Additionele beoordeling bachelor International Economics & Finance van de Universiteit van Tilburg

Transcriptie

1 Additionele beoordeling bachelor International Economics & Finance van de Universiteit van Tilburg Dit rapport hoort bij het rapport Economie van de ongedeelde opleiding Economie, dat als bijlage is toegevoegd Rapport 28 augustus 2004 QANU (Quality Assurance Netherlands Universities) Leidseveer 35 Postbus RA UTRECHT T F E info@qanu.nl I 1

2 2

3 Inhoud Inleiding Hoofdstuk 1 Doelstellingen van de opleiding Hoofdstuk 2 Programma van de opleiding Hoofdstuk 3 Inzet van het personeel Hoofdstuk 4 Voorzieningen Hoofdstuk 5 Interne kwaliteitszorg Hoofdstuk 6 Te verwachten resultaten Bijlagen 1. Opleidingsrapport ongedeelde opleiding 2. Curricula vitae leden visitatiecommissie 3. Werkwijze van de commissie 4. Doelstellingen en eindtermen van de opleiding 5. Dublin-descriptoren 6. Programma van de opleiding 7. Toetsbare streefdoelen Faculteit der Economische Wetenschappen 3

4 Inleiding 1. Opleiding Naam opleiding: Bachelor of Science International Economics and Finance CROHO-nummer: Startjaar: 1 september 2002 Varianten: voltijds De opleiding bouwt voorlopig voor een belangrijk deel voort op de ongedeelde opleiding Economie (CROHO-nummer 06401) die in 2002/2003 werd beoordeeld. Het betrokken visitatierapport verscheen in juli 2003; het opleidingsrapport, dat een onderdeel is van het visitatierapport, is als bijlage 1 bijgevoegd. 2. Commissie Samenstelling De commissie was als volgt samengesteld: Prof. dr. P.A. Verheijen, emeritus-hoogleraar Bedrijfseconometrie en oud-voorzitter College van Bestuur Universiteit van Tilburg, tevens voorzitter; Prof. dr. J.B. Opschoor, hoogleraar Milieueconomie en rector Institute of Social Studies, tevens vice-voorzitter; S.S.J. Euverman, student Fiscale Economie en Fiscaal Recht, Rijksuniversiteit Groningen; Drs. V.I. Goedvolk, lid van de hoofddirectie Fortis ASR Verzekeringsgroep; Prof. dr. A.H.Q.M. Merkies, emeritus-hoogleraar Econometrie, Vrije Universiteit Amsterdam; Prof. dr. J.A.M. Theeuwes, emeritus-hoogleraar Bedrijfseconomie, TU Eindhoven; Dr. A.T.J. Vernooij, hoofddocent Accounting, Vrije Universiteit Amsterdam. Voor korte curricula vitae van de commissieleden, zie bijlage 2. Secretaris van de commissie waren achtereenvolgens mw. mr. I. van Houten, drs. B.W. Bauland en drs. H.W. Luttikholt. In de eindfase van het project heeft een werkgroep ondersteuning geboden voor de synchronisatie van de rapporten. Hierin hadden zitting drs. J.H.L. de Vries, drs. R.V. van der Dussen en de voorzitter van de commissie. Opmerkingen De commissie oordeelt onafhankelijk. Om deze onafhankelijkheid te waarborgen hebben afzonderlijke leden van de commissie kritisch in ogenschouw genomen of er opleidingen waren waar belangenverstrengeling of zelfs de schijn van belangenverstrengeling zou kunnen optreden. Deze overwegingen hebben ertoe geleid dat bij een aantal opleidingen bepaalde commissieleden niet konden deelnemen aan de beoordeling. 1. Prof. dr. P.A.Verheijen heeft niet deelgenomen aan de beoordeling van de Universiteit van Tilburg; prof. dr. J.B. Opschoor is hier als voorzitter opgetreden. 2. S.S.J. Euverman heeft niet deelgenomen aan de beoordeling van de Rijksuniversiteit Groningen. 3. Drs. V.I. Goedvolk heeft niet deelgenomen aan de beoordeling van de Erasmus Universiteit Rotterdam. 4

5 4. Prof. dr. A.H.Q.M. Merkies, prof. dr. J.B. Opschoor en dr. A.T.J. Vernooij hebben niet deelgenomen aan de beoordeling van de Vrije Universiteit Amsterdam. Taak De commissie had tot taak om krachtens de tussen de NVAO en de VSNU overeengekomen Overgangsregeling bekostigd wetenschappelijk onderwijs en de daarop gebaseerde Richtlijnen vervroegde accrediteringsaanvraag (d.d. mei 2003) een samenvattend oordeel over de opleiding uit te spreken alsmede een oordeel over doelstellingen, programma en interne kwaliteitszorg en, gebaseerd op het reguliere visitatierapport, over inzet personeel, voorzieningen en te verwachten resultaten. De werkwijze van de commissie is verder toegelicht in bijlage 3. 5

6 Overzicht beoordeling commissie Onderwerp Oordeel 1 Facet Oordeel 1. Doelstellingen van de opleiding Domeinspecifieke eisen Niveau Oriëntatie + 2. Programma Eisen WO + 3. Inzet van personeel Relatie doelstellingen en + programma 2.3. Samenhang programma Studielast Instroom Duur Afstemming vormgeving en + inhoud 2.8. Beoordeling en toetsing Eisen WO Kwantiteit personeel Kwaliteit personeel + 4. Voorzieningen Materiële voorzieningen + 5. Interne kwaliteitszorg Studiebegeleiding Evaluatie resultaten Maatregelen tot verbetering + 6. Resultaten Betrokkenheid van + medewerkers, studenten, alumni en beroepenveld 6.1. Gerealiseerd niveau Onderwijsrendement + 1 Voldoende = + Onvoldoende = - 6

