-../*0/12.3 #$%&'()*+,! " # $ % & ' ( )

Transcriptie

1 -../*0/12.3 #$%&'()*+,! " # $ % & ' ( )! " # $ " % % " & ' ( ) " ' % * + (, - -! (. / ' ' & $ -! &

2 JAARVERSLAG 2009 Opvang is door het Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap erkend als dienst voor pleegzorg, met als hoofdopdracht het begeleiden van plaatsingen van minderjarigen in een pleeggezin. Wanneer ouders tijdelijk niet garant kunnen staan voor de opvoeding van hun kinderen wordt in bepaalde omstandigheden geopteerd voor een plaatsing van een kind in een ander gezin, een pleeggezin. Opvang staat in voor de werving en de selectie van kandidaat-pleeggezinnen, voor het opstarten, het ondersteunen en het afronden van de plaatsing. De vzw Opvang heeft een dubbele erkenning, met name een erkenning in het kader van de Bijzondere Jeugdbijstand en een erkenning als dienst voor Gezinsondersteunende Pleegzorg. De eerste erkenning laat ons toe minderjarigen, die in een problematische opvoedingssituatie opgroeien of die een als misdrijf omschreven feit gepleegd hebben, in een pleeggezin te plaatsen en te begeleiden. Ook de pleeggezinnen worden door ons begeleid. Dankzij onze erkenning als dienst voor Gezinsondersteunende Pleegzorg kunnen wij kinderen ook preventief in pleeggezinnen plaatsen en begeleiden. Wij hopen op die manier te voorkomen dat opvoedingssituaties echt problematisch worden. Beide erkenningen laten ons toe kinderen te plaatsen in gezinnen die voorheen geen contact hadden met het pleegkind of zijn gezin van herkomst, zgn. bestandsgezinnen. Zij bieden ons ook de mogelijkheid dit te doen in gezinnen die het pleegkind en zijn of haar ouders voorheen reeds kenden (familie, vrienden, kennissen, ). Wij noemen dit netwerkplaatsingen. Opvang vzw blijft een groeiende organisatie, niet enkel in omvang, maar ook in verscheidenheid. Daardoor volstaan de toegekende subsidies vaak niet om extra inspanningen voor onze pleegkinderen te leveren (vb. uitstappen, ondersteuning van de werking ). Uw gift is dus steeds van harte welkom. Voor bedragen vanaf 30 euro per jaar, ontvangt u een fi scaal attest. Bij uw storting op rekeningnummer dient u wel GIFT te vermelden als mededeling. Ook non-profi t-duo-legaten of legaten onder last behoren tot de mogelijkheden. Voor meer uitleg over dergelijke legaten kan u steeds contact opnemen met: Opvang hoofdzetel Blaisantvest 105 te 9000 Gent Tel: 09/ hoofdzetel@opvang.be Heeft u interesse om als pleegouder met Opvang samen te werken, kent u mensen die daar belangstelling voor hebben of wil u gewoon meer informatie over onze werking, contacteer ons gerust via ons (gratis) telefoonnummer U wordt rechtstreeks verbonden met de afdeling van Opvang in uw buurt. Opvang heeft namelijk afdelingen en antennes in alle Vlaamse provincies. Meer informatie vindt u op onze website:

3 A f d e l i n g e n ANTWERPEN Korte Ypermanstraat Antwerpen Tel Fax antwerpen@opvang.be BRABANT-LIMBURG Jetse Steenweg Jette Tel Fax brabant@opvang.be Antenne Hasselt A. Rodenbachstraat Hasselt Tel Fax limburg@opvang.be OOST-VLAANDEREN Blaisantvest Gent Tel Fax gent@opvang.be Antenne Ronse Zuidstraat Ronse Tel Fax ronse@opvang.be Antenne Sint-Niklaas Ankerstraat Sint-Niklaas Tel. 03/ WEST-VLAANDEREN Antenne Kortrijk Ruddershove Brugge Tel Fax brugge@opvang.be Overleiestraat 15a 8500 Kortrijk Tel Fax kortrijk@opvang.be HOOFDZETEL Blaisantvest Gent Tel Fax hoofdzetel@opvang.be 3

4 INHOUD Opvang vzw: een vrijzinnig humanistische vereniging 5 Voorwoord 6 Deel 1 Deel 2 Deel 3 Deel 4 Cijfermateriaal A. Aanbod A.1. Totaal 7 A.2. Bestandsgezinnen 8 A.3. Netwerkgezinnen 9 B. Aanmeldingen B.1. Aanmeldingen gespreid naar leeftijd, aanmelder, vraag en gevolg 10 B.2. Evoluties 12 C. Begeleidingen C.1. Begeleidingen gespreid naar leeftijd, plaatsende instantie, einde plaatsing 15 C.2. Evoluties 17 Vernieuwende werkvormen binnen Opvang 1. Diagnostiek Ontwikkeling en implementatie van evidence-based trainingsprogramma s voor pleegouders Familienetwerkberaad in Interculturele pleegzorg in Brussel Provinciale samenwerking: waar staan we in Antwerpen, Brabant en Oost-Vlaanderen? Kwaliteitsverslag Onderzoek en methodiekontwikkeling P.R. activiteiten Vormings- en ontmoetingsdagen voor pleeggezinnen Leden Raad van Beheer Leden Algemene Vergadering Personeelsomkadering 38 Deel 5 Bijlagen Bijlage 1: werkingsverslag uit Limburg 41 Bijlage 2. werkingsverslag uit West-Vlaanderen 46 4

5 O p v a n g v z w : een vrijzinnig humanistische vereniging Als vrijzinnige vereniging staan we voor volledige onafhankelijkheid van gelijk welke godsdienst of kerk. Zelf zijn we niet gelovig maar we kunnen heel goed begrijpen dat andere mensen dat wel zijn en we respecteren ze hierin. Voor humanisten, dus ook voor ons, heeft elke mens en zeker elk kind zijn waarde. Ook als we verschillen van opvattingen of het niet eens zijn met elkaar. We merken dat in onze samenleving veel mensen naast elkaar heen leven, min of meer onverschillig voor wat er met een ander gebeurt. Elke mens - hoe hij ook leeft, waar hij ook vandaan komt - heeft nochtans recht op hulp of steun, als hij in grote moeilijkheden terecht komt. We geloven in mensen, ook als ze zich vergissen, mislukken, ontsporen, elkaar pijn of geweld aandoen. Hen helpen om aan hun leven meer kwaliteit te geven is voor ons een uitdaging. Levenskwaliteit is, naast gezondheid, comfort en bezit, voor ons ook een gezond gevoel van eigenwaarde, de grootst mogelijke vrijheid van denken en handelen, door anderen aanvaard en gewaardeerd worden, kunnen genieten, aan anderen kunnen geven. Dat komt allemaal in t gedrang voor kinderen en jongeren die zich niet in gunstige omstandigheden kunnen ontwikkelen. Voor velen onder hen, kan een goed begeleid verblijf bij pleegouders een uitkomst zijn. Dáárvoor werd OPVANG bijna dertig jaar geleden opgericht. Al het vorige inspireert ons om veel belang te hechten aan de volgende opvoedingsprincipes: aanleren van gepast gedrag en vermijden van het bestraffen van ongepast gedrag zelf het goede voorbeeld geven zelf weten waarom men doet wat men doet en kinderen uitleggen wat ze al kunnen begrijpen kinderen en jongeren waarderen en belonen voor wat ze goed doen en voor wat ze leren rekening houden met gevoelens van kinderen en jongeren geleidelijk vrijheid geven, kinderen en jongeren hun eigen keuzes laten uitvoeren en hen leren daar verantwoordelijkheid aan te koppelen We slagen er zelf ook niet altijd in om volgens onze principes te reageren: ook wij kunnen boos, moe of terneergedrukt worden. Wij zijn niet perfect en verwachten dat ook niet van anderen. Een opvoeding waarbij dwang, straf, of een kind zich schuldig laten voelen, centraal staan, is voor ons onaanvaardbaar. Ook niet met het excuus dat pleegkinderen zich soms ongepast en storend gedragen. Het zijn dikwijls de levensomstandigheden van ouders die ervoor zorgen dat ze hun opvoedende taak niet goed kunnen uitvoeren. Zij kunnen daar best zelf over oordelen, onze pleegouders en wijzelf proberen hen te begrijpen. Onze pleegouders staan open voor contacten met de ouders van hun pleegkind. Schadelijke contacten proberen we in gunstige zin te beïnvloeden, of te doen ophouden als dit niet lukt. Onze pleegouders willen het ouderschap delen met eigen ouders. Ze willen hen ondersteunen bij het terug opnemen van hun ouderrol (als dat kan). De band tussen een pleegkind en een pleeggezin, mag niet verhinderen dat een pleegkind van zijn eigen ouders blijft houden en dat ook mag uiten. Iedereen heeft het recht op een eigen vrije meningsvorming en een eigen levensovertuiging. Pleegkinderen ook! Voor beslissingen, zoals de keuze van de school, godsdienstlessen of niet, telt de voorkeur van de ouders. Ook als deze keuze niet met onze opvattingen overeenkomt of met die van de pleegouders. De keuze van het pleegkind zelf, zal, naarmate zijn leeftijd, meer doorslag geven. Onze medewerkers streven ernaar open en eerlijk te zijn. We bedoelen daarmee: menen wat je zegt en zeggen wat je meent, bereid zijn tot luisteren en overleggen, zich houden aan gemaakte afspraken. Wij staan garant voor dezelfde open en eerlijke houding bij onze pleegouders. Zo kunnen we in volle vertrouwen met elkaar samenwerken. Op die manier leveren we samen een bescheiden bijdrage, om de toekomst van pleegkinderen er beter te doen uitzien. Remi Baekelmans, ere-voorzitter Opvang vzw 5

