Elementaire Bedrijfsadministratie 3

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Elementaire Bedrijfsadministratie 3"

Transcriptie

1 THEORIEBOEK NIVEAU 3&4 Elementaire Bedrijfsadministratie 3 f i n a n c i e l e b e r o e p e n GERARD VAN HEESWIJK STEF STIENSTRA THEO SUPPERS PIETER MIJNSTER

2

3 Elementaire bedrijfsadministratie 3 Gerard van Heeswijk Stef Stienstra Theo Suppers Pieter Mijnster

4 Colofon Auteurs Gerard van Heeswijk Stef Stienstra Theo Suppers Redactie Pieter Mijnster Vormgeving Studio Fraaj, Rotterdam Omslag Studio Fraaj, Rotterdam Opmaak Imago Mediabuilders, Amersfoort Tekeningen Tiekstramedia, Groningen Over ThiemeMeulenhoff ThiemeMeulenhoff ontwikkelt zich van educatieve uitgeverij tot een learning design company. We brengen content, leerontwerp en technologie samen. Met onze groeiende expertise, ervaring en leeroplossingen zijn we een partner voor scholen bij het vernieuwen en verbeteren van onderwijs. Zo kunnen we samen beter recht doen aan de verschillen tussen lerenden en scholen en ervoor zorgen dat leren steeds persoonlijker, effectiever en efficiënter wordt. Samen leren vernieuwen. ISBN Vierde druk, tweede oplage, 2016 ThiemeMeulenhoff, Amersfoort, 2015 Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen, of enig andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Voor zover het maken van kopieën uit deze uitgave is toegestaan op grond van artikel 16B Auteurswet 1912 j het Besluit van 23 augustus 1985, Stbl. 471 en artikel 17 Auteurswet 1912, dient men de daarvoor wettelijk verschuldigde vergoedingen te voldoen aan Stichting Publicatie- en Reproductierechten Organisatie (PRO), Postbus 3060, 2130 KB Hoofddorp ( Voor het overnemen van gedeelte(n) uit deze uitgave in bloemlezingen, readers en andere compilatiewerken (artikel 16 Auteurswet) dient men zich tot de uitgever te wenden. Voor meer informatie over het gebruik van muziek, film en het maken van kopieën in het onderwijs zie De uitgever heeft ernaar gestreefd de auteursrechten te regelen volgens de wettelijke bepalingen. Degenen die desondanks menen zekere rechten te kunnen doen gelden, kunnen zich alsnog tot de uitgever wenden. Deze uitgave is volledig CO2-neutraal geproduceerd. Het voor deze uitgave gebruikte papier is voorzien van het FSC -keurmerk. Dit betekent dat de bosbouw op een verantwoorde wijze heeft plaatsgevonden.

5 Voorwoord Het middelbaar beroepsonderwijs verandert voortdurend onder invloed van maatschappelijke ontwikkelingen en in het bijzonder door de eisen die de beroepspraktijk aan de opleidingen stelt. Met het verschijnen van het nieuwe kwalificatiedossier 2015 introduceert ThiemeMeulenhoff de volledig herziene methode BV in Balans. De herziene methode sluit, binnen de kaders van dit kwalificatiedossier, aan op de toetsmatrijzen van de SPL. Drie belangrijke kenmerken van BV in Balans zijn: Dé methode voor ondersteunend leren of u nu klassikaal met de studenten aan de slag wilt of de studenten meer zelfstandig wilt laten werken. Sterk didactisch concept. De methode houdt rekening met de verschillende leerstijlen van studenten en verschillende onderwijsstijlen van docenten. Grote verscheidenheid aan leermiddelen. De theorieboeken en de werkboeken bieden een groot scala aan materiaal voor de studenten om mee te oefenen. De hoofdstukken van het theorieboek kennen de volgende structuur. Een inleiding met een schema dat een overzicht geeft van de inhoud van het hoofdstuk. De inleiding bevat ook steeds een uitdaging voor de student. Doel van deze uitdaging is de student zich bewust te laten worden dat er een gemis aan kennis en vaardigheden is en dat met de inhoud van dit hoofdstuk dit gemis wordt opgevuld. De leerstof van het hoofdstuk is verdeeld in paragrafen. De heldere voorbeelden helpen bij het verwerken van de stof. Een begrippenlijst. Een checklist aan het eind van het hoofdstuk waarmee de student kan nagaan of hij de inhoud van het hoofdstuk heeft begrepen en kan toepassen. De checklist eindigt met de uitdaging van de inleiding, waarvoor de student nu over de benodigde kennis en vaardigheden beschikt om deze aan te gaan! Om de leesbaarheid te vergemakkelijken is de tekst voorzien van margewoorden.

6 De serie BV in Balans is met de grootste zorg ontwikkeld. Wij hopen dat u met plezier werkt met BV in Balans. Meer informatie over BV in Balans vindt u op onze methodesite: Wanneer u vragen of suggesties heeft, dan kunt u contact met ons opnemen. De auteurs en uitgever

7 Inhoudsopgave 1 Omzetbelasting buitenland 9 Inleiding Nederland en de rest van de wereld Het aangifteformulier omzetbelasting en de handel met het buitenland Het systeem van belasting op de toegevoegde waarde en de handel met het buitenland De verwerking van uit het buitenland ontvangen inkoopfacturen bij import De verwerking van verzonden verkoopfacturen naar het buitenland bij uitvoer 21 Begrippenlijst 24 Checklist 25 2 Vaste verrekenprijs 27 Inleiding De vaste verrekenprijs In- en verkopen met vaste verrekenprijzen Creditnota s en vaste verrekenprijzen Het wijzigen van de vaste verrekenprijs Waardering van de voorraden gedurende het jaar 40 Begrippenlijst 43 Checklist 44 3 Inkoop en ontvangst van goederen 47 Inleiding Goederenontvangst altijd na ontvangst inkoopfactuur Goederenontvangst altijd voor ontvangst inkoopfactuur Geen vaste volgorde tussen goederenontvangst en ontvangst inkoopfactuur Retourinkopen 77 Begrippenlijst 82 Checklist 83 4 Verkoop en afgifte goederen 85 Inleiding Voorfacturering Nafacturering 95

8 4.3 Retourverkopen 102 Begrippenlijst 107 Checklist Lezen van ingevoerde boekingen en boekingsverslagen 109 Inleiding Controle is altijd belangrijk Gekoppelde rekeningen in dagboeken Btw-codes Boekingen in het inkoopboek lezen Boekingen in het verkoopboek lezen Boekingen in het bankboek lezen Boekingen in het kasboek lezen Boekingen in het memoriaal lezen Boekingsverslagen lezen 143 Begrippenlijst 157 Checklist Project- en kwantiteitenadministratie 161 Inleiding Kilometerregistratie Verhuurregistratie Urenregistratie Voorraadadministratie Projectadministratie algemeen Het project in de financiële administratie 190 Begrippenlijst 194 Checklist Verliezen op debiteuren 197 Inleiding Verliezen op debiteuren boeken Dubieuze debiteuren 203 Begrippenlijst 206 Checklist Correctieboekingen en voorafgaande journaalposten 209 Inleiding Correctieboekingen Voorafgaande journaalposten 218

9 Begrippenlijst 224 Checklist Permanence 227 Inleiding Kosten en uitgaven, opbrengsten en ontvangsten Toepassen van de permanence Nog te betalen bedragen Vooruitbetaalde bedragen Vooruitontvangen bedragen Nog te ontvangen bedragen Transitorische posten 254 Begrippenlijst 258 Checklist Afschrijvingen op duurzame productiemiddelen 261 Inleiding Aanschaf van duurzame productiemiddelen Afschrijvingen op duurzame productiemiddelen Afschrijven over delen van een jaar Permanence op afschrijvingen Buitengebruikstelling van duurzame productiemiddelen 282 Begrippenlijst 288 Checklist 290 Engelse vaktermen 293 Register 299

