Additionele beoordeling Faculteit der Rechtsgeleerdheid Radboud Universiteit Nijmegen

Transcriptie

1 Additionele beoordeling Faculteit der Rechtsgeleerdheid Radboud Universiteit Nijmegen Dit rapport hoort bij het rapport Rechtsgeleerdheid (VSNU, juli 2004) van de ongedeelde opleiding Nederlands Recht, Internationaal & Europees Recht en Notarieel Recht juli 2005 QANU (Quality Assurance Netherlands Universities) Catharijnesingel 56 Postbus RA UTRECHT T F E info@qanu.nl I

2 Additionele beoordeling Faculteit der Rechtsgeleerdheid Radboud Universiteit Nijmegen

3 Inhoud Inleiding Hoofdstuk 1 Bacheloropleidingen 1.1 Doelstellingen 1.2 Programma 1.3 Inzet van het personeel 1.4 Voorzieningen 1.5 Interne kwaliteitszorg 1.6 Te verwachten resultaten Hoofdstuk 2 Masteropleidingen 2.1 Doelstellingen 2.2 Programma 2.3 Inzet van het personeel 2.4 Voorzieningen 2.5 Interne kwaliteitszorg 2.6 Te verwachten resultaten Hoofdstuk 3 Interne kwaliteitszorg Hoofdstuk 4 Totaal oordeel van de opleidingen Bijlagen 1. Curricula vitae leden visitatiecommissie 2. Werkwijze van de commissie 3. Doelstellingen en eindtermen van de opleidingen 4. Dublin-descriptoren 5. Programma van de opleidingen Additionele beoordeling Faculteit der Rechtsgeleerdheid Radboud Universiteit Nijmegen

4 0. Inleiding 0.1 Opleidingen Type Naam opleiding CROHO Varianten Ongedeelde opleiding CROHO Ba Internationaal & voltijd Internationaal & 6829 Europees Recht Europees Recht Ba Nederlands Recht voltijddeeltijd Nederlands Recht 5651 Ba Notarieel Recht voltijddeeltijd Notarieel Recht 6828 Ma Internationaal & voltijd Internationaal & 6829 Europees Recht Europees Recht Ma European Law* voltijd Internationaal & 6829 Europees Recht Ma Nederlands Recht voltijddeeltijd duaal Nederlands Recht 6451 Ma Notarieel Recht voltijddeeltijd Notarieel Recht 6828 * voorheen: International & European Law (Socrates) Het betrokken visitatierapport Rechtsgeleerdheid verscheen in juli Dit rapport is openbaar en beschikbaar op De opleidingen bouwen in voldoende mate voort op de ongedeelde opleidingen die in het visitatierapport zijn beoordeeld. De commissie heeft dit aan de hand van een analyse van de doelstellingen en programmaonderdelen van de ongedeelde en gedeelde opleidingen vastgesteld. 0.2 Commissie a) De commissie was als volgt samengesteld: mr. G.A.M. Stevens, president van het Gerechtshof in s-hertogenbosch. Voorzitter van de commissie. mr. W. Duitemeijer, president van de Rechtbank in Groningen. Vice-voorzitter van de commissie. prof. dr. J. Herbots, emeritus gewoon hoogleraar Contractenrecht en voormalig lid van de Hoge Raad voor de Justitie. drs. B.M.J. Hermans, hoofd Onderwijs Adviesbureau van de Vrije Universiteit Amsterdam. M.R. Lantink, studente Nederlands Recht aan de Erasmus Universiteit Rotterdam. Secretaris van de commissie was drs. R.V. van der Dussen, projectleider van QANU. Voor korte curricula vitae van de commissieleden; zie bijlage 1. De commissie oordeelt onafhankelijk. Om deze onafhankelijkheid te waarborgen hebben afzonderlijke leden van de commissie kritisch in ogenschouw genomen of er opleidingen waren waar belangenverstrengeling of schijn van belangenverstrengeling zou kunnen optreden. Deze overwegingen hebben ertoe geleid dat bij een aantal opleidingen bepaalde commissieleden niet konden deelnemen aan de beoordeling. 1. mr. W. Duitemeijer heeft niet deelgenomen aan de beoordeling van de Rijksuniversiteit Groningen. Additionele beoordeling Faculteit der Rechtsgeleerdheid Radboud Universiteit Nijmegen

5 2. drs. B.M.J. Hermans heeft niet deelgenomen aan de beoordeling van de Vrije Universiteit. 3. M.R. Lantink heeft niet deelgenomen aan de beoordeling van de Erasmus Universiteit Rotterdam. De commissieleden hebben de onafhankelijkheidsverklaring van QANU ondertekend. b) De commissie had tot taak om krachtens de tussen de NVAO i.o. en de VSNU overeengekomen Overgangsregeling bekostigd wetenschappelijk onderwijs en de daarop gebaseerde Richtlijnen vervroegde accreditatieaanvraag: i) een samenvattend totaal oordeel over de opleiding uit te spreken alsmede; ii) een oordeel over doelstellingen, programma en interne kwaliteitszorg en iii) gebaseerd op het reguliere visitatierapport, een oordeel over de inzet van personeel, over de voorzieningen en de te verwachten resultaten. c) De werkwijze van de commissie is verder toegelicht in bijlage 2. Additionele beoordeling Faculteit der Rechtsgeleerdheid Radboud Universiteit Nijmegen