6 V o o r w o o r d 2009 eindigde veelbelovend. Op de valreep keurde de overheid het project pleegoudertraining goed (meer over dit project onder Deel 2 Vernieuwende werkvormen binnen Opvang, 2. Ontwikkeling en implementatie van evidence-based trainingsprogramma s voor pleegouders ). Essentieel is dat de overheid met dit project prioritaire aandacht geeft aan de ondersteuning van pleeggezinnen. De verwachtingen zijn duidelijk: - hulpverleningsprogramma s die hun waarde op andere terreinen bewezen hebben, verder uitbouwen naar pleegzorg; - voorzien in een wetenschappelijke omkadering - voorzien in een permanente evaluatie. Het accent op inhoudelijke samenwerking maakt van het project een unieke kans om kennis en ervaring te delen tussen diensten voor pleegzorg. Wij hopen dat anderen met ons de illusie laten varen dat het onze opdracht is om elk afzonderlijk de wijsheid te ontdekken. De eerste reacties van andere diensten zijn alleszins veelbelovend. De mogelijkheden van samenwerking worden onderkend. Terugkerende accenten zijn de vrees voor het verlies aan identiteit en voor het verlies aan dynamiek en soepelheid binnen een provinciaal geheel. Ook de schrik voor een verder doorgedreven bureaucratisering, voor het kritiekloos hanteren van regels en procedures wordt door velen gedeeld. Veel personeelsleden hebben een wrange smaak overgehouden aan de trend naar bureaucratisering in andere geledingen van de jeugdhulpverlening. Opvang zal zich maximaal inspannen om de mogelijkheden van samenwerking optimaal te benutten zonder aan diversiteit, creativiteit en innovatie in te boeten. In dit jaarverslag verneemt u meer over de realisaties van Opvang vzw in 2009, alsook over onze concrete intenties voor Wij zijn ten zeerste geïnteresseerd in uw reacties. Johan Van der Sypt, directeur Opvang vzw Ondertussen loopt het proces naar samenwerking binnen het voortraject naar pleegzorg verder. Cijfergegevens uit Limburg stemmen hoopvol. Binnen de samenwerking werden in 2009 de helft meer bestandsgezinnen geselecteerd dan in 2006 over alle afzonderlijke diensten heen. Gezien de samenwerking in West-Vlaanderen pas begin 2009 startte, zijn gelijkaardige cijfergegevens voor deze regio nog niet voorhanden. Inmiddels wordt hard gewerkt aan de opbouw van een gemeenschappelijk voorbereidend traject tussen de diensten pleegzorg in de overige provincies. In het jaarverslag van 2008 was een gedachtewisseling binnen Opvang aangekondigd over de wenselijkheid van deze samenwerking binnen pleegzorg. De discussie is het voorbije jaar gevoerd zowel binnen de Raad van Bestuur en de Algemene Vergadering als onder het personeel. Wij hopen dit proces begin 2011 af te ronden. 6

7 D E E L 1 C i j f e r m a t e r i a a l Onze kernopdracht als Dienst voor Pleegzorg is het plaatsen en begeleiden van minderjarigen in pleeggezinnen. Dit veronderstelt dat we een beroep kunnen doen op gezinnen die bereid zijn om kinderen of jongeren op te vangen. Onder het hoofdstuk P.R. activiteiten kan je lezen welke acties Opvang onderneemt om pleegzorg bekend te maken en gezinnen te sensibiliseren. Om een kind veilig en verantwoord te plaatsen, moeten we het pleeggezin goed kennen. Het spreekt vanzelf dat een gezin dat zich wil engageren voor pleegzorg, grondig voorbereid wordt vooraleer we overgaan tot een plaatsing. We noemen dit de selectieprocedure. Het gebeurt dat een gezin tijdens dit voorbereidingstraject haar oorspronkelijk aanbod wijzigt of zelfs geheel terugtrekt. Besluiten we om samen te werken, dan wordt de selectieprocedure afgerond met een samenwerkingsvoorstel tussen het gezin en de dienst. Hierin wordt een welomschreven soort plaatsing overeengekomen, het aanbod van het pleeggezin is duidelijk afgebakend. Vragen tot plaatsing komen grotendeels via een Jeugdrechtbank of Comité voor Bijzondere Jeugdzorg. Dit is het geval wanneer er sprake is van een Problematische Opvoedingssituatie (POS). Een klein aandeel van de aanvragen gebeurt rechtstreeks, d.w.z. zonder tussenkomst van een Comité voor Bijzondere Jeugdzorg of van een Jeugdrechter. Veelal is dat bij lichtere moeilijkheden waarbij een oplossing op korte termijn in het vooruitzicht is. Voor kinderen jonger dan 12 jaar kan hier Gezinsondersteunende Pleegzorg (GOP) worden ingeschakeld. Bij elke aanmelding gaan we eerst na of pleegzorg wel de juiste hulpverleningsvorm is. Bij het zoeken naar een passend gezin wordt rekening gehouden met de noden van de minderjarige, de wensen van de ouders, het aanbod van het pleeggezin Dit proces noemen we matching. Wat we hierboven beschreven heet het voortraject. Eens een plaatsing tot stand is gekomen, zal een vaste begeleider het verloop ervan opvolgen. Tijdens huisbezoeken wordt de plaatsing besproken, worden knelpunten aangehaald, tips gegeven, afspraken gemaakt, adviezen verstrekt, ondersteuning geboden De begeleider tracht hierbij iedereen te betrekken die voor de minderjarige belangrijk is. In de provincies Limburg en West-Vlaanderen wordt het voortraject opgenomen binnen een provinciaal samenwerkingsverband. Het cijfermateriaal van beide provincies wordt apart vermeld in dit jaarverslag. U vindt dit terug in de bijlagen. A. AANBOD A1. TOTAAL Geen pleegzorg zonder pleeggezinnen. In principe komen heel wat mensen in aanmerking om pleegouder te worden. Soms heeft een gezin al een relatie met het kind. Het kan gaan om familie, vrienden, kennissen Dat noemen we familie- of netwerkgezinnen. Bestandsgezinnen daarentegen hebben vooraf geen enkele band met het kind of de jongere. Op 1 januari 2009 konden we rekenen op de medewerking van 493 gezinnen: 39 % bestandsgezinnen en 61 % familie- of netwerkgezinnen. Dit jaar hebben we een samenwerking opgestart met 92 nieuwe pleeggezinnen: 31 nieuwe bestandsgezinnen en 61 nieuwe netwerkgezinnen. Daarbij zijn 26 % alleenstaand, 74 % koppels. In 2009 hebben 54 gezinnen (14 bestandsgezinnen en 40 netwerkgezinnen) hun engagement stopgezet. We berekenden de duur van de samenwerking met die gezinnen en zagen een opvallend verschil tussen bestandsgezinnen en netwerkgezinnen. Bij bestandsgezinnen was de gemiddelde samenwerkingsduur 9 jaar en 4 maanden, bij de netwerkgezinnen duurde de samenwerking gemiddeld 3 jaar en 4 maanden. Netwerkgezinnen engageren zich voor een minderjarige die ze reeds voordien kenden. De samenwerking met die gezinnen stopt vaak op het moment dat de plaatsing ten einde loopt. De reden waarom de samenwerking met bestandsgezinnen afl oopt is uiteenlopend: de minderjarige blijft wel in het pleeggezin maar de maatregel loopt ten einde, een gezin heeft zich jarenlang geëngageerd en wil het nu wat rustiger aan doen, een gezin verhuist naar een andere regio, moeilijkheden met het gedrag van het kind, fi nancieel te zwaar, nieuwe gezinssamenstelling... Het jaareinde rondden wij af met een pool van 531 gezinnen, 37 % daarvan zijn bestandsgezinnen. 7

8 A2. BESTANDSGEZINNEN De wervingscampagnes hebben ook dit jaar hun effect niet gemist: 150 nieuwe gezinnen namen contact op met Opvang in Meestal wil men gewoon informatie krijgen over pleegzorg of over de werking van Opvang. Dan lichten wij dit toe en/ of sturen wij een informatiepakket door. We gaan pas over tot een selectieprocedure wanneer een gezin aangeeft dat het overweegt om een pleegkind op te nemen. Op 31/12/2008 waren 48 dossiers van kandidaat-pleeggezinnen nog niet volledig afgerond. In 2009 werden 154 dossiers verwerkt. Met 105 gezinnen werd geen selectie opgestart omdat de gezinnen voortijdig afhaakten of omdat wij ze hebben doorverwezen. Met 49 kandidaat-pleeggezinnen werd een selectieprocedure doorlopen. Er waren 6 gezinnen die tijdens die procedure afhaakten en 12 keer besliste Opvang om een gezin niet te weerhouden. Met 31 nieuwe bestandsgezinnen sloten wij een samenwerkingsovereenkomst af in De leeftijd van de weerhouden pleegouders varieert tussen 23 en 59 jaar. De grootste groep ligt tussen 30 en 50 jaar (59%). Mensen geven verschillende beweegredenen aan om een pleegkind op te vangen, maar bij meer dan de helft van de gezinnen is sociale bewogenheid het hoofdmotief. Een op vier gezinnen geeft aan dat zij kansen wil bieden aan een kind. Soms ligt de eigen voorgeschiedenis van een van de pleegouders aan de basis van de beslissing om zich in te zetten voor pleegzorg. Op 31/12/2009 waren er nog 44 dossiers waarvan de selectieprocedure nog niet was opgestart, ofwel nog niet was afgerond. De resultaten van de selecties van bestandsgezinnen vindt u in onderstaande tabel. We merken hierbij op dat vanaf 1/1/2009 de selectie van de pleeggezinnen in West-Vlaanderen niet langer wordt opgenomen door de lokale afdeling van Opvang, maar door het samenwerkingsverband Pleegzorg West-Vlaanderen. Het pleegouderschap is geen licht engagement. Onderstaande tabel geeft duidelijk aan dat toch heel wat gezinnen reeds afhaken nog vóór er van selectie sprake is. Het is heel belangrijk dat mensen vooraf duidelijke en correcte informatie krijgen over pleegzorg, zodat geen verkeerde verwachtingen ontstaan. Op het eerste zicht lijkt het alsof slechts 1/5 van de geïnteresseerde gezinnen uiteindelijk wordt weerhouden als pleeggezin. Dit moet toch enigszins gerelativeerd worden. Immers, niet alle gezinnen doorlopen de selectieprocedure. Van die gezinnen die - na het verkrijgen van de eerste informatie - toch het traject verderzetten (cf. roze vakken), werd 2/3 weerhouden. Hieronder ziet u de evolutie in de selectie van de bestandsgezinnen van de laatste 10 jaar. Evolutie in de selectie van de bestandsgezinnen Zelf afgehaakt vóór de selectie Zelf afgehaakt tijdens de selectie ,8 56,8 66,5 72,9 66,8 65,8 57,6 58,1 62,5 65,5 19,5 22,6 15,3 11,1 11,4 15,0 14,7 12,8 7,9 4 Doorverwezen 0,5 1,1 0,8 0,6 0,6 0,4 0,5 3,4 4,6 2,5 Niet weerhouden 7,9 4,7 2,9 5,3 5,4 6,9 7,9 7,3 7,2 8 Weerhouden 15,3 14,8 14,5 10,1 15,8 11,9 19,4 18,4 17,8 20 Totaal % Absoluut totaal In Limburg en in West-Vlaanderen gebeurt de selectie van de bestandsgezinnen door het Provinciaal samenwerkingsverband Deze cijfers zijn niet opgenomen in deze tabel. 8

