Onderbouwing effecten maatregelen saneringstool gemeente Den Haag

Transcriptie

1 MEMO Onderwerp: Onderbouwing effecten maatregelen saneringstool gemeente Den Haag ARCADIS NEDERLAND BV Beaulieustraat 22 Postbus AG Arnhem Tel Fax Arnhem, 25 februari 2008 Van: R.J.J.M. van Bommel Afdeling: LGG Aan: Corinne van den Berg Marlo Coolen Opgesteld door: R.J.J.M. van Bommel Kopieën aan: Hannes Sanders DIVISIE MILIEU & RUIMTE Onderbouwing effecten maatregelen saneringstool gemeente Den Haag Inleiding De gemeente Den Haag heeft februari 2008 het actieplan luchtkwaliteit aangenomen in het College. Het actieplan zal begin april 2008 in de raad worden besproken.. In dit actieplan staat een groot aantal maatregelen om aan de gestelde normen (en termijnen) van de vigerende wetgeving te voldoen. De normen voor fijnstof (van kracht vanaf 2005) worden overschreden en die voor stikstofdioxide (van kracht vanaf 2010) dreigen overschreden te worden. Nu de nieuwe wet luchtkwaliteit van kracht is, wordt door alle overheden gezamenlijk een Nationaal Samenwerkingsprogramma Luchtkwaliteit (NSL) opgesteld. Hierin worden aan de ene kant alle geplande (bouw)projecten en ruimtelijke ontwikkelingen met een negatief effect op de luchtkwaliteit meegenomen en aan de andere kant alle maatregelen met een positief effect op de luchtkwaliteit. Het NSL moet leiden tot het oplossen van alle knelpunten luchtkwaliteit in 2010 (fijn stof) en 2015 (NO2). Met het NSL wordt aan de EU dan het benodigde uitstel van het halen van de normen gevraagd. De nieuwe Europese Richtlijn heeft dit mogelijk gemaakt. De saneringstool is het instrument dat voor het NSL effecten van ontwikkelingen en maatregelen berekent. Den Haag brengt in het NSL zowel IBM 1 -projecten in, die de luchtkwaliteit verslechteren, als het actieplan met maatregelen om de knelpunten op te lossen. Doorrekening van het actieplan in de 1 IBM-projecten zijn projecten die In Betekenende Mate bijdragen aan het verslechteren van de luchtkwaliteit. Dit is vastgelegd in de wet luchtkwaliteit en de AMvB niet in betekenende mate bijdragen. 1/10

2 saneringstool moet aantonen of daarmee alle knelpunten worden opgelost of dat aanvullende maatregelen nodig blijken. De maatregelen kunnen in twee soorten worden verdeeld: - maatregelen die invloed hebben op de verkeersintensiteit (de minder -maatregelen) - maatregelen die invloed hebben op het schoner worden van het verkeer (de schoon - maatregelen) De maatregelen die invloed hebben op de verkeersintensiteit (VCP, verbetering openbaar vervoer en fietsvoorzieningen) zijn door de gemeente Den Haag doorgerekend met het verkeersmodel 2. De onderbouwing hiervan is in een apart document opgenomen. Deze nieuwe verkeerscijfers zijn als input gebruikt voor het model luchtkwaliteit (Saneringstool 2.2.1) waarmee de berekeningen van de overige maatregelen uit het actieplan zijn uitgevoerd: de schoner-maatregelen. Arcadis heeft de berekeningen voor het effect van de schoner maatregelen uitgevoerd en dit document vormt hiervan de onderbouwing. Daarbij gaan we eerst in op de knelpunten en vervolgens op de werkwijze. Knelpunten en maatregelen De (potentiële) knelpunten zijn vastgesteld met het saneringstool versie In de verkeersgegevens zijn al de IBM-projecten verwerkt en dus ook de invloed hiervan op de luchtkwaliteit. Het generieke beleid van rijk en EU is ook reeds in de tool opgenomen. Knelpunten zijn gedefinieerd als die wegvakken die in 2010 een overschrijding hebben van de daggemiddelde equivalent van de jaargemiddelde norm voor fijnstof (PM10): >32.5 ug/m3 en/of een overschrijding van de jaargemiddelde norm van stikstofdioxide (NO2) in 2015: >40.5 ug/m3. Om onzekerheden in toekomstige rekenresultaten voor te zijn is de lijst uitgebreid met potentiële knelpunten. Hierbij is voor stikstofdioxide een onzekerheidsmarge aangehouden van 2ug/m3 en voor fijnstof een marge van 1.5 ug/m3. De lijst met wegvakken staan gerubriceerd in bijlage 3 bij het Collegebesluit Haagse inzet in het NSL, waarbij de knelpunten in de eerste kolom gemarkeerd zijn met oranje. De niet gemarkeerde wegvakken betreffen bijna-knelpunten die binnen de onzekerheidsmarge vallen. Van alle wegvakken is het effect van de diverse maatregelen in beeld gebracht. In deze memo is uitgegaan van de inzet van maatregelen conform onderstaande tabel. Maatregel Inzet 2010 Inzet 2015 opmerking I) Schone bussen Aardgasbussen Aardgasbussen Regionale inzet II) Milieuzone vrachtauto s Verbod Euro-2 en ouder + roetfilter Euro-3 Verbod Euro-3 en ouder Verbod binnen de vastgestelde variant binnenzone (RIS ) III) Milieuzone bestelauto s Verbod Euro-2 en ouder Verbod Euro-4 en ouder Verbod binnen de zone IV) Sloopregeling Euro 0/1 deel van de Haagse personen-auto s deel van de Haagse personen-auto s Haagse personenauto s (particulier) V) Stimulering roetfilter deel van de Haagse diesels deel van de Haagse diesels Haagse personenauto s (particulier) 2 Hierbij zijn tevens de effecten van rerouting verdisconteerd. Dat betekent dat op sommige wegvakken het verkeer ook zal toenemen. Deze negatieve bij-effecten zijn meegenomen in de berekeningen tav luchtkwaliteit. 2/10