7 Hoofdstuk 1. Doelstellingen opleiding De Universiteit van Tilburg heeft de doelstellingen en eindtermen voor elke bachelor- en masteropleiding van de Faculteit der Economische Wetenschappen op vergelijkbare wijze uitgesplitst naar kennis, vaardigheden en attitude (zie bijlage 4). Daarbij heeft men de Dublin-descriptoren als leidraad genomen. 1.1 Domeinspecifieke eisen: voldoende Eindkwalificaties afgestudeerden Het doel van de bacheloropleiding International Economics and Finance is studenten de kennis, vaardigheden, en attituden te verschaffen die van hen vereist zijn om te werken in praktijkgerichte organisaties op het gebied van international economics and finance. De opleiding richt zich in het bijzonder op de internationale aspecten van economische problemen en de monetaire/financiële onderdelen hiervan. Afgestudeerden hebben kennis van theorieën die voor verschillende soorten internationale organisaties relevant zijn. De kwalificaties in termen van kennis, vaardigheden en attitude die van een afgestudeerde worden verwacht, zijn duidelijk en helder geformuleerd. Aansluiting op de eisen van (buitenlandse) vakgenoten De eindkwalificaties van de opleiding sluiten aan bij de eisen die er door (buitenlandse) vakgenoten en de beroepspraktijk aan gesteld (kunnen) worden. De doelstellingen en eindkwalificaties sporen met internationale ontwikkelingen binnen het vakgebied. Uit de vergelijking met soortgelijke opleidingen aan buitenlandse universiteiten (LSE, Stanford, Duke, Harvard en MIT) blijkt dat de meeste vakken van deze opleiding ook in de andere opleidingen verplicht zijn. Deze opleiding kenmerkt zich door meer aandacht voor filosofie, marketing, computervaardigheden en taalvaardigheden. Verder stellen niet alle vergelijkbare instellingen een bachelorthesis verplicht, wat deze opleiding wel doet. Ook besteedt deze opleiding aandacht aan Europese financiële en monetaire integratie, waaruit een gerichtheid op Europa blijkt. Aansluiting op de eisen van de beroepspraktijk De eindkwalificaties sluiten naar het oordeel van de faculteit aan bij de eisen van beroepspraktijk. Opvallend is het relatieve gemak waarmee studenten aan stageplaatsen komen. 1.2 Niveau: voldoende De eindkwalificaties sluiten aan bij algemene, internationaal geaccepteerde kwalificaties van de bachelor, zoals blijkt uit de doelstellingen en eindtermen, het programma, de keuze van de vakken en de gebruikte literatuur. De commissie specificeert het niveau hieronder aan de hand van de Dublin-descriptoren (bijlage 5). Kennis en inzicht: het ambitieniveau van de opleiding ligt op de niveaueisen van deze descriptor (namelijk het overtreffen van het vwo-niveau, met enige aspecten die kennis van de laatste vakontwikkelingen vereisen). De doelstellingen en eindtermen voldoen aan deze descriptor. Dit blijkt met name uit de kennisdoelstellingen op het gebied van economie, die liggen op het niveau dat vergelijkbaar is met dat van nationale of 7

8 internationale collega s. In kennisdoelstelling 3 is sprake van basiskennis van bedrijfseconomie. Toepassen kennis en inzicht: de doelstellingen en eindtermen van de opleiding zijn in voldoende mate gericht op een professionele benadering van werk of beroep, alsmede op de competenties voor het opstellen en verdiepen van argumentaties en voor het oplossen van problemen op het vakgebied, blijkens het voorafgaande (1.1). De vaardigheidsdoelstellen, 2, 3 en 4 spreken over het toepassen van economische theorie op actuele problemen en de toepassing van ICT- en wiskundige technieken. Oordeelsvorming: met name de bachelorscriptie vereist oordeelsvorming, gebaseerd op het afwegen van relevante economische aspecten, in hun maatschappelijke context. Dit is ook aangegeven in de vaardigheidsdoelstelling 10, over de kunde om problemen te plaatsen in een adequaat theoretisch kader en op basis van dat kader, waar nodig na het verzamelen en bewerken van data, een correcte oplossing suggereren en die op een adequate wijze relativeren. Communicatie: de vereisten van deze descriptor zijn neergelegd in de vaardigheidsdoelstelling 6 tot en met 8, over verslaglegging en presentatievaardigheden. Leervaardigheden: de kennis- en de attitudedoelstellingen van de opleiding zijn in voldoende mate gericht op de leervaardigheden die noodzakelijk zijn om een vervolgstudie aan te gaan die een hoog niveau van autonomie veronderstelt ( namelijk de masteropleiding). Het is nog eens nadrukkelijk verwoord in de elfde leervaardigheidsdoelstelling. 1.3 Oriëntatie: voldoende (wetenschappelijk onderwijs) Eindkwalificaties De eindkwalificaties zijn ontleend aan de eisen vanuit de wetenschappelijke discipline, ook in internationaal opzicht. In het Visitatierapport Economie (juli 2003) heeft de commissie aangegeven dat de gevisiteerde opleidingen, waaronder International Economics and Finance, van hoog academisch niveau zijn. De bachelor- en masteropleiding International Economics and Finance bouwen in belangrijke mate voort op de gelijknamige ongedeelde opleiding. Ten opzichte van de ongedeelde opleiding zijn geen concessies gedaan voor wat betreft het academisch niveau. In de eerste twee jaar wordt al aandacht besteed aan analytische en onderzoeksvaardigheden. Door de scriptie in het derde jaar worden wetenschappelijke vaardigheden geoefend. De oriëntatie van de opleiding is in voldoende mate wetenschappelijk. Toegang tot masteropleiding De Bacheloropleiding IEF biedt ongeconditioneerde toegang tot de masteropleiding International Economics and Finance en de masteropleiding Economics van de Universiteit van Tilburg. Arbeidsmarkt De opleiding beoogt synergie tussen wetenschappelijke opleiding en beroepspraktijk, zowel in de aangegeven eindkwalificatie als met de inzet van docenten met verschillende praktijkervaring. 8

