossing voor periurethrale reiniging en een glijmiddel voor eenmalig gebruik bij het inbrengen van de katheter. 2. Routinematig gebruik van antiseptische glijmiddelen is niet nodig. (Categorie II) 3. Er is verder onderzoek nodig over het gebruik van antiseptische oplossingen vs. steriel water of zoutoplossingen voor periurethrale reiniging vóór het inbrengen van een katheter. (Geen aanbeveling/onopgeloste kwestie) - In een niet-acute zorgsetting is, bij patiënten die nood hebben aan chronische intermittente katheterisatie, een huishoudelijke propere (niet-steriele) techniek voor intermittente katheterisatie een aanvaardbaar en meer praktisch alternatief voor de steriele techniek. (Categorie IA) 1. Er is verder onderzoek nodig over optimale reiniging en opslag van katheters die gebruikt worden voor een huishoudelijke propere intermittente katheterisatie. (Geen aanbeveling/onopgeloste kwestie) 4

5 - Properly secure indwelling catheters after insertion to prevent movement and urethral traction. (Category - Unless otherwise clinically indicated, consider using the smallest bore catheter possible, consistent with good drainage, to minimize bladder neck and urethral trauma. (Category II) - If intermittent catheterization is used, perform it at regular intervals to prevent bladder overdistension. (Category - Consider using a portable ultrasound device to assess urine volume in patients undergoing intermittent catheterization to assess urine volume and reduce unnecessary catheter insertions. (Category II) 1. If ultrasound bladder scanners are used, ensure that indications for use are clearly stated, nursing staff are trained in their use, and equipment is adequately cleaned and disinfected in between patients. (Category - Beveilig de verblijfskatheters voldoende na het inbrengen om beweging en urethrale tractie te voorkomen. - Overweeg de dunst mogelijke katheter die kan instaan voor een goede drainage om blaashalsen urethrale trauma s te vermijden, tenzij klinisch tegen aangewezen. (Categorie II) - Als intermittente katheterisatie gebruikt wordt, voer het dan regelmatig uit om een overvolle blaas te voorkomen. - Overweeg ultrasound apparatuur om het urinevolume te bepalen bij patiënten die een intermittente katheterisatie ondergaan om onnodig inbrengen van katheters te verminderen. (Categorie II) 1. Als er ultrasone blaasscanners gebruikt worden, verzeker dat: er duidelijke aanwijzingen zijn omtrent het gebruik, verpleegkundig personeel opgeleid wordt m.b.t. het gebruik ervan en de apparatuur op een correcte manier gereinigd en ontsmet wordt na gebruik bij elke patiënt. 3. PROPER TECHNIQUES FOR URINARY CATHETER MAINTENANCE 3. GESCHIKTE TECHNIEKEN VOOR ONDERHOUD VAN URINAIRE KATHETERS - Following aseptic insertion of the urinary catheter, maintain a closed drainage system. (Category 1. If breaks in aseptic technique, disconnection, or leakage occur, replace the catheter and collecting system using aseptic technique and sterile equipment. (Category 2. Consider using urinary catheter systems with preconnected, sealed catheter-tubing junctions. (Category II) - Behoud een gesloten drainagesysteem na het aseptisch inbrengen van de urinaire katheter. 1. Vervang de katheter en het verzamelsysteem d.m.v. de aseptische techniek en steriel materiaal als de aseptische techniek onderbroken wordt of er een ontkoppeling of een lek is. 2. Overweeg urinaire kathetersystemen met vooraf vastgemaakte, gedichte aansluitingen tussen de katheter en de afvoerleiding. (Categorie II) 5

6 - Maintain unobstructed urine flow. (Category 1. Keep the catheter and collecting tube free from kinking. (Category 2. Keep the collecting bag below the level of the bladder at all times. Do not rest the bag on the floor. (Category 3. Empty the collecting bag regularly using a separate, clean collecting container for each patient; avoid splashing, and prevent contact of the drainage spigot with the nonsterile collecting container. (Category - Use Standard Precautions, including the use of gloves and gown as appropriate, during any manipulation of the catheter or collecting system. (Category - Complex urinary drainage systems (utilizing mechanisms for reducing bacterial entry such as antiseptic-release cartridges in the drain port) are not necessary for routine use. (Category II) - Changing indwelling catheters or drainage bags at routine, fixed intervals is not recommended. Rather, it is suggested to change catheters and drainage bags based on clinical indications such as infection, obstruction, or when the closed system is compromised. (Category II) - Unless clinical indications exist (e.g., in patients with bacteriuria upon catheter removal post urologic surgery), do not use systemic antimicrobials routinely to prevent CAUTI in patients requiring either short or long-term catheterization. (Category 1. Further research is needed on the use of urinary antiseptics (e.g., methenamine) to prevent urinary tract infection (UTI) in patients requiring short-term catheterization. (No - Behoud een ononderbroken urinestroom. 1. Zorg dat er geen knikken in de katheter en de afvoerbuis zitten. 2. Houd het urinezakje altijd lager dan de blaas. Laat de zak niet rusten op de grond. 3. Gebruik een afzonderlijke, propere verzamelcontainer voor elke patiënt om het urinezakje regelmatig te ledigen. Vermijd spatten en voorkom contact van het afsluitkraantje met de niet-steriele verzamelcontainer. - Gebruik standaard voorzorgsmaatregelen, inclusief handschoenen en een schort indien nodig, tijdens elke wijziging aan de katheter of het verzamelsysteem. - Complexe urinaire drainagesystemen (die gebruik maken van mechanismen voor het verminderen van bacterieën zoals vullingen met antiseptica die vrijgelaten worden in de drainagepoort) zijn niet nodig voor routinematig gebruik. (Categorie II) - Routinematige vervanging van verblijfskatheters of drainzakken op vaste tijdsintervallen is niet aanbevolen. Er wordt eerder voorgesteld de katheters en drainzakken te vervangen naargelang de klinische aanwijzingen zoals infectie of obstructie of als het gesloten systeem belemmerd wordt. (Categorie II) - Gebruik systemische antimicrobiële stoffen niet routinematig om CAUTI te voorkomen bij patiënten die nood hebben aan een katheterisatie op korte of lange termijn, tenzij er klinische aanwijzingen zijn (bijv. bij patiënten met bacteriuria na het verwijderen van een katheter na urologische chirurgie). 1. Er is verder onderzoek nodig over het gebruik van urinaire antiseptica (bijv. methenamine) om een urineweginfectie (UWI) te voorkomen bij patiënten die een katheterisatie op korte termijn nodig hebben. (Geen aanbeveling/onopgeloste kwestie) 6