3 3/10

4 Werkwijze De maatregelen zijn zoveel mogelijk doorgerekend in de Saneringstool versie 2.2.1, om op die manier aan te haken bij de uniforme rekenwijze binnen het NSL. Zoals aangegeven zijn in deze versie van de saneringstool reeds de aangepaste verkeerscijfers (na maatregelen met betrekking tot de verkeersintensiteit) opgenomen. De invloed van deze verkeerskundige ( minder ) maatregelen is bepaald door Goudappel Coffeng. Zij hebben met Saneringstool berekeningen uitgevoerd met en zonder de verkeersmaatregelen. Uiteindelijk is het model alleen met de minder-maatregelen ter beschikking gesteld voor verdere berekeningen. In de saneringstool is het mogelijk bepaalde schoon -maatregelen op wegvakniveau door te rekenen. Omdat het combineren van de diverse maatregelen binnen de saneringstool niet mogelijk is, zijn de diverse maatregelen afzonderlijk doorgerekend en vervolgens (in Excel) gecumuleerd 3. In onderstaande figuur is de berekeningswijze schematisch aangegeven. Deze berekening is voor alle geselecteerde wegvakken en voor beide stoffen (fijnstof en stikstofdioxide) afzonderlijk uitgevoerd. INPUT OUTPUT Roetfilterregeling Schone bussen Milieuzone vracht Milieuzone bestel Sloopregeling U I T S T R A L I N G Saneringstool (met verkeersmaatregelen) Verkeers-cijfers Minder maatregelen Den Haag Roetfilterregeling Schone bussen Milieuzone vracht Milieuzone bestel Sloopregeling TOTAAL EFFECT De invoergegevens van de saneringstool zijn voor de diverse wegvakken weergegeven in bijlage 3 van het Collegebesluit Haagse inzet in het NSL. In deze tabel is per maatregel, per jaar en per wegvak bepaald hoe deze in de saneringstool dient te worden doorgerekend en wat het uitstralingseffect is. 3 Hierbij is nagegaan of er sprake is van dubbeltelling van effecten. Dit effect bleek verwaarloosbaar. Ook de omzetting van NO x naar NO 2 levert slechts een theoretisch overschatting op van de maatregelen en is met de berekende reducties te verwaarlozen. Het effect van verlaging van de stedelijke achtergrond is alleen meegenomen als gevolg van schone bussen. Ook de andere maatregelen (ook de verkeerskundige maatregelen) zullen echter leiden tot het verder dalen van de stedelijke achtergrond. Voor dit effect vormen de berekening dus een kleine onderschatting van de maatregelen. 4/10

