Jaarverslag. OPVANG vzw

Transcriptie

1 Jaarverslag OPVANG vzw 2011 O P V A N G V r i j z i n n i g e d i e n s t v z w v o o r p l e e g z o r g

2 JAARVERSLAG 2011 Opvang is door het Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap erkend als dienst voor pleegzorg, met als hoofdopdracht het begeleiden van plaatsingen van minderjarigen in een pleeggezin. Wanneer ouders tijdelijk niet garant kunnen staan voor de opvoeding van hun kinderen wordt in bepaalde omstandigheden geopteerd voor een plaatsing van een kind in een ander gezin, een pleeggezin. Opvang staat in voor de werving en de selectie van kandidaat-pleeggezinnen, voor het opstarten, het ondersteunen en het afronden van de plaatsing. De vzw Opvang heeft een dubbele erkenning, met name een erkenning in het kader van de Bijzondere Jeugdbijstand en een erkenning als dienst voor Gezinsondersteunende Pleegzorg. De eerste erkenning laat ons toe minderjarigen, die in een problematische opvoedingssituatie opgroeien of die een als misdrijf omschreven feit gepleegd hebben, in een pleeggezin te plaatsen en te begeleiden. Ook de pleeggezinnen worden door ons begeleid. Dankzij onze erkenning als dienst voor Gezinsondersteunende Pleegzorg kunnen wij kinderen ook preventief in pleeggezinnen plaatsen en begeleiden. Wij hopen op die manier te voorkomen dat opvoedingssituaties echt problematisch worden. Beide erkenningen laten ons toe kinderen te plaatsen in gezinnen die voorheen geen contact hadden met het pleegkind of zijn gezin van herkomst, zgn. bestandsgezinnen. Zij bieden ons ook de mogelijkheid dit te doen in gezinnen die het pleegkind en zijn of haar ouders voorheen reeds kenden (familie, vrienden, kennissen, ). Wij noemen dit netwerkplaatsingen. Opvang vzw blijft een groeiende organisatie, niet enkel in omvang, maar ook in verscheidenheid. Daardoor volstaan de toegekende subsidies vaak niet om extra inspanningen voor onze pleegkinderen te leveren (vb. uitstappen, ondersteuning van de werking ). Uw gift is dus steeds van harte welkom. Voor bedragen vanaf 40 euro per jaar, ontvangt u een fiscaal attest. Bij uw storting op rekeningnummer dient u wel GIFT te vermelden als mededeling. Ook non-profit-duo-legaten of legaten onder last behoren tot de mogelijkheden. Voor meer uitleg over dergelijke legaten kan u steeds contact opnemen met: Opvang hoofdzetel Blaisantvest 105 te 9000 Gent Tel: 09/ hoofdzetel@opvang.be Heeft u interesse om als pleegouder met Opvang samen te werken, kent u mensen die daar belangstelling voor hebben of wilt u gewoon meer informatie over onze werking, contacteer ons gerust via ons (gratis) telefoonnummer U wordt rechtstreeks verbonden met de afdeling van Opvang in uw buurt. Opvang heeft namelijk afdelingen en antennes in alle Vlaamse provincies. Meer informatie vindt u op onze website:

3 A f d e l i n g e n ANTWERPEN Korte Ypermanstraat Antwerpen Tel Fax antwerpen@opvang.be BRABANT-LIMBURG Jetse Steenweg Jette Tel Fax brabant@opvang.be Antenne Hasselt A. Rodenbachstraat Hasselt Tel Fax limburg@opvang.be OOST-VLAANDEREN Blaisantvest Gent Tel Fax gent@opvang.be Antenne Ronse Zuidstraat Ronse Tel Fax ronse@opvang.be Antenne Sint-Niklaas Ankerstraat Sint-Niklaas Tel. 03/ WEST-VLAANDEREN Antenne Kortrijk Ruddershove Brugge Tel Fax brugge@opvang.be Izegemsestraat Heule Tel Fax kortrijk@opvang.be HOOFDZETEL Blaisantvest Gent Tel Fax hoofdzetel@opvang.be 3

4 INHOUD Opvang vzw: een vrijzinnig humanistische vereniging 5 Voorwoord 6 Deel 1 Begeleidingen 7 1. Begeleidingen gespreid naar leeftijd, plaatsende instantie, einde plaatsing 8 2. Evoluties 10 Deel 2 Vernieuwende werkvormen binnen Opvang 1. Diagnostiek Familienetwerkberaad in Cultuursensitieve pleegzorg Provinciale samenwerking Helping Hands: een project voor Niet Begeleide Buitenlandse Minderjarigen 20 Deel 3 1. Kwaliteitsverslag Onderzoek en methodiekontwikkeling P.R. activiteiten Vormings- en ontmoetingsdagen voor pleeggezinnen 29 Deel 4 1. Leden Raad van Beheer Leden Algemene Vergadering Personeelsomkadering 31 4

5 O p v a n g v z w : een vrijzinnig humanistische vereniging Als vrijzinnige vereniging staan we voor volledige onafhankelijkheid van gelijk welke godsdienst of kerk. Zelf zijn we niet gelovig maar we kunnen heel goed begrijpen dat andere mensen dat wel zijn en we respecteren ze hierin. Voor humanisten, dus ook voor ons, heeft elke mens en zeker elk kind zijn waarde. Ook als we verschillen van opvattingen of het niet eens zijn met elkaar. We merken dat in onze samenleving veel mensen naast elkaar heen leven, min of meer onverschillig voor wat er met een ander gebeurt. Elke mens - hoe hij ook leeft, waar hij ook vandaan komt - heeft nochtans recht op hulp of steun, als hij in grote moeilijkheden terecht komt. We geloven in mensen, ook als ze zich vergissen, mislukken, ontsporen, elkaar pijn of geweld aandoen. Hen helpen om aan hun leven meer kwaliteit te geven is voor ons een uitdaging. Levenskwaliteit is, naast gezondheid, comfort en bezit, voor ons ook een gezond gevoel van eigenwaarde, de grootst mogelijke vrijheid van denken en handelen, door anderen aanvaard en gewaardeerd worden, kunnen genieten, aan anderen kunnen geven. Dat komt allemaal in t gedrang voor kinderen en jongeren die zich niet in gunstige omstandigheden kunnen ontwikkelen. Voor velen onder hen, kan een goed begeleid verblijf bij pleegouders een uitkomst zijn. Dáárvoor werd OPVANG bijna dertig jaar geleden opgericht. Al het vorige inspireert ons om veel belang te hechten aan de volgende opvoedingsprincipes: aanleren van gepast gedrag en vermijden van het bestraffen van ongepast gedrag zelf het goede voorbeeld geven zelf weten waarom men doet wat men doet en kinderen uitleggen wat ze al kunnen begrijpen kinderen en jongeren waarderen en belonen voor wat ze goed doen en voor wat ze leren rekening houden met gevoelens van kinderen en jongeren geleidelijk vrijheid geven, kinderen en jongeren hun eigen keuzes laten uitvoeren en hen leren daar verantwoordelijkheid aan te koppelen We slagen er zelf ook niet altijd in om volgens onze principes te reageren: ook wij kunnen boos, moe of terneergedrukt worden. Wij zijn niet perfect en verwachten dat ook niet van anderen. Een opvoeding waarbij dwang, straf, of een kind zich schuldig laten voelen, centraal staan, is voor ons onaanvaardbaar. Ook niet met het excuus dat pleegkinderen zich soms ongepast en storend gedragen. Het zijn dikwijls de levensomstandigheden van ouders die ervoor zorgen dat ze hun opvoedende taak niet goed kunnen uitvoeren. Zij kunnen daar best zelf over oordelen, onze pleegouders en wijzelf proberen hen te begrijpen. Onze pleegouders staan open voor contacten met de ouders van hun pleegkind. Schadelijke contacten proberen we in gunstige zin te beïnvloeden, of te doen ophouden als dit niet lukt. Onze pleegouders willen het ouderschap delen met eigen ouders. Ze willen hen ondersteunen bij het terug opnemen van hun ouderrol (als dat kan). De band tussen een pleegkind en een pleeggezin, mag niet verhinderen dat een pleegkind van zijn eigen ouders blijft houden en dat ook mag uiten. Iedereen heeft het recht op een eigen vrije meningsvorming en een eigen levensovertuiging. Pleegkinderen ook! Voor beslissingen, zoals de keuze van de school, godsdienstlessen of niet, telt de voorkeur van de ouders. Ook als deze keuze niet met onze opvattingen overeenkomt of met die van de pleegouders. De keuze van het pleegkind zelf, zal, naarmate zijn leeftijd, meer doorslag geven. Onze medewerkers streven ernaar open en eerlijk te zijn. We bedoelen daarmee: menen wat je zegt en zeggen wat je meent, bereid zijn tot luisteren en overleggen, zich houden aan gemaakte afspraken. Wij staan garant voor dezelfde open en eerlijke houding bij onze pleegouders. Zo kunnen we in volle vertrouwen met elkaar samenwerken. Op die manier leveren we samen een bescheiden bijdrage, om de toekomst van pleegkinderen er beter te doen uitzien. Remi Baekelmans, ere-voorzitter Opvang vzw 5