9 1.4 Gewogen eindoordeel over de doelstellingen Gelet op de hierboven per facet weergegeven informatie en argumenten, is de commissie van oordeel dat de doelstellingen voldoen aan de voor accreditatie geldende eisen. Hoofdstuk 2. Programma opleiding 2.1 Eisen wetenschappelijk onderwijs: voldoende Het programma (zie bijlage 6) sluit aan bij de volgende criteria voor het programma van een WO-opleiding. Interactie tussen onderwijs en onderzoek Kennisontwikkeling door studenten vindt plaats in interactie tussen het onderwijs en het wetenschappelijk onderzoek binnen de discipline. De docenten hebben vaak internationale onderzoekservaring. Alle docenten hebben een onderzoekstaak. De coördinatoren zijn allen gepromoveerd. De interactie tussen onderwijs en onderzoek wordt ook gelegd wanneer de studenten een wetenschappelijke scriptie schrijven. Aantoonbaar verband met actuele theorieën Het programma sluit aan bij ontwikkelingen in de wetenschappelijke discipline, doordat de actuele wetenschappelijke theorieën aan de orde komen in de colleges en in de voorgeschreven Engelstalige vakliteratuur. In de additioneel aangeleverde informatie laat de opleiding een vergelijking zien met theorievorming en programma s aan enkele andere instellingen. De commissie oordeelt hier positief over. Ontwikkeling onderzoeksvaardigheden De ontwikkeling van onderzoeksvaardigheden en de analytische vaardigheden komen al in het eerste jaar aan de orde in vakken als Introduction to Quantative Methods en Statistics. Ook in het tweede jaar is er aandacht voor statistiek en wiskunde. Het wetenschappelijk onderzoek komt vooral aan de orde in de scriptie van 12 ECTS. Zoals uit het visitatierapport blijkt, achtte de commissie de scriptie van groot belang. Op pagina 22 van het visitatierapport schrijft de commissie hierover: Vooral het oordeel over de scripties woog zwaar in het eindoordeel dat de commissie formuleerde over elke economische opleiding afzonderlijk. De commissie hanteert als norm dat een bachelorscriptie een minimale omvang heeft van 6 ECTS en een masterscriptie een minimale omvang van 12 ECTS. Gezien deze eisen, voldoet de scriptie voor deze opleiding. Verband met de praktijk De relatie met de actuele praktijk komt aan de orde, doordat in de collegestof veel gebruik wordt gemaakt van praktijkvoorbeelden. 2.2 Relatie doelstellingen/programma: voldoende Concretisering eindkwalificaties Het programma is een adequate concretisering van de eindkwalificaties qua niveau en oriëntatie en domeinspecifieke eisen. De additioneel aangeleverde informatie vermeldt in een tabel de relatie tussen de eindtermen en de onderdelen van het programma. 9

10 Vertaling eindkwalificaties De eindkwalificaties zijn in algemene zin vertaald in leerdoelen voor de verschillende vakken. Voor de leerdoelen van de afzonderlijke cursussen verwijst de commissie naar de studiegids. Naar de indruk van de commissie is de vertaling in redelijke mate gebeurd. Mogelijkheid om eindkwalificaties te bereiken Inhoudelijk biedt het programma de mogelijkheid om de eindkwalificaties te bereiken. Dit blijkt ook uit de voorgestelde verdeling van de tentamenlast en de mogelijkheden tot eventuele bijsturing per halfsemester en semester. Het programma biedt ook mogelijkheden tot verdieping en verbreding, onder andere door de keuzevakken en de aandacht voor filosofie. 2.3 Samenhang programma: voldoende Het programma is opgebouwd in jaren, semesters en blokken (2 per semester). De verticale opbouw is logisch. In het eerste jaar wordt een basis gelegd met behulp van algemeen economische kernvakken (een in elk van de 4 "study units") en bedrijfseconomische kernvakken (idem)., met een verdiepende opbouw. Dit pakket wordt aangevuld met in elk blok een vak met meer analytische, kwantitatieve vaardigheden. In de twee daaropvolgende jaren wordt op deze basis voortgebouwd, met name in de richting van de financiële economie en de internationale en institutionele economie. In de eerste twee jaren is er ook aandacht voor onderzoeksvaardigheden. Verbreding wordt geboden met taalvaardigheden en filosofisch/ethische vakken geboden. Het eerste semester in het derde jaar wordt in het buitenland doorgebracht. Het laatste semester rondt de verdieping inzake internationale en financiële aspecten af en biedt een aantal verbredingopties. De thesis vormt de afsluiting. 2.4 Studielast: voldoende De studielast van de bacheloropleiding International Economics and Finance is evenwichtig verdeeld over semesters en halfsemesters. Voor elk semester zijn 30 ECTS geprogrammeerd. In het tweede jaar is ook een niet-verplichte taalcursus opgenomen. Sinds de visitatie zijn enkele maatregelen genomen die de studeerbaarheid bevorderen. Een extra methodenvak is ingevoerd (Introduction to Quantative Methods), terwijl er voor het tweede en derde jaar klankbordgroepen in het leven zijn geroepen. Voor buitenlandse studenten is er een introductieweek. Voor alle studenten is er per leerjaar een internetsite geopend met vakoverstijgende informatie. Informatie over de werkelijke studielast ontbreekt, maar aangezien het onderwijs wordt gegeven in nauw contact tussen student en docent treden eventuele verschillen tussen de geplande en werkelijke studielast snel aan het licht. Bovendien is aan kwaliteitsbewaking veel aandacht besteed. De halfsemesters worden afgesloten met een tentamenblok, met een herhalingskans in het volgende tentamenblok. De commissie meent dat de studielast evenwichtig is en reëel zal zijn door de beoogde feedback in de kwaliteitszorg (zie aldaar). 10