5 Met uitstraling wordt bedoeld het percentage van de doelgroep die als gevolg van de maatregel op dat wegvak ook feitelijk schoner wordt. Zo geldt bijvoorbeeld dat in 2010 de Euro 2 en ouder geweerd wordt in de milieuzone. Voor de Amsterdamse Veerkade betekent dat, dat 100% van alle vracht daaraan voldoet, want deze is weg is gelegen binnen de milieuzone. Over de Calandstraat zal slechts 20 % van alle vracht van en naar de milieuzone rijden en dus moeten voldoen aan de eisen die gelden voor deze zone. Dit percentage wordt als uitstralingseffect ingevoerd in de tool. Deze werkwijze wordt hieronder nog verder uitgelegd. Eerst algemeen, daarna per maatregel. Algemene opmerkingen: De uitstralingseffecten voor de milieuzone zijn gebaseerd op een kentekenonderzoek van DHV als onderdeel van de rapportage milieuzonering Den Haag van november Voor die wegvakken die in het onderzoek zijn meegenomen is het percentage overgenomen. Voor de overige wegvakken is een expert guess gedaan op basis van het type wegvak en het hiervoor genoemde onderzoek. Hierbij is tevens gebruik gemaakt van het onderzoek in het kader van het advies ten behoeve van het actieplan luchtkwaliteit van 10 augustus 2007 zoals uitgevoerd door Arcadis. De generieke cijfers worden hieronder per maatregel genoemd. Voor de stimulering van de roetfilter bleek een doorrekening met de saneringstool niet mogelijk. Dit effect is ingeschat op basis van een doorvertaling van een expert-guess. In versie wordt het uitstralingeffect ingevoerd met het zogenaamde schuifje. Dit is een veld waarin het percentage van het (uitstralings-)effect kan worden ingevoerd voor de diverse doelgroepen (personen, middelzware vracht of zware vracht). De reducties zoals berekend in het actieplan luchtkwaliteit kunnen niet worden vergeleken met de reducties zoals nu zijn weergegeven. Hiervoor zijn de volgende oorzaken: o In het actieplan is het totaal effect van maatregel scenario s doorgerekend, zodat het effect per maatregelen per wegvak niet inzichtelijk kan worden gemaakt. o De berekeningssystematiek in de saneringstool wijkt af van die van het actieplan. Onder andere is het actieplan gebaseerd op de CAR II 5.0 systematiek waar de saneringstool van versie gebruik maakt. o Bij de berekeningen in het saneringstool is gebruik gemaakt van het voortschrijdend inzicht in de omvang en het effect van sommige maatregelen. In de onderstaande tekst gaan we per maatregel in op de wijze waarop doorrekening van de maatregel tot stand is gekomen. 5/10

6 Verschillen actieplan - Saneringstool De aanpak waarmee de effecten zijn berekend in het actieplan komt overeen met de werkwijze die hier is toegepast. Toch zijn de resultaten van de berekeningen in deze memo zijn helaas niet goed vergelijkbaar met de resultaten van het actieplan. Dit heeft de volgende oorzaken: De verkeerskundige maatregelen zijn qua inzet en omvang gewijzigd en opnieuw doorgerekend in het verkeersmodel waardoor de intensiteiten zijn gewijzigd. De maatregelen in het actieplan zijn berekend met een ander rekengereedschap (REMCO) dan in het NSL (saneringstool) In het actieplan is bewust gerekend met CAR II 5.0. De saneringstool rekent met versie De inzet van (inter)nationale en generiek regionale maatregelen zijn reeds verdisconteerd in de absolute waardes die de saneringstool berekend. Deze wijken daardoor af van eerdere berekeningen. In de saneringstool wordt gerekend op een grotere afstand van de weg (vanwege de EUrichtlijn), waardoor een lagere wegbijdrage wordt berekend. Door de steeds nieuwe inzichten in het effect van maatregelen, zullen de prognoses voorlopig nog aan bijstelling onderhevig zijn Er is bij de berekeningen gebruik gemaakt van voortschrijdend inzicht in de omvang en het effect van sommige maatregelen. I schone bussen De maatregel heeft invloed op de stedelijke achtergrond concentratie (regionaal generiek beleid), maar grijpt tevens aan op de wegbijdrage van die wegen met een hoog aantal bussen (locatiespecifieke effect). Generiek: De maatregel is berekend door het invoer van beleidstype 3 (vanaf 2010 e.v.) bij schone bussen van het tabblad generiek regionaal beleid in de saneringstool Locatiespecifiek: In het Haagse verkeersmodel zijn bussen geen apart geregistreerde groep. Voor de meeste wegvakken is het locatiespecifieke reductie van de maatregel daarom verwaarloosd. Echter voor de knelpuntwegvakken waar relatief veel bussen rijden in de toekomst is wel een reductie bepaald als gevolg van deze maatregel door het invoer van de aantallen bussen in de saneringstool. Deze aantallen staan in onderstaande tabel. Wegvak ID Aantal bussen per etmaal KONINGSKADE_'S-GRAVENHAGE 81849_ KONINGSKADE_'S-GRAVENHAGE 81855_ RAAMWEG_'S-GRAVENHAGE 81282_ RAAMWEG_'S-GRAVENHAGE 81113_ /10