10

11 1 Omzetbelasting buitenland

12 ELEMENTAIRE BEDRIJFSADMINISTRATIE 3 Inleiding Je weet inmiddels welke informatie er op een binnenlandse factuur moet staan. Op zo n factuur staat onder andere de berekende btw of omzetbelasting. Voor binnenlandse transacties geldt het hoge tarief of het lage btw-tarief. Het kan ook zijn dat er sprake is van vrijstelling van btw. Voor een transactie met een onderneming in het buitenland gelden andere regels. In het schema kun je aflezen dat daar het nultarief geldt. Je maakt onderscheid tussen import en export met landen buiten de EU, naast intracommunautaire verwerving en intracommunautaire levering binnen de EU. Je leert in dit hoofdstuk journaalposten maken bij transacties met ondernemingen in het buitenland. Het is bij deze boekingen erg belangrijk dat je de grootboekrekeningen die je gebruikt, koppelt aan de vragen 3a, 3b, 4a en 4b die je op het aangifteformulier omzetbelasting terugvindt. Dit maakt het aangifte doen van de omzetbelasting een stuk eenvoudiger. De uitdaging Wil je de in- en verkoopfacturen journaliseren die we gisteren van onze leveranciers uit het buitenland ontvingen en aan onze afnemers in het buitenland verstuurden? Let goed op dat je de juiste grootboekrekeningen voor de btw gebruikt, in verband met de aangifte omzetbelasting. Een mooie opdracht, maar het wordt lastig als je de kennis niet hebt en de vaardigheden niet beheerst om deze klus te klaren. Na dit hoofdstuk zal dat je zeker lukken! 10

13 HOOFDSTUK 1 Omzetbelasting buitenland Btw Belasting over de toegevoegde waarde Transacties met buitenland Transacties binnenland Nultarief Hoge tarief, lage tarief of vrijstelling 4b Inkoop vanuit landen binnen de EU Intracommunautaire verwerving 4a vanuit landen buiten de EU Import 3b Verkoop naar landen binnen de EU Intracommunautaire levering 3a naar landen buiten de EU Export Nummers van de vragen op aangifteformulier omzetbelasting 1Neem de theorie goed door en volg de voorbeelden. Besef goed dat het boeken op bepaalde grootboekrekeningen een belangrijk verband heeft met de vragen op het aangifteformulier omzetbelasting! 11

14 ELEMENTAIRE BEDRIJFSADMINISTRATIE Nederland en de rest van de wereld import intracommunautaire verwerving export intracommunautaire levering Je weet al hoe je in de financiële administratie rekening houdt met de omzetbelasting bij binnenlandse transacties. In dit hoofdstuk besteden we aandacht aan de financieeladministratieve verwerking van de omzetbelasting bij transacties met het buitenland. Het gaat dan om import (buiten de EU) en intracommunautaire verwerving (binnen de EU) en export (buiten de EU) en intracommunautaire levering (binnen de EU) van goederen en diensten. Je spreekt van uitvoer als je producten of diensten levert (verkoopt) aan het buitenland en van invoer als je producten of diensten verwerft (inkoopt) in het buitenland. invoer uitvoer Inzicht in de administratieve verwerking van de omzetbelasting bij transacties met het buitenland is in een open economie zoals de Nederlandse erg belangrijk. Om dat te begrijpen hoef je alleen maar te kijken naar de omvang van de Nederlandse invoer en uitvoer. Nederland is maar een klein land. Veel van wat wij aan goederen en diensten nodig hebben, moeten we invoeren. Samen produceerden wij in 2014 voor circa 650 miljard. Dat noem je het bruto nationaal product van Nederland. Onze uitvoer van goederen bedroeg in 2014 ongeveer 430 miljard. Onze invoer van goederen bedroeg in dat jaar meer dan 350 miljard. 12

15 HOOFDSTUK 1 Omzetbelasting buitenland Houd daarbij wel in de gaten, dat veel ingevoerde goederen hier worden bewerkt en in de bewerkte vorm weer kunnen worden uitgevoerd. Ongeveer 65% van onze uitvoer gaat naar de EU-landen en van onze invoer komt ongeveer 60% uit de EU-landen. Zowel voor de invoer als de uitvoer is de EU dus onze grootste handelspartner. 1.2 Het aangifteformulier omzetbelasting en de handel met het buitenland Hierna zie je het aangifteformulier omzetbelasting zoals ondernemingen dat moeten invullen. Op het aangifteformulier omzetbelasting is een aantal vragen speciaal gericht op: leveringen aan het buitenland, de uitvoer. Die vragen vind je bij deel 3 Prestaties aan het buitenland. Daarbij maakt de Belastingdienst onderscheid tussen uitvoer naar landen binnen de EU (vraag 3b) en naar landen buiten de EU (vraag 3a); leveringen door het buitenland, de invoer. Die vragen vind je bij deel 4 Prestaties uit het buitenland aan u verricht. Ook hierbij maakt de Belastingdienst onderscheid tussen invoer uit landen binnen de EU (vraag 4b) en uit landen buiten de EU (vraag 4a). Samengevat hebben de volgende vragen op het aangifteformulier omzetbelasting betrekking op handel met het buitenland. vraag 3a. leveringen naar landen buiten de EU (export); vraag 3b. leveringen naar/diensten in landen binnen de EU (intracommunautaire levering); vraag 4a. leveringen/diensten uit landen buiten de EU (import); vraag 4b. leveringen/diensten uit landen binnen de EU (intracommunautaire verwerving). 13

16 ELEMENTAIRE BEDRIJFSADMINISTRATIE 3 Gegevens omzet en omzetbelasting Als u over dit tijdvak geen omzet of omzetbelasting hoeft aan te geven, vul dan een 0 in bij Te betalen onder vraag 5g. 1 Prestaties binnenland Let op! Rond alle bedragen af op hele euro s Bedrag waarover omzetbelasting wordt berekend Omzetbelasting 1a Leveringen/diensten belast met 21% 1b Leveringen/diensten belast met 6% 1c Leveringen/diensten belast met overige tarieven behalve 0% 1d Privégebruik 1e Leveringen/diensten belast met 0% of niet bij u belast 2 Verleggingsregelingen binnenland 2a Leveringen/diensten waarbij de heffing van omzetbelasting naar u is verlegd. Let op! Voorbelasting invullen bij vraag 5b 3 Prestaties naar/in het buitenland 3a Leveringen naar landen buiten de EU (uitvoer) 3b Leveringen naar/diensten in landen binnen de EU 3c Installatie/afstandsverkopen binnen de EU 4 Prestaties uit het buitenland aan u verricht 4a Leveringen/diensten uit landen buiten de EU 4b Leveringen/diensten uit landen binnen de EU + 5 Voorbelasting, kleineondernemersregeling, schatting en eindtotaal 5a Verschuldigde omzetbelasting: tel de omzetbelasting van de rubrieken 1a t/m 4b op 5b Voorbelasting 5c Subtotaal: bereken 5a min 5b 5d Vermindering volgens de kleineondernemersregeling 5e Schatting vorige aangifte(n). Alleen als de Belastingdienst u toestemming heeft gegeven 5f Schatting deze aangifte. Alleen als de Belastingdienst u toestemming heeft gegeven - +/- 5g Totaal te betalen terug te vragen Onderteken nu het formulier op de voorzijde Aangifteformulier omzetbelasting De inhoud van dit hoofdstuk gaat over de vragen 3a t/m 4b van het aangifteformulier omzetbelasting. Je gaat de financieel administratieve verwerking van de omzetbelasting bij grensoverschrijdende transacties leren. Eerst komt de administratieve verwerking bij invoer ter sprake, daarna komt de uitvoer aan bod. 14