7 - Do not clean the periurethral area with antiseptics to prevent CAUTI while the catheter is in place. Routine hygiene (e.g., cleansing of the meatal surface during daily bathing or showering) is appropriate. (Category - Unless obstruction is anticipated (e.g., as might occur with bleeding after prostatic or bladder surgery) bladder irrigation is not recommended. (Category II) 1. If obstruction is anticipated, closed continuous irrigation is suggested to prevent obstruction. (Category II) - Routine irrigation of the bladder with antimicrobials is not recommended. (Category II) - Routine instillation of antiseptic or antimicrobial solutions into urinary drainage bags is not recommended. (Category II) - Clamping indwelling catheters prior to removal is not necessary. (Category II) - Further research is needed on the use of bacterial interference (i.e., bladder inoculation with a nonpathogenic bacterial strain) to prevent UTI in patients requiring chronic urinary catheterization. (No - Reinig het periurethraal gebied niet met antiseptica om CAUTI te voorkomen als de katheter geplaatst is. Routinematige hygiëne (bijv. reiniging van de urethrale oppervlakte tijdens de dagelijkse wasbeurt) is aangewezen. - Blaasirrigatie is niet aanbevolen, tenzij er een obstructie verwacht wordt (zoals bijv. kan gebeuren bij bloedingen na prostaat- of blaaschirurgie). (Categorie II) 1. Als een obstructie verwacht wordt, wordt een gesloten continue irrigatie voorgesteld om de obstructie te voorkomen. (Categorie II) - Routinematige irrigatie van de blaas met antimicrobiële middelen is niet aanbevolen. (Categorie II) - Routinematige indruppeling van antiseptische of antimicrobiële oplossingen in drainzakken is niet aanbevolen. (Categorie II) - Verblijfskatheters vastklemmen vóór verwijdering is niet noodzakelijk. (Categorie II) - Er is verder onderzoek nodig over het gebruik van bacteriële verstoring (vaccinatie van de blaas met een niet-pathogene bacteriële stam) om een UWI te voorkomen bij patiënten die een chronische urinaire katheterisatie nodig hebben. (Geen aanbeveling/onopgeloste kwestie) Catheter materials - If the CAUTI rate is not decreasing after implementing a comprehensive strategy to reduce rates of CAUTI, consider using antimicrobial/antiseptic-impregnated catheters. The comprehensive strategy should include, at a minimum, the high priority recommendations for urinary catheter use, aseptic insertion, and maintenance. (Category 1. Further research is needed on the effect of antimicrobial/antiseptic-impregnated catheters in reducing the risk of symptomatic UTI, their inclusion among the primary interventions, and the patient Kathetermateriaal - Overweeg katheters geïmpregneerd met antimicrobiële/antiseptische stoffen als de CAUTI niet afneemt na implementatie van een samenhangende strategie om de CAUTI te verminderen. De samenhangende strategie zou tenminste de belangrijkste aanbevelingen voor het gebruik, aseptisch inbrengen en onderhoud van urinaire katheters moeten bevatten. 1. Er is verder onderzoek nodig over het effect van katheters geïmpregneerd met antimicrobiële / antiseptische stoffen op het verkleinen van het risico op symptomatische UWI, het gebruik ervan 7

8 populations most likely to benefit from these catheters. (No - Hydrophilic catheters might be preferable to standard catheters for patients requiring intermittent catheterization. (Category II) - Silicone might be preferable to other catheter materials to reduce the risk of encrustation in long-term catheterized patients who have frequent obstruction. (Category II) - Further research is needed to clarify the benefit of catheter valves in reducing the risk of CAUTI and other urinary complications. (No bij primaire interventies en over de patiëntenpopulaties die meest voordeel zullen halen uit dergelijke katheters. (Geen aanbeveling/onopgeloste kwestie) - Hydrofiele katheters zijn mogelijks te verkiezen boven standaardkatheters bij patiënten die een intermittente katheterisatie vereisen. (Categorie II) - Silicone kan te verkiezen zijn boven andere kathetermaterialen om het risico op korstvorming te verkleinen bij patiënten die voor lange termijn gekatheteriseerd zijn en frequent last hebben van een obstructie. (Categorie II) - Er is verder onderzoek nodig om het voordeel van kleppen op katheters voor het verminderen van het risico op CAUTI en andere urinaire complicaties te verduidelijken. (Geen aanbeveling/onopgeloste kwestie) Management of obstruction - If obstruction occurs and it is likely that the catheter material is contributing to obstruction, change the catheter. (Category - Further research is needed on the benefit of irrigating the catheter with acidifying solutions or use of oral urease inhibitors in long-term catheterized patients who have frequent catheter obstruction. (No - Further research is needed on the use of a portable ultrasound device to evaluate for obstruction in patients with indwelling catheters and low urine output. (No - Further research is needed on the use of methenamine to prevent encrustation in patients requiring chronic indwelling catheters who are at high risk for obstruction. (No Behandeling van obstructies - Vervang de katheter als er een obstructie is die waarschijnlijk te wijten is aan het kahetermateriaal. - Er is verder onderzoek nodig over het voordeel van irrigatie van de katheter met aangezuurde oplossingen of het gebruik van orale ureaseinhibitoren bij patiënten die voor lange termijn gekatheteriseerd zijn en regelmatig last hebben van een katheterobstructie. (Geen aanbeveling/onopgeloste kwestie) - Er is verder onderzoek nodig over het gebruik van draagbare ultrasound apparatuur om de obstructie te evalueren bij patiënten met verblijfskatheters en weinig urineproductie. (Geen aanbeveling/onopgeloste kwestie) - Er is verder onderzoek nodig over het gebruik van methenamine om korstvorming te voorkomen bij patiënten die chronische verblijfskatheters nodig hebben en een hoog risico lopen op obstructie. (Geen aanbeveling/onopgeloste kwestie) 8

9 Specimen collection - Obtain urine samples aseptically. (Category 1. If a small volume of fresh urine is needed for examination (i.e., urinalysis or culture), aspirate the urine from the needleless sampling port with a sterile syringe/cannula adapter after cleansing the port with a disinfectant. (Category 2. Obtain large volumes of urine for special analyses (not culture) aseptically from the drainage bag. (Category Verzameling van stalen - Neem urinestalen aseptisch af. 1. Zuig de urine op vanuit de naaldloze aanprikpoort met een steriele injectiespuit/aangepast tussenstuk na het reinigen van de poort met een ontsmettingsmiddel als er een klein volume verse urine nodig is voor onderzoek (urineonderzoek of cultuur). 2. Neem grote volumes urine voor speciale analyses (geen cultuur) aseptisch af van de drainzak. Spatial separation of catheterized patients - Further research is needed on the benefit of spatial separation of patients with urinary catheters to prevent transmission of pathogens colonizing urinary drainage systems. (No recommendation/unresolved issue Afzondering van gekatheteriseerde patiënten - Er is verder onderzoek nodig over het voordeel van afzondering van patiënten met urinaire katheters om overdracht van pathogenen in urinaire drainagesystemen te voorkomen. (Geen aanbeveling/onopgeloste kwestie) 4. QUALITY IMPROVEMENT PROGRAMS 4. PROGRAMMA S VOOR HET VERBETEREN VAN DE KWALITEIT - Implement quality improvement (QI) programs or strategies to enhance appropriate use of indwelling catheters and to reduce the risk of CAUTI based on a facility risk assessment. (Category The purposes of QI programs should be: 1) to assure appropriate utilization of catheters 2) to identify and remove catheters that are no longer needed (e.g., daily review of their continued need) and 3) to ensure adherence to hand hygiene and proper care of catheters. Examples of programs that have been demonstrated to be effective include: 1. A system of alerts or reminders to identify all patients with urinary catheters and assess the need for - Implementeer programma s voor verbetering van kwaliteit of strategieën om adequaat gebruik van verblijfskatheters te verbeteren en het risico op CAUTI, bepaald door een risicobeoordeling, te verminderen. (Categorie De doelen van programma s voor het verbeteren van de kwaliteit zouden de volgende moeten zijn: 1) een geschikt gebruik van katheters verzekeren, 2) identificeren en verwijderen van katheters die niet langer nodig zijn en 3) verzekeren dat men zich aan handhygiëne en correcte katheterzorg houdt. Voorbeelden van programma s waarvan bewezen is dat ze effectief zijn, omvatten: 1. Een systeem met alarmen of herinneringen om alle patiënten met urinaire katheters te identificeren en de 9