11 2.5 Instroom: voldoende Gegeven de geringe verschillen met de ongedeelde opleiding kan worden verwezen naar het oordeel van de visitatiecommissie. Wel heeft sinds de visitatie invoering plaatsgevonden van de al eerdergenoemde cursus Introduction to Quantitative Methods in verband met de veranderde voorkennis van de VWO-wiskunde. De eerste ervaringen zijn positief, aldus de aanvullende informatie. 2.6 Duur: voldoende De opleiding heeft een omvang van 180 ECTS en heeft een duur van drie jaar. De opleiding voldoet daarmee aan de formele eis met betrekking tot de omvang. 2.7 Afstemming vorm en inhoud: voldoende Onder verwijzing naar het visitatierapport beoordeelt de commissie de afstemming tussen vormgeving en inhoud als voldoende. 2.8 Beoordeling en toetsing: voldoende De aanvullende informatie vermeldt dat op facultair niveau beoordelingscriteria zijn ontwikkeld voor de thesis die aan het eind van alle bachelor- en masteropleidingen moet worden geschreven. Op deze manier wordt consistentie gebracht in de beoordeling van scripties. De criteria zijn in het najaar van 2003 op experimentele basis gehanteerd. Na evaluatie van de bruikbaarheid hiervan onder de docenten, zullen de definitieve criteria worden vastgesteld en verder ontwikkeld. 2.9 Gewogen eindoordeel over programma Gelet op de hierboven per facet weergegeven informatie en argumenten, is de commissie van oordeel dat het programma voldoet aan de voor accreditatie geldende eisen. Hoofdstuk 3. Inzet van het personeel: voldoende Onder verwijzing naar het visitatierapport beoordeelt de commissie de inzet van het personeel in alle opzichten (eisen wo, kwantiteit personeel, kwaliteit personeel) als voldoende. Er is geen aanvullende informatie die aanleiding heeft het oordeel te herzien. Hoofdstuk 4. Voorzieningen: voldoende Onder verwijzing naar het visitatierapport beoordeelt de commissie de voorzieningen in alle opzichten (materiële voorzieningen, studiebegeleiding) als voldoende. Er is geen aanvullende informatie die aanleiding geeft het oordeel te herzien. Hoofdstuk 5. Interne kwaliteitszorg 5.1 Evaluatie resultaten: voldoende De commissie heeft geconstateerd dat de Universiteit van Tilburg in de additionele informatie voor de vervroegde accreditatie-aanvraag over de interne kwaliteitszorg voor 11

12 elke opleiding een identieke tekst heeft aangeleverd. Dit hoofdstuk is daarom voor alle bachelor- en masteropleidingen van de Universiteit van Tilburg hetzelfde. De commissie is van mening dat de faculteit in haar aanvullende informatie op heldere wijze laat zien dat de opleiding periodiek wordt geëvalueerd, mede aan de hand van toetsbare streefdoelen. De faculteit heeft een aantal toetsbare streefdoelen geformuleerd op het gebied van onderwijskwaliteit, rendementen, kwaliteit en kwantiteit van de studenteninstroom, HRM en faciliteiten (zie bijlage 7). De faculteit maakt de algemene aantekening dat het proces om concrete doelen te formuleren nog gaande is. De commissie heeft hiervan kennis genomen en constateert dat een deel van de toetsbare streefdoelen nog niet operationeel geformuleerd is. Enkele voorbeelden kunnen dit toelichten. Voor wat de onderwijskwaliteit betreft, wil de faculteit de beste WO-opleiding zijn van Nederland in het domein Economie en op hetzelfde niveau staan als de beste door de overheid gefinancierde universiteiten in Europa. Het is duidelijk dat deze doelen moeilijk getoetst kunnen worden. De overige streefdoelen zijn wel meer op toetsbaarheid geformuleerd. De commissie is van oordeel dat de faculteit voldoende inspanningen levert om programma s te evalueren. Deze vinden plaats op verschillende niveaus: op het niveau van individuele cursussen, het curriculumniveau en op het niveau van de studenten. Enkele methoden zijn klankbordgroepen, waarin studenten en docenten participeren op het niveau van cursussen en panelgesprekken. Panelgesprekken worden georganiseerd als oorzaken voor problemen bij een cursus moeilijk te achterhalen zijn. Alle informatie over een opleiding wordt verzameld in een opleidingsdossier: docentenevaluaties, tentamenevaluaties, cursusevaluaties, studievoortgang per cohort en informatie uit alumni-onderzoek. Tevens onderzoekt de faculteit de ervaringen van eerstejaarsstudenten en de motieven van studiestakers in het eerste jaar, met het doel hieruit lering te kunnen trekken voor de inrichting van de bacheloropleiding. 5.2 Maatregelen tot verbetering: voldoende De uitkomsten van de evaluaties vormen de basis voor verbetermaatregelen, zo constateert de commissie. De gegevens uit de evaluaties worden op verschillende niveaus besproken, met het opleidingsbestuur en tweemaal per jaar - opleidingscommissie en de vice-decaan onderwijs. In deze gesprekken wordt de informatie in onderlinge samenhang geanalyseerd, worden sterke en zwakke punten blootgelegd. De commissie constateert dat maatregelen tot verbetering hier nadrukkelijk onderwerp van gesprek zijn. 5.3 Betrekken van medewerkers, studenten, alumni en beroepsgroepen: voldoende De betrokkenheid van studenten en medewerkers bij de kwaliteitszorg is vastgelegd in een evaluatieprocedure. De resultaten van deze evaluatie komen in de opleidingscommissie aan de orde. 12

13 5.4 Gewogen eindoordeel over interne kwaliteitszorg Gelet op de hierboven per facet weergegeven informatie en argumenten, is de commissie van oordeel dat de interne kwaliteitszorg in dit stadium voldoet aan de voor accreditatie geldende eisen. Hoofdstuk 6. Te verwachten resultaten 6.1 Niveau: voldoende Mede gelet op het visitatierapport acht de commissie het te verwachten niveau als voldoende. 6.2 Onderwijsrendement Mede gelet op het visitatierapport acht de commissie het gerealiseerde rendement als voldoende. 6.3 Gewogen eindoordeel over te verwachten resultaten Ten aanzien van het bereiken van de eindkwalificaties verwacht de commissie een voldoende resultaat. Hoofdstuk 7. Samenvattend totaal oordeel over de opleiding De commissie heeft een positief oordeel over de plannen voor de voorgelegde bacheloropleiding en is van mening dat de opleiding in aanmerking komt voor accreditatie. 13