17 HOOFDSTUK 1 Omzetbelasting buitenland In het vervolg van dit hoofdstuk laten we de grensoverschrijdende levering van diensten buiten beschouwing, omdat de verwerking lastig kan zijn door onder andere de verleggingsregeling (zie vraag 2 op het biljet). 1.3 Het systeem van belasting op de toegevoegde waarde en de handel met het buitenland In de EU-landen wordt de omzetbelasting geheven volgens het systeem van belasting op de toegevoegde waarde (btw). De btw verhoogt de prijs voor de consument als eindgebruiker, die uiteindelijk deze belasting op goederen en diensten betaalt. Dit heffingssysteem heeft gevolgen voor transacties met het buitenland. Hieronder geven we een korte samenvatting van die gevolgen. 1. Leveringen van goederen en diensten binnen de EU Hierbij moet je onderscheid maken tussen: a. leveringen aan particulieren (consumenten). Een Nederlandse onderneming die aan een particulier in het buitenland levert, brengt de btw in rekening op basis van de tarieven die gelden in het land van de klant. De consument betaalt ook nu als eindgebruiker de omzetbelasting. b. leveringen aan andere ondernemingen. Bij grensoverschrijdende leveringen tussen ondernemingen binnen de EU geldt het zogenaamde nultarief. Leveringen tussen ondernemingen binnen de EU heten intracommunautaire leveringen. Belangrijke randvoorwaarde is wel dat beide ondernemingen beschikken over een btw-identificatienummer. Het nultarief geldt, omdat de buitenlandse ondernemer uiteindelijk aan de consument de btw in rekening brengt op basis van de tarieven die in dat land gelden. Ook nu betaalt de consument als eindgebruiker uiteindelijk de btw. 15

18 ELEMENTAIRE BEDRIJFSADMINISTRATIE 3 2. Leveringen van goederen en diensten buiten de EU. Hierbij moet je onderscheid maken tussen: a. export naar landen buiten de EU. Aangezien het nu een levering aan een klant buiten de EU betreft, heeft de Nederlandse onderneming niet te maken met het heffingssysteem van de btw in de EU. Bij deze leveringen geldt steeds het nultarief. b. import vanuit landen buiten de EU. Er komen nu goederen of diensten de EU in. De regel hierbij is dat er btw wordt geheven op deze goederen of diensten in het land waar ze de EU binnenkomen. 1.4 De verwerking van uit het buitenland ontvangen inkoopfacturen bij import Invoer uit EU-landen Voor de omzetbelasting spreek je eigenlijk niet van import uit een EUland, maar over de intracommunautaire verwerving van goederen of diensten. Het moet dan wel gaan om leveringen tussen ondernemingen. Voor leveringen binnen de EU geldt bij de omzetbelasting, evenals voor alle leveringen vanuit andere landen, het nultarief. Dat betekent dat een onderneming in een EU-land aan een onderneming in Nederland geen btw in rekening zal brengen op een factuur. Om in Nederland goederen tegen het nultarief geleverd te krijgen, moet wel aan twee voorwaarden zijn voldaan. 1. De Nederlandse onderneming moet btw-plichtig zijn. De leverancier uit het andere land moet op de hoogte zijn van het btw-nummer van de Nederlandse onderneming. De leverancier uit een ander EU-land vermeldt zijn btw-nummer en het btwnummer van de Nederlandse onderneming op zijn factuur. 2. De goederen moeten het andere EU-land verlaten. Dit kun je aantonen met bijvoorbeeld een orderbevestiging, de factuur of de vrachtbrief. 16

19 HOOFDSTUK 1 Omzetbelasting buitenland De levering van de goederen vindt plaats tegen het nultarief. Als echter de goederen in Nederland worden verhandeld, dan worden ze wel belast met de btw. Als Nederlandse btw-plichtige onderneming moet je dus btw afdragen aan de Belastingdienst, terwijl deze btw niet op de buitenlandse inkoopfactuur in rekening is gebracht. Uiteraard mag de Nederlandse onderneming deze btw op inkopen wel weer terugvorderen. In het volgende voorbeeld leer je hoe dit in zijn werk gaat. 1 Voorbeeld 1 Gegeven Handelsonderneming Vrijman ontvangt van haar Duitse leverancier een inkoopfactuur met de volgende inhoud. 12/2/2016 IF 274 Aan u geleverde goederen Gevraagd Geef de journaalpost van deze inkoopfactuur. De goederen worden in Nederland verhandeld en worden hier belast met 21% btw. Uitwerking Er is sprake van levering van goederen door een leverancier uit een ander EU-land aan een Nederlandse leverancier. De levering valt onder het nultarief, vandaar dat er ook geen btw in rekening wordt gebracht. Aangezien de goederen in Nederland worden verhandeld, is Vrijman btw verschuldigd over de inkoopprijs van deze goederen. Daarvoor crediteer je de rekening 166 Te betalen btw levering en diensten binnen de EU. Dit bedrag zal Vrijman moeten opnemen op zijn aangifteformulier onder vraag 4b Leveringen uit landen binnen de EU. Je hebt hier met een inkoop te maken, dus kan Vrijman de btw terugvorderen. Daarvoor debiteer je de rekening 161 Te vorderen btw. Dit bedrag zal Vrijman op het aangifteformulier opnemen onder vraag 5b Voorbelasting. 17

20 ELEMENTAIRE BEDRIJFSADMINISTRATIE 3 De journaalpost ziet er nu als volgt uit. 700 Voorraad goederen Te vorderen btw Aan 140 Crediteuren Aan 166 Te betalen btw leveringen en diensten binnen de EU Controleer het bedrag aan btw dat in de journaalpost is opgenomen. In de journaalpost is het handig een koppeling te maken tussen de gegevens die je aan het eind van een kwartaal of maand op het aangifteformulier omzetbelasting moet invullen bij vraag 4b (zie aangiftebiljet). Vandaar dat we de naam van de rekening daarop laten aansluiten: 166 Te betalen btw levering en diensten binnen de EU. Niet in alle EU-landen wordt de euro al als munteenheid gebruikt. Een Nederlandse onderneming die goederen koopt bij bijvoorbeeld een Poolse onderneming, kan een inkoopfactuur ontvangen met bedragen in zloty s. Om de factuur in de financiële administratie op te nemen is het verplicht dat de omrekening in euro s plaatsvindt tegen de actuele wisselkoers op de factuurdatum. 1 Voorbeeld 2 Gegeven Handelsonderneming Vrijman ontvangt van haar Poolse leverancier een inkoopfactuur met de volgende inhoud. 15/2 IF 285 Aan u geleverde goederen PLN PLN = Zloty Gevraagd Geef de journaalpost van deze inkoopfactuur. 18

21 HOOFDSTUK 1 Omzetbelasting buitenland De actuele koers van de Zloty is op 15 februari 2016: Land Munt ISO Aankoop Midden Verkoop Polen Zloty PLN De goederen worden in Nederland verhandeld en worden hier belast met 21% btw. Uitwerking Vrijman moet zloty s kopen, dus bedraagt de waarde van de gekochte goederen omgerekend in euro s PLN / PLN 4,2639 x 1= ,25. De journaalpost ziet er nu als volgt uit. 700 Voorraad goederen , Te vorderen btw 5.910,08 Aan 140 Crediteuren ,25 Aan 166 Te betalen btw leveringen en diensten binnen de EU 5.910,08 1Controleer ook nu weer of de btw juist is berekend! Import uit landen buiten de EU Als een onderneming goederen importeert uit landen buiten de EU wordt de invoer belast met btw in het EU-land waar de goederen de EU binnenkomen. Zoals gebruikelijk kan de af te dragen btw als voorbelasting worden teruggevorderd (zie vraag 5b op het aangiftebiljet). De levering van de goederen door de buitenlandse leverancier aan een Nederlandse onderneming valt weer onder het nultarief. 19

22 ELEMENTAIRE BEDRIJFSADMINISTRATIE 3 1 Voorbeeld 3 Gegeven Handelsonderneming Vrijman ontvangt van haar leverancier uit de VS een inkoopfactuur met de volgende inhoud. 18/2 IF 302 Aan u geleverde goederen US $ Gevraagd Geef de journaalpost van deze inkoopfactuur. De actuele koers van de US $ is op 18 februari 2016: Land Munt ISO Aankoop Midden Verkoop Ver. Staten Dollar USD De goederen worden in Nederland verhandeld en worden hier belast met 21% btw. Uitwerking De waarde van de goederen omgerekend in euro s bedraagt: US $ / US $ 1,17370 x 1 = ,12 De journaalpost ziet er nu als volgt uit. 700 Voorraad goederen , Te vorderen btw 3.220,58 Aan 140 Crediteuren ,12 Aan 167 Te betalen btw leveringen en diensten buiten de EU 3.220,58 De rekening 167 Te betalen BTW leveringen en diensten buiten de EU is gekoppeld aan vraag 4a op het aangiftebiljet. 1 20