9 Evolutie in de selecties van de bestandsgezinnen A3. NETWERKGEZINNEN Netwerkgezinnen zijn pleeggezinnen die een kind opvangen dat zij reeds kenden vóór de plaatsing. Vaak gaat het om familie, maar ook vrienden, kennissen, buren, leerkrachten e.a. engageren zich als pleeggezin. Ook hier is het de taak van een dienst voor pleegzorg om alle betrokkenen grondig voor te bereiden en na te gaan in hoeverre de plaatsing van dàt kind in dàt gezin een passende oplossing biedt. Met 61 netwerkgezinnen kwam een nieuwe samenwerking tot stand, veelal familie van het pleegkind. De leeftijd van de weerhouden netwerkgezinnen varieert tussen 21 en 86 jaar. De grootste groep (54%) is tussen 40 en 60 jaar. Toch is nog 14% van de netwerkpleegouders ouder dan 60 jaar, dat zijn de grootouders van de pleegkinderen. Evolutie van het aantal nieuwe netwerkgezinnen Totaal aantal nieuwe netwerkgezinnen Uit bovenstaande tabel lijkt het alsof het aantal nieuwe netwerkgezinnen dat werd weerhouden, dit jaar drastisch naar beneden gegaan is. Deze daling is echter te wijten aan het feit dat de cijfers uit de afdeling in West-Vlaanderen niet langer worden opgenomen in deze tabel. 9

10 B. AANMELDINGEN In 2009 kregen we in de provincies Antwerpen, Brabant en Oost-Vlaanderen 594 oproepen tot plaatsing: 298 jongens en 282 meisjes. Bij 14 oproepen was het geslacht niet gekend op het moment van de aanvraag. Voor 493 kinderen zocht men naar een bestandsgezin, voor 101 minderjarigen werd ons gevraagd de mogelijkheid tot plaatsing binnen het eigen netwerk te onderzoeken. 478 aanmeldingen (80 %) kwamen van de Jeugdrechtbank of van een Comité voor Bijzondere Jeugdzorg. Daarbij ging het telkens om een problematische opvoedingssituatie (POS). Dat betekent dat een combinatie van problemen de ontplooiïngskansen van de minderjarige ernstig in het gedrang brengt. Komt de jeugdrechter tussen, dan gaat het om een gedwongen plaatsing. Een plaatsing in opdracht van een Comité voor Bijzondere Jeugdzorg gebeurt met vrijwillige medewerking van de betrokkenen. Soms komen ouders, of hun vertrouwenspersonen, zelf naar Opvang. Ze hebben tijdelijke problemen, waarvoor een oplossing op korte termijn in het vooruitzicht is. We noemen dit Gezinsondersteunende Pleegzorg. Deze aanpak kan enkel voor jonge kinderen. Voor 116 kinderen zocht men in 2009 een oplossing binnen deze formule. B1. AANMELDINGEN 2009 GESPREID NAAR LEEFTIJD, AANMELDER, VRAAG EN GEVOLG Aanmeldingen 2009 gespreid naar leeftijd Leeftijd in jaren onbekend totaal 2 BJB GOP Totaal % , ,5 100 Binnen de Gezinsondersteunende Pleegzorg zijn enkel plaatsingen mogelijk voor kinderen die jonger zijn dan 12 jaar, of die nog op de lagere school zitten. Uit de tabel kunnen we afl eiden dat binnen deze werkvorm bijna 40 % van de aanvragen gebeurt voor kinderen jonger dan 3 jaar, 60 % is jonger dan 6 jaar. Binnen de Bijzondere Jeugdbijstand bedraagt het aantal aanvragen voor kinderen jonger dan 12 jaar 64 %, jonger dan 6 jaar 40 %. Oproepen voor jongeren ouder dan 18 jaar, betreffen een verlengde maatregel. Dat betekent dat er reeds een maatregel was vóór de jongere 18 jaar was, maar dat de jongere een verlenging van de plaatsing heeft aangevraagd. In dat geval wordt het dossier altijd overgeheveld naar het Comité voor Bijzondere Jeugdzorg. Een plaatsing kan maximaal verlengd worden tot aan de leeftijd van 20 jaar. 2 In Limburg en in West-Vlaanderen worden de aanmeldingen behandeld door het Provinciaal samenwerkingsverband. Deze cijfers zijn niet opgenomen in deze tabel. 10

11 Aanmeldingen 2009 gespreid naar aanmelder Aanmelder JRB CBJ Ouders/ familie jongere Andere totaal 3 % BJB GOP Totaal % Oproepen komen hoofdzakelijk uit de Bijzondere Jeugdbijstand, dat wil zeggen dat er sprake is van een Problematische Opvoedingssituatie. Daarbinnen is het Comité voor Bijzondere Jeugdzorg verantwoordelijk voor 39 % van de aanvragen, de Jeugdrechtbank voor 45 %. 11 maal vroegen de ouders of de familie om een plaatsing. Soms neemt een andere dienst rechtstreeks contact op met Opvang met een vraag tot plaatsing. Wanneer het gaat om een POS verwijzen wij door naar het Comité voor Bijzondere Jeugdzorg. Dit gebeurde in 14 % van de aanvragen. Diensten die ons contacteerden waren: andere Diensten voor Pleegzorg, Begeleidingstehuizen, dagcentra, Centra voor Kinderzorg en Gezinsondersteuning, OOOC s, Diensten voor Thuisbegeleiding, sociale diensten van ziekenhuizen, scholen, OCMW s, Centra voor Vluchtelingen, Vertrouwenscentra Kindermishandeling, e.d.m. Zowat een vijfde van de oproepen in 2009 waren vragen voor een plaatsing binnen de Gezinsondersteunende Pleegzorg. In 20% daarvan zijn het de ouders zelf of de familie van het kind die rechtstreeks contact met ons opnemen. Het merendeel van de aanmeldingen echter bereikt ons via andere diensten: andere Diensten voor Pleegzorg, Diensten voor Thuisbegeleiding, Centra voor Kinderzorg en Gezinsondersteuning, verpleegkundigen van Kind en Gezin, school, Vertrouwenscentrum Kindermishandeling, OCMW, ziekenhuis, residentiële voorziening, e.a. Opvallend toch wel is dat ook soms een Comité voor Bijzondere Jeugdzorg of een Jeugdrechtbank ons contacteert met een vraag naar Gezinsondersteunende Pleegzorg. Bij elke aanvraag trachten wij uit te zoeken of er sprake is van een Problematische Opvoedingssituatie. Indien dit laatste het geval is, verwijzen wij door naar de Bijzondere Jeugdzorg. Aanmeldingen 2009 gespreid naar vraag Crisisopvang Korte opvang Langdurige opvang Onderbroken opvang andere totaal 4 BJB GOP Totaal % Het eerste wat opvalt bij het bekijken van deze tabel, is dat binnen de Gezinsondersteunende Pleegzorg heel wat vragen zijn naar korte opvang (37 %). Dit is logisch aangezien deze werkvorm precies bedoeld is om hulp te bieden bij problemen die wellicht op korte termijn opgelost worden. 3 maal werd gezocht naar een steunrelatie. Onderbroken opvang, dat wil zeggen dat een kind tijdens het weekend en/of vakanties in een pleeggezin verblijft, kan soelaas bieden wanneer een gezin in moeilijkheden verkeert. Deze vraag omvat 44 % van alle oproepen binnen de Gezinsondersteunende Pleegzorg. Dit percentage ligt een pak lager bij de Bijzondere Jeugdbijstand (5 %). Vragen naar crisisopvang vertegenwoordigen 13 % van de oproepen bij Gezinsondersteunende Pleegzorg en 25 % bij oproepen via het Comité voor Bijzondere Jeugdzorg of de Jeugdrechtbank. Hierbij dient vermeld dat crisisopvang binnen Bijzondere Jeugdbijstand tot 3 maanden kan duren, bij Gezinsondersteunende Pleegzorg is deze periode beperkt tot 1 maand. In 63 % van de vragen binnen de Bijzondere Jeugdbijstand voorziet men dat de plaatsing langdurig zal zijn. 3 & 4 In Limburg en in West-Vlaanderen worden de aanmeldingen behandeld door het Provinciaal samenwerkingsverband. Deze cijfers zijn niet opgenomen in deze tabel. 11

12 Aanmeldingen 2009 gespreid naar gevolg Vraag ingetrokken Doorverwezen/ niet ontvankelijk Geen geschikt gezin Plaatsing in bestandsgezin Plaatsing in netwerkgezin BJB GOP Totaal totaal Eind vorig jaar was men nog op zoek naar een oplossing voor 45 oproepen. 20 aanvragen werden vanaf 1 januari 2009 opgenomen door het samenwerkingsverband Pleegzorgwestvlaanderen en 2 maal werd een aanvraag met terugwerkende kracht geregulariseerd in oproepen moesten dus nog beantwoord worden binnen de andere afdelingen van Opvang. Dit jaar kwamen daar nog eens 594 aanvragen bij. Er werden 572 aanvragen behandeld in 2009 (zie tabel hierboven). We sloten 2009 af met 47 oproepen die nog in onderzoek waren op het einde van het werkingsjaar. Niet alle aanvragen komen in aanmerking voor een plaatsing. 121 maal werd de oorspronkelijke aanmelding teruggetrokken en 56 keer verwezen wij door omdat pleegzorg o.i. niet het juiste antwoord was. Restten nog 395 ontvankelijke oproepen. Voor 278 vragen (70 %) hadden wij geen geschikt pleeggezin. Toch konden wij in de afdelingen Antwerpen, Brabant en Oost-Vlaanderen 117 nieuwe plaatsingen realiseren, waarvan 39 in bestandsgezinnen en 78 in netwerkgezinnen. B2. EVOLUTIES Evolutie in het totaal aantal aanmeldingen gespreid naar leeftijd Ongeboren of onbekend Leeftijd ,4 1,9 7,3 1,4 0,9 0,2 0,2 1,0 1,3 1,2 0-5 jaar 39,4 36,3 29,6 35,0 39,5 39,2 41,4 42,3 44,9 43, jaar 27,0 28,7 28,3 29,6 25,4 23, ,8 25,5 25, jaar 14,6 13,5 14,3 14,1 14,3 17,8 14,8 13,7 11,1 12,3 15 jaar en ouder 16,6 19,6 20,5 19,9 19,9 19,3 17,7 18,2 17,2 16,8 Totaal % Absoluut totaal Bovenstaande tabel geeft geen opmerkelijke verschuivingen weer wat betreft de leeftijd van de minderjarigen op het moment van de aanvraag tot plaatsing. Verhoudingsgewijs valt de grootste groep traditiegetrouw onder de leeftijd van 6 jaar. 5 In Limburg en in West-Vlaanderen worden de aanmeldingen behandeld door het Provinciaal samenwerkingsverband. Deze cijfers zijn niet opgenomen in deze tabel. 12