14 Bijlage 1: opleidingsrapport ongedeelde opleiding 14

15 Bijlage 2: curricula vitae leden visitatiecommissie Prof. dr. P.A. (Piet) Verheijen (voorzitter van de commissie) is emeritus-hoogleraar Bedrijfseconometrie en oud voorzitter van het College van Bestuur ( ) van de Universiteit van Tilburg. Hij publiceerde o.a. over dynamische ondernemingsmodellen en financieringsmodellen. Vanaf 1991 deed hij onderzoek op het gebied van de economie van non-profit instellingen. Hij is (was) bestuurder van non-profit instellingen (onderwijs, gezondheidszorg, natuur en milieu) en commissaris van bedrijven m.n. in de energiesector. S.S.J. (Stijn) Euverman heeft in 1999 het vwo-diploma behaald aan de Scholengemeenschap Ubbo Emmius te Stadskanaal. Sinds 1999 studeert hij Fiscale Economie (afgestudeerd eind 2003) en sedert 2001 ook Fiscaal Recht aan de Rijksuniversiteit Groningen. Hij is sinds 2001 student-assistent vakgroep belegging, financiering en accounting, afdeling recht bij de Faculteit der Economische Wetenschappen aan de Rijksuniversiteit Groningen. Tot eind mei was hij lid van de opleidingscommissie Fiscale Economie. Drs. V.I. (Victor) Goedvolk is lid van de Hoofddirectie van Fortis ASR Verzekeringsgroep N.V. Na zijn studie bedrijfseconomie aan de Erasmus Universiteit Rotterdam was hij een aantal jaren verbonden aan de Economische Faculteit aldaar. Vervolgens volgde een aantal jaren adviespraktijk, waarna hij vanaf 1982 in dienst trad van het Ministerie van Financiën. Na drie jaar ervaring in een directiefunctie werd hij benoemd tot plaatsvervangend Secretaris-generaal. In 1990 trad hij toe tot de leiding van Assurantieconcern Stad Rotterdam N.V. In 1992 volgde de benoeming in zijn huidige functie. Victor Goedvolk vervult commissariaten bij een aantal ondernemingen en vervult bestuursfuncties in de zorgsector. Vele jaren was (is) hij betrokken bij diverse opleidingen, waaronder die van de postdoctorale Controllersopleiding van de Erasmus Universiteit. Prof. dr. A.H.Q.M. (Nol) Merkies is emeritus-hoogleraar Econometrie van de Vrije Universiteit Amsterdam (VU). Hij publiceerde over Modelselectie, Aggregatie, Consumentengedrag, Tijdreeksanalyse en efficiency-onderzoek van non-profit instellingen m.n. in de gezondheidszorg. Hij was gasthoogleraar in Canada, Thailand en Nieuw-Zeeland en adviseur in ontwikkelingslanden in Azië en Afrika. Hij was vele jaren decaan van de Faculteit en was (is) bestuurder van organisaties op het gebied van ontwikkelingssamenwerking. Prof. dr. J.B. (Hans) Opschoor (vice-voorzitter van de commissie) is rector van het Institute of Social Studies in Den Haag en hoogleraar in Development Studies aldaar. Tevens is hij hoogleraar Milieu Economie aan de Vrije Universiteit te Amsterdam. Hij heeft zijn doctoraal Economie (cum laude) behaald aan de Erasmus Universiteit te Rotterdam en is gepromoveerd aan de Vrije Universiteit Amsterdam in Professor Opschoor is lid van de Koninklijke Nederlandse Academie van Wetenschappen. Prof. dr. J.A.M. (Jacques) Theeuwes is emeritus-hoogleraar Management Accounting aan de Technische Universiteit Eindhoven. Hij publiceerde o.a. over het onderwerp economische informatie voor de besturing van bedrijfsprocessen en is gepromoveerd op het onderwerp Informatieplanning. Hij was directeur van de opleiding Technische Bedrijfskunde ( ) en is commissaris van bedrijven en bestuurder van non-profit instellingen. 15

16 Dr. A.T.J. (Fons) Vernooij is hoofddocent Accounting bij de Faculteit Economische Wetenschappen en Bedrijfskunde van de Vrije Universiteit. Hij heeft zijn doctoraal Economie (cum laude) behaald aan de Universiteit van Amsterdam en is gepromoveerd aan de Erasmus Universiteit in Zijn specialisatie is vakdidactiek bedrijfseconomie en hij publiceerde over probleemoplossen als vaardigheid en over de integratie van nieuwe media in het onderwijs. 16

17 Bijlage 3: werkwijze van de commissie De commissie heeft de beoordeling uitgevoerd conform de "Overgangsregeling bekostigd wo". Op grond van deze overgangsregeling kan accreditatie worden aangevraagd voor de bachelor- en masteropleidingen die voortkomen uit de in een visitatierapport beoordeelde ongedeelde opleidingen: "Uitgangspunt is dat accreditatie kan worden verleend aan de bachelor- en masteropleidingen, die uit de ongedeelde opleidingen voortkomen, indien: de kwaliteit van de ongedeelde opleiding, getoetst volgens de huidige visitatiekaders, als voldoende beoordeeld is; er voldoende zicht is op en vertrouwen in de kwaliteit van de bachelor, voortkomend uit de ongedeelde opleiding en (indien van toepassing), voldoende zicht op en vertrouwen in de kwaliteit van de master. Voldoende zicht op en vertrouwen in de kwaliteit van de bachelor- en/of masteropleiding(en) zal moeten blijken uit het visitatierapport. Het rapport moet een helder beeld geven met betrekking tot de volgende onderwerpen: De doelstellingen. De doelstellingen zijn helder en vertonen verwantschap met de doelstellingen van de beoordeelde ongedeelde opleiding. Zij reflecteren op het bachelor- of masterniveau en de wetenschappelijke oriëntatie. Het programma De doelstellingen zijn adequaat vertaald in het programma. Het programma biedt de mogelijkheid aan de studenten de geformuleerde eindkwalificaties ook te bereiken. Formele eisen De opleiding voldoet aan de formele eisen voor bachelor respectievelijk master. Verder geldt dat de interne kwaliteitszorg moet voldoen aan de eisen die in het NVAO i.o.- accreditatiekader zijn geformuleerd. Met betrekking tot de overige onderwerpen en facetten uit het accreditatiekader (zoals: studielast en didactisch concept, beoordeling en toetsing, inzet personeel (kwalitatief en kwantitatief), voorzieningen, studiebegeleiding en de resultaten) geldt dat het oordeel dat is uitgesproken voor de ongedeelde opleiding, van toepassing wordt verklaard op de daaruit voortkomende bachelor- en masteropleiding(en). Indien de informatie in het rapport niet voldoende is, zal er een aanvullend onderzoek plaatsvinden om een oordeel te kunnen vormen (NVAO i.o. "Overgangsregeling bekostigd wo, 2003 p 3-4) ". De overgangsregeling is door de VBI-VSNU i.o. nader uitgewerkt in de "Richtlijnen vervroegde accreditateringsaanvraag". Deze uitvoering van de overgangsregeling heeft met zich meegebracht dat voor de meeste visitaties waarop de overgangsregeling van toepassing is een aanvullend onderzoek naar de kwaliteit van de bachelor- en masteropleidingen heeft plaatsgevonden. Zeker voor de visitaties die in het begin van 2003 werden afgerond geldt dat de BaMA-opleidingen slechts deels operationeel zijn, de beoordeling heeft derhalve, zoals voorzien in de overgangsregeling, sterk het karakter van een beoordeling van plannen gehad. In overeenstemming met de afspraken rond de overgangsregeling tussen NVAO en VSNU heeft op diverse momenten afstemming van de werkwijze plaatsgevonden tussen 17