23 HOOFDSTUK 1 Omzetbelasting buitenland 1.5 De verwerking van verzonden verkoopfacturen naar het buitenland bij uitvoer De Belastingdienst maakt bij verkopen wederom onderscheid tussen: levering van goederen binnen de EU (aangiftebiljet vraag 3b); levering van goederen buiten de EU (aangiftebiljet vraag 3a). De term die de Belastingdienst hanteert bij levering van goederen binnen de EU is een intracommunautaire levering Uitvoer van goederen binnen de EU Leveringen door Nederlandse ondernemingen aan landen binnen de EU vallen voor de omzetbelasting alleen onder het nultarief als de Nederlandse en de buitenlandse ondernemer over een btwidentificatienummer beschikken. Beide partijen moeten dus btwplichtig zijn. Beide nummers moeten ook op de factuur staan. Bij leveringen aan particulieren in het buitenland breng je de btw in rekening die geldt in het land van de klant. We beperken ons in deze paragraaf tot verkopen binnen de EU tussen ondernemingen. Aangezien voor de btw het nultarief wordt gehanteerd bij dit soort leveringen, is het niet nodig op de verkoopfactuur rekening te houden met btw. 1 Voorbeeld 4 Gegeven Handelsonderneming Vrijman verstuurt aan Graf AG in Düsseldorf/ Duitsland een verkoopfactuur met de volgende inhoud. 13/3/16 VF 279 Aan u geleverde goederen (inkoopwaarde verkopen ) 1 21

24 ELEMENTAIRE BEDRIJFSADMINISTRATIE 3 Gevraagd Geef de journaalpost van deze verkoopfactuur. Uitwerking Het is handig de omzet te koppelen aan vraag 3b op het aangiftebiljet. Daarom gebruik je een aparte omzetrekening voor leveringen binnen de EU. Je kunt op die manier de benodigde informatie uit de financiële administratie halen bij het invullen van het aangifteformulier. Je gebruikt hiervoor de grootboekrekening 842 Omzet aan EU-landen. Voor omzet binnen Nederland zou je rekening 840 Omzet Nederland hoog tarief (vraag 1a aangiftebiljet) kunnen gebruiken. De journaalpost ziet er nu als volgt uit. 130 Debiteuren Aan 842 Omzet aan EU-landen Inkoopwaarde verkopen Aan 700 Voorraad goederen Uitvoer van goederen naar landen buiten de EU Bij leveringen door Nederlandse ondernemingen aan landen buiten de EU maakt het niet uit of er aan een onderneming of aan een particuliere afnemer wordt verkocht. In beide gevallen geldt voor de btw het nultarief. 1 Voorbeeld 5 Gegeven Handelsonderneming Vrijman verstuurt aan Bushman Houston/ Verenigde Staten een verkoopfactuur met de volgende inhoud. 16/3/16 VF 299 Aan u geleverde goederen (inkoopwaarde verkopen ) 1 22

25 HOOFDSTUK 1 Omzetbelasting buitenland Gevraagd Geef de journaalpost van deze verkoopfactuur. Uitwerking De omzet koppel je aan vraag 3a op het aangiftebiljet. Je gebruikt daarom een aparte omzetrekening voor leveringen binnen de EU. Hierdoor kun je de benodigde informatie uit de financiële administratie halen bij het invullen van het aangifteformulier. Je gebruikt hiervoor de grootboekrekening 843 Omzet aan landen buiten de EU. De journaalpost ziet er nu als volgt uit. 130 Debiteuren Aan 843 Omzet aan landen buiten de EU Inkoopwaarde verkopen Aan 700 Voorraad goederen

26 ELEMENTAIRE BEDRIJFSADMINISTRATIE 3 Begrippenlijst Export of uitvoer Import of invoer Intracommunautaire levering Intracommunautaire verwerving Verkoop van goederen en diensten door Nederland aan andere landen. NB: In het kader van de btw wordt onder export vaak verstaan: alleen naar landen buiten de EU. Dit ter onderscheiding van intracommunautaire leveringen. Aankoop van goederen en diensten door Nederland uit andere landen. NB: In het kader van de btw wordt onder import vaak verstaan: alleen uit landen buiten de EU. Dit ter onderscheiding van intracommunautaire verwervingen. Export van goederen of diensten vanuit Nederland naar een ondernemer in een ander EU-land. Import van goederen of diensten vanuit een ander EU-land naar een Nederlandse onderneming, waarbij de leverancier een onderneming is. 1 24

27 HOOFDSTUK 1 Omzetbelasting buitenland Checklist Je kent de begrippen uit de begrippenlijst. Je begrijpt dat de btw een systeem is waarmee omzetbelasting kan worden geheven; dat het gebruik van grootboekrekeningen gekoppeld is aan de vragen van het aangifteformulier omzetbelasting; waarom de invoer en uitvoer van goederen en diensten tussen ondernemingen onder het nultarief vallen; dat de rekening Te betalen btw leveringen en diensten binnen de EU wordt gecrediteerd bij aankoop van goederen en diensten bij een onderneming in een EU-land; dat de rekening Te betalen btw leveringen en diensten buiten de EU wordt gecrediteerd bij aankoop van goederen en diensten bij een onderneming in een land buiten de EU; dat de rekening Te vorderen btw wordt gedebiteerd bij aankoop van goederen bij ondernemers in zowel het binnenland, een EU-land of een niet EU-land; dat je bij levering van goederen naar EU-landen gebruikmaakt van de rekening Omzet aan EU-landen; dat je bij levering van goederen naar landen buiten de EU gebruikmaakt van de rekening Omzet aan landen buiten de EU. Je kunt boekingen verrichten, rekening houdend met de omzetbelasting bij aankoop van goederen in zowel het binnen- als buitenland; boekingen verrichten, rekening houdend met de omzetbelasting bij verkoop van goederen in zowel het binnen- als buitenland; de aangifte omzetbelasting boeken aan de hand van een gegeven aangiftebiljet. 1 25

28 BV in Balans De ondersteunende methode voor praktijkleren Deze uitgave Elementaire Bedrijfsadministratie 3 maakt deel uit van de serie BV in Balans. In deze serie zijn leermiddelen ontwikkeld op basis van het kwalificatiedossier voor de Financieel administratieve beroepen zoals dat geldt vanaf augustus Elementaire Bedrijfsadministratie 3 behandelt uitbreidingen van de boekingen rond het inkoop- en verkoopproces. Omzetbelasting buitenland, vaste verrekenprijs en nietgelijktijdige ontvangst en verzending van goederen en facturen komen aan bod. Daarnaast komen elementaire boekingen voor de toepassing van de permanence, kwantiteiten- en projectadministratie, correctieboekingen en afschrijvingen aan de orde. Ondersteunend leren De methode BV in Balans biedt de gelegenheid om zelfstandig of klassikaal aan de slag te gaan met het aanleren van ondersteunende kennis nodig voor het uitvoeren van kerntaken binnen het financiële werkveld. Didactisch doordacht De methode BV in Balans houdt nadrukkelijk rekening met leerstijlen van studenten en onderwijsstijlen van docenten. De student wordt uitgenodigd om op een eigen manier de leerstof en opdrachten te verwerken, waarbij één doel voorop staat: voorbereiden op een beroep in het financiële werkveld. Diversiteit aan leermiddelen De herziene serie BV in Balans bestaat uit theorieboeken en (leer)werkboeken, die binnen de kaders van het kwalificatiedossier, aansluiten op de toetsmatrijzen van SPL. De theorieboeken geven een heldere uitleg van de vakinhouden, verduidelijkt met voorbeelden. De werkboeken starten met oriënterende vragen en kennisvragen. Met routineopdrachten, praktijktaken en een integrale casus krijgt de student de kans om de vaardigheden, nodig voor het uitvoeren van kerntaken, eigen te maken. BV in Balans is geschreven voor de kwalificaties: - Financieel administratief medewerker (Profiel 1: B1-K1 t/m K3 = basisdeel) - Bedrijfsadministrateur (Profiel 2: basisdeel, aangevuld met P2-K1) - Junior assistent-accountant (Profiel 3: basisdeel, aangevuld met P3-K1)