13 Evolutie in het totaal aantal aanmeldingen gespreid naar vraag/per aanmelder Hieronder hebben we 2 tabellen gemaakt die de evolutie weergeven van de oproepen naargelang de aard van de vraag. De eerste tabel geeft de oproepen weer die ons werden aangemeld binnen de Bijzondere Jeugdzorg, de tweede tabel geeft de oproepen weer voor de Gezinsondersteunende Pleegzorg. Aanmeldingen Bijzondere Jeugdbijstand Crisisopvang 17 16,9 23,3 17,7 19,3 26,9 24,9 Korte opvang/ depannage 10 13,2 10 9,9 8,8 10,9 6,3 Langdurig 61, , ,2 55,0 62,8 Onderbroken opvang 9,8 5,5 8,4 7,7 8,9 4,3 4,8 Andere 2,1 2,4 1,5 1,7 3,8 2,8 1,2 Totaal% Absoluut totaal Bij de aanmeldingen uit de Comités voor Bijzondere Jeugdzorg en de Jeugdrechtbanken zien we opnieuw een stijging van de aanvragen voor een langdurige plaatsing. Vragen voor onderbroken plaatsingen daarentegen waren vorig jaar reeds gehalveerd. Ook de vragen voor korte plaatsingen vertonen een dalende tendens. Aanmeldingen Gezinsondersteunende Pleegzorg Crisisopvang 16,7 16,6 27,1 21,0 26,1 18,5 13 Korte opvang/ depannage 46,1 38,6 31,1 50,4 35,5 43,2 37 Langdurig 3,9 7 3,8 3,1 4,7 5,0 1,7 Onderbroken opvang 26,9 32,4 34,6 24,1 32,5 27,9 44 Andere 6,4 5,4 3,3 1,3 1,3 5,4 4,3 Totaal % Absoluut totaal Opvallend bij de aanmeldingen voor Gezinsondersteunende Pleegzorg is de sterke stijging van de vragen naar weekend en/of vakantieopvang. Oproepen voor crisis en depannage daarentegen zijn gedaald. Ook aanmeldingen voor langdurige opvang is sterk naar beneden gegaan. 6 & 7 In Limburg en in West-Vlaanderen worden de aanmeldingen behandeld door het Provinciaal samenwerkingsverband. Deze cijfers zijn niet opgenomen in deze tabel. 13

14 Evolutie in het totaal aantal aanmeldingen gespreid naar gevolg De tabel en grafi ek hieronder geven weer op welke manier wij zijn ingegaan op vragen tot plaatsing. Heel opvallend is dat we in 2009 bijna de helft van de aanvragen onbeantwoord moesten laten bij gebrek aan een geschikt gezin. Nooit eerder was het percentage van het aantal plaatsingen in een bestandsgezin zo laag. Daarnaast zien we ook dit jaar een lichte stijging van de netwerkplaatsingen. De verhouding tussen plaatsingen in netwerkgezinnen (2/3) en plaatsingen in bestandsgezinnen (1/3) is in de loop der jaren volledig omgekeerd. Vraag teruggetrokken ,7 25,1 24,4 17,6 19,4 19,4 24,7 27,9 24,8 21,2 Doorverwezen 9,2 10,6 11,9 14,2 15,7 12,5 9,3 11,2 9,3 9,8 Geen geschikt gezin 18,7 22,3 24,0 30,7 33,1 32,5 30,0 29,0 33,7 48,6 Plaatsing in bestandsgezin 37,5 30,1 28,7 27,0 21, ,4 23,5 21,0 6,8 Netwerkplaatsing 8,9 12,0 11,0 10,4 10,8 10,5 13,6 8,5 11,2 13,6 Totaal % In Limburg en in West-Vlaanderen worden de aanmeldingen behandeld door het Provinciaal samenwerkingsverband. Deze cijfers zijn niet opgenomen in deze tabel. 14

15 C. BEGELEIDINGEN De provinciale samenwerkingen in West-Vlaanderen en in Limburg betreffen enkel het voortraject. De cijfers m.b.t. de werving, de selectie van gezinnen en de behandeling van de oproepen in beide provincies wordt als bijlage aan dit jaarverslag toegevoegd. De begeleiding van de plaatsingen zelf echter gebeurt nog steeds binnen Opvang zelf. In wat volgt worden de afdeling West-Vlaanderen en de antenne in Limburg dus opnieuw in beschouwing genomen. In 2009 werden in het totaal 927 plaatsingen begeleid. Het betrof 496 meisjes en 431 jongens. We werkten hiervoor samen met 651 pleeggezinnen. 481 keer nam een gezin enkel kinderen/jongeren op die zij vooraf reeds kenden. 446 keer nam een gezin enkel kinderen/jongeren op die zij vooraf nog niet kenden. Sommige gezinnen startten als netwerkgezin, maar namen naderhand ook kinderen op waarmee zij vooraf geen band hadden. Dat gebeurde 11 maal in Sommige gezinnen startten als bestandsgezin, maar namen naderhand ook kinderen op uit hun eigen netwerk. Dat gebeurde 13 maal in Gemiddeld vangt een pleeggezin 1,6 kinderen op. Een heel ongenuanceerde berekening natuurlijk, want er zijn gezinnen die gedurende korte periodes meerdere kinderen opvangen, terwijl andere gezinnen 1 kind gedurende jaren in hun gezin opnemen. Sommige gezinnen zijn daarenboven bereid om in crisissituaties bijkomend meerdere kinderen op te vangen. We beëindigden 2008 met 629 plaatsingen. In 2009 werden 298 nieuwe begeleidingen opgestart (2 dossiers werden met terugwerkende kracht opgenomen in 2009), en 249 begeleidingen werden afgerond in het statistiekjaar. Op 31/12/2009 liepen nog 678 plaatsingen. C1. BEGELEIDINGEN GESPREID NAAR LEEFTIJD, PLAATSENDE INSTANTIE, EINDE PLAATSING Begeleidingen 2009 gespreid naar leeftijd In het totaal hebben de medewerkers van Opvang 927 plaatsingen begeleid in 2009, waarvan 828 binnen de Bijzondere Jeugdbijstand en 99 binnen de Gezinsondersteunende Pleegzorg. Een Jeugdrechtbank of een Comité voor Bijzondere Jeugdzorg kan minderjarigen plaatsen tot de leeftijd van 18 jaar (met verlenging tot max. 20 jaar). Bij Gezinsondersteunende Pleegzorg wordt een maximumleeftijd gehanteerd van 12 jaar (of lagere schoolleeftijd). Om die reden hebben wij een tabel opgemaakt per werkvorm. 0-2j 3-5j 6-8j 9-11j 12-14j 15-17j 18-20j totaal BJB % 7,1 14,5 16,5 14,4 14,9 18, Bovenstaande tabel vertoont een vrij gelijkmatige verdeling qua leeftijdscategorieën bij de minderjarigen die geplaatst werden binnen de Bijzondere Jeugdbijstand. Enkel de jongste categorie is minder vertegenwoordigd. Toch opvallend dat 14 % van de jongeren een verlengde maatregel geniet. 0-6mnd 6mnd-1j 1-2j 3-4j 5-12j +12j totaal GOP % ,3 27,3 39, Bij de plaatsingen binnen de Gezinsondersteunende Pleegzorg is de grootste groep kinderen (60 %) jonger dan 5 jaar. Slechts 3 kinderen zijn jonger dan 1 jaar. 15

16 Begeleidingen 2009 gespreid naar plaatsende/betalende instantie JRB CBJ K&G totaal begeleidingen % 42 47,4 10,6 100 De hoofdmoot van de plaatsingen valt onder de Bijzondere Jeugdbijstand: 42 % wordt gevolgd door de Jeugdrechtbank, 47,4 % door een Comité voor Bijzondere Jeugdzorg. Samen zijn ze dus verantwoordelijk voor 89,4 % van het totaal aantal plaatsingen binnen Opvang in De Gezinsondersteunende Pleegzorg wordt gesubsidieerd door Kind en Gezin, goed voor 10,6 % van de plaatsingen. Beëindigde begeleidingen in 2009 gespreid naar gevolg We hebben 249 dossiers afgerond in 2009: 170 uit de Bijzondere Jeugdbijstand en 79 uit de Gezinsondersteunende Pleegzorg. In verhouding worden meer begeleidingen afgerond binnen de Gezinsondersteunende Pleegzorg. Ook de afl oop verschilt aanzienlijk naargelang het type van een plaatsing. Dit heeft uiteraard te maken met het specifi eke van beide werkvormen en komt sterk tot uiting in onderstaande tabel. Terug naar huis of naar familie Afsluiting dossier maar kind blijft in pleeggezin Naar begeleidingstehuis of OOOC Zelfstandig wonen met of zonder begeleiding andere BJB GOP Totaal % 46,6 17,3 14,5 4,3 17,3 100 totaal Van het aantal plaatsingen binnen de Bijzondere Jeugdbijstand, werd 1 op 5 beëindigd in % daarvan gaat terug naar het oorspronkelijk gezin of naar familie, 1 op 5 kinderen blijft in het pleeggezin hoewel de plaatsingsmaatregel is afgelopen en 6,5 % gaat zelfstandig wonen. Toch wordt 21 % na de pleegplaatsing overgeplaatst naar een begeleidingstehuis of naar een Onthaal-, Observatie- en Oriëntatiecentrum. Van het aantal plaatsingen binnen de Gezinsondersteunende Pleegzorg, werd 4 op 5 beëindigd in In ¾ van de gevallen gaan de kinderen na afl oop terug naar huis of naar familie, 11 % blijft in het pleeggezin wonen. 16

17 C2. EVOLUTIES Evolutie in begeleidingen gespreid naar plaatsende en/of betalende instantie JRB 32,4 32,9 33,2 34,6 35,4 38,2 37,3 39,6 39,9 42,0 CBJ 43,3 46,2 48,8 51,6 54,4 49,2 48,1 48,2 48,0 47,4 GOP 23,5 20,2 16,8 13,4 10,2 12,6 14,6 12,3 12,1 10,6 Privaat 0,8 0,7 1,2 0, ,0 0,0 0,0 0,0 Totaal % Absoluut totaal Het totaal aantal plaatsingen stijgt licht in de loop der jaren. Er zijn wel verschuivingen tussen de plaatsende instanties. Zo zien we dat de Gezinsondersteunende Pleegzorg verhoudingsgewijs daalt en dat de plaatsingen van de Jeugdrechtbanken naar verhouding stijgen. 17