6 Additionele beoordeling Faculteit der Rechtsgeleerdheid Radboud Universiteit Nijmegen

7 Hoofdstuk 1. Bacheloropleidingen In dit gedeelte worden de bacheloropleidingen van de Faculteit Rechtsgeleerdheid van de Radboud Universiteit Nijmegen beoordeeld. Dit zijn: - Nederlands Recht - Notarieel Recht - Internationaal & Europees Recht (IER) De in dit hoofdstuk beschreven bevindingen en conclusies van de commissie zijn van toepassing op de bovengenoemde aan elkaar verwante opleidingen. Relevante verschillen tussen de opleidingen zullen expliciet aan de orde worden gesteld. Voor Notarieel Recht en Nederlands Recht geldt dat de onderdelen van toepassing zijn voor zowel de voltijd- als deeltijdvariant, tenzij anders vermeld. 1.1 Doelstellingen van de bacheloropleidingen Domeinspecifieke eisen De eindkwalificaties van de opleiding sluiten aan bij de eisen die door (buitenlandse) vakgenoten en de beroepspraktijk gesteld worden aan een opleiding in het betreffende domein (vakgebied/discipline en/of beroepspraktijk). Eindkwalificaties afgestudeerden De opleidingen hebben voor iedere bachelor-(doorstroom)master combinatie een doelstelling geformuleerd. Voor iedere afzonderlijke bachelor is vervolgens een aantal eindkwalificaties vastgesteld (zie bijlage 3). De doelstellingen en de eindtermen van de opleidingen zijn duidelijk geformuleerd en vertonen onderlinge verwantschap. De commissie heeft tevens vastgesteld dat de doelstellingen verwantschap vertonen met de doelstellingen van de ongedeelde opleidingen, die door de visitatiecommissie van voldoende academisch niveau werden bevonden. De bacheloropleidingen zijn alle gericht op een brede vorming en bij de eindkwalificaties ligt een sterke nadruk op de kerngebieden van het recht. Er zou volgens de commissie meer nadruk gelegd kunnen worden op metajuridische aspecten. De combinatie bachelor en master IER beoogt in het algemeen zodanige kennis, vaardigheden en inzicht bij te brengen op het gebied van het Internationale en Europese recht, dat de afgestudeerde in staat is tot een zelfstandige beoefening van juridische functies en in aanmerking komt voor een eventuele vervolgopleiding tot wetenschappelijke onderzoeker. Hiertoe wordt in het bijzonder aandacht besteed aan de doorwerking van het Europees recht in de Nederlandse rechtsorde. De combinatie bachelor en master Nederlands Recht beoogt in het algemeen zodanige kennis, vaardigheden en inzicht bij te brengen op het gebied van het Nederlands recht, dat de afgestudeerde in staat is tot een zelfstandige beoefening van juridische functies en in aanmerking komt voor een eventuele vervolgopleiding tot wetenschappelijke onderzoeker. De combinatie bachelor en master Notarieel Recht beoogt zodanige kennis, vaardigheden en inzicht bij te brengen op het gebied van de voor het notariaat, en de daarmede nauw verwante beroepsgroepen, relevante onderdelen van het recht, dat de afgestudeerde in staat is tot een zelfstandige uitoefening van juridische functies, in het bijzonder in de notariële beroepspraktijk en in aanmerking komt voor een eventuele vervolgopleiding tot wetenschappelijk onderzoeker. De commissie is van oordeel dat de eindtermen meetbaarder en meer onderscheidend ten opzicht van andere faculteiten geformuleerd hadden kunnen Additionele beoordeling Faculteit der Rechtsgeleerdheid Radboud Universiteit Nijmegen

8 worden. De eindtermen zijn niet expliciet ingedeeld in termen van kennis, vaardigheden en attitude, maar beslaan wel voldoende deze gebieden. Benchmarking met (internationale) standaarden Een eenduidige internationaal referentiekader op het gebied van universitaire opleidingen Rechten ontbreekt. De bij deze additionele beoordeling betrokken faculteiten geven aan dat regelgeving die het voorwerp uitmaakt van opleidingen zoals Nederlands Recht, Notarieel Recht en Fiscaal Recht, veelal van louter nationale oorsprong en gelding is. Dit maakt een internationale vergelijking van de eindkwalificaties niet alleen lastig, maar ook weinig zinvol. De commissie erkent deze problematiek. Toch is de commissie van oordeel dat aan de hand van het aanleren van vaardigheden op het gebied van de rechtsvergelijking en van de internationale vaktaal (bijv. legal english), de opleiding in staat is de beoogde eindkwalificaties van haar afgestudeerden in een internationaal perspectief te plaatsen. De commissie heeft in dit opzicht kunnen vaststellen dat de faculteit in haar additionele informatie overtuigend heeft beargumenteerd dat de bachelors aansluiting hebben bij de relevante internationale context op haar vakgebied. Zo worden samenwerkingsvormen genoemd met buitenlandse universiteiten, zoals KU Leuven, Universiteit van Münster, University of North Carolina (Chapel Hill) en de University of Syndey. Tevens participeert de faculteit in het Erasmus- en Socrates-programma. Aansluiting op de eisen beroepspraktijk De bij deze additionele beoordeling betrokken juridische faculteiten beschouwen over het algemeen de bacheloropleiding niet als uitstroomopleiding. De opleidingen hebben dan ook nauwelijks tot geen informatie verstrekt over de aansluiting of voorbereiding van de eindtermen bij de eisen die worden gesteld vanuit de beroepspraktijk. Men ziet de bacheloropleiding als basis voor het behalen van de mastergraad, voorheen het doctoraal. De afstemming op de beroepspraktijk vindt vooral in en na de masteropleiding plaats. Toch is de commissie van mening dat de bacheloropleidingen, door de uitgebreide aandacht voor maatschappelijke problematiek met juridische implicaties en met het oefenen van schriftelijke en mondelinge presentaties, de student voorbereiden op de uitoefening van bepaalde juridische functies, die hij na voltooiing van de bachelor zou kunnen vervullen. De commissie beveelt de faculteit aan om de discussie over de vraag tot welke beroepen de bacheloropleidingen toegang zouden kunnen geven het liefst in interfacultair verband voort te zetten. Gezien het bovenstaande is de commissie van mening dat de eindkwalificaties die van een afgestudeerde worden verwacht, aansluiten bij de eisen die door de (buitenlandse) vakgenoten en de beroepspraktijk worden gesteld. De commissie is daarom van oordeel dat de opleiding voldoet aan de domeinspecifieke vereisten die aan de eindkwalificaties worden gesteld. Additionele beoordeling Faculteit der Rechtsgeleerdheid Radboud Universiteit Nijmegen

9 1.1.2 Niveau De eindkwalificaties van de opleiding sluiten aan bij algemene, internationaal geaccepteerde beschrijvingen van de kwalificaties van een bachelor of een master. De opleidingen hebben een expliciete koppeling gemaakt met de Dublin-descriptoren (zie bijlage 4), waarmee de eindkwalificaties bij algemene, internationaal geaccepteerde kwalificaties van de bachelor aansluiten, zoals blijkt uit de doelstellingen en eindtermen. Kennis en inzicht Het ambitieniveau van de bachelors beantwoordt aan de omschrijving. De eindtermen, in het bijzonder eindtermen a en b, voldoen dan ook aan deze descriptor. Toepassen kennis en inzicht De eindtermen, in het bijzonder eindterm c, zijn in voldoende mate gericht op de competenties voor het opstellen en verdiepen van argumentaties en voor het oplossen van problemen op het vakgebied. Oordeelsvorming De vereisten van deze descriptor zijn matig neergelegd in de geformuleerde eindtermen. De term oordeelsvorming wordt niet genoemd in de eindtermen. Communicatie De vereisten van deze descriptor zijn eveneens matig neergelegd in de geformuleerde eindtermen. Eindterm c accentueert in bepaalde mate de rol, maar er dient meer aandacht besteed te worden aan het overbrengen van informatie, ideeën en oplossingen aan een publiek met (niet)specialisten. Leervaardigheden De eindtermen omtrent kennis en vaardigheden van de bacheloropleidingen zijn in krappe mate gericht op de leervaardigheden die noodzakelijk zijn om een vervolgstudie aan te gaan die een hoog niveau van autonomie veronderstelt, te weten een masteropleiding. Eindterm a is voornamelijk gericht op deze descriptor. De commissie heeft geconstateerd dat de vereisten van de Dublin-descriptoren niet altijd geheel tot hun recht komen in de geformuleerde eindkwalificaties. Evenwel is de commissie, gezien het bovenstaande en de positieve bevindingen ten aanzien van de ongedeelde opleidingen, van oordeel dat de eindkwalificaties van de opleidingen IER, Nederlands Recht en Notarieel Recht over de gehele linie aansluiten bij algemene, internationaal geaccepteerde beschrijvingen van de kwalificaties van een bachelor. Additionele beoordeling Faculteit der Rechtsgeleerdheid Radboud Universiteit Nijmegen