Klokboek A Werkboek. Groep 4-5

Klokboek A Werkboek. Groep 4-5 Klokboek A Werkboek Groep 4-5 Klokboek A WERKBOEK COLOFON Auteurs redactie Stenvert Conceptontwerp omslag: Metamorfose ontwerpers BNO, Deventer Ontwerp omslag: Eduardo Media Illustraties Egbert Koopmans

Nadere informatie

Elementaire Bedrijfsadministratie 2

Elementaire Bedrijfsadministratie 2 THEORIEBOEK NIVEAU 3&4 Elementaire Bedrijfsadministratie 2 f i n a n c i e l e b e r o e p e n GERARD VAN HEESWIJK PIETER MIJNSTER Elementaire bedrijfsadministratie Deel 2 Gerard van Heeswijk Pieter Mijnster

Nadere informatie

Kennis Bedrijfsadministratie 2

Kennis Bedrijfsadministratie 2 THEORIEBOEK NIVEAU 4 Kennis Bedrijfsadministratie 2 f i n a n c i e l e b e r o e p e n GERARD VAN HEESWIJK STEF STIENSTRA PIETER MIJNSTER Kennis Bedrijfsadministratie 2 Gerard van Heeswijk Stef Stienstra

Nadere informatie

Elementaire Bedrijfsadministratie 2

Elementaire Bedrijfsadministratie 2 WERKBOEK NIVEAU 3&4 Elementaire Bedrijfsadministratie 2 f i n a n c i e l e b e r o e p e n GERARD VAN HEESWIJK PIETER MIJNSTER Elementaire bedrijfsadministratie Deel 2 Gerard van Heeswijk Pieter Mijnster

Nadere informatie

Zelfstandig werken. Ajodakt. Dit antwoordenboekje hoort bij het gelijknamige werkboek van de serie

Zelfstandig werken. Ajodakt. Dit antwoordenboekje hoort bij het gelijknamige werkboek van de serie Zelfstandig werken Ajodakt Dit antwoordenboekje hoort bij het gelijknamige werkboek van de serie 9 789074 080705 Informatieverwerking Groep 7 Antwoorden Auteur P. Nagtegaal ajodakt COLOFON Illustraties

Nadere informatie

Werkwoordspelling 2 Toelichting en Antwoorden

Werkwoordspelling 2 Toelichting en Antwoorden Werkwoordspelling 2 Toelichting en Antwoorden COLOFON Auteurs Frank Pollet Illustraties Liza-Beth Valkema Basisvormgeving LS Ontwerpers bno, Groningen Omslag illustratie Metamorfose ontwerpen BNO, Deventer

Nadere informatie

Stenvert. Taalmeesters 6. Zelfstandig werken Taal Groep 8 Antwoorden. Zelfstandig werken Stenvert Taal Taalmeesters 6 Antwoorden Groep 8

Stenvert. Taalmeesters 6. Zelfstandig werken Taal Groep 8 Antwoorden. Zelfstandig werken Stenvert Taal Taalmeesters 6 Antwoorden Groep 8 Zelfstandig werken Taal Groep 8 Antwoorden Stenvert maakt deel uit van ThiemeMeulenhoff Zelfstandig werken (Z). Dit bestaat uit een groot assor ment leermiddelen voor alle leerjaren. Op onze Z-site vindt

Nadere informatie

Mijn tafelboek 1 Werkboek

Mijn tafelboek 1 Werkboek Mijn tafelboek 1 Werkboek Mijn tafelboek 1 Werkboek COLOFON Auteur A. Pleysier Conceptontwerp omslag: Metamorfose ontwerpers BNO, Deventer Ontwerp omslag: Eduardo Media Illustraties Els Vermeltfoort Opmaak

Nadere informatie

Stenvert. Rekenmeesters 5. Zelfstandig werken Rekenen Groep 7 Antwoorden. Zelfstandig werken Stenvert Rekenen Rekenmeesters 5 Antwoorden Groep 7

Stenvert. Rekenmeesters 5. Zelfstandig werken Rekenen Groep 7 Antwoorden. Zelfstandig werken Stenvert Rekenen Rekenmeesters 5 Antwoorden Groep 7 Zelfstandig werken Rekenen Groep 7 Antwoorden Stenvert maakt deel uit van ThiemeMeulenhoff Zelfstandig werken (Z). Dit bestaat uit een groot assor ment leermiddelen voor alle leerjaren. Op onze Z-site vindt

Nadere informatie

Kennis Bedrijfsadministratie 1

Kennis Bedrijfsadministratie 1 WERKBOEK NIVEAU 4 Kennis Bedrijfsadministratie 1 f i n a n c i e l e b e r o e p e n GERARD VAN HEESWIJK STEF STIENSTRA PIETER MIJNSTER Kennis Bedrijfsadministratie 1 Gerard van Heeswijk Stef Stienstra

Nadere informatie

Kennis bedrijfsadministratie

Kennis bedrijfsadministratie Kennis bedrijfsadministratie Werkboek Ad Bakker Licentie: Colofon Uitgeverij: Edu Actief b.v. 0522-235235 info@edu-actief.nl www.edu-actief.nl Auteur: Ad Bakker Titel: Kennis bedrijfsadministratie Werkboek

Nadere informatie

Hoofdstuk 2 Boekingen in verband met duurzame productiemiddelen 33

Hoofdstuk 2 Boekingen in verband met duurzame productiemiddelen 33 Inhoud Voorwoord 9 Hoofdstuk 1 De permanentie in de kosten en de opbrengsten 13 1.1 Kosten worden voor een periode tegelijk vooruit- of achteraf betaald 16 1.1.1 Kosten worden voor een periode tegelijk

Nadere informatie

Stenvert. Taalmeesters 2. Antwoorden. Taalmeesters 2. Zelfstandig werken. Antwoorden. Groep 4. Taal COLOFON COLOFON

Stenvert. Taalmeesters 2. Antwoorden. Taalmeesters 2. Zelfstandig werken. Antwoorden. Groep 4. Taal COLOFON COLOFON Taalmeesters 2 Antwoorden COLOFON Taalmeesters 2 Stenvert Zelfstandig werken Taal Groep 4 Antwoorden Auteurs Evelien Klok, Michelle Kraak, Hans Vermeer Conceptontwerp omslag: Metamorfose ontwerpers BNO,

Nadere informatie

Noorderpoort Beroepsonderwijs Stadskanaal. Reader. Wet van Ohm. J. Kuiper. Transfer Database

Noorderpoort Beroepsonderwijs Stadskanaal. Reader. Wet van Ohm. J. Kuiper. Transfer Database Noorderpoort Beroepsonderwijs Stadskanaal Reader Wet van Ohm J. Kuiper Transfer Database ThiemeMeulenhoff ontwikkelt leermiddelen voor Primair Onderwijs, Algemeen Voortgezet Onderwijs, Beroepsonderwijs

Nadere informatie

Bedrijfsadministratie Deel I

Bedrijfsadministratie Deel I Bedrijfsadministratie Deel I BTW in de boekhouding BAARHVILLE STUDIEHULP August 3, 2016 Opgesteld door: Deborah Baarh 1 Bedrijfsadministratie Deel I Thema Les DE BALANS SKIT-MODEL Startfase Duur fase:

Nadere informatie

Noorderpoort Beroepsonderwijs Stadskanaal. Reader. Spanning. J. Kuiper. Transfer Database

Noorderpoort Beroepsonderwijs Stadskanaal. Reader. Spanning. J. Kuiper. Transfer Database Noorderpoort Beroepsonderwijs Stadskanaal Reader Spanning J. Kuiper Transfer Database ThiemeMeulenhoff ontwikkelt leermiddelen voor Primair Onderwijs, Algemeen Voortgezet Onderwijs, Beroepsonderwijs en

Nadere informatie

Elementaire kennis bedrijfsadministratie deel 2

Elementaire kennis bedrijfsadministratie deel 2 Elementaire kennis bedrijfsadministratie deel 2 Werkboek Peter H.C. Hintzen Licentie: Colofon Uitgeverij: Edu Actief b.v. 0522 235235 info@edu actief.nl www.edu actief.nl Auteur(s): Peter H. C. Hintzen