10 continued catheterization; 2. Guidelines and protocols for nursedirected removal of unnecessary urinary catheters; 3. Education and performance feedback regarding appropriate use, hand hygiene, and catheter care; 4. Guidelines and algorithms for appropriate peri-operative catheter management, such as: Procedure-specific guidelines for catheter placement and postoperative catheter removal; Protocols for management of postoperative urinary retention, such as nurse-directed use of intermittent catheterization and use of bladder ultrasound scanners. nood aan verdere katheterisatie te beoordelen; 2. Richtlijnen en protocollen voor verwijdering van onnodige urinaire katheters geïnitieerd door verpleegkundigen; 3. Opleiding en feedback over de uitgevoerde zorg, wat betreft geschikt gebruik, handhygiëne en katheterzorg; 4. Richtlijnen en algoritmen voor geschikt perioperatief kathetergebruik, zoals: Richtlijnen specifiek voor de procedure van het inbrengen van de katheter en verwijdering van de katheter na de operatie; Protocollen voor behandeling van postoperatieve urineretentie, zoals gebruik van intermittente katheterisatie geïnitieerd door verpleegkundigen en ultrasound blaasscanners. 5. ADMINISTRATIVE INFRASTRUCTURE 5. ADMINISTRATIEVE INFRASTRUCTUUR - Provision of guidelines 1. Provide and implement evidence-based guidelines that address catheter use, insertion, and maintenance. (Category Consider monitoring adherence to facility-based criteria for acceptable indications for indwelling urinary catheter use. (Category II) - Education and training 1. Ensure that healthcare personnel and others who take care of catheters are given periodic in-service training regarding techniques and procedures for urinary catheter insertion, maintenance, and removal. Provide education about CAUTI, other complications of urinary catheterization, and alternatives to indwelling catheters. (Category - Ter beschikking stellen van richtlijnen 1. Voorzie en implementeer richtlijnen die gebaseerd zijn op wetenschappelijke evidentie over gebruik, inbrengen en onderhoud van katheters. Overweeg controle op het volgen van de criteria van de instelling voor aanvaardbare indicaties voor het gebruik van urinaire verblijfskatheters. (Categorie II) - Opleiding en training 1. Verzeker dat de gezondheidszorgverleners en anderen die katheters gebruiken tijdens hun dienst periodieke training krijgen over technieken en procedures m.b.t. inbrengen, onderhoud en verwijderen van urinaire katheters. Voorzie een opleiding over CAUTI, andere complicaties van urinaire katheterisatie en alternatieven voor verblijfskatheters. 10

11 2. When feasible, consider providing performance feedback to these personnel on what proportion of catheters they have placed meet facilitybased criteria and other aspects related to catheter care and maintenance. (Category II) - Supplies 1. Ensure that supplies necessary for aseptic technique for catheter insertion are readily available. (Category - System of documentation 1. Consider implementing a system for documenting the following in the patient record: indications for catheter insertion, date and time of catheter insertion, individual who inserted catheter, and date and time of catheter removal. (Category II) Ensuring that documentation is accessible in the patient record and recorded in a standard format for data collection and quality improvement purposes is suggested. Electronic documentation that is searchable is preferable. (Category II) - Surveillance resources 1. If surveillance for CAUTI is performed, ensure that there are sufficient trained personnel and technology resources to support surveillance for urinary catheter use and outcomes. (Category 2. Overweeg, indien mogelijk, om het personeel feedback te geven over het aantal geplaatste katheters dat voldoet aan de criteria van de instelling en aan andere aspecten gerelateerd aan kathetergebruik en -onderhoud. (Categorie II) - Voorzieningen 1. Verzeker dat de nodige voorzieningen voor het aseptisch inbrengen van katheters vlot toegankelijk zijn. - Documentatiesysteem 1. Overweeg de implementatie van een systeem om het volgende op te nemen in het patiëntendossier: indicaties voor kathetergebruik, datum en tijdstip van het inbrengen van de katheter, de persoon die de katheter heeft ingebracht en de datum en tijdstip van het verwijderen van de katheter. (Categorie II) Er wordt voorgesteld om te verzekeren dat de informatie toegankelijk is via het patiëntendossier en bijgehouden wordt in een standaardvorm voor gegevensverzameling en kwaliteitsverbetering. De voorkeur gaat uit naar elektronische documentatie waarin makkelijk gegevens opgezocht kunnen worden. (Categorie II) - Hulpmiddelen voor controle 1. Verzeker dat er voldoende opgeleid personeel en technologische hulpmiddelen aanwezig zijn om het gebruik en resultaten van gebruik van urinaire katheters te controleren als een controle op CAUTI wordt uitgevoerd. 11

12 6. SURVEILLANCE 6. CONTROLE - Consider surveillance for CAUTI when indicated by facility-based risk assessment. (Category II) 1. Identify the patient groups or units on which to conduct surveillance based on frequency of catheter use and potential risk of CAUTI. - Use standardized methodology for performing CAUTI surveillance. (Category 1. Examples of metrics that should be used for CAUTI surveillance include: Number of CAUTI per 1000 catheterdays; Number of bloodstream infections secondary to CAUTI per 1000 catheter-days; Catheter utilization ratio: (urinary catheter days/patient days) x Use CDC/NHSN criteria for identifying patients who have symptomatic UTI (SUTI) (numerator data) (see NHSN Patient Safety Manual: 3. For more information on metrics, please see the U.S. Department of Health & Human Services (HHS) Action Plan to Prevent Healthcare-Associated Infections: infection.html. - Routine screening of catheterized patients for asymptomatic bacteriuria (ASB) is not recommended. (Category II) - When performing surveillance for CAUTI, consider providing regular (e.g., quarterly) feedback of unit-specific CAUTI rates to nursing staff and other appropriate clinical - Overweeg een controle op CAUTI indien aangewezen door een risicobeoordeling afgestemd op de instelling. (Categorie II) 1. Identificeer de patiëntgroepen of afdelingen, gebaseerd op de frequentie van kathetergebruik en mogelijke risico s op CAUTI, waarbij controle moet uitgevoerd worden. - Gebruik een gestandaardiseerde methodologie bij het uitvoeren van een controle op CAUTI. 1. Voorbeelden van metingen die uitgevoerd zouden moeten worden bij de controle op CAUTI omvatten: Aantal CAUTI per 1000 dagen dat de katheter aanwezig is; Aantal bloedstroominfecties tengevolge van CAUTI per 1000 dagen dat de katheter aanwezig is; Ratio van kathetergebruik: (aantal urinaire katheterdagen/het totaal aantal) x Gebruik CDC/NHSN criteria voor het identificeren van patiënten die symptomatische UWI hebben (zie het handboek voor patiëntveiligheid: 3. Voor meer informatie over metingen: bekijk het actieplan van het U.S. Department of Health & Human Services (HHS) om infecties geassocieerd met gezondheidszorg te voorkomen: /infection.html. - Bij gekatheteriseerde patiënten is een routinematige screening op asymptomatische bacteriuria (ASB) niet aanbevolen. (Categorie II) - Overweeg om, bij het uitvoeren van een controle op CAUTI, regelmatige (bijv. ieder kwartaal) feedback te geven aan verpleegkundigen en andere relevante 12

13 care staff. (Category II) verzorgers over de mate van CAUTI op de afdeling. (Categorie II) 13

Cijfers Spoedopname 30/03/2017. Hoe doen we het in eigen ziekenhuis? dagopnames opnames raadplegingen ligdagen

Cijfers Spoedopname 30/03/2017. Hoe doen we het in eigen ziekenhuis? dagopnames opnames raadplegingen ligdagen Hoe doen we het in eigen ziekenhuis? Ronny Pieters Verpleegkundig specialist urologie UZ Gent Cijfers 2016 52792 dagopnames 36550 opnames 475989 raadplegingen 284255 ligdagen Aantal kweken Aantal patiënten

Nadere informatie

Directe link: http://www.rnao.org/storage/39/3381_care_and_maintenance_to_reduce_vascular_access_complications._with_2008_supplement.

Directe link: http://www.rnao.org/storage/39/3381_care_and_maintenance_to_reduce_vascular_access_complications._with_2008_supplement. Guideline Care and maintenance to reduce vascular access complications Publicatiejaar 2008 (herziening van 2005) Organisatie Registered Nurses Association of Ontario (RNAO) Auteur(s) Nelson, S., Valentine,

Nadere informatie

Urologische verpleging in de thuiszorg. R. Pieters Verpleegkundig specialist urologie UZ Gent Voorzitter vzw Urobel

Urologische verpleging in de thuiszorg. R. Pieters Verpleegkundig specialist urologie UZ Gent Voorzitter vzw Urobel Urologische verpleging in de thuiszorg R. Pieters Verpleegkundig specialist urologie UZ Gent Voorzitter vzw Urobel Inhoud Urinaire katheters De verblijfskatheter De suprapubische katheter Intermittente

Nadere informatie

Intercultural Mediation through the Internet Hans Verrept Intercultural mediation and policy support unit

Intercultural Mediation through the Internet Hans Verrept Intercultural mediation and policy support unit 1 Intercultural Mediation through the Internet Hans Verrept Intercultural mediation and policy support unit 2 Structure of the presentation - What is intercultural mediation through the internet? - Why

Nadere informatie

Introductie in flowcharts

Introductie in flowcharts Introductie in flowcharts Flow Charts Een flow chart kan gebruikt worden om: Processen definieren en analyseren. Een beeld vormen van een proces voor analyse, discussie of communicatie. Het definieren,

Nadere informatie

Aanleiding Belgian National Nosocomial Infection Surveillance Studie (BNISS) uitgevoerd door het Kenniscentrum (KCE)

Aanleiding Belgian National Nosocomial Infection Surveillance Studie (BNISS) uitgevoerd door het Kenniscentrum (KCE) Care bundel Kathetergerelateerde UWI Silvy Vandebeurie Aanleiding Belgian National Nosocomial Infection Surveillance Studie (BNISS) uitgevoerd door het Kenniscentrum (KCE) 12,5 13,6 15,3 14,6 23,9 20,1

Nadere informatie

Settings for the C100BRS4 MAC Address Spoofing with cable Internet.