10 1.1.3 Oriëntatie De eindkwalificaties van de opleiding sluiten aan bij de volgende beschrijvingen van een bachelor en een master in het WO: - de eindkwalificaties zijn ontleend aan eisen vanuit de wetenschappelijke discipline, de internationale wetenschapsbeoefening en voor daarvoor in aanmerking komende opleidingen de relevante praktijk in het toekomstige beroepenveld; - een WO-bachelor heeft de kwalificaties voor toegang tot tenminste één verdere WO-studie op masterniveau en eventueel voor het betreden van de arbeidsmarkt; - een WO-master heeft de kwalificaties om zelfstandig wetenschappelijk onderzoek te verrichten of multi- en interdisciplinaire vraagstukken op te lossen in een beroepspraktijk waarvoor een WOopleiding vereist is of dienstig is. Eindkwalificaties De eindkwalificaties brengen het wetenschappelijk karakter voldoende tot uitdrukking. Er zijn nauwelijks concessies gedaan ten opzichte van de ongedeelde opleiding die in het rapport van de ongedeelde opleiding als voldoende werd beoordeeld (p ). De commissie sluit met haar beoordeling aan bij het visitatierapport. Toegang tot masteropleiding en beroepenveld De bacheloropleidingen zijn niet ontwikkeld om een optimale aansluiting op de gekwalificeerde juridische beroepspraktijk te krijgen, maar om een optimale aansluiting op een (doorstroom)master te bewerkstelligen. Voor de bachelor Nederlands Recht is dat de master Nederlands Recht. De bachelor Notarieel Recht geeft directe toegang tot de master Notarieel Recht. De bachelor IER geeft directe toegang tot de master IER. Gezien het bovenstaande is de commissie van oordeel dat de eindkwalificaties van de opleidingen terecht een wetenschappelijke oriëntatie hebben Gewogen eindoordeel over doelstellingen Gelet op de hierboven per facet weergegeven informatie en argumenten, is de commissie van oordeel dat de doelstellingen voldoen aan de voor accreditatie geldende eisen. 1.2 Programma van de bacheloropleidingen De programma s van de opleidingen staan beschreven in bijlage Eisen wetenschappelijk onderwijs Het programma sluit aan bij de volgende criteria voor het programma van een WO-opleiding: - Kennisontwikkeling door studenten vindt plaats in interactie tussen het onderwijs en het wetenschappelijk onderzoek binnen relevante disciplines. - Het programma sluit aan bij ontwikkelingen in de relevante wetenschappelijke discipline(s) door aantoonbare verbanden met actuele wetenschappelijke theorieën. - Het programma waarborgt de ontwikkeling van vaardigheden op het gebied van wetenschappelijk onderzoek. - Bij daarvoor in aanmerking komende opleidingen heeft het programma aantoonbare verbanden met de actuele praktijk van de relevante beroepen. Interactie tussen onderwijs en onderzoek Interactie tussen onderwijs en onderzoek wordt gewaarborgd door de inzet van docenten voor wie het uitgangspunt geldt een combinatie van het verzorgen van onderwijs en het verrichten van onderzoek. In zoverre wordt tevens vastgehouden aan het promotievereiste van universitaire docenten. Docenten doen onderzoek bij één van de vijf onderzoekscentra van de faculteit. Additionele beoordeling Faculteit der Rechtsgeleerdheid Radboud Universiteit Nijmegen

11 Aantoonbaar verband met actuele theorieën Actuele (maatschappelijke) ontwikkelingen komen terug in de programma s door in het onderwijs ervaren wetenschappers in te zetten. De faculteit heeft tevens gekozen voor veel contacturen waardoor veel ruimte is om daadwerkelijk stil te staan bij lopend onderzoek van de docenten en bij recent verschenen onderzoeksresultaten in het algemeen. Voorts is in dit verband bij Nederlands Recht en Notarieel Recht een bijzondere rol weggelegd voor de metajuridische vakken. De commissie is van oordeel dat het aandeel Europees recht in het curriculum van Nederlands Recht, al dan niet geïntegreerd in andere programmaonderdelen, in aanmerking komt voor verruiming. Ontwikkeling onderzoeksvaardigheden De ontwikkeling van vaardigheden komt aan bod tijdens de aanwezige essayverplichtingen en in het eerste jaar van de opleidingen is sprake van een algemene oefening van communicatieve vaardigheden. In de laatste fase van Notarieel Recht ligt de nadruk op het mondeling afnemen van de tentamens, teneinde de mondelinge vaardigheden te oefenen. Bij IER wordt via de Rota Criminalis en de Rota Internationalis/Europeae bijzondere aandacht geschonken aan het verder ontwikkelen van schriftelijke en mondelinge taalvaardigheid. Bij Nederlands Recht is sprake van een opbouw van de vaardheidstraining via de Rota Criminalis, Rota Administrativa en Rota Carolina. Er is geen scriptie geprogrammeerd, maar dit wordt naar het oordeel van de commissie voldoende ondervangen door de essayverplichtingen. Bij Nederlands Recht en IER dienen vijf essays geschreven te worden. Bij Notarieel worden er vier geschreven. Deeltijdstudenten hoeven geen essays te schrijven, maar schrijven ter afronding van de opleiding een bachelorscriptie. De commissie is van oordeel dat de ontwikkeling van de onderzoeksvaardigheden hiermee niet volledig gecompenseerd wordt en adviseert om te overwegen de essayverplichtingen eveneens voor de deeltijders in te voeren. Verband met de praktijk Tijdens de oefenrechtbanken, waarin de juridische beroepspraktijk wordt nagebootst, is er een aantoonbaar verband met de actuele praktijk. Bij Notarieel Recht is tijdens het vak Rechtssociologie, waarin het feitelijk functioneren van het recht aan de orde komt, een aantoonbaar verband met de actuele praktijk. Bovendien worden bij de opleidingen regelmatig docenten ingezet die actief zijn in de beroepspraktijk. Gezien het bovenstaande is de commissie van oordeel dat de (voorgenomen) invulling van het programma van de opleidingen voldoet aan de wetenschappelijke vereisten van een WO-bachelor Relatie doelstellingen/programma Het programma is een adequate concretisering van de eindkwalificaties, qua niveau, oriëntatie en domeinspecifieke eisen. De eindkwalificaties zijn adequaat vertaald in leerdoelen van (onderdelen van) het programma. De inhoud van het programma biedt studenten de mogelijkheid om de geformuleerde eindkwalificaties te bereiken. Concretisering eindkwalificaties In de aangeleverde informatie wordt helder voor ieder programmaonderdeel aangegeven welke bijdrage het geacht wordt te leveren aan de realisatie van een specifiek aangegeven eindkwalificatie. De commissie heeft de voorgenomen programmaonderdelen gelegd naast de beoogde kennis, vaardigheden en attitude Additionele beoordeling Faculteit der Rechtsgeleerdheid Radboud Universiteit Nijmegen