Nadere informatie

Elementaire kennis bedrijfsadministratie deel 2

Elementaire kennis bedrijfsadministratie deel 2 Elementaire kennis bedrijfsadministratie deel 2 Werkboek Peter H.C. Hintzen Serienummer: Licentie: Te activeren tot: Colofon Uitgeverij: Edu Actief b.v. 0522 235235 info@edu actief.nl www.edu actief.nl

Nadere informatie

Stenvert. Taalmeesters 3. Zelfstandig werken Taal Groep 5-6 Antwoorden. Zelfstandig werken Stenvert Taal Taalmeesters 3 Antwoorden Groep 5-6

Stenvert. Taalmeesters 3. Zelfstandig werken Taal Groep 5-6 Antwoorden. Zelfstandig werken Stenvert Taal Taalmeesters 3 Antwoorden Groep 5-6 Zelfstandig werken Taal Groep 5-6 Antwoorden Zelfstandig werken Stenvert Taal Taalmeesters 3 Antwoorden Groep 5-6 Dit antwoordenboekje hoort bij het gelijknamige werkboek uit de serie Taalmeesters van

Nadere informatie

Financiële Rekenvaardigheid

Financiële Rekenvaardigheid LEERWERKBOEK NIVEAU 3&4 Financiële Rekenvaardigheid financiele beroepen GERARD VAN HEESWIJK THEO VAN DE VEERDONK PIETER MIJNSTER Financiële rekenvaardigheid Gerard van Heeswijk Theo van de Veerdonk Pieter

Nadere informatie

06950181_voorw 01-03-2005 15:47 Pagina I. Een Goed. Feedbackgesprek. Tussen kritiek en compliment. Wilma Menko

06950181_voorw 01-03-2005 15:47 Pagina I. Een Goed. Feedbackgesprek. Tussen kritiek en compliment. Wilma Menko 06950181_voorw 01-03-2005 15:47 Pagina I Een Goed Feedbackgesprek Tussen kritiek en compliment Wilma Menko 06950181_voorw 01-03-2005 15:47 Pagina II Een goede reeks ISBN Een goede vergadering 90 06 95017

Nadere informatie

Stenvert. Taalmeesters 4. Zelfstandig werken Taal Groep 6 Antwoorden. ĞůĨƐƚĂŶĚŝŐ ǁĞƌŬĞŶ ͻ ^ƚğŷǀğƌƚ ͻ Taal ͻ Taalmeesters 4 ͻ Antwoorden ͻ Groep 6

Stenvert. Taalmeesters 4. Zelfstandig werken Taal Groep 6 Antwoorden. ĞůĨƐƚĂŶĚŝŐ ǁĞƌŬĞŶ ͻ ^ƚğŷǀğƌƚ ͻ Taal ͻ Taalmeesters 4 ͻ Antwoorden ͻ Groep 6 Zelfstandig werken Taal Groep 6 Antwoorden ^ƚğŷǀğƌƚ ŵăăŭƚ ĚĞĞů Ƶŝƚ ǀĂŶ dśŝğŵğdğƶůğŷśžī ĞůĨƐƚĂŶĚŝŐ ǁĞƌŬĞŶ Ϳ ŝƚ ďğɛƚăăƚ Ƶŝƚ ĞĞŶ ŐƌŽŽƚ ĂƐƐŽƌƟ ŵğŷƚ ůğğƌŵŝěěğůğŷ ǀŽŽƌ ĂůůĞ ůğğƌ ũăƌğŷ KƉ ŽŶnjĞ ͲƐŝƚĞ ǀŝŶĚƚ Ƶ Ăů

Nadere informatie

42 blok 6. Een huis inrichten. Teken de meubels in het huis. Plaats ze waar jij wilt. Vul in. Hoeveel eet elke hond? Hoeveel kilo vlees?

42 blok 6. Een huis inrichten. Teken de meubels in het huis. Plaats ze waar jij wilt. Vul in. Hoeveel eet elke hond? Hoeveel kilo vlees? 42 blok 6 C1 Een huis inrichten. Teken de meubels in het huis. Plaats ze waar jij wilt. C2 Vul in. Hoeveel eet elke hond? Hoeveel kilo vlees? Hoeveel pakken brokken? Hoeveel bakjes water? Fido 3 2 1 4

Nadere informatie

Verwerken van financiële mutaties met betrekking tot voorraden, inkopen en verkopen

Verwerken van financiële mutaties met betrekking tot voorraden, inkopen en verkopen Hoofdstuk 4 Verwerken van financiële mutaties met betrekking tot voorraden, inkopen en verkopen Extra opgaven Opgave 4.8a hoort bij paragraaf 4.3, Tussenrekeningen. Opgave 4.8a In het grootboek van een

Nadere informatie

Kennis Bedrijfseconomie

Kennis Bedrijfseconomie THEORIEBOEK NIVEAU 4 Kennis Bedrijfseconomie f i n a n c i e l e b e r o e p e n EDWARD VAN BALEN PIETER MIJNSTER Kennis Bedrijfseconomie Edward van Balen Pieter Mijnster Colofon Auteurs Edward van Balen

Nadere informatie

Stenvert. Rekenmakkers M5. Zelfstandig werken Rekenen Groep 5 Antwoorden

Stenvert. Rekenmakkers M5. Zelfstandig werken Rekenen Groep 5 Antwoorden Zelfstandig werken Rekenen Groep 5 Antwoorden ĞůĨƐƚĂŶĚŝŐ ǁĞƌŬĞŶ ͻ ^ƚğŷǀğƌƚ ͻ Rekenen ͻ Rekenmakkers M5 ͻ Antwoorden ͻ Groep 5 Dit antwoordenboekje hoort bij het gelijknamige werkboek uit de serie RekenŵĂŬŬĞƌƐ

Nadere informatie

AEM Administraties Onderwijslicentie Grand Reserva - EUR Rekeningschema Samengevat. Bal Dagboekkoppeling

AEM Administraties Onderwijslicentie Grand Reserva - EUR Rekeningschema Samengevat. Bal Dagboekkoppeling Datum: 17-06-15 Tijd: 11:28:30 AEM Administraties Onderwijslicentie Rekeningschema Samengevat Bladzijde: 1 Bal Dagboekkoppeling Kostenplaats BTW-code Rekening Omschrijving V&W verplicht Kostenplaats verplicht

Nadere informatie

Noorderpoort Beroepsonderwijs Stadskanaal. Reader. Stroom. J. Kuiper. Transfer Database

Noorderpoort Beroepsonderwijs Stadskanaal. Reader. Stroom. J. Kuiper. Transfer Database Noorderpoort Beroepsonderwijs Stadskanaal Reader Stroom J. Kuiper Transfer Database ThiemeMeulenhoff ontwikkelt leermiddelen voor Primair Onderwijs, Algemeen Voortgezet Onderwijs, Beroepsonderwijs en Volwasseneneducatie

Nadere informatie

TIPS. Internationaal zaken doen en BTW (deel 2) www.hlb-van-daal.nl

TIPS. Internationaal zaken doen en BTW (deel 2) www.hlb-van-daal.nl TIPS Internationaal zaken doen en BTW (deel 2) Handel en BTW In dit memo worden aspecten van BTW behandeld, die van toepassing kunnen zijn bij internationale handel. Het is geen volledig overzicht, maar

Nadere informatie

Elementaire praktijk van de Financiering Werkboek

Elementaire praktijk van de Financiering Werkboek Elementaire praktijk van de Financiering Werkboek Niveau 4 PDB Mariëlle de Kock elementaire praktijk van de financiering Niveau 4 PDB Werkboek Mariëlle de Kock Noordhoff Uitgevers Groningen/Houten Ontwerp

Nadere informatie

Bedrijfsadministratie

Bedrijfsadministratie Bedrijfsadministratie Opgaven Niveau 5 MBA Peter Kuppen Frans van Luit Bedrijfsadministratie MBA Niveau 5 Opgaven Opgaven Bedrijfsadminstratie MBA Niveau 5 P. Kuppen F. van Luit Eerste druk Noordhoff

Nadere informatie

De examenmatrijs is auteursrechterlijk eigendom van Stichting Praktijkleren

De examenmatrijs is auteursrechterlijk eigendom van Stichting Praktijkleren FAB KE1 EM Toets- en examenmatrijs SPL 2016 De examenmatrijs is auteursrechterlijk eigendom van Stichting Praktijkleren Elementaire kennis Bedrijfsadministratie Elementaire kennis Bedrijfsadministratie,