6 V o o r w o o r d De komende maanden worden cruciaal voor de organisatie van pleegzorg in Vlaanderen. Een aantal parlementariërs hebben in de zomer een Conceptnota voor nieuwe regelgeving Pleegzorg ingediend in het Vlaams Parlement. Duidelijk zal worden waartoe deze Conceptnota leidt. Limburg is als pilootregio gekozen om een structuur uit te tekenen. Middelen zijn voorzien voor zakelijke en procesmatige ondersteuning. Vertegenwoordigers van diensten zullen in een zakelijke werkgroep afspraken maken over o.a. financiën en patrimonium. Deze zakelijke werkgroep zal ook een delegatie samenstellen die in naam van een toekomstige werkgever met een personeelsvertegenwoordiging zal onderhandelen over lonen en andere arbeidsvoorwaarden. Daarnaast is een ambitieus proces uitgetekend om maximale gedragenheid te creëren bij het personeel, zowel doorheen de verdere procesgang als bij het uiteindelijk resultaat. Beide processen moeten eind augustus resulteren in een draaiboek dat de overige provincies inspiratie kan verschaffen. De Conceptnota zelf is ondertussen besproken en druk becommentarieerd in de Commissie Sociale Zaken van het Vlaams Parlement. Pijnpunten zijn verduidelijkt. Niemand betwijfelt de nood aan een herstructurering van pleegzorg in Vlaanderen. Groot discussiepunt is de plaats van de volwassenen binnen het Vlaams Agentschap voor Personen met een Handicap (VAPH) in dit geheel. Intense samenwerkingsverbanden met andere werkvormen VAPH en uiteenlopende financieringsvormen zorgen voor voorbehoud bij de diensten pleegzorg VAPH t.a.v. de idee om in dit decreet gevat te worden. De toekomst zal uitwijzen hoeveel ruimte hen gelaten wordt tussen dit decreet en het initiatief Perspectief 2020 van het VAPH. Andere discussiepunten blijven de keuze voor één dienst per provincie en de uiteindelijke organisatiestructuur. Wordt prioriteit gegeven aan de logica van andere structuren binnen de Jeugdzorg (Integrale Jeugdhulp, Bijzondere Jeugdzorg, Kind en Gezin, ) en kiest men voor een provinciale structuur of laat de overheid ruimte voor alternatieven? Waar de overheid in het verleden op een sluipende manier haar voorkeur liet kennen voor fusies, lijkt dit vandaag minder dwingend. Het is allicht realistisch te verwachten dat diensten formeel niet tot fusies zullen gedwongen worden maar dat erkenningvoorwaarden in de praktijk weinig keuze zullen laten. Essentieel is dat het decreet intersectoraal wordt, dat m.a.w. het ganse spectrum, Jongerenwelzijn, VAPH en Gezinsondersteunende Pleegzorg (GOP), vanuit één dienst wordt aangeboden. De argumenten hiervoor zijn legio. De vraag is veeleer onder welke modaliteiten de overheid het intersectoraal karakter zal uitwerken. Worden het halfslachtige keuzes of durft de overheid radicaal kiezen voor een integrale pleegzorgstructuur, enkel met modules voor en na een Toegangspoort? Worden de actuele administratieve complicaties opgelost binnen een nieuwe, overkoepelende structuur of blijven wij aanmodderen binnen een ondoorzichtig landschap? Creëert de overheid, in het verlengde hiervan, een definitieve structurele toekomst voor GOP of vloeit die toekomst logisch voort uit het bestaan van de typemodule ondersteunende pleegzorg? Wij gaan er alleszins vanuit dat ondersteunende pleegzorg en dus ook het vroegere aanbod GOP correct zal gehonoreerd worden. De structurele uitdagingen waar wij voor staan hebben geen hypotheek gelegd op het innovatieproces dat wij binnen Opvang vzw de voorbije jaren gestart zijn. Via Dunya hebben wij verder gewerkt aan de uitbouw van pleegzorg voor en door allochtonen, het project Pleegoudertraining is op kruissnelheid gekomen, Familienetwerkberaad wordt ook in 2011 verder uitgebouwd, In dit jaarverslag verneemt u meer over deze en andere initiatieven gedurende het voorbije jaar, uiteraard ook over onze intenties voor Wij zijn ten zeerste benieuwd naar uw reacties. Johan Van der Sypt, directeur Opvang vzw 6