18 Evolutie in het aantal begeleidingen en begeleidingsdagen gespreid naar plaatsende instantie Sommige begeleidingen lopen door, andere stoppen, nog andere worden opgestart. Er zijn korte en langdurende plaatsingen en soms doen zich crisissituaties voor. De optelsom van het totaal aantal begeleidingen geeft dus slechts een deel weer van de werklast voor een organisatie. Om hier een beter beeld van te krijgen is het goed de berekening te maken van het effectieve aantal begeleidingsdagen. Onderstaande tabel geeft dit beeld weer voor de twee verschillend gesubsidieerde werkvormen. Aantal begeleidingen BJZ Begeleidingsdagen BJZ Aantal begeleidingen GOP Begeleidingsdagen GOP Totaal aantal begeleidingen BJZ/ GOP Evolutie van het gevolg bij de beëindigde begeleidingen binnen de Bijzondere Jeugdbijstand Onderstaande tabel toont ons dat het percentage minderjarigen dat na afsluiten van het dossier toch in het pleeggezin blijft wonen, blijft stijgen. We zien ook dat minder jongeren de stap hebben gezet naar zelfstandig wonen. De groep minderjarigen dat na afl oop van een pleegplaatsing terug naar huis gaat, blijft schommelen tussen 30 en 40 %. Terug naar huis of naar familie Zelfstandig wonen met of zonder begeleiding Afsluiting dossier maar blijft in pleeggezin Naar begeleidingstehuis of OOOC ,1 29,4 37,4 31,2 37,4 31,6 34,1 7,2 8,1 8,6 10,2 6,4 9,3 6,5 9,3 19,4 9,1 12,7 15,3 13, ,6 25,6 21,9 24,4 15,3 17,6 21,2 Andere 24,8 17,5 23,0 21,5 25,6 28,0 18,2 Totaal Absoluut totaal

19 Procentuele plaatsingsduur binnen de Bijzondere Jeugdbijstand: een evolutie 170 plaatsingen binnen de Bijzondere Jeugdbijstand werden beëindigd in We berekenden de procentuele plaatsingsduur, en dit over een periode van 10 jaar. In 2009 werd 31 % van de plaatsingen afgerond binnen 6 maand, in 2000 was dat nog 51 %. Een sterke dalende tendens dus van de kortdurende plaatsingen binnen de Bijzondere Jeugdbijstand. Plaatsingen korter dan 1 maand zijn in die periode zowat gehalveerd. Langdurige plaatsingen (tussen 1 jaar en 5 jaar + langer dan 5 jaar) gaan in stijgende lijn: van 35 % in 2000 naar 54 % in

20 Evolutie van het gevolg bij de beëindigde begeleidingen binnen de Gezinsondersteunende Pleegzorg Het overgrote deel van de kinderen gaat na afl oop van een plaatsing binnen de Gezinsondersteunende Pleegzorg terug naar huis. Soms echter wordt na beëindiging van de pleegplaatsing een andere hulpverleningsvorm ingeschakeld: een Centrum voor Kind en Gezinsondersteuning, dagcentrum, plaatsing in het kader van adoptie Terug naar huis of naar familie Afsluiting dossier maar blijft in pleeggezin Naar begeleidingstehuis of OOOC ,0 69,1 91,8 78,4 77,4 80,6 73,4 16,0 14,7 3,5 8,8 7,1 6,5 11,4 3,0 1,5 0,0 2,9 3,6 0,0 0,0 Andere 7,0 14,7 4,7 9,8 11,9 12,9 15,2 Totaal % Absoluut totaal

21 Procentuele plaatsingsduur bij plaatsingen binnen de Gezinsondersteunende Pleegzorg: een evolutie In 2009 werden 79 Gezinsondersteunende plaatsingen beëindigd. Wanneer we de duur van die plaatsingen onderling vergelijken, stellen we vast dat een groot percentage binnen 1 maand wordt afgerond. Dit is een vrij stabiel gegeven. Een minderheid van de plaatsingen duurt een half jaar tot een jaar. Plaatsingen die langer dan 1 jaar duren zijn vaak onderbroken plaatsingen, d.w.z. waar kinderen tijdens weekends en vakanties in het pleeggezin verblijven. We zien een grillig verloop in elke categorie, maar geen opvallende stijgingen of dalingen in de periode van de laatste 10 jaar. 21

22 D E E L 2 Vernieuwende werkvormen binnen Opvang 1. DIAGNOSTIEK In 2000 werd de Cel diagnostiek binnen Opvang opgericht. De sector Bijzondere Jeugdbijstand was het erover eens dat er een tekort was aan psychologische diagnostiek waarop hulpverleners een beroep konden doen om: beter gefundeerde beslissingen te kunnen nemen bij het kiezen van de meest aangewezen hulp het verloop van de hulpverlening nauwkeuriger op te volgen en waar nodig te heroriënteren o.b.v. meer duidelijke criteria beslissingen te nemen i.v.m. het afsluiten van de hulpverlening en/of het uitwerken van geschikte nazorg. Het begeleiden van een plaatsing in een pleeggezin is een complexe taak. Als begeleider werk je samen met kinderen, jongeren, ouders, pleegouders en in de meeste gevallen ook met de consulent van een Jeugdrechtbank of een Comité voor Bijzondere Jeugdzorg die voor het dossier de eindverantwoordelijkheid draagt. Het is daarbij essentieel dat je instaat voor de belangen van het pleegkind en dat je kan inschatten hoe het met het pleegkind gaat. Wanneer wordt de Cel diagnostiek ingeschakeld? De Cel diagnostiek richt zich op verschillende domeinen: het screenen voorafgaand aan een voorziene plaatsing in een netwerkgezin; het screenen van de ontwikkeling van pleegkinderen jonger dan 3 jaar; het verrichten van individueel psychodiagnostisch onderzoek bij pleegkinderen. Het gebeurt dat een plaatsende instantie om een screening vraagt van een netwerkgezin, waar het kind reeds verblijft. In dat geval kan een beroep gedaan worden op de knowhow van de Cel diagnostiek en dit als aanvulling bij de selectiegesprekken met deze kandidaat-pleegouders. Daarnaast wordt gestreefd naar het systematisch screenen van de ontwikkeling van pleegkinderen jonger dan 3 jaar binnen de eerste 6 maanden van hun plaatsing. We maken daarbij gebruik van de Bayley Scales of Infant Development (BSID-II-NL) en observatie. De aspecten van ontwikkeling die worden onderzocht zijn perceptie, cognitie, taal en motoriek. Deze aspecten worden ondergebracht in een mentale en een motorische schaal. De bedoeling van deze systematische screening is om ontwikkelingsproblemen te kunnen detecteren zodat verder onderzoek en/of behandeling zo snel mogelijk geadviseerd kunnen worden. De psychodiagnostische onderzoeken hebben doorgaans plaats op vraag van de begeleider, naar aanleiding van gedrag of een ontwikkeling van een kind waarover de begeleider of de ouders en/of pleegouders zich zorgen maken. Soms gebeurt een psychodiagnostisch onderzoek op vraag van een plaatsende instantie of de begeleider om een inschatting te kunnen maken m.b.t. de wenselijkheid van een (verdere) plaatsing. Een onderzoek kan ook aangewezen zijn wanneer het einde van een plaatsing in zicht is. De resultaten van het onderzoek kunnen indicaties geven voor de verdere hulpverlening. 22

23 Niet op elke vraag wordt ingegaan. In principe gaan we enkel in op die vragen waar wij met het verrichten van een individueel psychodiagnostisch onderzoek bij een kind of jongere, hulp kunnen bieden en een pleegzorgspecifi eke inbreng kunnen hebben in het begeleidingsproces. Op basis van de vraagstelling en de exploratie van de problematiek met de begeleider, wordt beslist of een onderzoek door de Cel diagnostiek een meerwaarde kan bieden. Wat wordt onderzocht in een psychodiagnostisch onderzoek? De meeste vragen van cliënten, verwijzers en psychodiagnostici kunnen herleid worden tot 5 basisvragen: 1. de onderkenning: wat is er aan de hand? Wat lukt nog? Wat gaat mis? 2. de verklaring: waarom zijn er bepaalde (gedrags)problemen en waarom blijven ze bestaan? 3. inschatten van de prognose: hoe gaan de problemen van het kind zich in de toekomst verder ontwikkelen? 4. adviesverlening: hoe kunnen de problemen verholpen worden? Welke hulpverlening en hulpverlener is het best geschikt voor dit kind met dit probleem? 5. evaluatie: zijn de problemen afdoende verholpen als gevolg van de interventie/behandeling? Een belangrijk aspect in onze onderzoeken is de hechtingsontwikkeling. Dit kan in de meeste gevallen niet losgekoppeld worden van de algemene ontwikkeling en van de beleving van het kind. Bij het onderzoeken van hechting moeten een aantal parameters in beschouwing genomen worden. We denken daarbij aan verschillende hechtingsrelaties, het proces van separatie en individuatie, de invloed van de affectregulatie, de intergenerationele overdracht van hechtingsstijlen en de invloed van het vermogen van de ouders om refl ectief te functioneren. Het in beeld brengen van de hechting heeft als doel gepaste hulp te adviseren zodat dit een hefboom kan zijn voor verandering. Hoe gebeurt het psychodiagnostisch onderzoek? De onderzoeken van de Cel diagnostiek hebben een aantal pleegzorgspecifi eke aspecten die niet terug te vinden zijn bij onderzoek door andere instanties: het gebeurt door ervaren pleegzorgbegeleiders, de onderzoeken gebeuren in de regio van het pleeggezin, de belangrijkste referentiepersonen worden erbij betrokken, er wordt geïnvesteerd in het opstellen van een anamnese die van blijvende waarde is voor de begeleiding en er is een uitvoerige verslaggeving voor de begeleiding en de plaatsende instanties. De totale periode van het onderzoek bestrijkt ongeveer een periode van 3 maanden. De conclusies worden achtereenvolgens besproken met het kind, de ouders en de pleegouders. Er wordt een psychodiagnostisch verslag geschreven, met daarin de hypotheses, de onderzoeksmiddelen en - resultaten, de geformuleerde diagnoses en adviezen waarmee de betrokkenen verder aan de slag kunnen. Indien gewenst, volgt nog een bespreking met de begeleider en/of de plaatsende instantie. We hebben de ervaring dat de betrokken consulent of jeugdrechter bij het nemen van belangrijke beslissingen m.b.t. de verdere opvang van de minderjarige, rekening houdt met de resultaten van ons onderzoek. 23