Nadere informatie

1 Contante boekingen en kortingen

1 Contante boekingen en kortingen 1 Contante boekingen en kortingen Een onderneming koopt en verkoopt haar goederen grotendeels op rekening. Er zijn nog veel handelsondernemingen die ook vaak contant kopen en verkopen. Hoe we deze contante

Nadere informatie

Financiële Administratie

Financiële Administratie Financiële Administratie Henk Fuchs Sarina van Vlimmeren UITWERKINGEN Tweede druk Financiële administratie Uitwerkingen Financiële administratie Uitwerkingen Henk Fuchs Sarina van Vlimmeren Tweede druk

Nadere informatie

Financieel en administratief beheer 2

Financieel en administratief beheer 2 Keuzevak Financieel en administratief beheer Financieel en administratief beheer 2 Serienummer: Licentie: Voor het activeren van de licentie kijk op pagina 5 van dit werkboek. Licentie Exact Online: Te

Nadere informatie

BASISKENNIS BOEKHOUDEN. 8. Belastingen

BASISKENNIS BOEKHOUDEN. 8. Belastingen 137 8. Belastingen Iedere burger moet belasting betalen. Maar ook ondernemingen krijgen te maken met belastingen. Voor de overheid zijn belastingen inkomsten die worden gebruikt om overheidstaken uit te

Nadere informatie

Elementaire kennis Bedrijfseconomie

Elementaire kennis Bedrijfseconomie Elementaire kennis Bedrijfseconomie Werkboek Peter H.C. Hintzen Licentie: Colofon Uitgeverij: Edu Actief b.v. 0522-235235 info@edu-actief.nl www.edu-actief.nl Auteur(s): Peter H. C. Hintzen Titel: Elementaire

Nadere informatie

Bedrijfsadministratie Deel I

Bedrijfsadministratie Deel I Bedrijfsadministratie Deel I Vaste Verrekenprijs BAARHVILLE STUDIEHULP August 3, 2016 Opgesteld door: Deborah Baarh 1 Bedrijfsadministratie Deel I Thema Les DE BALANS SKIT-MODEL Startfase Duur fase: 10

Nadere informatie

Vermindering van BTW voor kleine ondernemers

Vermindering van BTW voor kleine ondernemers Vermindering van BTW voor kleine ondernemers De kleineondernemersregeling Heeft u een onderneming en maakt u weinig omzet? Dan is er voor u de kleineondernemersregeling. Volgens deze regeling kunt u in

Nadere informatie

Module 3 Gegevens verwerken

Module 3 Gegevens verwerken Geleerd in vorige presentaties Module 3 Gegevens verwerken Les 3. Verkoopfacturen maken en inkoopfacturen verwerken Business Plan op 1 A4 Budget in 5 stappen Uurtarief / DGA-salaris Archivering Btw-administratie

Nadere informatie

Elementaire praktijk van de Bedrijfsadministratie

Elementaire praktijk van de Bedrijfsadministratie Elementaire praktijk van de Bedrijfsadministratie Werkboek Niveau 4 PDB Hans Dijkink Elementaire praktijk van de Bedrijfsadministratie Niveau 4 PDB Werkboek Hans Dijkink Noordhoff Uitgevers Groningen/Houten

Nadere informatie

Dit voorbeeldexamen bestaat uit 26 vragen. De opbouw en het aantal vragen komt overeen met het online examen.

Dit voorbeeldexamen bestaat uit 26 vragen. De opbouw en het aantal vragen komt overeen met het online examen. Bedrijfsadministratie niveau 4 Examenopgaven voorbeeldexamen Belangrijke informatie Dit voorbeeldexamen bestaat uit 26 vragen. De opbouw en het aantal vragen komt overeen met het online examen. Dit voorbeeldexamen

Nadere informatie

Financieel en administratief beheer 1

Financieel en administratief beheer 1 Keuzevak Financieel en administratief beheer Financieel en administratief beheer 1 Serienummer: Licentie: Voor het activeren van de licentie kijk op pagina 5 van dit werkboek. Licentie Exact Online: Te

Nadere informatie

Basiscalculaties voor de commerciële sector - Rekenvaardigheid

Basiscalculaties voor de commerciële sector - Rekenvaardigheid Basiscalculaties voor de commerciële sector Rekenvaardigheid Colofon Uitgeverij: Edu Actief b.v. 0522235235 info@eduactief.nl www.eduactief.nl Auteurs: E. Lockefeer en A. Schouten Eindredacteur: R. van

Nadere informatie

Vermindering van btw voor kleine ondernemers

Vermindering van btw voor kleine ondernemers Vermindering van btw voor kleine ondernemers De kleineondernemersregeling Hebt u een onderneming en maakt u weinig omzet? Dan is er voor u de kleineondernemersregeling. Volgens deze regeling kunt u in

Nadere informatie

Vermindering van BTW voor kleine ondernemers

Vermindering van BTW voor kleine ondernemers Vermindering van BTW voor kleine ondernemers De kleineondernemersregeling Heeft u een onderneming en maakt u weinig omzet? Dan is er voor u de kleineondernemersregeling. Volgens deze regeling kunt u in

Nadere informatie

Economie en handel. Assistent logistiek. Deel 1 van 6 Ontvangt Goederen/producten

Economie en handel. Assistent logistiek. Deel 1 van 6 Ontvangt Goederen/producten Economie en handel Assistent logistiek Deel 1 van 6 Ontvangt Goederen/producten Colofon Uitgeverij: Edu Actief b.v. 0522-235235 info@edu-actief.nl www.edu-actief.nl Auteur: Marien Kempeneers Inhoudelijke

Nadere informatie

Elementaire kennis Bedrijfsadministratie deel 2

Elementaire kennis Bedrijfsadministratie deel 2 Elementaire kennis Bedrijfsadministratie deel 2 Theorieboek Peter H.C. Hintzen Serienummer: Licentie: Te activeren tot: Colofon Uitgeverij: Edu Actief b.v. 0522 235235 info@edu actief.nl www.edu actief.nl

Nadere informatie

Uit er aar d zijn wij

Uit er aar d zijn wij Uiteraard zijn wij Wie kunnen BTW terugvorderen? Alle particulieren die op of na 20 juni 2013 (factuurdatum is geldend) een zonnepaneel installatie hebben aangeschaft kunnen de BTW terugvorderen. Particulieren

Nadere informatie

Docentenhandleiding bij Elektrotechnisch tekenen Basiskennis

Docentenhandleiding bij Elektrotechnisch tekenen Basiskennis tr@nsfere Docentenhandleiding bij Elektrotechnisch tekenen Basiskennis Leerwerkboek S.J. Kuipers redactie S.J.H. Frericks ThiemeMeulenhoff ontwikkelt leermiddelen voor Primair Onderwijs, Algemeen Voortgezet

Nadere informatie

Vermindering van btw voor kleine ondernemers

Vermindering van btw voor kleine ondernemers Vermindering van btw voor kleine ondernemers De kleineondernemersregeling Hebt u een onderneming en maakt u weinig omzet? Dan is er voor u de kleine-ondernemersregeling. Volgens deze regeling kunt u in

Nadere informatie

Bronnenboek Financieel en administratief beheer

Bronnenboek Financieel en administratief beheer Bronnenboek Financieel en administratief beheer COLOFON Uitgeverij: Edu Actief b.v. 0522-235235 info@edu-actief.nl www.edu-actief.nl Auteur(s): Robin van Rumund, Marijke Hoftijzer Inhoudelijke redactie:

Nadere informatie

Kennis Bedrijfsadministratie. Werkboek

Kennis Bedrijfsadministratie. Werkboek Kennis Bedrijfsadministratie Werkboek Kennis Bedrijfsadministratie Werkboek Ad Bakker Opmaak: Sander Pinkse Boekproductie, Amsterdam ISBN 978 90 3723 454 1 2016 Uitgeverij Edu Actief b.v. Gehele of gedeeltelijke

Nadere informatie

Procedures en Recht. Herzien. f i n a n c i e l e b e r o e p e n THEORIEBOEK NIVEAU 3&4