7 II Milieuzone De maatregel grijpt primair aan binnen de milieuzone. Daar zal 100% (moeten) voldoen aan de eisen die zijn gesteld. Omdat deze schonere vrachtwagens de zone bereiken via wegen buiten de zone zal ook een deel van het vrachtverkeer buiten de zone schoner zijn. Dit uitstralingseffect is meegenomen en is voor de diverse wegvakken gebaseerd op de cijfers conform bijlage 3 van het Collegebesluit Haagse inzet in het NSL. De milieuzone verbiedt in 2010 euro-2 en ouder en in 2015 euro-3 en ouder. Voor 2010 mogen euro-3 voertuigen alleen de zone in indien deze zijn voorzien van een roetfilter. Dit effect is niet meegenomen in de berekeningen, omdat de knelpunten voor stikstofdioxide maatgevend zijn. In de saneringstool is per wegvak het percentage op zowel middelzware vracht als zware vracht ingevoerd. Voor die wegvakken waar een specifiek uitstralingsefffect van bekend is, is dat getal gebruikt. Voor de overige wegvakken is een generiek cijfer gebruikt conform onderstaande kolom. wegtype Omschrijving Milieuzone vracht* 1 Milieuzone 100% 2 Ring rondom Milieuzone 20% 3 Buitenruit 10% 4 Invalswegen 5% 5 Overig 5% *) generieke waarde indien specifieke waarde per weg onbekend is. Afgeleid op basis van expert judgement op basis van telgegevens DHV III Milieuzone bestel De milieuzone voor bestelverkeer is qua doorrekening vergelijkbaar aan de milieuzone voor het vracht, behalve dat deze maatregel aangrijpt op het personenverkeer. De percentages zijn bepaald ten opzichte van de fractie diesel in het totale van personenautoverkeer. Voor het invoeren in de saneringstool moet dan ook alleen diesels worden aangevinkt. Het percentage dient te worden ingevuld onder personenauto s. Voor 2010 geldt net als voor vracht een verbod van euro-2 en ouder. Voor 2015 geldt echter een verbod voor euro-4 en ouder. Om tot de fractie bestel van het aandeel diesel te komen is enerzijds uitgegaan van de verhouding diesels van het totale wagenpark en anderzijds van de verhouding van het aandeel bestel ten opzichte van het wagenpark. Hierbij is aangenomen dat bestel voor 90% uit diesels bestaat. (De winst op het deel benzine is niet meegenomen). Tevens is aangenomen dat circa 22% van de personenauto s uit diesels bestaat. In onderstaande tabel is per wegtype een verhouding bepaald. Deze cijfers vormen een expertguess op basis van CBS gegevens en sluiten aan bij het actieplan. In de laatste kolom staat het 7/10

8 uiteindelijk percentage van de personendiesels dat schoner wordt als gevolg van de milieuzone bestel. In de omrekening naar de laatste kolom is dezelfde uitstraling verondersteld conform het kentekenonderzoek van DHV. Voor die wegvakken waar een specifiek uitstralingseffect van bekend is, is dat getal gebruikt. In de uiteindelijke invoergegevens is per wegvak de verhouding gekoppeld op basis van het wegtype. Deze staan in bijlage 3 van het Collegebesluit Haagse inzet in het NSL. wegtyp e omschrijving fractie bestel tov personen* fractie bestel tov diesel** Milieuzone bestel (tov diesels personen***) 1 Milieuzone 7% 30% 30% 2 Ring rondom Milieuzone 7% 29% 5.9% 3 Buitenruit 7% 29% 2.9% 4 Invalswegen 7% 29% 1.4% 5 Overig 2% 8% 0.4% Conform actieplan Op basis van CBS en conform actieplan ***) generieke waarde indien specifieke waarde per weg onbekend is. Afgeleid op basis van expert judgement op basis van telgegevens DHV IV sloopregeling De sloopregeling geldt voor auto s van euro 1 en ouder die onderdeel uitmaken van het Haagse wagenpark. Conform het actieplan is een inschatting gemaakt welk deel van het wegverkeer Haags is. Dit staat weergegeven in de 1 e kolom. Op basis van een onderzoek in Leiden blijkt een kleine 10% van het particuliere autobezit in de categorie euro-1 en ouder te vallen. De vetgedrukte cijfers geven per wegtype het percentage euro-1 auto s dat als gevolg van de sloopregeling schoner wordt verondersteld. wegtype omschrijving fractie Pa_Haags tov Pa_totaal*) Sloopregeling Haags wagenpark (tov personen) 1 Milieuzone 37% 3.6% 2 Ring rondom Milieuzone 36% 3.6% 3 Buitenruit 42% 4.1% 4 Invalswegen 41% 4.0% 5 Overig 46% 4.5% *) conform actieplan V Roetfilter Het effect van roetfilters grijpt ook alleen aan op het Haagse wagenpark. Ingeschat is dat circa 3.5% reductie van de emissie van fijnstof wordt verkregen binnen (het totaal van) het Haagse wagenpark. 8/10