24 2. ONTWIKKELING EN IMPLEMENTATIE VAN EVIDENCE-BASED TRAININGSPROGRAMMA S VOOR PLEEGOUDERS Reeds verscheidene jaren leidt een ontmoeting tussen de pleegzorgpraktijk (Opvang vzw) en de academische wereld (Vrije Universiteit van Brussel - departement Klinische en Levenslooppsychologie) tot wetenschappelijke onderzoeken die werden opgezet binnen de Vlaamse pleegzorgcontext. De resultaten ervan hebben, naast verbetertrajecten binnen de eigen voorziening, aanleiding gegeven tot de uitwerking van het project Ontwikkeling en implementatie van evidence-based trainingsprogramma s voor pleegouders. Hierna volgt een summiere opsomming van de onderzoeksresultaten. Vervolgens wordt het project beschreven dat daaruit voortvloeide. Enkele onderzoeksresultaten op een rijtje: Bij 1/3 van de pleegkinderen is er sprake van een ernstige gedrags- en emotionele problematiek. Onderzoekers verwachten in de toekomst een toename van het aantal pleegkinderen met gedrags- en emotionele problemen 9. Pleegmoeders zien het probleemgedrag van pleegkinderen als hoofdoorzaak voor de opvoedingsbelasting van het gezin 10. Over een periode van 2 jaar plaatsing is er een toename van probleemgedrag bij de pleegkinderen. Een plaatsing in een pleeggezin zelfs met ondersteuning door een pleegzorgvoorziening leidt dus niet tot een afname van de gedrags- en emotionele problemen en tot een normalisering van de gezinsbelasting 11. Een opmerkelijk groot aantal pleegplaatsingen loopt voortijdig en om negatieve redenen af. Meer dan 50 % van de langdurige plaatsingen (binnen het Agentschap Jongerenwelzijn) eindigt met een breakdown 12. De ernst van het probleemgedrag en de leeftijd van het kind bij aanvang van de plaatsing zijn de belangrijkste voorspellers voor het voortijdig negatief beëindigen van pleegplaatsingen 13. Er bestaat een direct verband tussen probleemgedrag van het pleegkind en opvoedgedrag van de pleegouder. Pleegmoeders pogen probleemgedrag vooral in te perken en te controleren. Tezelfdertijd neemt de positieve betrokkenheid naar hun pleegkind af 14. De ondersteuningsbehoeften van pleegouders zijn complex en specifi ek. Talrijke studies in het buitenland bevestigen de vraag van pleegouders naar meer specifi eke training en meer adequate ondersteuning 15. (Footnotes) 9 Van Holen, F., Vanderfaeillie, J. & Haarsma, C. (2007). Gezinsbelasting en gedragsproblemen in netwerk- en bestandpleegzorg. Verslag van een Vlaams onderzoek. Tijdschrift voor Orthopedagogiek, 46, Van Holen, F., Vanderfaeillie, J., Trogh, L. (2007). Longitudinaal onderzoek naar gezinsbelasting en gedrags- en emotionele problemen in pleegzorg. Tijdschrift voor Orthopedagogiek, 46, Van Holen, F., Vanderfaeillie, J. & Haarsma, C. (2007). Gezinsbelasting en gedragsproblemen in netwerk- en bestandpleegzorg. Verslag van een Vlaams onderzoek. Tijdschrift voor Orthopedagogiek, 46, Van Holen, F., Vanderfaeillie, J., Trogh, L. (2007). Longitudinaal onderzoek naar gezinsbelasting en gedrags- en emotionele problemen in pleegzorg. Tijdschrift voor Orthopedagogiek, 46, Vanderfaeillie, J, Van Holen, F. & Coussens, S. (2008). Why do foster care placements break down? A study into the factors infl uencing foster care placement breakdown in Flanders. International Journal of Child and Family Welfare, 11, Van Holen, F., Vanderfaeillie, J. & Haarsma, C. (2007). Gezinsbelasting en gedragsproblemen in netwerk- en bestandpleegzorg. Verslag van een Vlaams onderzoek. Tijdschrift voor Orthopedagogiek, 46, Vanderfaeillie, J., Van Holen, F. & Trogh, L. (2009). De invloed van gedragsproblemen van pleegkinderen op het opvoedgedrag van pleegmoeders. Kind & Adolescent,30/2, Van Holen, F. (2005). Ondersteuningsbehoeften van pleegouders in Vlaanderen. Tijdschrift voor Orthopedagogiek, 44,

25 Bovenstaande onderzoeksresultaten leidden tot volgend besluit: Gedragsproblemen bij pleegkinderen zijn één van de belangrijkste voorspellers voor breakdown. Gedragsproblemen verzwaren de gezinsbelasting en hebben een negatief effect op het opvoedgedrag van pleegouders. Dit kan de ontwikkeling van kinderen negatief beïnvloeden en wederom leiden tot een toename van probleemgedrag. Zo dreigt een negatieve spiraal te ontstaan. Het hypothekeert de ontwikkelingskansen van pleegkinderen, resulteert in een bijkomende werklast voor de hulpverlenende instanties, demoraliseert pleegouders en kan leiden tot het beëindigen van het pleegouderengagement. Er is dus nood aan zowel een preventieve als een (pro)-actieve aanpak. Een (te) hoog gehalte aan probleemgedrag bij pleegkinderen moet voorkomen worden. Dit kan door probleemgedrag snel te identifi ceren - zo mogelijk nog vóór aanvang van de plaatsing - én door het bepalen van een bovengrens van hanteerbaar probleemgedrag. Kinderen die te veel probleemgedrag vertonen zijn meer gebaat bij andere hulpverleningsvormen. Het is dus essentieel dat de mogelijkheden tot gedifferentieerde diagnose- en indicatiestelling verbeterd worden. Anderzijds is een specifi eke training/ondersteuning voor pleegouders noodzakelijk. Een dergelijke training moet nieteffectief opvoedgedrag verhinderen en overbelasting van pleegouders voorkomen. Naar de ontwikkeling van een evidence-based trainingsprogramma voor pleegouders Met deze kennis in het achterhoofd dienden de afdeling Brabant samen met de Vrije Universiteit Brussel een project in bij de Vlaamse Gemeenschap onder de titel Ontwikkeling en implementatie van evidence-based trainingsprogramma s voor pleegouders. Het project werd goedgekeurd, startte op 1 december 2009 en loopt in principe tot 30 april Gedurende die looptijd zullen interventies die in het buitenland al dan niet in pleegzorg doeltreffend waren, vertaald en omgevormd worden naar de Vlaamse pleegzorgcontext. Er wordt een intensieve samenwerking gezocht met andere pleegzorgvoorzieningen. De trainingsprogramma s zullen worden toegepast bij pleeggezinnen van de deelnemende diensten voor pleegzorg. De effecten van de interventies en behandelprogramma s voor pleegouders in Vlaanderen zullen wetenschappelijk onderzocht worden. Tenslotte zal een trainingshandboek worden gemaakt, gebaseerd op de opgedane ervaringen, zodat de behandelprogramma s kunnen aangeboden worden aan alle diensten voor pleegzorg in Vlaanderen en Brussel. We willen een kortdurende intensieve ondersteuning ontwikkelen voor pleegouders die pleegkinderen opvangen met ernstige gedragsproblemen. Dergelijke ondersteuning moet inzetbaar zijn in de waaier van de pleegzorgpraktijk, zowel bij jongere als bij oudere kinderen, zowel bij bestands- als bij netwerkpleegzorg. Om dit te bereiken zullen twee verschillende modules (programma s) worden ontwikkeld die op basis van een grondige diagnose en indicatiestelling aan pleeggezinnen worden aangeboden. De trainingsprogramma s beogen volgende effecten: afname van de gedragsproblemen bij pleegkinderen en toename van hun welbevinden in de opvoedsituatie toename van effectief opvoedgedrag bij de pleegouders verhoging van de gevoelens van competentie bij de pleegouder daling van de gezinsbelasting en van de opvoedingsstress bij pleegouders daling van het aantal negatief voortijdig afgebroken plaatsingen. 25

26 3. FAMILIENETWERKBERAAD IN 2009 In 2009 werd de bekendmakingscampagne van het project familienetwerkberaad verdergezet. Met een familienetwerkberaad krijgen gezinnen de kans om samen met familie, vrienden en andere voor hen belangrijke personen een oplossing te zoeken voor hun problemen en een hulpplan op te maken. De methodiek van het familienetwerkberaad werd aan verschillende diensten voorgesteld aan de hand van een powerpointpresentatie. Er werd een informatiebrochure ontworpen en gedrukt. Deze brochure wordt verspreid via de diensten waar we langsgaan zodat ook de cliënt zelf kan kennismaken met de werkwijze van het familienetwerkberaad. We stelden het project voor aan: de intervisiegroep druggebruikende ouders, de Brugfi guren Katholiek Onderwijs, de regiohuizen van Kind en Gezin (regio Gent), de Provinciale Afdeling van Kind en Gezin (Oost-Vlaanderen), het Sectoraal Overlegplatform Integrale Jeugdhulp Oost-Vlaanderen van Kind en Gezin, de Sociale Dienst voor Gerechtelijke Jeugdbijstand Gent, de Comités voor Bijzondere Jeugdzorg van Gent en Oudenaarde en enkele CKG s in Oost-Vlaanderen. De stuurgroep kwam 2 keer samen in De discussie over de verschillen en de gelijkenissen tussen familienetwerkberaad en eigen kracht conferenties werd gevoerd alsook welke methodiek de meest interessante en meest bruikbare is voor Opvang. We kozen voor de methodiek van familienetwerkberaad omdat we deze soepeler kunnen hanteren. De methodiek voor familienetwerkberaad werd uitgeschreven en verfi jnd, de verschillende scenario s werden besproken. We hielden contact met Eigen Kracht vzw om de verschillen en gelijkenissen met Familienetwerkberaad uit te diepen en we zijn naar het Filmfestival van Eigen Kracht in Utrecht geweest om te gaan kijken naar fi lms over Eigen Kracht Conferenties. We hebben ook deelgenomen aan de workshop Eigen-Kracht-Conferenties op het 7 de Vlaams Congres Kinder-en Jeugdpsychiatrie en Psychotherapie te Gent. We kregen in 2009 de eerste informatievragen en aanvragen voor familienetwerkberaad. De vragen kwamen uit 4 verschillende sectoren: Bijzondere Jeugdbijstand, Kind en Gezin, Algemeen Welzijnswerk en Centra voor Leerlingenbegeleiding. Naast een 20-tal vragen om informatie, kregen we ook 7 aanvragen om een familienetwerkberaad te organiseren. In 2010 zetten we de bekendmakingscampagne verder en willen we nog meer verwijzers en gezinnen bereiken. 26