Settings for the C100BRS4 MAC Address Spoofing with cable Internet. Settings for the C100BRS4 MAC Address Spoofing with cable Internet. General: Please use the latest firmware for the router. The firmware is available on http://www.conceptronic.net! Use Firmware version

Nadere informatie

Annex 1 Goggles and Socks

Annex 1 Goggles and Socks Annex 1 Goggles and Socks Goggles Every worker in a grade A/B area, clean sterilized protective garments (including eye coverings and masks) of an appropriate size should be provided at each work session.

Nadere informatie

Integratie van Due Diligence in bestaande risicomanagementsystemen volgens NPR 9036

Integratie van Due Diligence in bestaande risicomanagementsystemen volgens NPR 9036 Integratie van Due Diligence in bestaande risicomanagementsystemen volgens NPR 9036 NCP contactdag, 19 april 2016 Thamar Zijlstra, Dick Hortensius NEN Milieu en Maatschappij Agenda Achtergrond NPR 9036

Nadere informatie

Paramedisch OnderzoekCentrum

Paramedisch OnderzoekCentrum IMPLEMENTATIE: welke weg? Prof.dr. Rob Oostendorp Dr. Michel Wensing Prof.dr. Richard Grol Implementatie Kenmerken implementatie (ZON, 1997; Gezondheidsraad, 2000). Procesmatige en planmatige invoering.

Nadere informatie

Lichamelijke factoren als voorspeller voor psychisch. en lichamelijk herstel bij anorexia nervosa. Physical factors as predictors of psychological and

Lichamelijke factoren als voorspeller voor psychisch. en lichamelijk herstel bij anorexia nervosa. Physical factors as predictors of psychological and Lichamelijke factoren als voorspeller voor psychisch en lichamelijk herstel bij anorexia nervosa Physical factors as predictors of psychological and physical recovery of anorexia nervosa Liesbeth Libbers

Nadere informatie

De patiënt als helpende hand in de strijd tegen infecties

De patiënt als helpende hand in de strijd tegen infecties De patiënt als helpende hand in de strijd tegen infecties Postoperatieve wondinfecties? Hoe groot is het gevaar? 1 op 20 operaties leidt tot een postoperatieve wondinfecties Staphylococus aureus is de

Nadere informatie

GOVERNMENT NOTICE. STAATSKOERANT, 18 AUGUSTUS 2017 No NATIONAL TREASURY. National Treasury/ Nasionale Tesourie NO AUGUST

GOVERNMENT NOTICE. STAATSKOERANT, 18 AUGUSTUS 2017 No NATIONAL TREASURY. National Treasury/ Nasionale Tesourie NO AUGUST National Treasury/ Nasionale Tesourie 838 Local Government: Municipal Finance Management Act (56/2003): Draft Amendments to Municipal Regulations on Minimum Competency Levels, 2017 41047 GOVERNMENT NOTICE

Nadere informatie

Opleiding PECB ISO 9001 Quality Manager.

Opleiding PECB ISO 9001 Quality Manager. Opleiding PECB ISO 9001 Quality Manager www.bpmo-academy.nl Wat is kwaliteitsmanagement? Kwaliteitsmanagement beoogt aan te sturen op het verbeteren van kwaliteit. Tevens houdt het zich bezig met het verbinden

Nadere informatie

Quality of life in persons with profound intellectual and multiple disabilities. Marga Nieuwenhuijse maart 2016

Quality of life in persons with profound intellectual and multiple disabilities. Marga Nieuwenhuijse maart 2016 Quality of life in persons with profound intellectual and multiple disabilities Marga Nieuwenhuijse maart 2016 Beoogde resultaten Literatuuronderzoek naar de bestaande concepten van kwaliteit van leven

Nadere informatie

Welkom. Digitale programma: #cmdag18. Dagvoorzitter Prof. dr. Arjan van Weele NEVI hoogleraar inkoopmanagement.

Welkom. Digitale programma: #cmdag18. Dagvoorzitter Prof. dr. Arjan van Weele NEVI hoogleraar inkoopmanagement. Welkom Dagvoorzitter Prof. dr. Arjan van Weele NEVI hoogleraar inkoopmanagement Digitale programma: www.contractmanagementdag.nl #cmdag18 #cmdag18 Programma 09.45 Welkom door Prof. Dr. Arjan van Weele

Nadere informatie

Disclosure belangen spreker

Disclosure belangen spreker Disclosure belangen spreker (potentiële) belangenverstrengeling Voor bijeenkomst mogelijk relevante relaties met bedrijven Sponsoring of onderzoeksgeld Honorarium of andere (financiële) vergoeding Aandeelhouder

Nadere informatie

Published in: Onderwijs Research Dagen 2013 (ORD2013), mei 2013, Brussel, Belgie

Published in: Onderwijs Research Dagen 2013 (ORD2013), mei 2013, Brussel, Belgie Samenwerkend leren van leerkrachten : leeropbrengsten gerelateerd aan activiteiten en foci van samenwerking Doppenberg, J.J.; den Brok, P.J.; Bakx, A.W.E.A. Published in: Onderwijs Research Dagen 2013

Nadere informatie

Introduction Henk Schwietert

Introduction Henk Schwietert Introduction Henk Schwietert Evalan develops, markets and sells services that use remote monitoring and telemetry solutions. Our Company Evalan develops hard- and software to support these services: mobile

Nadere informatie

Flash: chemotherapie en allergie

Flash: chemotherapie en allergie Flash: chemotherapie en allergie Karen Geboes UZ Gent 4 december 2015 Opbouw Herkennen/graderen Bij welke producten/wanneer Behandeling Preventie? 2 Herkennen/graderen 3 4 5 6 Allergy 2013 7 Bij welke

Nadere informatie

Quality requirements concerning the packaging of oak lumber of Houthandel Wijers vof (09.09.14)

Quality requirements concerning the packaging of oak lumber of Houthandel Wijers vof (09.09.14) Quality requirements concerning the packaging of oak lumber of (09.09.14) Content: 1. Requirements on sticks 2. Requirements on placing sticks 3. Requirements on construction pallets 4. Stick length and

Nadere informatie

Impact en disseminatie. Saskia Verhagen Franka vd Wijdeven

Impact en disseminatie. Saskia Verhagen Franka vd Wijdeven Impact en disseminatie Saskia Verhagen Franka vd Wijdeven Wie is wie? Voorstel rondje Wat hoop je te leren? Heb je iets te delen? Wat zegt de Programma Gids? WHAT DO IMPACT AND SUSTAINABILITY MEAN? Impact

Nadere informatie

Differences in stress and stress reactivity between highly educated stay-at-home and working. mothers with spouse and young children

Differences in stress and stress reactivity between highly educated stay-at-home and working. mothers with spouse and young children 1 Differences in stress and stress reactivity between highly educated stay-at-home and working mothers with spouse and young children Verschil in stress en stressreactiviteit tussen hoogopgeleide thuisblijf-

Nadere informatie

PRIVACYVERKLARING KLANT- EN LEVERANCIERSADMINISTRATIE

PRIVACYVERKLARING KLANT- EN LEVERANCIERSADMINISTRATIE For the privacy statement in English, please scroll down to page 4. PRIVACYVERKLARING KLANT- EN LEVERANCIERSADMINISTRATIE Verzamelen en gebruiken van persoonsgegevens van klanten, leveranciers en andere

Nadere informatie

Installatie van Windows 10 op laptops. Windows 10 installation on laptops

Installatie van Windows 10 op laptops. Windows 10 installation on laptops Installatie van Windows 10 op laptops In mei vindt de migratie naar Windows 10 plaats op de laptops. Per dag worden ongeveer 25 laptops gemigreerd. Elke laptop heeft een ISSC-sticker met een laptop-nummer.