7 D E E L 1 C i j f e r m a t e r i a a l Onze kernopdracht als Dienst voor Pleegzorg is het plaatsen en begeleiden van minderjarigen in pleeggezinnen. Dit veronderstelt dat we een beroep kunnen doen op gezinnen die bereid zijn om kinderen of jongeren op te vangen. Om een kind veilig en verantwoord te plaatsen, moeten we het pleeggezin goed kennen. Het spreekt vanzelf dat een gezin dat zich wil engageren voor pleegzorg, grondig voorbereid wordt vooraleer overgegaan wordt tot een plaatsing. We noemen dit de selectieprocedure. Het gebeurt dat een gezin tijdens dit voorbereidingstraject haar oorspronkelijk aanbod wijzigt of zelfs geheel terugtrekt. De selectieprocedure wordt afgerond met een samenwerkingsvoorstel tussen het gezin en de dienst. Hierin wordt een welomschreven soort plaatsing overeengekomen, waarbij het aanbod van het pleeggezin duidelijk is afgebakend. Vroeger had elke dienst voor pleegzorg een eigen selectieprocedure, sinds 1 januari 2011 wordt dit opgenomen door het provinciaal samenwerkingsverband. Dit betekent dat er nu een poule van pleeggezinnen is per provincie, waaruit men kan putten bij het zoeken naar een passend gezin. Vragen tot plaatsing komen grotendeels van een Jeugdrechtbank of een Comité voor Bijzondere Jeugdzorg. Dit is het geval wanneer er sprake is van een Problematische Opvoedingssituatie (POS). Een klein aandeel van de aanvragen gebeurt rechtstreeks, d.w.z. zonder tussenkomst van een Comité voor Bijzondere Jeugdzorg of van een Jeugdrechter. Veelal gebeurt dat wanneer de moeilijkheden minder ernstig zijn en een oplossing op korte termijn in het vooruitzicht is. Voor kinderen jonger dan 12 jaar (uit het basisonderwijs) kan hier Gezinsondersteunende Pleegzorg (GOP) worden ingeschakeld. De verwijzers richten zich voor aanmeldingen tot plaatsing niet langer rechtstreeks tot de afzonderlijke diensten voor pleegzorg, maar tot het provinciaal samenwerkingsverband. Bij elke aanmelding gaat men daar eerst na of pleegzorg wel de juiste hulpverleningsvorm is. Bij het zoeken naar een passend gezin wordt rekening gehouden met de noden van de minderjarige, de wensen van de ouders, het aanbod van het pleeggezin Dit proces noemen we matching. Eens zo n matching tot stand is gekomen, wordt de plaatsing - op basis van een verdeelsleutel - toegewezen aan een dienst. Wat we hierboven beschreven heet het voortraject. Eens een plaatsing tot stand is gekomen, zal een vaste begeleider van een dienst voor pleegzorg het verloop ervan opvolgen. Tijdens huisbezoeken wordt de plaatsing besproken, worden knelpunten aangehaald, tips gegeven, afspraken gemaakt, adviezen verstrekt, ondersteuning geboden De begeleider tracht hierbij iedereen te betrekken die voor de minderjarige belangrijk is. Waar nodig zal de begeleider ook contacten onderhouden met de school, andere hulpverleners, en in elk geval ook met de verwijzer. Wanneer het gaat om een plaatsing binnen de Bijzondere Jeugdzorg, heeft de begeleider regelmatig overleg met de betrokken consulent van de Jeugdrechtbank of van het Comité voor Bijzondere Jeugdzorg. BEGELEIDINGEN Daar waar het gehele proces dat aan een plaatsing voorafgaat in 2010 opgenomen werd door een samenwerkingsverband in de provincies Limburg en West-Vlaanderen, heeft men deze manier van werken vanaf 1 januari 2011 ook overgenomen in de andere Vlaamse provincies. De begeleiding van de plaatsingen zelf gebeurt nog steeds binnen Opvang zelf. De dispatching van de plaatsingen naar de verschillende diensten gebeurt op basis van een vooraf afgesproken verdeelsleutel. In 2011 werden in het totaal 977 plaatsingen begeleid. Het betrof 496 meisjes en 481 jongens. We werkten hiervoor samen met 639 pleeggezinnen. 518 keer nam een gezin enkel kinderen/jongeren op die zij vooraf reeds kenden. 459 keer nam een gezin enkel kinderen/jongeren op die zij vooraf nog niet kenden. We sloten 2010 af met 720 plaatsingen. In 2011 werden 257 nieuwe begeleidingen opgenomen, 296 begeleidingen werden afgerond in het statistiekjaar. Op 31 december 2011 liepen nog 681 plaatsingen, waarvan 647 binnen de Bijzondere Jeugdzorg en 34 binnen de Gezinsondersteunende Pleegzorg. 7

8 1. BEGELEIDINGEN GESPREID NAAR LEEFTIJD, PLAATSENDE INSTANTIE, EINDE PLAATSING Begeleidingen 2011 gespreid naar leeftijd In het totaal hebben de medewerkers van Opvang 977 plaatsingen begeleid in 2011, waarvan 863 binnen de Bijzondere Jeugdbijstand en 114 binnen de Gezinsondersteunende Pleegzorg. Een Jeugdrechtbank of een Comité voor Bijzondere Jeugdzorg kan minderjarigen plaatsen tot de leeftijd van 18 jaar (met verlenging tot max. 20 jaar). Bij Gezinsondersteunende Pleegzorg wordt een maximumleeftijd gehanteerd van 12 jaar (of lagere schoolleeftijd). Omwille van dit leeftijdsonderscheid hebben wij een tabel opgemaakt per werkvorm. 0-2j 3-5j 6-8j 9-11j 12-14j 15-17j 18-20j totaal BJB % 7, ,6 15,9 15,2 19,9 18,5 Bovenstaande tabel vertoont een vrij gelijkmatige verdeling qua leeftijdscategorieën bij de minderjarigen die geplaatst werden binnen de Bijzondere Jeugdbijstand. De jongste categorie is opvallend minder vertegenwoordigd. De groep van 15 tot 18-jarigen stijgt iets boven het gemiddelde uit en opmerkelijk is ook dat 1 op 8 van de geplaatste jongeren een verlengde maatregel geniet. 0-6mnd 6mnd-1j 1-2j 3-4j 5-12j +12j totaal GOP % 2,6 4,4 13,2 16,7 56,1 7 Bij de plaatsingen binnen de Gezinsondersteunende Pleegzorg is de verdeling naar leeftijd vrij evenwichtig. 3 kinderen zijn ouder dan 12 jaar. Begeleidingen 2010 gespreid naar plaatsende/betalende instantie JRB CBJ K&G totaal begeleidingen % 44,6 43,7 11,7 De hoofdmoot van de plaatsingen valt onder de Bijzondere Jeugdbijstand: samen zijn ze verantwoordelijk voor 88,3% van het totaal aantal plaatsingen binnen Opvang in Het percentage gedwongen plaatsingen binnen Opvang ligt iets hoger dan bij de plaatsingen van het Comité voor Bijzondere Jeugdzorg. De Gezinsondersteunende Pleegzorg wordt gesubsidieerd door Kind en Gezin, goed voor 11,7% van de plaatsingen. 8