27 4. INTERCULTURELE PLEEGZORG IN VLAANDEREN De vraag naar pleeggezinnen voor de opvang van minderjarigen blijft stijgen. Dit geldt ook voor allochtone kinderen en jongeren. In een grootstad als Brussel, een smeltkroes van verschillende culturen, geldt dit eens temeer. Hoewel de vraag naar opvang van allochtone kinderen en jongeren in pleeggezinnen blijft stijgen, neemt het aantal gezinnen dat zich kandidaat stelt om allochtone minderjarigen op te vangen af. Daarnaast stelt de opvang van allochtone minderjarigen autochtone gezinnen voor bijzondere uitdagingen. Autochtone pleegouders worden geconfronteerd met communicatieproblemen en cultuurverschillen die aanleiding kunnen vormen tot een vroegtijdige stopzetting en/of negatieve beëindiging van de pleegzorg. Voor een aantal van deze kinderen en jongeren kan pleegzorg in een allochtoon gezin een uitkomst bieden. Opvang in een allochtoon gezin vernauwt voor de kinderen de kloof tussen het pleeggezin en de ouders. Dankzij de fi nanciële steun van de Vlaamse Gemeenschapscommissie werden drie medewerkers uit verschillende diensten voor pleegzorg (Kinderdienst, Kiezen voor Kinderen en Opvang vzw) voor één derde aangesteld om gedurende een jaar pleegzorg voor allochtone kinderen in Brussel uit te bouwen. In de allochtone gemeenschap in Brussel is jeugdzorg een relatief onbekend begrip. De drie diensten werken samen om bruggen te bouwen tussen de verschillende allochtone gemeenschappen in Brussel en de hulpverlening. We willen de allochtone gemeenschappen informeren over pleegzorg in Brussel en hen bewust maken van de positieve rol die ze hierin kunnen spelen. We beogen een specifi eke wervingscampagne op te zetten voor kandidaat pleegouders binnen de allochtone en autochtone gemeenschap. Daarnaast zal er een selectie- en/of vormingspakket worden ontwikkeld om pleegouders beter voor te bereiden op en te begeleiden bij de opvang van allochtone minderjarigen. Tenslotte willen we de begeleiding van allochtone minderjarigen en de pleeggezinnen ook kwalitatief te verbeteren. Om deze doelen te bereiken kunnen we enerzijds rekenen op de supervisie van Solentra, een vzw met een grote deskundigheid in het aanbieden van diagnostische en therapeutische zorg aan kinderen (en hun familie) met een andere culturele achtergrond. Anderzijds doen we een beroep op de expertise die binnen onze eigen organisatie werd opgebouwd, met name binnen Dunya, dat reeds sedert een 10-tal jaren ervaring heeft in het aanbieden van pleegzorg voor en door allochtonen, meer bepaald binnen de Marokkaanse en Turkse gemeenschap in Vlaanderen. 27

28 5. PROVINCIALE SAMENWERKING: WAAR STAAN WE IN ANTWERPEN, BRABANT EN OOST- VLAANDEREN? In 2009 werd het plan geconcretiseerd om een samenwerkingsverband te installeren in de provincies Oost- Vlaanderen, Brabant en Antwerpen over de sectoren heen (Bijzondere jeugdbijstand, Kind en Gezin, Personen met een handicap). Een tijdspad over werd opgemaakt en de operationele samenwerking vanaf januari 2011 is het voorlopige einddoel. De ambitie is samen te werken op het vlak van werving, selectie en intake. Om dit in goede banen te leiden is er overleg op verschillende niveaus. Op niveau van het werkveld stippelen de begeleiders van de betrokken diensten samen de intake- en selectieprocedures uit. Per provincie bespreken de directies in de stuurgroep de modaliteiten waarbinnen dit duurzaam samenwerkingsverband wordt aangegaan. Dit wordt geconcretiseerd in een associatieovereenkomst die door de verschillende diensten zal onderschreven worden. Uit de stuurgroepen wordt een vertegenwoordiging afgevaardigd naar het interprovinciaal overleg dat waakt over de afstemming van de ontwikkelingen tussen de provincies. De respectievelijke Raden van Bestuur van de diensten voor pleegzorg volgen de ontwikkelingen van dit samenwerkingsverband op vanuit juridisch/bestuurlijk vlak. In de drie provincies opteerde men voor de organisatiestructuur van het samenwerkingsverband Pleegzorg Limburg. D.w.z. dat een coördinator met een administratieve- en wervingsmedewerker het samenwerkingsverband zal besturen vanuit een vaste locatie. De medewerkers die volgens de verdeelsleutel het intake- en selectieteam zullen bemannen doen hun werk vanuit de dienst waarbij ze tewerkgesteld zijn. De coördinator reist rond om met z n medewerkers te vergaderen. Voor de toeleiding van kandidaat-pleegouders en verwijzers zal er gewerkt worden met een gemeenschappelijk telefoonnummer. De selectieprocedures zullen georganiseerd worden op de locaties van de verschillende diensten. Naast het praktische inhoudelijke werk m.n. het uitschrijven van procedures en vastleggen van werkingsafspraken, maken de diensten een proces door van aftasten en afstemmen. Dit is een golvend proces met ups and downs dat zich op ieder echelon afspeelt. Het is tevens een proces waarin de betrokken diensten uitgedaagd worden zich in de eigenheid, specifi eke deskundigheid van de ander te verdiepen; eigen ideeën, visies ingang te doen vinden bij de ander enerzijds en zelf bij te sturen anderzijds. Het is een proces dat in versneld tempo moet afgewerkt worden. De deadline is immers januari We beogen het realiseren van een rationeel gespreid aanbod, het rationeel inzetten en maximaal benutten van de middelen, het bevorderen van kwaliteit en het mogelijk maken van diversiteit. Dit proces zal niet rond zijn op 1 januari Het is zaak van elke betrokkene om ook in de toekomst ruimte te maken voor bijsturing op basis van de ervaring in het samenwerkingsverband en verder doorgronden van diversiteit van de verschillende diensten. Dit om het kwalitatief hulpverleningsaanbod naar de verschillende cliëntsystemen in al hun diversiteit te optimaliseren. 28

29 D E E L 3 1. K w a l i t e i t s v e r s l a g 1. REALISATIES IN 2009 Dat kwalitatieve hulp- en dienstverlening op maat van de cliënt onze eerste betrachting is, mag blijken uit de talrijke initiatieven en projecten die we reeds ontwikkelden en ontwikkelen. 16 Kwaliteitszorg is daaraan complementair. We trachten in ons kwaliteitshandboek dan ook een getrouw beeld te geven van onze werking. in alle afdelingen gebruikt kan/zal worden. De verdere invulling van gegevens is momenteel nog aan de gang. Er waren acht klachten. Deze werden op gepaste wijze opgevolgd volgens de procedure die in het kwaliteitshandboek is uitgewerkt. We planden om in 2009 het volledige kwaliteitshandboek door te nemen om alle documenten te toetsen op hun actualiteit. We merkten algauw dat een aantal documenten dienden aangevuld te worden. Evoluties in het beleid, projecten en gebruik van methodieken die we ondertussen wel hanteren waren aanvankelijk nog niet opgenomen in het kwaliteitshandboek. We denken daarbij o.a. aan de werking voor niet begeleide buitenlandse minderjarigen, het project familienetwerkberaad, het gebruik van de Duplopopjes als methodiek in de begeleidingen, de aanpassingen die kaderen binnen het Decreet rechtspositie van de minderjarige in de integrale jeugdhulp, een verwijzing naar de procedures van de provinciale samenwerkingsverbanden (Pleegzorg Limburg en Pleegzorg West-Vlaanderen) voor de betrokken afdelingen van Opvang. In 2009 werden ook weer enkele functiebeschrijvingen en bijhorende functieprofi elen herwerkt; deze revisie hebben we over langere periode gespreid en is bijna afgerond. De procedure inzake documentenbeheer werd geëvalueerd en aangepast. In de periode veranderde er op administratief gebied een en ander voor de pleegouders. Een nieuwe berekeningswijze van de pleegzorgvergoeding en de invoering van 6 dagen pleegzorgverlof per jaar per pleeggezin waren de voornaamste wijzigingen. Het vademecum voor pleegouders, waarin we administratieve aspecten van een plaatsing toelichten, werd daarom grondig aangepast. We beslisten voor anderstalige pleeggezinnen een verkorte versie van het vademecum samen te stellen en te (laten) vertalen in het Frans en Engels. Tegemoetkomend aan onze Dunya-werking voorzien we ook een Marokkaanse en Turkse versie. De zoektocht naar een handig systeem om documentatie te inventariseren en bij te houden resulteerde in 2009 in een bibliotheekprogramma dat In het kader van de veranderingen in het beleidsveld (Integrale Jeugdhulp, provinciale samenwerkingsverbanden) werd, met het oog op het ontwikkelen van een toekomstvisie, geopteerd om stil te staan bij de eigen organisatie. Elke afdeling afzonderlijk refl ecteerde over Opvang als organisatie, over onze sterke en minder sterke kanten, over hoe we ons verhouden in een veranderende omgeving en welke koers we daarbij willen varen. De resultaten werden gebundeld in een synthesenota die aan de Raad van Bestuur werd voorgelegd. Omdat we kwaliteit en competenties belangrijk vinden, wordt binnen Opvang heel wat ruimte gecreëerd voor bijscholing van de medewerkers. Het VTO-beleid richt zich zowel naar administratieve, begeleidende als ondersteunende functies. Immers, op al deze terreinen worden nieuwe technieken, methodieken en inzichten ontwikkeld. Er is een groot aanbod aan externe vormingen, opleidingen en studiedagen. Heel wat medewerkers namen daar ook dit jaar aan deel. Daarnaast werden in 2009 interne opleidingen georganiseerd. Zoals gepland werd de opleiding Duplopopjes als methodiek binnen een contextueel kader, toegepast op pleegzorg hernomen voor de begeleiders die nog niet de mogelijkheid hadden om deze opleiding te volgen. In de afdeling Brabant werd in maart en in oktober 2009 telkens een tweedaagse opleiding georganiseerd rond Non-violent Resistance. De opleiding werd geleid door Peter Jacob. Hij hanteerde een praktijkgerichte aanpak om de verschillende technieken binnen deze methodiek in te oefenen. In het kader van informatie- en communicatietechnologie werden de opleidingen WORD, OUTLOOK en POWERPOINT ingericht, op maat, voor administratieve medewerkers, begeleiders en logistieke medewerkers. (Footnotes) 16 Cf. Deel 2 Vernieuwende werkvormen binnen Opvang. 29

30 2. PLANNING VOOR 2010 Eerst en vooral zal aan reeds lopende projecten worden verder gewerkt. Het verder actualiseren van de documenten van het kwaliteitshandboek is er daar een van. We schikken de revisie van functiebeschrijvingen en bijhorende profi elen te fi naliseren in de eerste helft van Onze brochures voor pleegkinderen en voor ouders zijn toe aan een restyling. Uiteraard koppelen we daar eveneens een inhoudelijke evaluatie aan. We willen de brochures ook bijsturen vanuit het oogpunt van het Decreet rechtspositie van de minderjarige in de integrale jeugdhulp. Wat de verdere ontwikkeling van de toekomstvisie van Opvang in het kader van samenwerking betreft, organiseren we in 2010 een interne denkdag voor het voltallige personeel. Tevens zullen ervaringen uit de afdelingen die reeds deel uitmaken van een samenwerkingsverband (Pleegzorg Limburg en Pleegzorg West-Vlaanderen) ruim aan bod komen. De tevredenheidmeting pleegouders die we vorig jaar al opnamen in de planning voor heeft vastere vorm gekregen. In 2009 werd het voorbereidend werk verricht en werd een verdere afbakening gemaakt. De vragenlijst wordt in 2010 aan alle pleegouders in Limburg voorgelegd, meer bepaald zowel bij plaatsingen in het kader van Bijzondere Jeugdbijstand, als in het kader van Gezinsondersteunende Pleegzorg. Voor deze bevraging wordt de VOT-P 17 gehanteerd die peilt naar ondersteuningsbehoeften en tevredenheid bij pleegouders. Deze vragenlijst werd in 2008 in samenwerking met de VUB ontwikkeld door Van Holen, F. en Vanderfaeillie, J. Voor 2010 voorzien we - op verzoek van de deelnemers - een vervolg op de vorming Duplopopjes als methodiek binnen een contextueel kader, toegepast op pleegzorg. Bedoeling is om verder te bouwen op de ervaringen van de begeleiders bij het toepassen van deze methodiek. Ook op vlak van informatica zullen opnieuw opleidingen georganiseerd worden. De eerste afspraken zijn gemaakt, een opleiding EXCEL zit reeds in het pakket. In 2008 werd een bijscholing georganiseerd rond het formuleren van doelstellingen binnen de hulpverlening was een jaar waarin begeleiders volop de gelegenheid hadden om het geleerde te toetsen aan de praktijk. In 2010 is een feedbackmoment gepland. Tegelijkertijd is het de bedoeling om verdere stappen te zetten in de richting van het scoren van de doelstellingen. (Footnotes) 17 VOT-P: Vragenlijst Ondersteuningsbehoeften en Tevredenheid - Pleegouders 30