Nadere informatie

Brokopondo Communities: Potential Socio-Cultural Impacts

Brokopondo Communities: Potential Socio-Cultural Impacts Brokopondo Communities: Potential Socio-Cultural Impacts Potential Socio-Cultural Impacts: Cultural evolution and change How Newmont Will Manage Potential Impacts: Show respect to traditional authorities

Nadere informatie

Recente ontwikkelingen in de ethische normen voor medisch-wetenschappelijk onderzoek

Recente ontwikkelingen in de ethische normen voor medisch-wetenschappelijk onderzoek Recente ontwikkelingen in de ethische normen voor medisch-wetenschappelijk onderzoek Prof dr JJM van Delden Julius Centrum, UMC Utrecht j.j.m.vandelden@umcutrecht.nl Inleiding Medisch-wetenschappelijk

Nadere informatie

Healthy people want everything, sick people want only one thing. would love to see a Hospital Teacher

Healthy people want everything, sick people want only one thing. would love to see a Hospital Teacher Healthy people want everything, sick people want only one thing. would love to see a Hospital Teacher Consultant Education Sick Pupils Educational Service Centre University Medical Centre The Netherlands

Nadere informatie

Is valpreventie kosteneffectief?

Is valpreventie kosteneffectief? Is valpreventie kosteneffectief? Prof. Dr. Lieven Annemans Ghent University, Brussels University Lieven.annemans@ugent.be Lieven.annemans@vub.ac.be Maart 2014 1 Reactie van de overheden op de crisis Jaarlijkse

Nadere informatie

Nieuwe evidence-based richtlijn acute pancreatitis. Marc Besselink HPB chirurg, AMC Amsterdam m.g.besselink@amc.nl

Nieuwe evidence-based richtlijn acute pancreatitis. Marc Besselink HPB chirurg, AMC Amsterdam m.g.besselink@amc.nl Nieuwe evidence-based richtlijn acute pancreatitis Marc Besselink HPB chirurg, AMC Amsterdam m.g.besselink@amc.nl Pancreatitis.nl Het idee Update van de 2002 acute pancreatitis richtlijn van de International

Nadere informatie

De Invloed van Familie op

De Invloed van Familie op De Invloed van Familie op Depressie- en Angstklachten van Verpleeghuisbewoners met Dementie The Influence of Family on Depression and Anxiety of Nursing Home Residents with Dementia Elina Hoogendoorn Eerste

Nadere informatie

Process Mining and audit support within financial services. KPMG IT Advisory 18 June 2014

Process Mining and audit support within financial services. KPMG IT Advisory 18 June 2014 Process Mining and audit support within financial services KPMG IT Advisory 18 June 2014 Agenda INTRODUCTION APPROACH 3 CASE STUDIES LEASONS LEARNED 1 APPROACH Process Mining Approach Five step program

Nadere informatie

Incidenten in de Cloud. De visie van een Cloud-Provider

Incidenten in de Cloud. De visie van een Cloud-Provider Incidenten in de Cloud De visie van een Cloud-Provider Overzicht Cloud Controls Controls in de praktijk Over CloudVPS Cloudhosting avant la lettre Continu in ontwikkeling CloudVPS en de Cloud Wat is Cloud?

Nadere informatie

Opleiding PECB IT Governance.

Opleiding PECB IT Governance. Opleiding PECB IT Governance www.bpmo-academy.nl Wat is IT Governance? Information Technology (IT) governance, ook wel ICT-besturing genoemd, is een onderdeel van het integrale Corporate governance (ondernemingsbestuur)

Nadere informatie

(1) De hoofdfunctie van ons gezelschap is het aanbieden van onderwijs. (2) Ons gezelschap is er om kunsteducatie te verbeteren

(1) De hoofdfunctie van ons gezelschap is het aanbieden van onderwijs. (2) Ons gezelschap is er om kunsteducatie te verbeteren (1) De hoofdfunctie van ons gezelschap is het aanbieden van onderwijs (2) Ons gezelschap is er om kunsteducatie te verbeteren (3) Ons gezelschap helpt gemeenschappen te vormen en te binden (4) De producties

Nadere informatie

Toolkit Blaaskatheter

Toolkit Blaaskatheter Doel Het plaatsten van een blaaskatheter om de juiste reden; Voorkomen van onnodig (langdurig) gebruik van blaaskatheters; Voorkomen van complicaties van het (langdurig) gebruik van blaaskatheters; Zorgen

Nadere informatie

Business as (un)usual

Business as (un)usual Business as (un)usual Beperking van de impact van incidenten begint vandaag! Aon Global Risk Consulting Business Continuity Practice Continuiteit = basis voor succesvol ondernemen.voor u business as usual?

Nadere informatie

22/09/ Objectives and Targets

22/09/ Objectives and Targets geert.dom@uantwerpen.be 17-09-2014 Objectives and Targets 1 Quality The degree to which health services for individuals and populations increase the likelihood of desired health outcomes and are consistent

Nadere informatie

Chapter 4 Understanding Families. In this chapter, you will learn

Chapter 4 Understanding Families. In this chapter, you will learn Chapter 4 Understanding Families In this chapter, you will learn Topic 4-1 What Is a Family? In this topic, you will learn about the factors that make the family such an important unit, as well as Roles

Nadere informatie

Hospital WIV-ISP Feedback Point Prevalence Survey of Healthcare-associated Infections and Antimicrobial Use PPS HAI-AU

Hospital WIV-ISP Feedback Point Prevalence Survey of Healthcare-associated Infections and Antimicrobial Use PPS HAI-AU Hospital WIV-ISP Feedback Point Prevalence Survey of Healthcare-associated Infections and Antimicrobial Use PPS HAI-AU Mat Goossens Boudewijn Catry PPT WIV-ISP 11/06/2012. Geen verspreiding zonder voorafgaande

Nadere informatie

Patiëntenparticipatie in

Patiëntenparticipatie in Patiëntenparticipatie in Europees perspectief Marleen Kaatee Oprichter & voorzitter Patiëntenparticipatie in Europa: 1. PSC Patients Europe 2. EMA 3. ERNs, European Reference Networks Noodzaak: internationaal

Nadere informatie

ANGSTSTOORNISSEN EN HYPOCHONDRIE: DIAGNOSTIEK EN BEHANDELING (DUTCH EDITION) FROM BOHN STAFLEU VAN LOGHUM

ANGSTSTOORNISSEN EN HYPOCHONDRIE: DIAGNOSTIEK EN BEHANDELING (DUTCH EDITION) FROM BOHN STAFLEU VAN LOGHUM Read Online and Download Ebook ANGSTSTOORNISSEN EN HYPOCHONDRIE: DIAGNOSTIEK EN BEHANDELING (DUTCH EDITION) FROM BOHN STAFLEU VAN LOGHUM DOWNLOAD EBOOK : ANGSTSTOORNISSEN EN HYPOCHONDRIE: DIAGNOSTIEK STAFLEU

Nadere informatie

Cambridge Assessment International Education Cambridge International General Certificate of Secondary Education. Published

Cambridge Assessment International Education Cambridge International General Certificate of Secondary Education. Published Cambridge Assessment International Education Cambridge International General Certificate of Secondary Education DUTCH 055/02 Paper 2 Reading MARK SCHEME Maximum Mark: 45 Published This mark scheme is published

Nadere informatie

Ius Commune Training Programme Amsterdam Masterclass 15 June 2018

Ius Commune Training Programme Amsterdam Masterclass 15 June 2018 www.iuscommune.eu Dear Ius Commune PhD researchers, You are kindly invited to participate in the Ius Commune Amsterdam Masterclass for PhD researchers, which will take place on Friday, 15 June 2018. This