18 NVAO i.o. en de VSNU-VBI i.o., onder andere aan de hand van enkele geanonimiseerde conceptbeoordelingsrapporten. Half december zijn deze concepten aan de NVAO voorgelegd. Op 13 januari 2004 heeft een bespreking plaatsgevonden waarbij NVAO, VSNU en VBI-VSNU i.o. aanwezig waren. De opmerkingen van de NVAO zijn doorgegeven aan alle secretarissen van de additionele beoordelingen. De conclusie van dat gesprek was dat VSNU/QANU de additionele beoordelingen conform de eisen van de NVAO i.o. kan uitvoeren. De VSNU-VBI i.o. heeft intern een projectstructuur opgezet om onderlinge afstemming en uniformiteit tussen de additionele beoordelingen te waarborgen. Naast regelmatige bijeenkomsten waarin secretarissen onderling de beoordelingen bespraken is voorzien in een sjabloon voor de beoordelingsrapporten en een zogenaamd expertbestand waarin de operationalisering van de criteria is opgenomen. Verder is op diverse momenten externe expertise en training ingeroepen ter ondersteuning bij het hanteren van het nieuwe beoordelingskader. Ter voorbereiding op het uitvoeren van de additionele beoordelingen heeft op 3 september 2003 een bijeenkomst plaats gevonden van alle voorzitters van VSNUvisitatiecommissies die te maken zouden krijgen met deze vervroegde accreditatie. Tijdens deze bijeenkomst is de werkwijze afgestemd en zijn de ter zake NVAO-criteria nader geconcretiseerd. De rapportages zijn omgeven met een inhoudelijke en formele toets op kwaliteit die bestaat uit een intercollegiale toetsing, waarbij een intern protocol wordt gevolgd en een bestuurlijke toetsing door het QANU-bestuur waarin wordt nagegaan of de beoordeling conform de 'Richtlijnen' en de kwaliteitsstandaarden van QANU is uitgevoerd. In dit stadium is tevens aandacht besteed aan het waarborgen van de consistentie in de beoordelingen. Bij de intercollegiale toetsing van de eerste rapportages 'Vervroegde accreditatie' heeft een 'consistentiecommissie' de concepten hierop geanalyseerd. De bevindingen daarvan zijn neergeslagen in het interne protocol intercollegiale toetsing. Alle instellingen die hebben deelgenomen aan de VSNU-visitatie Economie zijn in de gelegenheid gesteld om deel te nemen aan de vervroegde accreditatie voor de bachelor- en masteropleidingen die zijn voortgekomen uit de ongedeelde opleidingen wijsbegeerte die in dat verband werden beoordeeld. Het VSNU-visitatierapport Economie in juni 2003 gepubliceerd. De leden van de VSNU-visitatiecommissie Economie zijn gevraagd om de aanvullende beoordeling uit te voeren. De VSNU-commissie heeft in de periode van 16 oktober 2002 tot en met 14 februari 2003 alle economie-opleidingen in Nederland bezocht en daarover het VSNU onderwijsvisitatierapport Economie uitgebracht. De beoordeling van de aanvullende informatie over de bachelor- en masteropleidingen kon plaatsvinden in de licht van deze eerdere beoordeling van de ongedeelde opleiding. Omdat de bezoeken recent hebben plaatsgevonden kon bij de beoordeling van de aanvullende informatie worden volstaan met een 'papieren-beoordeling'. De commissie heeft de door de opleiding verstrekte additionele informatie bestudeerd in het licht van bevindingen bij de VSNU-visitatie. Voor de onderwerpen inzet personeel, voorzieningen en te verwachte resultaten van het NVAO-accreditatiekader kan in overeenstemming met de overgangsregeling het oordeel 18

19 worden overgenomen uit het bestaande visitatierapport. Daar waar de commissie toch afwijkt van haar oordeel uit het visitatierapport van de ongedeelde opleiding, wordt dit onderbouwd. De onderwerpen: Doelstellingen, Programma en Interne kwaliteitszorg zijn, voor zover voorgeschreven door de overgangsregeling, volgens het NVAObeoordelingskader voor bestaande opleidingen beoordeeld. Het referentiekader van de commissie zoals opgenomen in het visitatierapport Economie heeft in deze overgangsfase de rol vervuld van het door de NVAO gevraagde domeinspecifiek referentiekader. De commissie heeft het visitatierapport alsmede de door de opleiding verstrekte additionele informatie bestudeerd. Voor de onderwerpen inzet personeel, voorzieningen en te verwachten resultaten van het NVAO-accreditatiekader is in principe het oordeel overgenomen uit het bestaande visitatierapport. Daar waar de commissie toch afwijkt van haar oordeel uit het visitatierapport van de ongedeelde opleiding, wordt dit onderbouwd. De commissie heeft vergaderd op 19 november, 16 januari, 29 maart en 27 mei. Er hebben geen site visits plaatsgevonden; een concept van dit rapport is voorgelegd aan de opleiding/faculteit met het verzoek om eventuele feitelijke onjuistheden aan de commissie te melden. De commissie heeft nauwgezet ieder van de criteria beoordeeld. Binnen de commissie heeft een taakverdeling plaatsgevonden, waarbij elke opleiding werd beoordeeld door twee reviewers. Concept-beoordelingen zijn door de commissie als geheel besproken, de beoordelingen worden hierdoor intersubjectief gedragen door alle leden van de commissie. De commissie hanteert voor de beoordeling op onderwerpsniveau een tweepuntsschaal: voldoende of onvoldoende. Het gebruik van een tweepuntsschaal is tijdens de bijeenkomst van de voorzitters overeengekomen. De motivering hiervoor is dat de beoordeling in belangrijke mate een planbeoordeling is. Het is niet goed mogelijk op grond van plannen verantwoord tot een nadere differentiatie in de beoordeling te komen omdat er altijd een zekere onzekerheid over de uitvoering blijft bestaan. Ook voor de oordelen op het niveau van de facetten wordt gebruik gemaakt van deze tweepuntsschaal. In het beoordelingsschema wordt een plus (+) opgenomen wanneer voldoende wordt voldaan aan de criteria en een min (-) wanneer dit onvoldoende geschiedt. 19