31 2. Onderzoek en methodiekontwikkeling Onze samenleving is in beweging, sneller dan ooit. Zo ook de context waarin wij werken. Opvang is ontstaan vanuit een maatschappelijk engagement en wil daarin haar verantwoordelijkheid opnemen. Dit betekent dat we evoluties kritisch benaderen en openstaan voor vernieuwing. Nieuwe wetenschappelijke inzichten geven niet alleen richting aan de werking van Opvang, we dragen er ook actief aan bij. In nauwe samenwerking met de Vrije Universiteit van Brussel en andere organisaties binnen het werkveld wil Opvang haar steentje bijdragen aan onderzoek en aan het uitdragen van nieuwe inzichten. We vermeldden reeds het project Ontwikkeling en implementatie van evidence-based trainingsprogramma s voor pleegouders (cf. hoofdstuk Vernieuwende werkvormen). Daarnaast verschenen ook publicaties en werden voordrachten en workshops gegeven. We sommen ze even op: Publicaties: Vanderfaeillie, J., Van Holen, F. & Trogh, L. (2009). De invloed van gedragsproblemen van pleegkinderen op het opvoedgedrag van pleegmoeders. Kind & Adolescent, 30/2, Desair, K. & Van Holen, F. (2009). Integrale jeugdhulp tussen droom en daad. Alert, 8, Voordrachten vorming: Non-violent resistance in pleegzorg door Frank Van Holen. Gastseminarie in de cursus Gevalstudies in de kinderpsychopathologie 2 de master psychologie aan de Vrije Universiteit Brussel - vakgroep Ontwikkelings- en levenslooppsychologie Workshop over pleegzorg door Lenny Trogh. In het kader van de jaarlijkse Projectdag van het Maria Boodschapslyceum te Brussel. Doelgroep : jongeren van het 5 e en 6 e middelbaar Pleegzorg, een bijzondere manier van opvoeden? door Frank Van Holen. Gastseminarie in de cursus Opvoeding en Opvoedingsproblemen 3 de bachelor orthopsychologie aan de Vrije Universiteit Brussel - vakgroep Ontwikkelings- en levenslooppsychologie Pleegzorg, thuisbegeleiding, crisishulp aan huis door Joke Wuyts. Gastseminarie in de cursus Humanistiek aan de Vrije Universiteit Brussel - vakgroep Wijsbegeerte en Moraalwetenschappen Presentatie over Gezinsondersteunende Pleegzorg door Sarah Keyaert samen met een medewerker van de Kinderdienst. Doelgroep : medewerkers rechtstreeks toegankelijke jeugdhulp Brussel Implementatietraject non-violent resistance in pleegzorg / thuisbegeleiding door Frank Van Holen. MPC Sint-Franciscus Presentatie voor het 4 e jaar middelbaar onderwijs First Maria, opleiding sociaal technische wetenschappen: Pleegzorg: wat en hoe? Door Evelien Lenaerts (Pleegzorg Limburg) en Charlotte Haarsma. Presentatie i.v.m. pleegzorg, specifi ek gericht op de leefwereld van jarigen. 31

32 & Basistraining Non-violent resistance door Frank Van Holen, Joke Demyttenaere & Bram Dewit (Cocon Vilvoorde). Opvang en Cocon Vilvoorde Non-violent resistance: een vernieuwende benadering voor de aanpak van probleemgedrag door Frank Van Holen. Erasmus Hogeschool Brussel Presentatie voor de selectiemedewerkers van pleegzorg Limburg: De verschillen tussen Bijzondere Jeugdbijstand en Gezinsondersteunende Pleegzorg: Implicaties naar begeleiding, selectie en intake. Ter bevordering van de GOP-werking in pleegzorg Limburg. Door Charlotte Haarsma. Bijdragen aan het 7de Vlaams Congres Kinder- en Jeugdpsychiatrie en Psychotherapie (10 en 11 september 2009) : Workshop: Implementatie van non-violent resistance in de bijzondere jeugdbijstand door Frank Van Holen (Opvang vzw) & Bart Geens (Cocon Vilvoorde Crisishulp aan huis). Bijdragen in het symposium: Nieuwe uitdagingen in pleegzorg - Kan Gezinsondersteunende Pleegzorg ernstige opvoedingsproblemen voorkomen? door Johan Vanderfaeillie, Frank Van Holen, Sarah Keyaert, Skrallan De Maeyer en Caroline Andries. - Oudertraining in pleegzorg door Frank Van Holen & Johan Vanderfaeillie. 32

33 P. R. a c t i v i t e i t e n Met het begin van het nieuwe jaar werden de nieuwe kalender CD-doosjes van Opvang voorgesteld. Er kwamen heel wat positieve reacties. Op 15 mei organiseerde Opvang Antwerpen onze Personeelsdag in hartje Antwerpen. Er was keuze uit 3 programma s: Een wandeling langs de straten van de oude binnenstad, terwijl de gids leuke verhalen en anekdotes opdiste Een rondleiding in het nieuwe gerechtsgebouw het Vlinderpaleis Bezoek aan het Rubenshuis, gevolgd door een middagconcertje in het Kolveniershof. De dag werd afgesloten met een heerlijk buffet in het Wereldculturencentrum het Zuiderspershuis. Op Vaderdag (14 juni 2009) werden de pleegvaders bij Opvang in de kijker geplaatst. Elke pleegvader kreeg een USB-stick met het logo van Opvang op gedrukt. Enkele pleegvaders werden daarbovenop nog verrast met een gratis ontbijt bij hen thuis: Elke Dejaegher, een begeleidster van Opvang Brabant, trok vergezeld door een cameraploeg van RING-TV, die zondagochtend naar een nietsvermoedende pleegvader in Huizingen met een ontbijtmand vol heerlijke streekproducten. Hoewel zijn vrouw en dochter in het complot zaten, was voor de pleegvader de verrassing compleet. Een kleine attentie in vergelijking met de 18 jaar inzet, samenwerking en goede zorgen als pleegvader. In Antwerpen werd een Marokkaanse pleegvader getrakteerd op een ontbijt door Simonneke van Thuis (Marleen Merckx), meter van Pleegzorg Vlaanderen. De regionale Antwerpse TV-zender ATV was ook van de partij. In Gent werd op de hoofdzetel van Opvang een ontbijt georganiseerd voor een Oost-Vlaamse en Turkse pleegvader in gezelschap van Vera Dua (ex-pleegmoeder) en Fatma Pehlivan, schepen van de Stad Gent. AVS TV-nieuws bracht uitvoerig verslag. Veerle Beel, redactrice Binnenland voor De Standaard, interviewde voor haar rubriek Familie en Zo, 3 pleegvaders van Opvang. Het uitgebreid artikel met als titel Vaderen over kind in nood verscheen op vrijdag 12 juni 2009, net voor Vadertjesdag. Ook in De Zondag editie Gent-Oudenaarde, verscheen een artikel over Pleegvaders in de bloemetjes. In de zomer kwamen de 5000 herbruikbare tassen met opdruk Een pleegkind opvangen, ook iets voor jou? uit China aan. Ze werden verdeeld onder de pleeggezinnen, in koopcentra en op Kerstmarkten over de provincies Antwerpen, Brabant en Oost-Vlaanderen. Op 20 september, autoloze zondag, organiseerde de Stad Gent een echte spinningmarathon, ten voordele van het milieu en van een goed doel. Vzw Opvang werd winnaar en zal met de opbrengst zonnepanelen installeren op het dak van de hoofdzetel en de afdeling Oost-Vlaanderen. In de ridderzaal van het Gravensteen werden 100 fi etsen gedurende 6 uren non-stop in beweging gezet. Iedereen kon gedurende 2, 4 of 6 uren meefi etsen en op deze manier geld inzamelen voor het goede groene doel. In het najaar waren 30% van de kleuter- en lagere scholen in Antwerpen en Oost-Vlaanderen bereid om een fl yer van Opvang in de oudermap van de kinderen mee te geven. Ook werd er een grote affi che- en fl yercampagne (algemene pleegzorg, GOP, vluchtelingenkinderen) gevoerd in de meeste gemeentes van Antwerpen, Vlaams-Brabant en Oost-Vlaanderen. In Oost-Vlaanderen werd een specifi eke PR-campagne opgezet in de regio met een beperkte of ontbrekende GOPwerking, o.a. te Sint-Niklaas (Waasland). Aangezien vraag en aanbod onlosmakelijk verbonden zijn, werd in deze regio ook op bekendmaking van de GOP sterk ingezet. 33

34 NIEUW PR-materiaal Er werden 2 nieuwe A5-fl yers ontworpen: één voor Familienetwerkberaad en één voor GOP. Ook een beknopt, leesvriendelijk PR-jaarverslag werd ontworpen voor de schenkers, sponsors en de pleeggezinnen. In verschillende tijdschriften en kranten werden wervende advertenties geplaatst. Ter gelegenheid van dit jaarverslag wensen wij onze particuliere schenkers en de onderstaande verenigingen of instanties te danken voor de steun die wij in 2009 mochten ontvangen. Ook onze pleeggezinnen wensen wij te danken voor hun inzet zonder dewelke Opvang niet zou kunnen bestaan. Verder kregen wij steun van: I.M.D. Brussel I.M.D. Limburg I.M.D. Vlaams-Brabant I.M.D. West-Vlaanderen Provincie Oost-Vlaanderen Provincie Antwerpen Stad Gent Spinning Marathon Vlaamse Gemeenschapscommissie Brussels Hoofdstedelijk Gewest Ministerie van Welzijn, Volksgezondheid en Gezin Agentschap Jongerenwelzijn Kiwanis Tienen Vrienden van Vrijzinnige Jeugdzorg Unie Vrijzinnige Verenigingen vzw Ernest De Craene De Nil 34