Nadere informatie

0515 DUTCH (FOREIGN LANGUAGE)

0515 DUTCH (FOREIGN LANGUAGE) UNIVERSITY OF CAMBRIDGE INTERNATIONAL EXAMINATIONS International General Certificate of Secondary Education MARK SCHEME for the May/June 2011 question paper for the guidance of teachers 0515 DUTCH (FOREIGN

Nadere informatie

Online Resource 1. Title: Implementing the flipped classroom: An exploration of study behaviour and student performance

Online Resource 1. Title: Implementing the flipped classroom: An exploration of study behaviour and student performance Online Resource 1 Title: Implementing the flipped classroom: An exploration of study behaviour and student performance Journal: Higher Education Authors: Anja J. Boevé, Rob R. Meijer, Roel J. Bosker, Jorien

Nadere informatie

Understanding the role of health literacy in self-management and health behaviors among older adults Geboers, Bas

Understanding the role of health literacy in self-management and health behaviors among older adults Geboers, Bas University of Groningen Understanding the role of health literacy in self-management and health behaviors among older adults Geboers, Bas IMPORTANT NOTE: You are advised to consult the publisher's version

Nadere informatie

Risk & Requirements Based Testing

Risk & Requirements Based Testing Risk & Requirements Based Testing Tycho Schmidt PreSales Consultant, HP 2006 Hewlett-Packard Development Company, L.P. The information contained herein is subject to change without notice Agenda Introductie

Nadere informatie

3e Mirror meeting pren April :00 Session T, NVvA Symposium

3e Mirror meeting pren April :00 Session T, NVvA Symposium 3e Mirror meeting pren 689 13 April 2017 14:00 Session T, NVvA Symposium steps since April 2016 The enquiry (June to August 2016) performed by the national bodies. Resulting in 550 comments. Three/Four

Nadere informatie

LONDEN MET 21 GEVARIEERDE STADSWANDELINGEN 480 PAGINAS WAARDEVOLE INFORMATIE RUIM 300 FOTOS KAARTEN EN PLATTEGRONDEN

LONDEN MET 21 GEVARIEERDE STADSWANDELINGEN 480 PAGINAS WAARDEVOLE INFORMATIE RUIM 300 FOTOS KAARTEN EN PLATTEGRONDEN LONDEN MET 21 GEVARIEERDE STADSWANDELINGEN 480 PAGINAS WAARDEVOLE INFORMATIE RUIM 300 FOTOS KAARTEN EN PLATTEGRONDEN LM2GS4PWIR3FKEP-58-WWET11-PDF File Size 6,444 KB 117 Pages 27 Aug, 2016 TABLE OF CONTENT

Nadere informatie

CSRQ Center Rapport over onderwijsondersteunende organisaties: Samenvatting voor onderwijsgevenden

CSRQ Center Rapport over onderwijsondersteunende organisaties: Samenvatting voor onderwijsgevenden CSRQ Center Rapport over onderwijsondersteunende organisaties: Samenvatting voor onderwijsgevenden Laatst bijgewerkt op 25 november 2008 Nederlandse samenvatting door TIER op 5 juli 2011 Onderwijsondersteunende

Nadere informatie

Value based healthcare door een quality improvement bril

Value based healthcare door een quality improvement bril Rotterdam, 7 december 2017 Value based healthcare door een quality improvement bril Ralph So, intensivist en medisch manager Kwaliteit, Veiligheid & Innovatie 16.35-17.00 uur Everybody in healthcare really

Nadere informatie

AdVISHE: Assessment of the Validation Status of Health- Economic Decision Models

AdVISHE: Assessment of the Validation Status of Health- Economic Decision Models AdVISHE: Assessment of the Validation Status of Health- Economic Decision Models Pepijn Vemer, George van Voorn, Isaac Corro Ramos, Maiwenn Al, Talitha Feenstra Rationale In theorie: Doe alles! Een model

Nadere informatie

Clabsi&Cauti Welke rol speelt de verpleegkundige bij de preventie?

Clabsi&Cauti Welke rol speelt de verpleegkundige bij de preventie? Clabsi&Cauti Welke rol speelt de verpleegkundige bij de preventie? Jolanda Bloos-van der Hulst MANP, verpleegkundig specialist Antoni van Leeuwenhoek Disclosure belangen spreker (potentiële) belangenverstrengeling

Nadere informatie

Resultaten campagnes handhygiëne

Resultaten campagnes handhygiëne Resultaten campagnes handhygiëne Nut van campagnes Universitair ziekenhuis Geneve ziekenhuisbrede campagne met posters, feedback, promotie handalcohol - compliance van 48 naar 66% - nosocomiale infecties

Nadere informatie

RECEPTEERKUNDE: PRODUCTZORG EN BEREIDING VAN GENEESMIDDELEN (DUTCH EDITION) FROM BOHN STAFLEU VAN LOGHUM

RECEPTEERKUNDE: PRODUCTZORG EN BEREIDING VAN GENEESMIDDELEN (DUTCH EDITION) FROM BOHN STAFLEU VAN LOGHUM Read Online and Download Ebook RECEPTEERKUNDE: PRODUCTZORG EN BEREIDING VAN GENEESMIDDELEN (DUTCH EDITION) FROM BOHN STAFLEU VAN LOGHUM DOWNLOAD EBOOK : RECEPTEERKUNDE: PRODUCTZORG EN BEREIDING VAN STAFLEU

Nadere informatie

De interventiebundels POWI en Lijnsepsis: toe aan verandering?

De interventiebundels POWI en Lijnsepsis: toe aan verandering? De interventiebundels POWI en Lijnsepsis: toe aan verandering? Jan Wille, coördinator infectiepreventie Titia Hopmans, senior adviseur PREZIES RIVM, Centrum voor Infectieziektebestrijding 1 Patiëntveiligheid

Nadere informatie

Preventie van CVCgerelateerde

Preventie van CVCgerelateerde Preventie van CVCgerelateerde infecties Kurt Boeykens Verpleegkundig Specialist Nutritie 1 Katheterinfectie Preventie Diagnose Behandeling 2 IV Katheters Centraal Perifeer Korte/Medium Termijn Lange Termijn

Nadere informatie

E-learning maturity model. Hilde Van Laer

E-learning maturity model. Hilde Van Laer E-learning maturity model Hilde Van Laer E-learning maturity model (emm) Self-assessment van online en blended leren met e-learning maturity model (emm) A driver for change? http://www.utdc.vuw.ac.nz/research/e

Nadere informatie

Specification sheets HEMPEL

Specification sheets HEMPEL Specification sheets Maintenance Specification for Beenhakkervletten 1 Dolboord en berghout 2 Boeisel 3 Binnenzijde 1 T/U 12050 50410 HEMPALIN PRIMER (Red) 1 T/U 760 HEMPALIN PRIMER (Green) 1 F/C 52140

Nadere informatie

Relatie tussen Persoonlijkheid, Opleidingsniveau, Leeftijd, Geslacht en Korte- en Lange- Termijn Seksuele Strategieën

Relatie tussen Persoonlijkheid, Opleidingsniveau, Leeftijd, Geslacht en Korte- en Lange- Termijn Seksuele Strategieën Relatie tussen Persoonlijkheid, Opleidingsniveau, Leeftijd, Geslacht en Korte- en Lange- Termijn Seksuele Strategieën The Relation between Personality, Education, Age, Sex and Short- and Long- Term Sexual

Nadere informatie

Europese Privacy Verordening (EPV) Een wet met Tanden

Europese Privacy Verordening (EPV) Een wet met Tanden Europese Privacy Verordening (EPV) Een wet met Tanden WBP en EPV grote verschillen? WBP Transparantie X X Proportionaliteit X X Doelbinding X X Subsidiariteit X X Accountability en auditability Boetes