12 zoals neergelegd in de geformuleerde eindkwalificaties, en heeft deze vergeleken. Op grond van deze vergelijking heeft de commissie een verband geconstateerd tussen de eindtermen ten aanzien van vaardigheden, kennis en attitude. In de programma s is een sterke nadruk zichtbaar op de kerngebieden van het recht. Vertaling eindkwalificaties Uit de studiegids en de aangeleverde informatie blijkt niet dat de eindkwalificaties adequaat vertaald zijn in leerdoelen van (onderdelen van) het programma. Mogelijkheden om eindkwalificaties te bereiken De commissie is van oordeel dat door middel van de gekozen werkvormen en bij een studie-inzet c.q. houding die van studenen in het wetenschappelijk onderwijs verwacht mag worden, de geformuleerde eindkwalificaties op adequate wijze te bereiken zijn. Een belangrijke bijdrage daaraan levert de individuele toetsing van de behaalde kwalificaties aan de hand van tentamens, papers, werkstukken en/of presentaties. Door de faculteit wordt op systematische wijze gemonitored of de studenten in voldoende mate de mogelijkheid hebben om de geformuleerde eindkwalificaties te halen. Dit is onderdeel van de follow up, als onderdeel van het systeem van kwaliteitszorg. De deeltijdprogramma s zijn opgezet als een zevenjarige opleiding. De commissie heeft vastgesteld dat de deeltijd- en voltijdprogramma s van Notarieel Recht en Nederlands Recht niet geheel dezelfde onderdelen bevatten. Deeltijdstudenten hebben door de vrijstelling van enkele onderdelen in mindere mate dan reguliere studenten de mogelijkheid om de eindkwalificaties ten aanzien van vaardigheden te bereiken. Dit behoeft de aandacht van de faculteit. Gezien het bovenstaande is de commissie van oordeel dat de relatie tussen de doelstellingen en het programma van beide opleidingen voldoet. De commissie geeft de faculteit wel in overweging de eindkwalificaties (duidelijker) te vertalen naar de leerdoelen van (onderdelen van) het programma Samenhang programma Studenten volgen een inhoudelijk samenhangend studieprogramma. Gedurende het eerste jaar lopen de bacheloropleidingen parallel. Dit jaar is gericht op het bijbrengen van kennis en inzicht in de juridische hoofdvakken. Het eerste jaar heeft een oriënterende en selecterende functie. In de daarropvolgende jaren hanteert de faculteit de filosofie van de lange lijnen: de hoofdvakken komen gedurende de gehele opleiding terug en worden steeds verder verdiept. Het programma is ook zo ingericht om het civiel effect te garanderen. Bij de bachelor IER is geen ruimte voor keuzevakken. Bij de bachelor Nederlands Recht is in jaar 2 en jaar 3 een keuzemogelijkheid van totaal 9 EC tussen een beperkt aantal vakken. Bij de bachelor Notarieel Recht is in jaar 2 een keuzemogelijkheid tussen een tweetal vakken. Bij alle opleidingen komen de keuzemogelijkheden in aanmerking voor verruiming. De commissie heeft aanpassing van de volgorde van de programmaonderdelen ten opzichte van de ongedeelde opleidingen vastgesteld. Dit heeft de inhoudelijke samenhang positief beïnvloed. Gezien het bovenstaande en het overzichtelijke karakter van het programma, is de commissie van oordeel dat studenten van de drie opleidingen een samenhangend programma volgen. Additionele beoordeling Faculteit der Rechtsgeleerdheid Radboud Universiteit Nijmegen

13 1.2.4 Studielast Het programma is studeerbaar doordat factoren, die betrekking hebben op dat programma en die de studievoortgang belemmeren zoveel mogelijk worden weggenomen. Er is een evenwichtige verdeling van het aantal EC over de jaren en semesters. Er heeft een herijking van de studiebelasting per vak plaatsgevonden, in verband met de gelijktijdige invoering van EC als internationale maat van de studielast. Daarbij is op onderdelen het beleid aangepast, waardoor de reële en de normatieve belasting meer met elkaar in overeenstemming zijn gebracht. Door de kleinschaligheid van de faculteit kan de feitelijke studiedruk en voortgang intensief gemonitored worden. Op de Nijmeegse faculteit is het, in het kader van de doorstroom, mogelijk om zonder dat de bacheloropleiding in het geheel is afgerond, aan een masteropleiding te beginnen. De examencommissie beslist hieromtrent. Gezien het bovenstaande is de commissie van oordeel dat de studielast evenwichtig is en reëel zal zijn door de beoogde feedback in de kwaliteitszorg (zie aldaar) Instroom Het programma sluit qua vorm en inhoud aan bij de kwalificaties van de instromende studenten. Ten aanzien van dit onderdeel wordt het oordeel van de visitatiecommissie overgenomen (aspect 4) Duur De opleiding voldoet aan formele eisen met betrekking tot de omvang van het curriculum: - WO-bachelor: in de regel 180 EC studiepunten. - WO-master: minimaal 60 EC studiepunten, afhankelijk van de opleiding. De bacheloropleidingen beslaan 180 studiepunten. De commissie oordeelt dat de opleidingen voldoen aan formele eisen met betrekking tot de omvang van het curriculum Afstemming vorm en inhoud Het didactisch concept is in lijn met de doelstellingen. De werkvormen sluiten aan bij het didactisch concept. Ten aanzien van dit onderdeel wordt het oordeel van de visitatiecommissie overgenomen (aspect 3) Beoordeling en toetsing Door de beoordelingen, toetsingen en examens wordt adequaat getoetst of de studenten de leerdoelen van (onderdelen van) het programma hebben gerealiseerd. Ten aanzien van dit onderdeel wordt het oordeel van de visitatiecommissie overgenomen (aspect 3) Gewogen eindoordeel over programma Gelet op de hierboven per facet weergegeven informatie en argumenten, is de commissie van oordeel dat de programma s van de bachelors voldoen aan de voor accreditatie geldende eisen. Additionele beoordeling Faculteit der Rechtsgeleerdheid Radboud Universiteit Nijmegen