9 Beëindigde begeleidingen in 2011 gespreid naar gevolg Er werden 296 dossiers afgerond in 2011: 216 uit de Bijzondere Jeugdbijstand en 80 uit de Gezinsondersteunende Pleegzorg. Het moet gezegd, niet alle plaatsingen verlopen zoals gepland. Uit de analyse van de registratiegegevens kunnen we afleiden dat plaatsingen soms vroegtijdig afbreken omdat er problemen zijn in de driehoek kind - ouders - pleeggezin (26%). Soms gaat een plaatsing over van Gezinsondersteunende Pleegzorg naar Bijzondere Jeugdzorg (3%). Andere redenen om een maatregel tot plaatsing te beëindigen hebben dan weer te maken met de weg naar zelfstandigheid (15%): pleegkinderen worden meerderjarig, gaan zelfstandig wonen of hebben een job In 28% van de dossiers is de reden van de plaatsing weggevallen. In verhouding worden meer begeleidingen afgerond binnen de Gezinsondersteunende Pleegzorg. Ook de afloop verschilt aanzienlijk naargelang het type van een plaatsing. Dit heeft uiteraard te maken met het specifieke van beide werkvormen en komt sterk tot uiting in onderstaande tabel. Terug naar huis of naar familie BJB 48 (22%) GOP 63 (79%) Afsluiting dossier maar kind blijft in pleeggezin 56 (26%) 8 (10%) Naar begeleidingstehuis of OOOC 39 (18%) Zelfstandig wonen met of zonder begeleiding 17 (8%) andere 56 (26%) (11%) Totaal totaal Van de 863 plaatsingen die werden begeleid binnen de Bijzondere Jeugdbijstand, zijn er 216 (25%) beëindigd in Daarvan gaat meer dan een vijfde terug naar het oorspronkelijk gezin of naar familie, een kwart blijft in het pleeggezin wonen hoewel de maatregel is afgelopen en 8% gaat zelfstandig wonen. Iets minder dan een vijfde wordt overgeplaatst naar een residentiële instelling binnen de Bijzondere Jeugdbijstand. Er werden 114 plaatsingen begeleid binnen de Gezinsondersteunende Pleegzorg, 70% daarvan werd beëindigd in In 4/5 van de gevallen gaan de kinderen na afloop terug naar huis of naar familie. 9

10 C2. EVOLUTIES Evolutie in begeleidingen gespreid naar plaatsende en/of betalende instantie JRB 33,2 34,6 35,4 38,2 37,3 39,6 39,9 42,0 42,7 44,6 CBJ 48,8 51,6 54,4 49,2 48,1 48,2 48,0 47,4 44,5 43,7 GOP 16,8 13,4 10,2 12,6 14,6 12,3 12,1 10,6 12,8 11,7 Privaat 1,2 0, ,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 Totaal % Absoluut totaal

11 Evolutie in het aantal begeleidingen en begeleidingsdagen gespreid naar plaatsende instantie Sommige begeleidingen lopen door, andere stoppen, nog andere worden opgestart. Er zijn korte en langdurende plaatsingen en soms doen zich crisissituaties voor. De optelsom van het totaal aantal begeleidingen geeft dus slechts een deel weer van de werklast voor een organisatie. Om hier een beter beeld van te krijgen is het goed de berekening te maken van het effectieve aantal begeleidingsdagen. Onderstaande tabel geeft dit beeld weer voor de twee verschillend gesubsidieerde werkvormen. Aantal begeleidingen BJZ Begeleidingsdagen BJZ Aantal begeleidingen GOP Begeleidingsdagen GOP Totaal aantal begeleidingen BJZ/ GOP Hoewel het aantal begeleidingen in 2011 is gedaald ten opzicht van 2010, en dit zowel voor de plaatsingen binnen de Bijzondere Jeugdzorg als binnen de Gezinsondersteunende Pleegzorg, is het aantal plaatsingsdagen voor beide werkvormen wel gestegen. Er is een duidelijke terugval bij het aantal nieuwe kortdurende plaatsingen. Evolutie van het gevolg bij de beëindigde begeleidingen binnen de Bijzondere Jeugdbijstand In vergelijking met voorgaande jaren zijn veel minder minderjarigen na afloop van de pleegplaatsing terug naar huis gegaan. Meer jongeren zetten in 2011 de stap naar zelfstandig wonen. Ruim een vierde van de plaatsingen kent na beëindiging een niet nader omschreven Ander* gevolg: in meer dan de helft van deze situaties gaat het om een overplaatsing van een minderjarige naar een ander pleeggezin. Meer dan een kwart van de minderjarigen blijft na afloop van de maatregel toch in het pleeggezin wonen, toch een een opmerkelijke stijging ten aanzien van voorgaande jaren Terug naar huis of naar familie 38,1 29,4 37,4 31,2 37,4 31,6 34, ,2 Zelfstandig wonen met of zonder begeleiding Afsluiting dossier maar blijft in pleeggezin Naar begeleidingstehuis of OOOC 7,2 8,1 8,6 10,2 6,4 9,3 6,5 5,6 7,9 9,3 19,4 9,1 12,7 15,3 13, ,4 25,9 20,6 25,6 21,9 24,4 15,3 17,6 21,2 19,9 18,1 Andere* 24,8 17,5 23,0 21,5 25,6 28,0 18,2 30,1 25,9 Totaal Absoluut totaal

12 Procentuele plaatsingsduur binnen de Bijzondere Jeugdbijstand: een evolutie 216 plaatsingen binnen de Bijzondere Jeugdbijstand werden beëindigd in We berekenden de procentuele plaatsingsduur, en dit over een periode van 10 jaar. In 2011 werd 27% van de plaatsingen afgerond binnen 6 maand, in 2002 was dat nog 50%. Het aantal kortdurende plaatsingen binnen de Bijzondere Jeugdbijstand in de loop van de laatste 10 jaar sterk gedaald. Langdurige plaatsingen (tussen 1 jaar en 5 jaar + langer dan 5 jaar) gaan in stijgende lijn: van 38% in 2002 naar 57% in Onderstaande tabel illustreert duidelijk deze ontwikkeling. Daar waar in 2002 het merendeel van de plaatsingen binnen het jaar werd afgerond, zien we een verschuiving: verhoudingsgewijs zijn er nu meer plaatsingen die veel langer duren. BJB plaatsingsduur in % Minder dan 6 maand Tussen 6 maand en 1 jaar Tussen 1 jaar en 5 jaar Langer dan 5 jaar

13 13

14 Evolutie van het gevolg bij de beëindigde begeleidingen binnen de Gezinsondersteunende Pleegzorg Het overgrote deel van de kinderen gaat na afloop van een plaatsing binnen de Gezinsondersteunende Pleegzorg terug naar huis. Soms echter wordt na beëindiging van de pleegplaatsing een andere hulpverleningsvorm ingeschakeld: een Centrum voor Kind en Gezinsondersteuning, dagcentrum, plaatsing in het kader van adoptie Dit staat geregistreerd onder de noemer Andere*. Toch zien we ook hier dat 10% van de kinderen na afloop van de maatregel wel in het pleeggezin blijft, een gegeven dat erg schommelt in de loop der jaren Terug naar huis of naar familie 74,0 69,1 91,8 78,4 77,4 80,6 73,4 75,8 78,8 Afsluiting dossier maar blijft in pleeggezin Naar begeleidings-tehuis of OOOC 16,0 14,7 3,5 8,8 7,1 6,5 11,4 5,5 10 3,0 1,5 0,0 2,9 3,6 0,0 0,0 3,3 0,0 Andere* 7,0 14,7 4,7 9,8 11,9 12,9 15,2 15,4 11,3 Totaal % Absoluut totaal

15 Procentuele plaatsingsduur bij plaatsingen binnen de Gezinsondersteunende Pleegzorg: een evolutie In 2011 werden 80 Gezinsondersteunende plaatsingen beëindigd. 41% van die plaatsingen werd binnen 1 maand afgerond, 84% werd beëindigd binnen 6 maanden. Plaatsingen die langer dan 1 jaar duren zijn vaak onderbroken plaatsingen, d.w.z. waar kinderen tijdens weekends en vakanties in het pleeggezin verblijven. Deze categorie is goed voor 10% van het totaal aantal beëindigde GOP plaatsingen. Over de laatste 10 jaar zien we een grillig verloop in elke categorie. Vooral de plaatsingen die korter duren dan 1 maand namen een flinke duik naar beneden dit jaar. 15