Nadere informatie

Praktische urologie in de huisartspraktijk

Praktische urologie in de huisartspraktijk Inhoud Praktische urologie in de huisartspraktijk Ronny Pieters Verpleegkundig specialist urologie UZ Gent Voorzitter vzw Urobel (met dank aan Prof. Everaert, Urologie, UZ Gent) Urinaire katheters Intermittente

Nadere informatie

Usability evaluation of a guideline implementation systym for cardiac rehabilitation: Think aloud study

Usability evaluation of a guideline implementation systym for cardiac rehabilitation: Think aloud study Usability evaluation of a guideline implementation systym for cardiac rehabilitation: Think aloud study Mariëtte VAN ENGEN-VERHEUL, Linda PEUTE, Ellen KILSDONK, Niels PEEK, Monique JASPERS Mariëtte van

Nadere informatie

Fidelity of a Strengths-based method for Homeless Youth

Fidelity of a Strengths-based method for Homeless Youth Fidelity of a Strengths-based method for Homeless Youth Manon krabbenborg, Sandra Boersma, Marielle Beijersbergen & Judith Wolf s.boersma@elg.umcn.nl Homeless youth in the Netherlands Latest estimate:

Nadere informatie

Urineweginfecties. Hanny Cobussen-Boekhorst Verpleegkundig Specialist Continentie-Urinestoma zorg Afdeling Urologie

Urineweginfecties. Hanny Cobussen-Boekhorst Verpleegkundig Specialist Continentie-Urinestoma zorg Afdeling Urologie Urineweginfecties Hanny Cobussen-Boekhorst Verpleegkundig Specialist Continentie-Urinestoma zorg Afdeling Urologie Inhoud Inleiding Definities urineweg infectie (UWI) Klachten UWI Lichamelijk onderzoek/

Nadere informatie

Osteonecrosis of the jaw (ONJ)

Osteonecrosis of the jaw (ONJ) INLEIDING Welkom 1 2 Osteonecrosis of the jaw (ONJ) Hoe kunnen we dit voorkomen en als het toch optreedt, hoe kunnen we het managen? 3 Complication of bisphosphonate and denosumab use 1 Dit ga je echter

Nadere informatie

Positieve, Negatieve en Depressieve Subklinische Psychotische Symptomen en het Effect van Stress en Sekse op deze Subklinische Psychotische Symptomen

Positieve, Negatieve en Depressieve Subklinische Psychotische Symptomen en het Effect van Stress en Sekse op deze Subklinische Psychotische Symptomen Positieve, Negatieve en Depressieve Subklinische Psychotische Symptomen en het Effect van Stress en Sekse op deze Subklinische Psychotische Symptomen Positive, Negative and Depressive Subclinical Psychotic

Nadere informatie

Laatst bijgewerkt op 2 februari 2009 Nederlandse samenvatting door TIER op 25 mei 2011

Laatst bijgewerkt op 2 februari 2009 Nederlandse samenvatting door TIER op 25 mei 2011 Effective leesprogramma s voor leerlingen die de taal leren en anderssprekende leerlingen samenvatting voor onderwijsgevenden Laatst bijgewerkt op 2 februari 2009 Nederlandse samenvatting door TIER op

Nadere informatie

Duurzaamheid in Agrologistiek; CO2 labeling

Duurzaamheid in Agrologistiek; CO2 labeling Duurzaamheid in Agrologistiek; CO2 labeling Chris E. Dutilh Stichting DuVo/Unilever Benelux Conferentie Winst uit Agrologistiek Monster, 16 februari 2009 Doelstelling DuVo-studie In beeld brengen of, en

Nadere informatie

Socio-economic situation of long-term flexworkers

Socio-economic situation of long-term flexworkers Socio-economic situation of long-term flexworkers CBS Microdatagebruikersmiddag The Hague, 16 May 2013 Siemen van der Werff www.seo.nl - secretariaat@seo.nl - +31 20 525 1630 Discussion topics and conclusions

Nadere informatie

Ius Commune Training Programme Amsterdam Masterclass 22 June 2017

Ius Commune Training Programme Amsterdam Masterclass 22 June 2017 www.iuscommune.eu INVITATION Ius Commune Masterclass 22 June 2017 Amsterdam Dear Ius Commune PhD researchers, You are kindly invited to participate in the Ius Commune Amsterdam Masterclass for PhD researchers,

Nadere informatie

Landelijk Diabetes Congres 2016

Landelijk Diabetes Congres 2016 Landelijk Diabetes Congres 2016 Insuline Pompen, zelfcontrole en sensoren, need to know Thomas van Bemmel, Internist Gelre Ziekenhuis Apeldoorn Disclosures (potentiële) belangenverstrengeling zie hieronder

Nadere informatie

University of Groningen

University of Groningen University of Groningen De ontwikkeling van prikkelverwerking bij mensen met een Autisme Spectrum Stoornis en de invloed van hulp en begeleiding gedurende het leven. Fortuin, Marret; Landsman-Dijkstra,

Nadere informatie

Hoe hard is een richtlijn?

Hoe hard is een richtlijn? Hoe hard is een richtlijn? Professor Lisette Schoonhoven 11 October 2017 Wat is een richtlijn? Een richtlijn geeft aanbevelingen over het verbeteren van de kwaliteit van zorg. Een richtlijn wordt gemaakt

Nadere informatie

Issues in PET Drug Manufacturing Steve Zigler PETNET Solutions April 14, 2010

Issues in PET Drug Manufacturing Steve Zigler PETNET Solutions April 14, 2010 Issues in PET Drug Manufacturing Steve Zigler PETNET Solutions April 14, 2010 Topics ANDA process for FDG User fees Contract manufacturing PETNET's perspective Colleagues Michael Nazerias Ken Breslow Ed

Nadere informatie

MyDHL+ Van Non-Corporate naar Corporate

MyDHL+ Van Non-Corporate naar Corporate MyDHL+ Van Non-Corporate naar Corporate Van Non-Corporate naar Corporate In MyDHL+ is het mogelijk om meerdere gebruikers aan uw set-up toe te voegen. Wanneer er bijvoorbeeld meerdere collega s van dezelfde

Nadere informatie

L.Net s88sd16-n aansluitingen en programmering.

L.Net s88sd16-n aansluitingen en programmering. De L.Net s88sd16-n wordt via één van de L.Net aansluitingen aangesloten op de LocoNet aansluiting van de centrale, bij een Intellibox of Twin-Center is dat de LocoNet-T aansluiting. L.Net s88sd16-n aansluitingen

Nadere informatie

(Big) Data in het sociaal domein

(Big) Data in het sociaal domein (Big) Data in het sociaal domein Congres Sociaal: sturen op gemeentelijke ambities 03-11-2016 Even voorstellen Laudy Konings Lkonings@deloitte.nl 06 1100 3917 Romain Dohmen rdohmen@deloitte.nl 06 2078

Nadere informatie

2019 SUNEXCHANGE USER GUIDE LAST UPDATED

2019 SUNEXCHANGE USER GUIDE LAST UPDATED 2019 SUNEXCHANGE USER GUIDE LAST UPDATED 0 - -19 1 WELCOME TO SUNEX DISTRIBUTOR PORTAL This user manual will cover all the screens and functions of our site. MAIN SCREEN: Welcome message. 2 LOGIN SCREEN:

Nadere informatie

NMOZTMKUDLVDKECVLKBVESBKHWIDKPDF-WWUS Page File Size 9,952 KB 29 May, 2016

NMOZTMKUDLVDKECVLKBVESBKHWIDKPDF-WWUS Page File Size 9,952 KB 29 May, 2016 NAVIJVEN MINILAMPJES OM ZELF TE MAKEN KERSTFIGUREN UIT DE LAPPENMAND VOOR DE KINDERSSALOON EN COWBOYS VAN LOLLYSTOKJES KAMERBREED BOEKENREK VOOR EEN SMAL BUDGETGEBAKKEN KOEKFIGUURTJES HANGEN WE IN DE KERSTBOOM

Nadere informatie

HANDHYGIENE? HANDHYGIENE! Paul J Caesar Afd. Hygiëne en Infectiepreventie MCL

HANDHYGIENE? HANDHYGIENE! Paul J Caesar Afd. Hygiëne en Infectiepreventie MCL HANDHYGIENE? HANDHYGIENE! Paul J Caesar Afd. Hygiëne en Infectiepreventie MCL Workshops FRIESLAND COLLEGE, april 2006 ZHI NEDERLAND 5-10% OPGENOMEN PATIENTEN / JAAR (CA. 80.000 PAT.) MCL ca 27000 opn/jaar

Nadere informatie

Travel Survey Questionnaires

Travel Survey Questionnaires Travel Survey Questionnaires Prot of Rotterdam and TU Delft, 16 June, 2009 Introduction To improve the accessibility to the Rotterdam Port and the efficiency of the public transport systems at the Rotterdam

Nadere informatie

De Bouw van een Zorgcircuit: Hoe gaan we te werk?