14 1.3 Inzet van het personeel Eisen WO Het onderwijs wordt voor een belangrijk deel verzorgd door onderzoekers die een bijdrage leveren aan de ontwikkeling van het vakgebied. Ten aanzien van dit onderdeel wordt het oordeel van de visitatiecommissie overgenomen (aspect 8) Kwantiteit personeel Er wordt voldoende personeel ingezet om de opleiding met de gewenste kwaliteit te verzorgen. Ten aanzien van dit onderdeel wordt het oordeel van de visitatiecommissie overgenomen (aspect 8) Kwaliteit personeel Het personeel is gekwalificeerd voor de inhoudelijke, onderwijskundige en organisatorische realisatie van het programma. Ten aanzien van dit onderdeel wordt het oordeel van de visitatiecommissie overgenomen (aspect 8) Gewogen eindoordeel over inzet van het personeel Onder verwijzing naar het visitatierapport beoordeelt de commissie de inzet van het personeel in alle opzichten eisen wetenschappelijk onderwijs, kwantiteit personeel en kwaliteit personeel als voldoende. Er is geen aanvullende informatie die aanleiding geeft het oordeel te herzien. 1.4 Voorzieningen Materiële voorzieningen De huisvesting en materiële voorzieningen zijn toereikend om het programma te realiseren. Ten aanzien van dit onderdeel wordt het oordeel van de visitatiecommissie overgenomen (aspect 9) Studiebegeleiding De studiebegeleiding en de informatievoorziening aan studenten zijn adequaat met het oog op studievoortgang. De studiebegeleiding en de informatievoorziening aan studenten sluiten aan bij de behoefte van studenten. Ten aanzien van dit onderdeel wordt het oordeel van de visitatiecommissie overgenomen (aspect 5) Gewogen eindoordeel voorzieningen Onder verwijzing naar het visitatierapport beoordeelt de commissie de voorzieningen in alle opzichten materiële voorzieningen en studiebegeleiding als voldoende. Er is geen aanvullende informatie die aanleiding geeft het oordeel te herzien. Additionele beoordeling Faculteit der Rechtsgeleerdheid Radboud Universiteit Nijmegen

15 1.5 Interne kwaliteitszorg Voor de beoordeling van dit onderwerp wordt verwezen naar hoofdstuk 3 van dit rapport. 1.6 Te verwachten resultaten Gerealiseerd niveau De gerealiseerde eindkwalificaties zijn in overeenstemming met de nagestreefde eindkwalificaties qua niveau, oriëntatie en domeinspecifieke eisen. Ten aanzien van dit onderdeel wordt het oordeel van de visitatiecommissie overgenomen (aspect 7) Onderwijsrendement Voor het onderwijsrendement zijn streefcijfers geformuleerd in vergelijking met relevante andere opleidingen. Het onderwijsrendement voldoet aan deze streefcijfers. Ten aanzien van dit onderdeel wordt het oordeel van de visitatiecommissie overgenomen (aspect 6) Gewogen eindoordeel te verwachten resultaten Ten aanzien van de resultaten verwacht de commissie een voldoende resultaat. Additionele beoordeling Faculteit der Rechtsgeleerdheid Radboud Universiteit Nijmegen

16 Hoofdstuk 2. Masteropleidingen In dit gedeelte worden de masteropleidingen van de Faculteit Rechtsgeleerdheid van de Radboud Universiteit Nijmegen beoordeeld. Dit zijn de opleidingen: - Internationaal & Europees Recht (IER) - European Law (voorheen International & European Law (Socrates)) - Nederlands Recht - Notarieel Recht De in dit hoofdstuk beschreven bevindingen en conclusies van de commissie zijn van toepassing op de bovengenoemde aan elkaar verwante opleidingen. Relevante verschillen tussen de opleidingen zullen expliciet aan de orde worden gesteld. Voor Notarieel Recht geldt dat de onderdelen van toepassing zijn voor zowel de voltijd- als deeltijdvariant, tenzij anders vermeld. Voor Nederlands Recht geldt dat de onderdelen van toepassing zijn voor zowel de voltijdvariant, duale variant en deeltijdvariant, tenzij anders vermeld. 2.1 Doelstellingen van de masteropleidingen Domeinspecifieke eisen De eindkwalificaties van de opleiding sluiten aan bij de eisen die door (buitenlandse) vakgenoten en de beroepspraktijk gesteld worden aan een opleiding in het betreffende domein (vakgebied/discipline en/of beroepspraktijk). Eindkwalificaties afgestudeerden De opleidingen hebben voor iedere bachelor-(doorstroom)master combinatie een doelstelling geformuleerd. Voor iedere afzonderlijke masteropleiding is vervolgens een aantal eindkwalificaties vastgesteld (zie bijlage 3). De doelstellingen en de eindtermen van de opleidingen zijn over het algemeen duidelijk en helder geformuleerd en vertonen onderlinge verwantschap. De commissie heeft tevens vastgesteld dat de doelstellingen verwantschap vertonen met de doelstellingen van de ongedeelde opleidingen, die door de visitatiecommissie van voldoende academisch niveau werden bevonden. De master IER beoogt voortbouwend op de bacheloropleiding IER in het algemeen zodanige kennis, vaardigheden en inzicht bij te brengen op het gebied van het Internationale en Europese recht, dat de afgestudeerde in staat is tot een zelfstandige beroepsuitoefening als jurist en in aanmerking komt voor een eventuele vervolgopleiding tot wetenschappelijke onderzoeker. De opleiding European Law beoogt de afgestudeerde in staat te stellen zelfstandig wetenschappelijk onderzoek te doen op het vakgebied van het Europees recht en hem in staat te stellen professioneel te fungeren als deskundige op diverse deelgebieden van het Europees recht bij de overheid of in het bedrijfsleven. De commissie merkt op dat de eindtermen voor een dergelijke studie mager zijn geformuleerd. De opleiding Nederlands Recht beoogt voortbouwend op de bacheloropleiding Nederlands Recht zodanige kennis, vaardigheden en inzicht bij te brengen op het gebied van het Nederlands Recht, dat de afgestudeerde in staat is tot een zelfstandige beoefening van juridische functies en in aanmerking komt voor een eventuele vervolgopleiding tot wetenschappelijk onderzoeker. De opleiding Notarieel Recht beoogt voortbouwend op de bacheloropleiding Notarieel Recht zodanige kennis, vaardigheden en inzicht bij te brengen op het gebied van het Notarieel Recht, dat de afgestudeerde in staat is tot een zelfstandige Additionele beoordeling Faculteit der Rechtsgeleerdheid Radboud Universiteit Nijmegen