16 D E E L 2 Vernieuwende werkvormen binnen Opvang 1. DIAGNOSTIEK De Cel Diagnostiek werd binnen Opvang opgericht in De werking ervan werd in 2011 verbreed met de uitbouw van een Werkgroep Diagnostiek. De groep is samengesteld uit medewerkers van elke afdeling. Op die manier willen we de uitwisseling en de inzetbaarheid van psychodiagnostische expertise in de verschillende afdelingen van Opvang vergroten. Na grondig voorbereidend werk ging de werkgroep van start in december Ze zal maandelijks samenkomen voor pleegzorgspecifieke psychodiagnostische vorming, intervisie en supervisie. Deze werkgroep staat open voor vragen en advies van alle medewerkers van Opvang. Diagnostiek biedt de mogelijkheid om het begeleidingswerk te ondersteunen, te verdiepen en te verfijnen en staat in dienst van de hulpverlening aan pleegkind, ouders en pleegouders. De opdracht van de psychodiagnostische medewerkers omvat twee grote luiken: - de systematische opvolging van de ontwikkeling bij alle pleegkinderen jonger dan 3 jaar. - het verrichten van begeleidingsondersteunende adviesgesprekken, screenings en onderzoeken binnen de eigen provincie. Systematische opvolging van de ontwikkeling bij alle pleegkinderen jonger dan 3 jaar Wanneer een pleegkind jonger is dan 3 jaar en reeds gedurende 6 maanden verblijft in het pleeggezin, wordt voorgesteld dat de psychodiagnostische medewerker het kind in zijn/haar pleeggezin ontmoet om de ontwikkeling van het kind in beeld te brengen. Ons doel is om eventuele ontwikkelingsproblemen zo snel mogelijk op te sporen. We maken gebruik van de Nederlandstalige versie van de Bayley Scales of Infant Development (BSID-II-NL). Op basis van een uitgebreide reeks observaties en kleine opdrachten die de vaardigheden van het kind meten, kan de mentale en motorische ontwikkeling beoordeeld worden. Deze screening laat ons toe gerichte adviezen te geven en gepaste hulp te adviseren. In 2011 werden met dit instrument veertien kinderen gescreend op hun ontwikkeling. Bij twee kinderen gebeurde een hertesting na 6 maanden bij wijze van opvolging. Begeleidingsondersteunende psychodiagnostische adviesgesprekken, screenings en onderzoeken Het inzetten van psychodiagnostische adviesgesprekken, screenings en onderzoeken bij pleeg- kinderen laat toe de problemen te onderkennen en maakt gerichte conclusies en adviezen mogelijk. Doorgaans wordt een diagnostische interventie gevraagd naar aanleiding van de bezorgdheid van de begeleider, de ouders of de pleegouders over het gedrag of de ontwikkeling van het kind. Het diagnostisch aanbod is ingebed in het begeleidingswerk. De onderzoeksresultaten en adviezen worden besproken met en verder opgevolgd door de begeleider. Zowel de ouders als de pleegouders worden uitvoerig betrokken bij een psychodiagnostisch onderzoek. Er wordt een psychodiagnostisch verslag gemaakt voor de plaatsende instantie en de begeleider. Specifieke onderzoeksaspecten zijn o.a. de kwaliteit van de interacties tussen (pleeg)ouders en kind; de gehechtheid en gehechtheidrepresentaties van het kind; de beleving, het psychologisch en het emotioneel functioneren van het kind. Bij gedragsproblemen kunnen vragenlijsten worden ingezet. Ook de context en het gezinsfunctioneren kan nader onderzocht worden. 16

17 Deze onderzoeksfacetten kunnen afzonderlijk of in het kader van een vraaggestuurd psychodiagnostisch onderzoek aan bod komen. Waar nodig, wordt doorverwezen voor meer specifiek onderzoek en voor psychotherapeutische ondersteuning. In 2011 werd voor zeven kinderen een advies geformuleerd op basis van een uitvoerige bespreking met de begeleider. Ter ondersteuning van de begeleiding werden tien gedragsvragenlijsten afgenomen en besproken. Ook de teamcoach in West-Vlaanderen behandelt jaarlijks heel wat vragenlijsten. Er werden tevens drie psychodiagnostische onderzoeken uitgevoerd en een 4 de onderzoek werd door de Cel Diagnostiek gesuperviseerd. Een 5 de aanvraag zal behandeld worden in De observatielijst Kleine Kinderen In Ontwikkeling (KKIO) werd in enkele afdelingen geïntroduceerd. 2. FAMILIENETWERKBERAAD IN 2011 Het project Familienetwerkberaad startte binnen Opvang in De methodiek Een familienetwerkberaad is een werkwijze waarbij de familie de verantwoordelijkheid behoudt voor ingrijpende beslissingen bij problemen. Er wordt een overleg georganiseerd waarbij alle belangrijke personen rond een kind/minderjarige en zijn gezin worden samengebracht om te zoeken naar een oplossing voor de problemen waarmee het kind en zijn gezin kampen. Een coördinator helpt het gezin om een familiebijeenkomst te organiseren en zorgt ervoor dat alle betrokkenen voldoende geïnformeerd zijn over de bedoeling van de bijeenkomst. Ook hulpverleners worden uitgenodigd op dat familienetwerkberaad. Hun taak bestaat erin aan de deelnemers nuttige informatie te verstrekken rond mogelijke professionele hulpverlening. Daarna krijgen de deelnemers privétijd om een plan op te maken waarin staat wat de familie zelf zal doen en voor welke zaken ze een beroep wil doen op professionele hulp. Zo behoudt de cliënt zeggenschap over zijn eigen situatie én wordt de aangeboden hulp optimaal afgestemd op de noden van de cliënt en zijn omgeving. Indien het plan veilig en wettig is zal het worden goedgekeurd door de verwijzer. Eens het plan in werking getreden is, wordt op regelmatige basis geëvalueerd om te zien of het werkt en/of het eventueel moet worden bijgestuurd. Verdere uitbouw van het familienetwerkberaad: de praktijk. Vanuit de dienst werd familienetwerkberaad sinds systematisch aangeboden door de begeleiders bij de oproepen van de Comités voor Bijzondere Jeugdzorg, de sociale diensten van de jeugdrechtbanken en Kind en Gezin. Over het algemeen waren de reacties positief. Hieruit blijkt dat er bij hulpverlenende instanties wel degelijk interesse is en vertrouwen in de methodiek van familienetwerkberaad om te zoeken naar oplossingen voor de problemen in een gezin. Soms botsten we ook op weerstand. Het vertrouwen in het netwerk van de cliënt blijkt niet altijd groot te zijn en de verantwoordelijkheid om het probleem terug te geven aan de familie is niet evident voor hulpverleners. De situatie is soms ook al zo geëscaleerd dat het eigen netwerk niet veel meer zal kunnen oplossen. Ook voor cliënten is de drempel soms te hoog en verkiezen ze hun familie en vrienden niet bij hun problemen te betrekken. In 2011 kregen we tien aanvragen voor een familienetwerkberaad waarvan er vijf effectief zijn doorgegaan. De aanvragen kwamen vanuit verschillende diensten: Comité voor Bijzondere Jeugdzorg (4), Thuisbegeleidingsdienst (1), Dienst voor pleegzorg (4) en een Dagcentrum BJB (1). 17