20 Bij de afweging om tot een eindoordeel te komen maakt de commissie in sommige gevallen gebruik van de volgende vierpuntsschaal: 1 Onvoldoende: (komt overeen met de oordelen 1 tot en met 5 in de tienpuntsschaal) 2 Voldoende: (komt overeen met de oordelen 6 en 7 op de tienpuntsschaal) 3 Goed: (komt overeen met het oordeel 8 op de tienpuntsschaal) 4 Excellent: (komt overeen met de oordelen 9 en 10 op de tienpuntsschaal) het kwaliteitsniveau ligt beneden de basisstandaard het kwaliteitsniveau beantwoordt aan de basisstandaard of basisnorm voor een universitaire opleiding het niveau van dit kwaliteitsaspect voldoet aan de verwachtingen, het is resultaat van doordacht beleid met betrekking tot dit kwaliteitsaspect is een niveau gerealiseerd dat in alle opzichten (alle aandachtpunten) zeer goed is en de internationale vergelijking kan doorstaan. Het is een voorbeeld van 'best practice' Die gevallen zijn: a) Daar waar niet alleen plannen maar eveneens 'gerealiseerde kwaliteit' kan worden beoordeeld. b) Daar waar het nodig is om voor de beoordeling van de onderwerpen tot een afweging te komen op basis van van verschillende subonderdelen (facetten), kan de commissie gebruik maken van de vierpuntsschaal, ook in die gevallen waar het gaat om een planbeoordeling. c) Bij de conversie van beoordelingen op de tienpuntsschaal in het VSNUvisitatierapport naar de vierpuntsschaal. Na de vaststelling van de conceptrapporten door de commissie juni 2004 (per ), zijn deze voor hoor en wederhoor aan de opleidingen voorgelegd. Daar waar deze opmerkingen aanleiding gaven tot correcties zijn deze doorgevoerd. Begin juni heeft de interne kwaliteitstoetsing plaatsgevonden: intercollegiale beoordeling en bestuurlijke toetsing hebben daaropvolgend plaatsgevonden. De conceptrapporten zijn in augustus definitief vastgesteld door de commissie en aan de opleidingen verzonden. 20

21 Bijlage 4: Doelstellingen en eindtermen van de opleiding Kennis De afgestudeerde heeft, op een niveau dat vergelijkbaar is met dat van nationale of internationale collega s, begrip van en inzicht in: 1. de theoretische achtergrond zoals weergegeven in internationaal aanvaarde standaardliteratuur op het terrein van de kernonderdelen van International Economics en Financial Economics: Macro-economie, Micro-economie, Monetaire economie, Public Economics, en Internationale Economie; 2. de relevante empirische feiten, institutionele aspecten en beleidsaspecten met betrekking tot bovenstaande kernonderdelen; 3. basiskennis van en inzicht in de belangrijkste gebieden van de bedrijfseconomie: a. Accounting b. Marketing c. Organisatie en Management d. Ondernemingsfinanciering 4. wiskundige en statistische technieken voor zover nuttig voor een afgestudeerde International Economics and Finance; 5. moderne informatie- en communicatietechnieken voor zover nuttig voor een afgestudeerde International Economics and Finance; 6. de plaats van de economie in de maatschappij en in het menselijk handelen, de relevantie van ethische implicaties van markt- en andere sturingsmechanismen. Vaardigheden De afgestudeerde is in staat om, op een niveau dat vergelijkbaar is met dat van nationale of internationale collega s: 1. zelfstandig internationale literatuur op het gebied van International Economics and Finance te kunnen volgen; 2. economische theorie toe te passen op actuele problemen op de kernvakgebieden en daarmee problemen op die gebieden op te lossen; 3. wiskundige en statistische technieken toe te passen op de kerngebieden; 4. moderne informatie- en communicatietechnieken toe te passen; 5. de bevindingen van anderen op de kernvakgebieden kritisch te bezien; 6. mondeling en schriftelijk verslag uit te brengen over essentiële elementen op het gebied van International Economics and Finance; 7. een professioneel rapport te schrijven in de Engelse taal; 8. een professionele presentatie te verzorgen in de Engelse taal; 9. informatietechnologie (ICT) toe te passen bij de boven vermelde activiteiten. 10. problemen op het vakgebied te plaatsen in een adequaat theoretisch kader en op basis van dat kader, waar nodig na het verzamelen en bewerken van data, een correcte oplossing suggereren en die op een adequate wijze relativeren. 11. een vervolgstudie aan te gaan waarin een grote mate van zelfstandigheid wordt verwacht. Attitude De afgestudeerde: 1. heeft een kritische en academische attitude en staat open voor nieuwe inzichten en ontwikkelingen en corrigeert en verbreedt de eigen inzichten bij voortduring; 2. kan reflecteren op wat hij/zij heeft geleerd en op de mogelijkheden deze kennis toe te passen in praktijk situaties die betrekking hebben op het vakgebied; 21

22 3. is bereid en in staat voortdurend zijn of haar eigen inzichten te corrigeren en verbreden; 4. heeft een actieve, professionele en flexibele attitude ten opzichte van de eigen werkomgeving; 5. is in staat effectief en efficiënt zelfstandig te werken; 6. is bereid en in staat samen te werken in internationaal teamverband; 7. is in staat onder druk te werken in een dynamische, multiculturele omgeving; 8. is in staat anderen te stimuleren en te motiveren. De formuleringen zijn overgenomen uit de additioneel aangeleverde informatie. 22