17 rechtsbeoefening in de notariële sector en in aanmerking komt voor een eventuele vervolgopleiding tot wetenschappelijk onderzoeker. De commissie merkt op dat de eindtermen in belangrijke mate georiënteerd zijn op kennis en inzicht. Vaardigheden en attitude spelen een meer ondergeschikte rol. De commissie is van oordeel dat de eindtermen meetbaarder en meer onderscheidend ten opzichte van andere faculteiten geformuleerd hadden kunnen worden. De eindtermen zijn niet expliciet ingedeeld in termen van kennis, vaardigheden en attitude, maar beslaan wel voldoende deze gebieden. Benchmarking met (internationale) standaarden Een eenduidig internationaal referentiekader op het gebied van universitaire opleidingen Rechten ontbreekt. Tevens geven de bij deze additionele beoordeling betrokken faculteiten aan dat regelgeving die het voorwerp uitmaakt van opleidingen zoals Nederlands Recht, Notarieel Recht en Fiscaal Recht, veelal van louter nationale oorsprong en gelding is. Dit maakt een internationale vergelijking van de eindkwalificaties niet alleen lastig, maar ook weinig zinvol. De commissie erkent deze problematiek. Toch is de commissie van oordeel dat aan de hand van het aanleren van vaardigheden op het gebied van de rechtsvergelijking en van de internationale vaktaal (bijv. legal english), de opleiding in staat is de beoogde eindkwalificaties van haar afgestudeerden in een internationaal perspectief te plaatsen. De commissie heeft in dit opzicht kunnen vaststellen dat de faculteit in haar additionele informatie overtuigend heeft beargumenteerd dat de masters aansluiting hebben bij de relevante internationale context op haar vakgebied. Zo worden er samenwerkingsvormen genoemd met buitenlandse universiteiten, zoals KU Leuven, Universiteit van Münster, University of North Carolina at Chapel Hill en de University of Sydney. Tevens participeert de faculteit in het Erasmus- en Socrates-programma waardoor er met 48 universiteiten in 16 landen samenwerkingsovereenkomsten zijn. De opleiding European Law is opgezet voor studenten met een juridische bachelordiploma van deze buitenlandse universiteiten op zak. Aansluiting op de eisen beroepspraktijk De eindkwalificaties van de masteropleidingen, in samenhang bezien met de bacheloropleiding, sluiten aan bij de eisen van het civiel effect, zoals geformuleerd door het disciplineorgaan Rechtsgeleerdheid (DRG). Voor Notarieel Recht geldt dat de master, in combinatie met de bachelor, aansluit bij het Besluit beroepsvereisten kandidaat-notaris. Gezien het bovenstaande is de commissie van mening dat de eindkwalificaties die van een afgestudeerde worden verwacht aansluiten bij de eisen die door de (buitenlandse) vakgenoten en de beroepspraktijk worden gesteld. De commissie is daarom van oordeel dat de opleiding voldoet aan de domeinspecifieke vereisten die aan de eindkwalificaties worden gesteld. Additionele beoordeling Faculteit der Rechtsgeleerdheid Radboud Universiteit Nijmegen

18 2.1.2 Niveau De eindkwalificaties van de opleiding sluiten aan bij algemene, internationaal geaccepteerde beschrijvingen van de kwalificaties van een bachelor of een master. De instelling heeft een expliciete koppeling gemaakt met de Dublin-desciptoren (zie bijlage 4), waarmee de eindkwalificaties bij algemene, internationaal geaccepteerde kwalificaties van de master aansluiten, zoals blijkt uit de doelstellingen en eindtermen. Kennis en inzicht Het ambitieniveau van de masteropleidingen beantwoordt aan de omschrijving. Kennis en inzicht worden geschraagd op het fundament van de bacheloropleidingen en bieden een basis om een originele bijdrage te leveren aan onderzoek. De eindtermen, met name de eerste twee beschreven eindtermen, voldoen dan ook aan deze descriptor. Toepassen kennis en inzicht De eindtermen, in het bijzonder a en b, zijn in voldoende mate gericht op het toepassen van opgedane kennis en inzicht op complexe vraagstukken, het formuleren van een probleemstelling en het uitvoeren van onderzoek. Oordeelsvorming De vereisten van deze descriptor zijn matig neergelegd in de geformuleerde eindtermen. De term oordeelsvorming wordt niet genoemd in de eindtermen. Communicatie Ten aanzien van communicatie kan genoemd worden dat de opleiding matig gericht is op het helder en bondig formuleren van een juridisch wetenschappelijk onderzoek of betoog en op het actief deelnemen aan een wetenschappelijk debat op het gebied van het desbetreffende rechtsgebied. Leervaardigheden In de eindtermen is niet volledig gegarandeerd dat de afgestudeerde een vervolgopleiding kan volgen met een grotendeels zelfgestuurd of autonoom karakter. De commissie heeft geconstateerd dat de vereisten van de Dublin-descriptoren niet altijd geheel tot hun recht komen in de geformuleerde eindkwalificaties. Evenwel is de commissie, gezien het bovenstaande en de positieve bevindingen ten aanzien van de ongedeelde opleidingen, van oordeel dat de eindkwalificaties van de opleidingen IER, European Law, Nederlands Recht en Notarieel Recht over de gehele linie aansluiten bij algemene, internationaal geaccepteerde beschrijvingen van de kwalificaties van een master. Additionele beoordeling Faculteit der Rechtsgeleerdheid Radboud Universiteit Nijmegen