18 Vijf aanvragen hebben niet geleid tot het opstarten van het traject voor een familienetwerkberaad. De redenen hiervoor zijn uiteenlopend: - niet alle aanvragen waren geschikt voor een familienetwerkberaad, soms was de problematiek te zwaar en was andere hulp nodig - er was onvoldoende of geen netwerk - de consulent ging niet akkoord (geen vertrouwen in de methodiek of het netwerk) - de cliënt ging niet akkoord (angst om de situatie erger te maken of angst voor de confrontatie met het eigen netwerk) Vijf beraden leidden wel tot een mooie oplossing: Het aantal deelnemers per familienetwerkberaad varieerde tussen vier en vierentwintig personen. Tijdens de bijeenkomsten kon telkens een goed en veilig plan worden opgemaakt. Bij twee van de vijf familienetwerkberaden was er een vraag naar een pleeggezin. Voor deze kinderen kon via het eigen netwerk een pleeggezin gevonden worden. Bij twee andere familienetwerkberaden zocht men naar vakantie- en weekendopvang voor de minderjarigen. Ook hier vond men oplossingen binnen het eigen netwerk. In een vijfde familienetwerkberaad had een gezin met ernstige problemen nood aan hulp en ondersteuning. De solidariteit bleek wederom erg groot. Na elk familienetwerkberaad bezorgde de coördinator een kopie van het plan aan de deelnemers, de verwijzer en de betrokken hulpverleners. Het valt op dat het netwerk steeds een groot deel van de afspraken en de hulp op zich neemt. Voor de ondersteuning die mensen niet zelf kunnen realiseren, doen ze een beroep op de professionele hulpverlening. De plannen zijn creatief, integraal en op maat van de cliënt. Het netwerk weet dus zeer goed wat het gezin nodig heeft. Om te kunnen toetsen hoe de deelnemers een familienetwerkberaad hebben ervaren, wat vatbaar is voor verbetering en wat als goed wordt beschouwd, vragen we de deelnemers na afloop een evaluatieformulier in te vullen en terug te sturen. Opdat de deelnemers eerlijk hun mening zouden geven, zijn deze invulformulieren anoniem. Uit deze evaluatieformulieren blijkt dat de meesten een goede score geven voor het opgemaakte plan, de bijeenkomst en de coördinator. Sommige hulpverleners verwachtten soms meer regie van de coördinator, terwijl het toch juist de bedoeling is dat het netwerk achter gesloten deuren beraadslaagt en zelf een plan opmaakt. De deelnemers hebben bijna allemaal kunnen zeggen en vragen wat ze wilden. Allen oordeelden dat ze voldoende informatie kregen van de coördinator en van de hulpverleners. Ze zijn allemaal van mening dat ze hebben kunnen bijdragen aan het plan. Bij de meeste deelnemers zijn de verwachtingen over het familienetwerkberaad uitgekomen. We kunnen besluiten dat het gezamenlijk brainstormen positief wordt ervaren. Bekendmaking Aangemoedigd door de positieve effecten van deze manier van werken, willen wij doorgaan met de integratie en uitbouw van familienetwerkberaad binnen pleegzorg, maar ook binnen andere sectoren. We zetten de bekendmakingscampagne verder aan de hand van de powerpointpresentatie, de infofolder en de affiche. Verwijzers helpen de folder verspreiden naar mogelijke cliënten. We hebben workshops gegeven op het colloquium van Opvang te Gent, op het Methodiekenforum Netwerk Waas en Dender van Integrale Jeugdhulp te Sint-Niklaas, op het Communicatiemoment Allemaal Integraal van Integrale Jeugdhulp te Gent en op het 8 ste Vlaams Congres Kinder-en Jeugdpsychiatrie en Psychotherapie te Leuven. We maakten een film met de getuigenissen van een gezin waarvoor een familienetwerkberaad werd gehouden. Deze film werd reeds getoond aan andere diensten, op het 8 ste Vlaams Congres Kinder- en Jeugdpsychiatrie en - psychotherapie, op informatie- en communicatiemomenten (Debatlunch Contactcomité Organisaties Jeugdzorg, Boterhammen in Brieljant) en gaven een gastcollege aan de Artevelde Sociale Hogeschool. In het voorjaar werd een mailing gedaan naar alle Oost-Vlaamse secundaire en basisscholen en CLB s. We plaatsten een artikel op de site van en het Regionaal Welzijnsoverleg/nieuwsbrief Gent om familienetwerkberaad zo veel mogelijk bekendheid te geven. Voor het boek Pleegzorg: kansen en risico s, heden en toekomst dat in 2012 wordt gepubliceerd, schreven we reeds een eerste versie van een wetenschappelijk artikel over familienetwerkberaad. 18

19 Wat brengt de toekomst? Voor een derde jaar op rij subsidieerde de Provincie Oost-Vlaanderen het project, waardoor de loonkost voor een halftijds medewerker gefinancierd kon worden. Bij hoge uitzondering heeft de Provincie Oost-Vlaanderen toegezegd het project Familienetwerkberaad nog een vierde - maar laatste - jaar (2012) te zullen financieren. Daarnaast zochten we verder naar financiering om familienetwerkberaden te kunnen bekostigen (locatie, catering) en het project bekend te maken (flyers, affiches, film). Dankzij de steun van I.M.D. Oost-Vlaanderen konden wij een promotiefilm maken, die gebruikt wordt op congressen en workshops voor hulpverleners. Wij deden eveneens een aanvraag voor personeelsubsidies bij de Administratie van de Vlaamse Overheid. Hopelijk horen we hierover meer in CULTUURSENSITIEVE PLEEGZORG: interprovinciale werkgroep Eigenlijk begon het allemaal met een workshop over cultuursensitieve pleegzorg op het colloquium van Opvang op 1 april Medewerkers uit verschillende projecten die gerelateerd zijn aan interculturele pleegzorg, kwamen samen om die workshop voor te bereiden. Het betrof het project Dunya, pleegzorg voor en door de allochtone (moslim-) gemeenschap (Opvang, 1998), het project Interculturele Pleegzorg (Kinderdienst, Opvang en Kiezen voor Kinderen werving, selectie en begeleiding van allochtone pleeggezinnen) en het project Op Stap (Opvang pleegzorg voor vluchtelingenkinderen). Het zijn projecten die lopen in de provincies Vlaams-Brabant, Antwerpen en Oost-Vlaanderen. Eerder dan de realisaties of bijzonderheden van de verschillende werkvormen te belichten, koos men ervoor om in de workshop de gemeenschappelijkheden te bundelen en te presenteren. Het was een enthousiaste en inspirerende ontmoeting en van hieruit groeide de idee om dit gemeenschappelijk draagvlak te behouden als inspiratiebron en katalysator voor de implementatie van bestaande inzichten binnen de provinciale samenwerkingsverbanden voor pleegzorg. Er werden extra medewerkers met expertise terzake aangezocht en de werkgroep cultuursensitieve pleegzorg kreeg vorm: de groep is samengesteld uit medewerkers van verschillende diensten voor pleegzorg, verspreid over verschillende provincies. Realisaties in 2011 In de tweede helft van 2011 werd vooral voorbereidend werk verricht. Er werd een basistekst geschreven met daarin de visie en de doelstellingen van de werkgroep. Belangrijk is om krachten te bundelen en versnippering tegen te gaan. Het is de bedoeling de opgebouwde en verspreide - soms verborgen - expertise toegankelijk te maken en ingang te laten vinden in de provinciale structuur waarin pleegzorg georganiseerd wordt. Er ligt een stappenplan klaar om het aanbod van deze werkgroep in de verschillende provincies voor te stellen. Het aanbod is uitgewerkt in verschillende deelaspecten. Zo komt er een aanbod op het domein van werving, selectie en vorming, intake, begeleiding en personeelsbeleid. Tenslotte wil men een werkpakket ter beschikking stellen dat concrete methodieken, tips, aandachtspunten, aanreikt die cultuursensitief werken binnen pleegzorg kunnen ondersteunen. Doelstelling voor 2012 In 2012 wil de werkgroep dit aanbod voorstellen aan de respectievelijke provincies en via uitwisseling een samenwerking met de teams opstarten. De werkpakketten zullen in 2012 verder ontwikkeld worden en beschikbaar zijn. 19