De Bouw van een Zorgcircuit: Hoe gaan we te werk? De Bouw van een Zorgcircuit: Hoe gaan we te werk? Dr. Jef Willems UZ Gent 12 Mei 2015 De bouw van een zorgcircuit Situering Zorgprogramma pediatrie Over netwerken en zorgcircuits Definities relaties Stap

Nadere informatie

PICA Patient flow Improvement center Amsterdam

PICA Patient flow Improvement center Amsterdam Operations research bij strategische capaciteitsbeslissingen in de zorg Ger Koole 26 mei 2008 Wat is Operations research? operations research (O.R.) is the discipline of applying advanced analytical methods

Nadere informatie

Determinantenonderzoek naar Factoren waarmee een Actief Stoppen-met-Roken Beleid op Cardiologieverpleegafdelingen kan worden bevorderd

Determinantenonderzoek naar Factoren waarmee een Actief Stoppen-met-Roken Beleid op Cardiologieverpleegafdelingen kan worden bevorderd Determinantenonderzoek naar Factoren waarmee een Actief Stoppen-met-Roken Beleid op Cardiologieverpleegafdelingen kan worden bevorderd Determinant Study in to Factors that Facilitate a Active Smoking-cessation

Nadere informatie

Antimicrobial stewardship balans

Antimicrobial stewardship balans Franky Buyle, pharmd, phd Apotheek Multidisciplinair Infectie Team Hebben we nood aan een nationale infectiologie-gids? 12 maart 2019 VZA PUO Franky.buyle@uzgent.be Antimicrobial stewardship balans INDIVIDU

Nadere informatie

Nieuwsbrief NRGD. Editie 11 Newsletter NRGD. Edition 11. pagina 1 van 5. http://nieuwsbrieven.nrgd.nl/newsletter/email/47

Nieuwsbrief NRGD. Editie 11 Newsletter NRGD. Edition 11. pagina 1 van 5. http://nieuwsbrieven.nrgd.nl/newsletter/email/47 pagina 1 van 5 Kunt u deze nieuwsbrief niet goed lezen? Bekijk dan de online versie Nieuwsbrief NRGD Editie 11 Newsletter NRGD Edition 11 17 MAART 2010 Het register is nu opengesteld! Het Nederlands Register

Nadere informatie

Ius Commune Training Programme 2015-2016 Amsterdam Masterclass 16 June 2016

Ius Commune Training Programme 2015-2016 Amsterdam Masterclass 16 June 2016 www.iuscommune.eu Dear Ius Commune PhD researchers, You are kindly invited to attend the Ius Commune Amsterdam Masterclass for PhD researchers, which will take place on Thursday 16 June 2016. During this

Nadere informatie

MIJN GENOOM. ONLINE OF OFF-LINE?

MIJN GENOOM. ONLINE OF OFF-LINE? MIJN GENOOM. ONLINE OF OFF-LINE? Pascal Borry Humaan Genoom Project Hoop en verwachtingen With this profound new knowledge, humankind is on the verge of gaining immense, new power to heal. Genome science

Nadere informatie

ANT S KINGDOM Here is some advice for setting up your Master Ant Farm!

ANT S KINGDOM Here is some advice for setting up your Master Ant Farm! ANT S KINGDOM Master NL EN Instructies Mierenboerderij Master Bedankt voor je bestelling van de Mierenboerderij Master. De beste keus! Installatie NL Naast de informatie die te lezen is in ons boekje

Nadere informatie

Ervaringen met prevalentiestudies van urineweginfecties. OLV Aalst - Asse - Ninove Team ziekenhuishygiëne Dr. P. Jordens

Ervaringen met prevalentiestudies van urineweginfecties. OLV Aalst - Asse - Ninove Team ziekenhuishygiëne Dr. P. Jordens Ervaringen met prevalentiestudies van urineweginfecties OLV Aalst - Asse - Ninove Team ziekenhuishygiëne Dr. P. Jordens Prevalentiestudies UWI in het Onze-Lieve-Vrouwziekenhuis 1 prevalentiestudie : mei

Nadere informatie

It s CMMI Jim, but not as we know it! CMMI toegepast op een Compliance organisatie Door Jasper Doornbos Improvement Focus

It s CMMI Jim, but not as we know it! CMMI toegepast op een Compliance organisatie Door Jasper Doornbos Improvement Focus It s CMMI Jim, but not as we know it! CMMI toegepast op een Compliance organisatie Door Jasper Doornbos Improvement Focus Inhoud Compliance vakgebied en organisatie CMMI software en systems engineering

Nadere informatie

Kosten en baten van lokale gezondheidspromotie

Kosten en baten van lokale gezondheidspromotie Kosten en baten van lokale gezondheidspromotie Prof. Dr. Lieven Annemans Ghent University, Brussels University Lieven.annemans@ugent.be Lieven.annemans@vub.ac.be VIGeZ April 2013 1 Growth 7% Eén van de

Nadere informatie

Brigitte de Vries Staedion. Kwaliteitsbeheersing De uitdagingen voor een éénpitter

Brigitte de Vries Staedion. Kwaliteitsbeheersing De uitdagingen voor een éénpitter Brigitte de Vries Staedion Kwaliteitsbeheersing De uitdagingen voor een éénpitter Kwaliteitsbeheersing voor de éénpitter Wat kunt u verwachten Wie ben ik en waar werk ik Mijn uitdagingen Ervaring met kwaliteitstoetsing

Nadere informatie

Specification sheets HEMPEL

Specification sheets HEMPEL Specification sheets Maintenance Specification for Korpsschepen 1 Scheepshuid vanaf de waterlijn tot aan de d 2 Dekhuis/huizen, luikhoofden en masten 3 Schoorsteen 1 T/U 760 HEMPALIN PRIMER (Green) 1 T/U

Nadere informatie

Activant Prophet 21. Prophet 21 Version 12.0 Upgrade Information

Activant Prophet 21. Prophet 21 Version 12.0 Upgrade Information Activant Prophet 21 Prophet 21 Version 12.0 Upgrade Information This class is designed for Customers interested in upgrading to version 12.0 IT staff responsible for the managing of the Prophet 21 system

Nadere informatie

1 LOGO SCHOOL. Gecomprimeerd Schoolondersteuningsprofiel. Naam School

1 LOGO SCHOOL. Gecomprimeerd Schoolondersteuningsprofiel. Naam School 1 LOGO SCHOOL Gecomprimeerd Schoolondersteuningsprofiel Naam School Algemene gegevens School De Blijberg International Department BRIN 14 HB Directeur Mrs L. Boyle Adres Graaf Florisstraat 56 3021CJ ROTTERDAM

Nadere informatie

Add the standing fingers to get the tens and multiply the closed fingers to get the units.

Add the standing fingers to get the tens and multiply the closed fingers to get the units. Digit work Here's a useful system of finger reckoning from the Middle Ages. To multiply $6 \times 9$, hold up one finger to represent the difference between the five fingers on that hand and the first

Nadere informatie

Ethiek van voedingsonderzoek in een niet-westerse setting

Ethiek van voedingsonderzoek in een niet-westerse setting Ethiek van voedingsonderzoek in een niet-westerse setting Programma Welkom, Pieter van t Veer, WUR Korte inleiding, Marcel Verweij, UU Drie casus Martin Jäkel, Unilever Ingeborg Bovée, NIZO Inge Brouwer,

Nadere informatie