19 2.1.3 Oriëntatie De eindkwalificaties van de opleiding sluiten aan bij de volgende beschrijvingen van een bachelor en een master in het WO: - de eindkwalificaties zijn ontleend aan eisen vanuit de wetenschappelijke discipline, de internationale wetenschapsbeoefening en voor daarvoor in aanmerking komende opleidingen de relevante praktijk in het toekomstige beroepenveld; - een WO-bachelor heeft de kwalificaties voor toegang tot tenminste één verdere WO-studie op masterniveau en eventueel voor het betreden van de arbeidsmarkt; - een WO-master heeft de kwalificaties om zelfstandig wetenschappelijk onderzoek te verrichten of multi- en interdisciplinaire vraagstukken op te lossen in een beroepspraktijk waarvoor een WOopleiding vereist is of dienstig is. Eindkwalificaties Zoals eerder is vastgesteld zijn de eindkwalificaties van de opleidingen verwant met de ongedeelde opleiding die in het visitatierapport als voldoende werd beoordeeld (p ). De commissie sluit met haar beoordeling aan bij het visitatierapport. De eindkwalificaties brengen het wetenschappelijk karakter voldoende tot uitdrukking, mede door het accent te leggen op de kritische reflectie. Er wordt voldoende aandacht besteed aan een brede, academische vorming en verwerving van academische onderzoekvaardigheden en technieken, waardoor de eindkwalificaties het wetenschappelijk karakter voldoende tot uitdrukking brengen. Onderzoekskwalificatie De afgestudeerden hebben, volgens de doelstelling, de kwalificaties om zelfstandig wetenschappelijk onderzoek te verrichten danwel in professioneel te functioneren in zakelijke of ambtelijke omgeving. De opleidingen bieden hiermee een basis voor rechtwetenschappelijk of met het recht verbonden wetenschappelijk onderzoek. Gezien het bovenstaande is de commissie van oordeel dat de eindkwalificaties van de opleidingen terecht een wetenschappelijke oriëntatie hebben Gewogen eindoordeel over doelstellingen Gelet op de hierboven per facet weergegeven informatie en argumenten, is de commissie van oordeel dat de doelstellingen voldoen aan de voor accreditatie geldende eisen. 2.2 Programma van de masteropleidingen De programma s van de opleidingen staan beschreven in bijlage Eisen wetenschappelijk onderwijs Het programma sluit aan bij de volgende criteria voor het programma van een WO-opleiding: - Kennisontwikkeling door studenten vindt plaats in interactie tussen het onderwijs en het wetenschappelijk onderzoek binnen relevante disciplines. - Het programma sluit aan bij ontwikkelingen in de relevante wetenschappelijke discipline(s) door aantoonbare verbanden met actuele wetenschappelijke theorieën. - Het programma waarborgt de ontwikkeling van vaardigheden op het gebied van wetenschappelijk onderzoek. - Bij daarvoor in aanmerking komende opleidingen heeft het programma aantoonbare verbanden met de actuele praktijk van de relevante beroepen. Interactie tussen onderwijs en onderzoek Interactie tussen onderwijs en onderzoek wordt gegarandeerd door de inzet van docenten voor wie het uitgangspunt geldt een combinatie van het verzorgen van onderwijs en het verrichten van onderzoek. In zoverre wordt tevens vastgehouden aan het promotievereiste van universitaire docenten. Docenten doen onderzoek bij een van de vijf onderzoekscentra van de faculteit. Additionele beoordeling Faculteit der Rechtsgeleerdheid Radboud Universiteit Nijmegen

20 Aantoonbaar verband met actuele theorieën Actuele (maatschappelijke) ontwikkelingen komen terug in het programma door in het onderwijs ervaren wetenschappers in te zetten. De faculteit heeft tevens gekozen voor veel contacturen waardoor er veel ruimte is om daadwerkelijk stil te staan bij lopend onderzoek van de docenten en bij recent verschenen onderzoeksresultaten in het algemeen. Ontwikkeling onderzoeksvaardigheden In verschillende programmaonderdelen wordt aandacht besteed aan het verzorgen van papers, verslagen en/of referaten. Een deel van de opleiding staat in het teken van het schrijven van een scriptie of een wetenschappelijk artikel. De studielast hiervan verschilt per master. Bij Notarieel Recht is dit 9 EC, bij IER 17 EC, bij Nederlands Recht en European Law 18 EC. De commissie is van mening dat bij de master Notarieel Recht de scriptie, in samenhang met het ontbreken van een bachelorscriptie en in vergelijking met de andere opleidingen, een bescheiden accent krijgt. Bij de duale variant Nederlands Recht is in plaats van de scriptie het schrijven van een wetenschappelijk artikel geprogrammeerd. De student dient hierbij een standpunt in te nemen en dit over te brengen door middel van een juridisch betoog, waarin oordeelsvorming en argumentatie een belangrijke rol speelt. De commissie is van oordeel dat met dit programmaonderdeel enerzijds rekening wordt gehouden met de doelstellingen van een duale opleiding en anderzijds de ontwikkeling van de onderzoeksvaardigheden gewaarborgd zijn. Verband met de praktijk Docenten vervullen veelal een maatschappelijke nevenfunctie, waardoor een verband met de praktijk wordt gegarandeerd. Tevens worden voor diverse vakken gastdocenten uit de praktijk uitgenodigd. Ook wordt een concrete probleemstelling vanuit de praktijk vertaald in een scriptieonderwerp. In de duale variant van Nederlands Recht dient een stage gelopen te worden, waarvan een gedeelte verplicht in het buitenland. Aansluitend wordt door de studenten een stageverslag van pagina s geschreven. Gezien het bovenstaande is de commissie van oordeel dat de (voorgenomen) invulling van het programma van de opleidingen voldoet aan de wetenschappelijke vereisten van een WO-master Relatie doelstellingen/programma Het programma is een adequate concretisering van de eindkwalificaties, qua niveau, oriëntatie en domeinspecifieke eisen. De eindkwalificaties zijn adequaat vertaald in leerdoelen van (onderdelen van) het programma. De inhoud van het programma biedt studenten de mogelijkheid om de geformuleerde eindkwalificaties te bereiken. Concretisering eindkwalificaties In de aangeleverde informatie wordt helder voor ieder programmaonderdeel aangegeven welke bijdrage het geacht wordt te leveren aan de realisatie van een specifiek aangegeven eindkwalificatie. De commissie heeft de voorgenomen programmaonderdelen gelegd naast de beoogde kennis, vaardigheden en attitude zoals neergelegd in de geformuleerde eindkwalificaties, en heeft deze vergeleken. Op grond van deze vergelijking heeft de commissie een verband geconstateerd tussen de eindtermen ten aanzien van vaardigheden, kennis en attitude. In de programma s ligt, in vergelijking met de ongedeelde opleidingen, een sterkere nadruk op de ontwikkeling van academische vaardigheden. Additionele beoordeling Faculteit der Rechtsgeleerdheid Radboud Universiteit Nijmegen