20 4. PROVINCIALE SAMENWERKING: waar staan we in Antwerpen, Vlaams-Brabant en Oost-Vlaanderen? Het eerste werkingsjaar van de provinciale samenwerking is achter de rug. De bestaande bestandsgezinnen van alle diensten vormen nu één grote pool. De coördinatoren, PR-medewerkers, administratieve krachten, intakers en selecteurs kwamen in actie. Eén centrale dienst per provincie die het voortraject in pleegzorg regelt is sinds 1 januari 2011 een feit. Vanaf dat ogenblik gold de afspraak dat de consulenten enkel nog aanmelden via de centrale wachtlijst. Deze sluist de aanmeldingen door naar de samenwerking. De netwerkobservaties worden door de coördinator rechtstreeks aan de diensten verdeeld. Intakes worden uitgevoerd en besproken in de intaketeams. Kandidaten doorliepen de selectieprocedures waar via individuele gesprekken en vormende groepsgesprekken gezinnen geselecteerd werden. De kinderen en gezinnen worden aan elkaar gelinkt tijdens de matchingvergaderingen en dit leidde tot nieuwe plaatsingen. In de teams werkte men aan teambuilding en moest er nog gesleuteld worden aan de inhoud en de opbouw van de procedures. Vooral voor de coördinatoren bleek de opdracht onderschat: het sturen, coachen, leiden van de teams, het inhoudelijke werk, bijstellen van de procedures en daarnaast de praktische organisatie, het beheersen van de pool, de aanmeldingen werd snel een (te) grote opdracht. Extra inzet van personeel was nodig. De ICT-ondersteuning werd en route uitgebouwd. De diensten maakten zich de nieuwe werkwijze eigen wat enige aanpassingstijd vroeg. De verwijzers volgden eveneens een nieuwe procedure bij aanmelding en ervoeren soms vertraging en onduidelijkheid. Op verschillende niveaus in de samenwerking, bij de diensten en bij de verwijzers moeten we tijd investeren in verduidelijking, informeren, herhalen. De samenwerking installeren is een tijd- en energierovende operatie voor de betrokken diensten. Dit alles gebeurt zonder extra ondersteuning van de overheid. De beperkte ervaring tot nu toe wijst op een professionalisering van intake- en selectieprocedure, waarbij meer aandacht gaat naar voorbereiding en betrokkenheid van vooral het kind en de ouders. De begeleider start met een degelijker uitgewerkt dossier aan z n opdracht. De samenwerking tussen de diensten groeit en nu reeds komen we tot gemeenschappelijk gedragen standpunten m.b.t. de werkvorm. In de provincie Antwerpen zal 2012 vooral aandacht gaan naar optimale inzet van personeel en arbeidstijd wat mogelijk zal leiden tot wijzigingen op organisatorisch vlak (regionale spreiding). Daarnaast ligt de focus op dit moment op de inhoudelijke herwerking van procedures. In Oost-Vlaanderen onderzoekt men de correlatie tussen de personele inzet en de ervaren werkbelasting. Verder gaat er specifiek aandacht naar de kennismaking en relatie tussen het personeel van het samenwerkingsverband en de verschillende diensten. In Brabant zal de nadruk liggen op het verder verfijnen van procedures, het versterken van de connectie tussen de provinciale teams en de teams binnen de voorzieningen, het nadenken over beslissingsbevoegdheden De belangrijkste en meest bepalende ontwikkelingen in de voorbereiding van verregaande vormen van samenwerking worden voorbereid door de provinciaal afgevaardigden. Hiertoe worden ook voorbereidende vergaderingen gepland met afgevaardigden van de verschillende raden van bestuur. De impuls van het Interprovinciaal Overleg (IPO) is van doorslaggevend belang voor de sturing van de samenwerking over de provincies heen. 5. HELPING HANDS : een project voor Niet Begeleide Buitenlandse Minderjarigen Vorig jaar bereikte ons langs pleegvader Erwin DECELLE een project oproep van DEXIA: Helping Hands. Zij wensen sociale initiatieven te sponsoren waarin hun eigen werknemers als vrijwilligers actief zijn. Wij besloten een project in te dienen, een project waarmee wij extra kansen wilden bieden aan de groep van Niet Begeleide Buitenlandse Minderjarigen (NBBM). Dit zijn kinderen of jongeren die helemaal alleen in België terechtkomen. Ze komen uit alle delen van de wereld en dragen stuk voor stuk vreselijke verhalen en geschiedenissen met zich mee. Een aantal van deze minderjarigen kunnen terecht in een pleeggezin. Binnen onze werking worden wij dagelijks geconfronteerd met een tekort aan pleeggezinnen. Dit hoeft niet te verwonderen, want een kind of jongere opnemen in je gezin is een ernstig engagement, een verbintenis die niet vrijblijvend is. Een vluchtelingenkind opvangen vraagt een nog grotere inzet: het gaat immers om kinderen of jongeren die terechtkomen in een totaal onbekende cultuur, zonder de taal te kennen, zonder zekerheden 20