23 Bijlage 5: Dublin-descriptoren kennis en inzicht toepassen kennis en inzicht oordeelsvorming communicatie leervaardigheden kwalificaties bachelor Heeft aantoonbare kennis en inzicht van een vakgebied, waarbij wordt voortgebouwd op het niveau bereikt in het voortgezet onderwijs en dit wordt overtroffen; functioneert doorgaans op een niveau waarop met ondersteuning van gespecialiseerde handboeken, enige aspecten voorkomen waarvoor kennis van de laatste ontwikkelingen in het vakgebied vereist is. Is in staat om zijn/haar kennis en inzicht op dusdanige wijze toe te passen, dat dit een professionele benadering van zijn/haar werk of beroep laat zien, en beschikt verder over competenties voor het opstellen en verdiepen van argumentaties en voor het oplossen van problemen op het vakgebied. Is in staat om relevante gegevens te verzamelen en interpreteren (meestal op het vakgebied) met het doel een oordeel te vormen dat mede gebaseerd is op het afwegen van relevante sociaalmaatschappelijke, wetenschappelijke of ethische aspecten. Is in staat om informatie, ideeën en oplossingen over te brengen op een publiek bestaande uit specialisten of niet-specialisten. Bezit de leervaardigheden die noodzakelijk zijn om een vervolgstudie die een hoog niveau van autonomie veronderstelt aan te gaan. kwalificaties master Heeft aantoonbare kennis en inzicht, gebaseerd op de kennis en het inzicht op het niveau van bachelor en die deze overtreffen en/of verdiepen, alsmede een basis of een kans bieden om een originele bijdrage te leveren aan het ontwikkelen en/of toepassen van ideeën, vaak in onderzoeksverband. Is in staat om kennis en inzicht en probleemoplossende vermogens toe te passen in nieuwe of onbekende omstandigheden binnen een bredere (of multidisciplinaire) context die gerelateerd is aan het vakgebied; is in staat om kennis te integreren en met complexe materie om te gaan. Is in staat om oordelen te formuleren op grond van onvolledige of beperkte informatie en daarbij rekening te houden met sociaalmaatschappelijke en ethische verantwoordelijkheden, die zijn verbonden aan het toepassen van de eigen kennis en oordelen. Is in staat om conclusies, alsmede de kennis, motieven en overwegingen die hieraan ten grondslag liggen, duidelijk en ondubbelzinnig over te brengen op een publiek van specialisten of niet-specialisten. Bezit de leervaardigheden die hem of haar in staat stellen een vervolgstudie aan te gaan met een grotendeels zelfgestuurd of autonoom karakter. 23

24 Bijlage 6: Programma van de opleiding Jaar 1 Vak ECTS Blok 1 Computer and Internet Skills 3 Macroeconomics 6 Management 1 6 Language Skills 0 Blok 2 Accounting 1 6 Introduction Quantitative Methods 3 Microeconomics 6 Language Skills 0 Blok 3 Financial Economics 6 Marketing: an introduction 6 Mathematics 1 3 Language Skills 0 Blok 4 Corporate Finance 1 6 International Economics 6 Statistics 1 3 Language Skills 0 Totaal 60 Jaar 2 Vak ECTS Semester 1 European Economics 6 Mathematics 2 6 Money, Banking and Financial Markets 6 Social Philosophy and Philosophy of 6 Science Statistics 2 6 French 1, German 1 or Spanish 1 0 Semester 2 Comparative Public Economics 6 Industrial Organisation and Technological 6 Change Finance and Growth 6 Institutions and Incentives 6 International Trade and Exchange Rates 6 French 2, German 2 or Spanish 2 0 Totaal 60 24

25 Jaar 3 Semester 1 Vak ECTS Electives (study abroad as exchange 30 student) Semester 2 European Financial and Monetary 6 Integration Two electives 12 Thesis 12 Totaal 60 Vak ECTS Electives Corporate Finance 2 6 International Risk Management 6 European Labour Economics 6 Competition Policy and Deregulation International Environmental Economics Philosophy of the Economy Please note that one course out of the third year electives (see semester two of the third year) should be chosen during the semester abroad. If this course is not Philosophy of the Economy, this course has to be chosen in the second semester of the third year. 25

26 Bijlage 7: Toetsbare streefdoelen Faculteit der Economische Wetenschappen Onderwijskwaliteit: De beste WO-opleiding zijn van Nederland in het domein Economie. Op hetzelfde niveau staan als de beste door de overheid gefinancierde universiteiten in Europa. Voldoen aan de eisen van internationale AACSB-accreditatie voor de relevante opleidingen Rendementen: Propedeuserendement: 50% van de studenten heeft het eerstejaarsprogramma van de opleiding succesvol afgesloten na één jaar, 70% na twee jaar. Post-propedeuserendement: 80% van de studenten die tot het tweede jaar wordt toegelaten, behaalt het bachelordiploma na ten hoogste vier jaar inschrijving. Kwantiteit van de instroom: Bachelorprogramma s samen: 1000 nieuwe eerstejaars studenten Per 1 september 2007 tenminste 50% buitenlandse studenten op de Engelstalige bachelor- en masteropleidingen. Kwaliteit van de instroom: Invoering bindend studieadvies. De ondergrens is ten minste 36 ECTS in het eerste jaar. Samenwerken met partnerinstellingen ten behoeve van studentuitwisseling: Samenwerken met de beste studenten binnen en buiten Europa. HRM Alle docenten geven onderwijs en zijn actief betrokken bij onderzoek. 100% van de docenten is gepromoveerd. Alle AIO s en nieuwe, onervaren docenten hebben een basiscursus didactiek gevolgd. Alle docenten in Engelstalige programma s beheersen de Engelse taal op voldoende niveau, zulks mede ter beoordeling van de studenten. Faciliteiten Een 1:10 ratio voor computers die voor studenten toegankelijk zijn. De formuleringen zijn overgenomen uit de additioneel aangeleverde informatie. 26