9 Hierbij is uitgegaan van plaatsing van een filter voor 4500 particuliere diesels op een totaal van circa diesels binnen de gemeente Den Haag. Wanneer dit wordt vertaald naar het totale wagenpark dan staat in de laatste kolom de totale emissiereductie van fijnstof van het wagenpark weergegeven. Omdat fijnstof-emissie een lineaire vertaling heeft naar de wegbijdrage is op die manier de reductie van de wegbijdrage bepaalt. De berekende reductie is uitsluitend uitgegaan van reductie van de uitstoot door de uitlaat (fijnstof van banden en remmen wordt natuurlijk niet tegengehouden door een roetfilter en mag daarom niet mee worden gerekend in de reductie). wegtype omschrijving fractie Pa_Haags tov Pa_totaal*) Retrofit diesels DH (reductie van emissie PM10 tov personen ) 1 Milieuzone 37% 1.3% 2 Ring rondom Milieuzone 36% 1.3% 3 Buitenruit 42% 1.5% 4 Invalswegen 41% 1.4% 5 Overig 46% 1.6% *) conform actieplan Het volledige overzicht aan maatregelen is per wegvak weergegeven in bijlage 3 van het Collegebesluit Haagse inzet in het NSL. 9/10

10 Resultaten De resultaten van de doorgerekende maatregelen staan weergegeven in bijlage 3 van het Collegebesluit Haagse inzet in het NSL. In dit hoofdstuk bespreken we de betekenis van de verschillende kolommen. In de eerste drie kolommen staat per wegvak de unieke ID, waardoor te allen tijde het juiste wegvak kan worden geselecteerd. In de kolommen zonder locatiespecifieke en regionale maatregelen, staan resultaten die bureau Goudappel heeft gegenereerd met een versie van de saneringstool 2.2.1, echter zonder de verkeerskundige effecten. Het effect van de afname (of verschuiving van) verkeer als gevolg van verkeerskundige maatregelen zit namelijk al ingebakken in de standaardversie van de tool (versie 2.2.1). Op deze wijze kan dus het effect van de verkeerskundige afnames (en verschuivingen) in beeld worden gebracht. Dit is gebeurd voor 2010 en 2015 (volgende blad). Tevens is aangegeven of een waarde de grenswaarde overschrijdt door middel van een gele kleur. Met een lichtgele kleur is aangegeven of de waarde binnen de onzekerheidsmarge valt. Dit effect is berekend in de volgende kolommen (Na VK maatregelen). Hier staat per stof de berekende reductie in microgram per kubieke meter voor zowel fijnstof (PM10) als stikstofdioxide (NO2). Een negatief teken wijst dus op een toename als het gevolg van het feit dat er op deze weg blijkbaar juist meer verkeer gaat rijden. Voor een onderbouwing van de verkeerskundige effecten verwijzen we naar het rapport van de gemeente Den Haag, getiteld saneringstool luchtkwaliteit; documentatie uitgangspunten modelberekeningen. In de volgende kolommen is telkens de reductie van de diverse maatregelen weergegeven in microgram per kubieke meter. Het effect van een roetfilter is alleen voor fijnstof bepaald. In de kolommen Resultaten na maatregelen staat eerst de absolute concentratie nadat alle maatregelen zijn verdisconteerd. In deze kolom wordt ook met een oranje kleur aangegeven of er na maatregelen nog sprake is van een overschrijding. In de volgende (sub)kolom staat de totale afname van alle maatregelen. De effecten van de milieuzones in de saneringstool zijn gegeven in de bijlage 4 van de handleiding bij het saneringstool. Dit geldt zowel voor de milieuzone voor vracht als voor bestel. Ook de sloopregeling kan worden gezien als een milieuzone. Het generiek effect van schonere bussen wordt onderbouwd in bijlage 9 van de handleiding bij het saneringstool. 10/10