21 Voor het pleeggezin heeft de komst van een pleegkind gevolgen op allerlei vlakken, ook financiële gevolgen. Een minderjarige opvangen in je gezin kost geld. De onkostenvergoeding die een pleeggezin ontvangt is ontoereikend. Sommige gezinnen durven en/of kunnen dit engagement hierdoor niet aangaan. Voor vluchtelingenkinderen geldt dit nog méér dan voor andere pleegkinderen: ze hebben immers alles moeten achterlaten in hun land van herkomst. Ze komen op hun nieuwe verblijfplaats aan zonder de noodzakelijke kledij of persoonlijke spullen. Daarom wilden wij voor deze jongeren en hun pleeggezin een startbudget ter beschikking stellen om de eerste hoognodige aankopen te doen. Dit komt in de eerste plaats de minderjarigen ten goede, maar het kan ook helpen om kandidaat-pleeggezinnen over de streep te trekken. Wij hoopten dat het aanbieden van een startbudget aan meer kandidaat-pleeggezinnen de mogelijkheid zou geven om vluchtelingenkinderen de nodige zorg te bieden. Het gaat hier om een eenmalige financiële steun. De begeleiders zagen er op toe dat deze steun enkel gegeven wordt indien dit nodig blijkt. Jongeren die voldoende eigen middelen (kleding e.d.m.) hebben kwamen niet in aanmerking. Daarom vroegen wij twintig (in 2010 werden achttien NBBM in pleeggezin opgenomen) startbudgetten ter waarde van 250 euro. Het project is ten einde en met gemengde gevoelens kunnen we u meedelen dat alle twintig budgetten opgebruikt zijn. Triest omdat de budgetten op zijn en er zoveel jongeren nood aan hadden. Blij omdat twintig jongeren een thuis vonden en blij omdat dertien gezinnen hen die geborgenheid konden bieden. Ontroerd omdat deze budgetten een echte hulp betekenden in het opvangen van deze kinderen/jongeren. Twintig minderjarigen kregen in 2011 een startbudget van 250. In onderstaande tabel kan u de verdeling zien over de verschillende afdelingen, opgesplitst naar geslacht. Oost- Vlaanderen West- Vlaanderen Brabant Limburg Antwerpen totaal Meisjes Jongens totaal Wanneer we kijken naar de herkomst van de vluchtelingenkinderen zien we acht verschillende nationaliteiten: Afghanistan (4), Tsjetsjenië (1), Rwanda (4), Eritrea (1), Congo (2), Nigeria (4), Guinee (1), Togo (3). Het jongste kind was 3 jaar oud, de oudste was 17 jaar. Eén pleeggezin ving zelfs vier broers en zussen op, een ander pleeggezin kon aan drie zussen onderdak bieden. Er werd kledij aangekocht, bedden en matrassen, een fiets, een uitrusting en lidgeld voor een sportvereniging, schoolmateriaal/schoolrekening werden betaald. Zonder het startbudget hadden de pleegouders dit allemaal zelf moeten bekostigen, zouden pleegplaatsingen in minder gunstige omstandigheden gestart zijn of zouden plaatsingen zelfs niet door kunnen gaan. Het hoeft geen betoog dat de mogelijkheid om een dergelijk startbudget aan te wenden heel positief ontvangen werd door verwijzers, begeleiders, pleegouders en last but not least door de jongeren zelf. De gewenste effecten werden bewaarheid. Wij kregen meer aanvragen van verwijzers. Meer pleegouders waren bereid om deze jongeren op te vangen en bijgevolg konden we meer vluchtelingenkinderen en -jongeren een thuis bieden. We willen van de gelegenheid gebruik maken om Dexia én de pleegvader die dit mogelijk heeft gemaakt ook hier nogmaals te danken uit naam van alle betrokkenen. 21

22 D E E L 3 1. K w a l i t e i t s v e r s l a g 1. REALISATIES IN 2011 Het is onze ambitie kwaliteitsvolle hulp- en dienstverlening aan te bieden en in te spelen op maatschappelijke noden. Getuige daarvan zijn de diverse projecten of vernieuwende werkvormen (cf. eerder in dit jaarverslag). Met vaste regelmaat kwamen ook het afgelopen jaar kwaliteitsgebonden items aan bod op het directieteam. Naar aanleiding van de besprekingen actualiseerden we verscheidene documenten van het kwaliteitshandboek. We stelden een procedure op voor preventie van en het omgaan met ernstige of verontrustende gebeurtenissen. Nadat we in 2009 en 2010 rond de toekomstvisie van Opvang hadden gewerkt, startten we in 2011, onder externe begeleiding, met een denkoefening rond het (her-)formuleren van missie en doelstellingen in het kader van een uitgebreide provinciale samenwerking. In 2011 werd het Vademecum voor pleegouders, een leidraad bij de administratieve aspecten van een pleegzorgsituatie, geactualiseerd. De belangrijkste wijziging situeert zich op het vlak van de bijzondere kosten, de terugbetaling van (para)medische behandelingen bij pleegkinderen. Aan pleegzorgdiensten wordt hiervoor een forfaitair bedrag toegekend; vroeger handelde het ministerie deze dossiers af. Dit noopte ons tot een andere aanpak. We raden onze pleegouders nu ook uitdrukkelijk aan een beroep te doen op geconventioneerde zorgverstrekkers (die zich ertoe verbinden de officiële tarieven te respecteren). In het Vademecum hebben we nu nadrukkelijker geformuleerd dat we van pleegouders geheimhouding over de pleegzorgsituatie verwachten, ook als pleegkinderen niet langer bij hen wonen. Pleegouders zijn immers gebonden aan het beroepsgeheim. De verantwoordelijke voor Gezinsondersteunende Pleegzorg ontwikkelde dit jaar een GOP-bundel. Daarin worden de procedure van oproep tot begeleiding en een inhoudelijke leidraad bij de intake beschreven, en zijn alle werkdocumenten met betrekking tot deze werkvorm gebundeld. In eerste instantie opgesteld voor de werking in de Afdeling Oost-Vlaanderen, werd deze bundel als mogelijk werkinstrument voorgesteld aan de diensthoofden van de verschillende afdelingen. In 2011 werden de gegevens verwerkt van de bevraging bij pleegouders in Limburg, een onderzoek dat gebeurde in samenwerking met Pleegzorg Limburg en de VUB. Er werd gebruik gemaakt van de VOT-P, een vragenlijst die peilt naar de Ondersteuningsbehoeften en Tevredenheid bij Pleegouders. Deze is in 2008 ontwikkeld in samenwerking met de VUB door prof. dr. J. Vanderfaeillie en Frank Van Holen. De gegevens van 209 (door de pleegmoeder ingevulde) vragenlijsten werden verwerkt. Het betrof langdurige pleegzorgsituaties in het kader van de bijzondere jeugdzorg. Er is vertrokken van volgende vraagstellingen: wat zijn de ondersteuningsbehoeften van pleegouders op vlak van gedragsproblemen van het pleegkind, opvoeding en omgang met ouders en welke factoren hangen samen met een hoge ondersteuningsbehoefte voor elk van deze domeinen. We geven een samenvatting van de belangrijkste onderzoeksresultaten. Als gevolg van moeilijk gedrag van het pleegkind of van een moeilijke relatie met de ouders verlopen pleegzorgsituaties niet altijd zonder problemen. Meer dan 20% van de pleegmoeders wenst dan ook ondersteuning bij het samen oplossen van problemen en bij specifieke gedragsproblemen zoals verdriet, negatief zelfbeeld, angst, agressie, liegen van het pleegkind. 2/3 van de pleegouders wenst bovendien ondersteuning bij de omgangsregeling met ouders. Er konden vijf groepen geïdentificeerd worden waarbij er een hogere kans is dat pleegouders meer ondersteuning wensen. Pleeggezinnen waar een pleegkind woont met meer gedragsproblemen, zullen vermoedelijk een hogere ondersteuningsbehoefte hebben i.v.m. gedrag en opvoeding. Pleegouders die jonge kinderen opvangen hebben meer kans dat ze een hoge ondersteuningsbehoefte rond omgang met ouders ervaren. Verblijft een ouder pleegkind in het pleeggezin, dan is er meer kans op hoge ondersteuningsbehoefte inzake opvoeding. Indien pleegkinderen geplaatst worden omwille van gedragsproblemen, dan is de kans groot op een hoge ondersteuningsbehoefte rond gedrag. Tenslotte zullen pleegmoeders die twijfelen over hun kunnen, vermoedelijk meer ondersteuning wensen i.v.m. gedrag en omgang met ouders. 22