21 Binnen het programma van de duale variant van de opleiding Nederlands Recht is in vergelijking met het programma van de niet-duale variant meer aandacht voor privaatrecht en de toepassing en werking van de internationale rechtspraktijk. Vertaling eindkwalificaties Uit de studiegids en de aangeleverde informatie blijkt niet dat de eindkwalificaties adequaat vertaald zijn in leerdoelen van (onderdelen van) het programma. Mogelijkheden om eindkwalificaties te bereiken De commissie is van oordeel dat door middel van de gekozen werkvormen en bij een studie-inzet c.q. houding die van student in het wetenschappelijk onderwijs verwacht mag worden, de geformuleerde eindkwalificaties op adequate wijze te bereiken zijn. Een belangrijke bijdrage daaraan levert de individuele toetsing van de behaalde kwalificaties aan de hand van tentamens, papers, werkstukken en/of presentaties. Door de faculteit wordt op systematische wijze gemonitored of de studenten in voldoende mate de mogelijkheid hebben om de geformuleerde eindkwalificaties te halen. Dit is onderdeel van de follow up, als onderdeel van het systeem van kwaliteitszorg. De deeltijdprogramma s van Nederlands Recht en Notarieel Recht zijn opgezet als een tweejarige opleiding. De commissie heeft vastgesteld dat deze varianten van Notarieel Recht en Nederlands Recht dezelfde onderdelen bevatten. De duale variant van Nederlands Recht is een 16 maanden durend programma. De duale variant bevat niet geheel dezelfde onderdelen, maar vertoont verwantschap met het curriculum van Nederlands Recht. Deeltijdstudenten en duale studenten hebben hierdoor de mogelijkheid om de eindkwalificaties ten aanzien van vaardigheden te bereiken. Gezien het bovenstaande is de commissie van oordeel dat de relatie tussen de doelstellingen en het programma van beide opleidingen voldoet. De commissie geeft de faculteit wel in overweging de eindkwalificaties (duidelijker) te vertalen naar de leerdoelen van (onderdelen van) het programma Samenhang programma Studenten volgen een inhoudelijk samenhangend studieprogramma. In de masteropleidingen vindt verdieping plaats wat betreft het inzicht in de rechtsgeleerdheid als geheel, maar ook om zelfstandig in staat te zijn tot verdieping in de andere vakken en rechtsgebieden waarvoor in de bachelorfase de basis is gelegd, in het bijzonder het betreffende rechtsgebied uit de afstudeerrichting. Er bestaat binnen het programma van de master IER een aantal keuzemogelijkheden van 36 EC: het hoofdvak, enkele keuzevakken, en de keuze uit de metajuridische vakken. In de OER 2002 is door middel van voorgeschreven alternatieven de keuzevrijheid beperkt. Nadere bestudering van deze alternatieven leert dat deze alle binnen een internationale en Europese context vallen. Daarmee is de buitengrens van de samenhang bepaald. Er bestaat binnen het programma van de masteropleiding European Law een aantal keuzemogelijkheden van totaal 14 EC naast de in beide studievarianten voorgeschreven vier verplichte vakken. In de studievariant voor Socratesstudenten is de samenhang van de verplichte vakken gedefinieerd omdat het gaat om Europeesrechtelijke specialisaties. Diezelfde samenhang blijkt ook uit de vakken waaruit een keuze dient te worden gemaakt waarbij het gaat om Europeesrechtelijke vakken als European Private Law en European Employment Law, alsmede om Additionele beoordeling Faculteit der Rechtsgeleerdheid Radboud Universiteit Nijmegen

22 internationaal publiekrechtelijke vakken als Public International Law Advanced. In de studievariant voor de andere studenten is de samenhang gedefinieerd omdat het gaat om Europeesrechtelijke en voor het internationale ondernemingsrecht relevante specialisaties. Diezelfde samenhang blijkt ook uit de vakken waaruit een keuze dient te worden gemaakt, waarbij het naast typisch Europeesrechtelijke vakken ook gaat om internationaal ondernemingsrechtelijke vakken als International Tax Law en International and Comparative Copyright Law. Met de invoering van de bachelor-masterstructuur zijn in de masteropleiding Nederlands Recht vijf afstudeerrichtingen en een vrij pakket ingevoerd. De afstudeerrichtingen zijn: Burgerlijk Recht, Ondernemingsrecht, Staats- & Bestuursrecht, Handels- & Economisch Recht en Strafrecht. Was voordien de keuzevrijheid nagenoeg onbeperkt, nu moet de student een keuze maken uit de vijf afstudeerrichtingen met een keuzeruimte van 28 EC of een vrij pakket. De inhoud van dit laatste pakket behoeft de goedkeuring van de examencommissie. Met deze wijziging ten opzichte van de ongedeelde opleiding is de samenhang van het masterprogramma sterk toegenomen en voor het vrije pakket gegarandeerd door de verplichte goedkeuring door de examencommissie, die met name waakt over de samenhang. De duale variant van Nederlands Recht kent het programma Business Law, waarin geen keuzeruimte is geprogrammeerd. De studenten van deze variant volgen een samenhangend programma. Het feit dat het programma van de masteropleiding Notarieel Recht aansluit bij de in het Besluit beroepsvereisten kandidaat-notaris (Koninklijk Besluit van 31 mei 1999, stb. 1999, 228) genoemde vakken, maakt dat er binnen het programma geen ruimte bestaat voor keuzemogelijkheden. Daarmee is de buitengrens van de samenhang bepaald. De programmatische realisering van de filosofie van de lange lijnen garandeert de samenhang tussen de bacheloropleiding en de masteropleiding. Docenten stimuleren de onderlinge afstemming naar inhoud en naar volgorde van de onderdelen van de studiestof in de onderwijsprogramma s in de hun toevertrouwde vakken (OER artikel 13 lid 2). Daarmee wordt de interne samenhang bevorderd. Gezien het bovenstaande en het overzichtelijk karakter van de curricula is de commissie van oordeel dat studenten van de opleidingen een samenhangend programma volgen Studielast Het programma is studeerbaar doordat factoren, die betrekking hebben op dat programma en die de studievoortgang belemmeren zoveel mogelijk worden weggenomen. Er is een evenwichtige verdeling van het aantal EC over het jaar en semesters. De masterfase kan in de geprogrammeerde tijd voltooid worden. Er heeft een herijking van de studiebelasting per vak plaatsgevonden, in verband met de gelijktijdige invoering van EC als internationale maat van de studielast. Daarbij is op onderdelen het beleid aangepast, waardoor de reële en de normatieve belasting meer met elkaar in overeenstemming zijn gebracht. De feitelijke studiedruk en studievoortgang kunnen intensief worden gemonitored door de kleinschaligheid van de faculteit. De deeltijdprogramma s zijn opgezet als een tweejarige opleiding. Gezien het bovenstaande is de commissie van oordeel dat de studielast evenwichtig is en reëel zal zijn door de beoogde feedback in de kwaliteitszorg (zie aldaar). Additionele beoordeling Faculteit der Rechtsgeleerdheid Radboud Universiteit Nijmegen