Procedures en Recht. Herzien. f i n a n c i e l e b e r o e p e n THEORIEBOEK NIVEAU 3&4 THEORIEBOEK NIVEAU 3&4 Procedures en Recht f i n a n c i e l e b e r o e p e n Herzien EDWARD VAN BALEN PIETER MIJNSTER STEF STIENSTRA THEO VAN DE VEERDONK Procedures en recht Edward van Balen Pieter

Nadere informatie

Cursus. Netwerk versterken

Cursus. Netwerk versterken Cursus Netwerk versterken Colofon Uitgeverij: Edu Actief b.v. 0522-235235 info@edu-actief.nl www.edu-actief.nl Auteur: Lieke Helmes Inhoudelijke redactie: Agnes Schouten Titel: Netwerk versterken ISBN:

Nadere informatie

Elementaire Bedrijfsadministratie 1

Elementaire Bedrijfsadministratie 1 WERKBOEK NIVEAU 3&4 Elementaire Bedrijfsadministratie f i n a n c i e l e b e r o e p e n GERARD VAN HEESWIJK PIETER MIJNSTER Elementaire bedrijfsadministratie Gerard van Heeswijk Pieter Mijnster Colofon

Nadere informatie

Elementaire kennis Bedrijfsadministratie Deel 2 Theorieboek

Elementaire kennis Bedrijfsadministratie Deel 2 Theorieboek Elementaire kennis Bedrijfsadministratie Deel 2 Theorieboek Elementaire kennis Bedrijfsadministratie Deel 2 Theorieboek Peter H. C. Hintzen Zetwerk: Fritschy opmaak & redactie, Leiden isbn 978 90 3723

Nadere informatie

Boekhouden geboekstaafd Opgaven

Boekhouden geboekstaafd Opgaven Boekhouden geboekstaafd Wim Broerse, Derk Jan Heslinga, Wim Schauten 13 e druk Boekhouden geboekstaafd 1 Drs. W.J. Broerse Drs. D.J.J. Heslinga Drs. W.M.J. Schauten Dertiende druk Noordhoff Uitgevers

Nadere informatie

De kleineondernemersregeling. Belastingdienst

De kleineondernemersregeling. Belastingdienst Belastingdienst De kleineondernemersregeling Betaalt u in een jaar minder dan 1.883 btw aan ons? Dan komt u mogelijk in aanmerking voor de kleineondernemersregeling. Is dat het geval dan betaalt u in dat

Nadere informatie

Elementaire kennis Bedrijfseconomie

Elementaire kennis Bedrijfseconomie Elementaire kennis Bedrijfseconomie Werkboek Peter H.C. Hintzen Serienummer: Licentie: Te activeren tot: Colofon Uitgeverij: Edu Actief b.v. 0522-235235 info@edu-actief.nl www.edu-actief.nl Auteur(s):

Nadere informatie

De kleineondernemersregeling

De kleineondernemersregeling Belastingdienst De kleineondernemersregeling Hoeft u per jaar minder dan 1.883 btw aan ons te betalen? Dan komt u mogelijk in aanmerking voor de kleine onder nemersregeling. U betaalt dan minder of helemaal

Nadere informatie

Boekhouden geboekstaafd

Boekhouden geboekstaafd 1 Boekhouden geboekstaafd Drs. H. Fuchs S.J.M. van Vlimmeren OPGAVEN Twaalfde druk Boekhouden geboekstaafd 1 Opgaven Boekhouden geboekstaafd 1 Opgaven Drs. H. Fuchs S. J. M. van Vlimmeren Twaalfde druk

Nadere informatie

Elementaire kennis Bedrijfsadministratie deel 2

Elementaire kennis Bedrijfsadministratie deel 2 Elementaire kennis Bedrijfsadministratie deel 2 Theorieboek Peter H.C. Hintzen Licentie: Colofon Uitgeverij: Edu Actief b.v. 0522 235235 info@edu actief.nl www.edu actief.nl Auteur(s): Peter H.C. Hintzen

Nadere informatie

Backoffice reisbranche

Backoffice reisbranche Backoffice reisbranche Werkboek Serienummer: Licentie: Voor het activeren van deze licentie kijk je op de volgende pagina. Te activeren tot: Inloggen op de methodesite Voor in dit boek vind je de licentie

Nadere informatie

2015 Nederlandse Associatie voor Examinering Bedrijfsadministratie niveau 4 1 / 11

2015 Nederlandse Associatie voor Examinering Bedrijfsadministratie niveau 4 1 / 11 Bedrijfsadministratie niveau 4 Correctiemodel voorbeeldexamen 2015 Nederlandse Associatie voor Examinering Bedrijfsadministratie niveau 4 1 / 11 Vraag 1 Toetsterm 1.1 - Beheersingsniveau: K - Aantal punten:

Nadere informatie

De basis van het Boekhouden

De basis van het Boekhouden De basis van het Boekhouden Werkboek Niveau 3 BKB/elementair boekhouden Hans Dijkink de basis van het boekhouden Niveau 3 BKB/elementair boekhouden Werkboek Hans Dijkink Noordhoff Uitgevers Groningen/Houten

Nadere informatie

Omzetbelasting. Interesse of wilt u meer informatie? Neem contact op met Cash Software:

Omzetbelasting. Interesse of wilt u meer informatie? Neem contact op met Cash Software: Hoofdstuk 1 Inleiding 1.1 Inleiding Ondernemers zijn vanaf 1 januari 2005 wettelijk verplicht elektronisch aangifte te doen voor de omzetbelasting (OB) en de opgaaf intracommunautaire leveringen (ICL).

Nadere informatie

Elementaire Bedrijfseconomie 1

Elementaire Bedrijfseconomie 1 THEORIEBOEK NIVEAU 3&4 Elementaire Bedrijfseconomie 1 f i n a n c i e l e b e r o e p e n EDWARD VAN BALEN PIETER MIJNSTER Elementaire bedrijfseconomie 1 Edward van Balen Pieter Mijnster Colofon Auteurs

Nadere informatie

Boekhouden geboekstaafd Uitwerkingen

Boekhouden geboekstaafd Uitwerkingen Boekhouden geboekstaafd Uitwerkingen Wim Broerse, Derk Jan Heslinga, Wim Schauten 13 e druk Boekhouden geboekstaafd 1 Uitwerkingen Drs. W.J. Broerse Drs. D.J.J. Heslinga Drs. W.M.J. Schauten Dertiende

Nadere informatie

Belastingwetgeving 2015

Belastingwetgeving 2015 Belastingwetgeving 2015 Opgaven Niveau 5 MBA Peter Dekker RA Ludie van Slobbe RA Uitgeverij Educatief Ontwerp omslag: www.gerhardvisker.nl Ontwerp binnenwerk: Ebel Kuipers, Sappemeer Omslagillustratie:

Nadere informatie

Toelichting bij de suppletie omzetbelasting

Toelichting bij de suppletie omzetbelasting Toelichting bij de suppletie omzetbelasting Algemene informatie Wat is een suppletie omzetbelasting? Hebt u dit jaar of de afgelopen vijf jaar te veel of te weinig btw aangegeven? Dan moet u uw btw-aangifte

Nadere informatie

0695019x_binnen 23-06-2004 12:40 Pagina I. Goed. Een. Tweegesprek. Mart Bakker

0695019x_binnen 23-06-2004 12:40 Pagina I. Goed. Een. Tweegesprek. Mart Bakker 0695019x_binnen 23-06-2004 12:40 Pagina I Een Goed Tweegesprek Mart Bakker I 0695019x_binnen 21-06-2004 11:51 Pagina II Een goede reeks ISBN Een goede vergadering 90 06 95017 3 Een goed feedbackgesprek

Nadere informatie

Algemene beroepsvaardigheden. Werkboek

Algemene beroepsvaardigheden. Werkboek Algemene beroepsvaardigheden Werkboek Colofon Uitgeverij: Edu Actief b.v. 0522-235235 info@edu-actief.nl www.edu-actief.nl Auteurs: Martijn Baalman, Simon Kuipers, Rein Mulder Inhoudelijke redactie: Stephan

Nadere informatie

Kennis bedrijfseconomie

Kennis bedrijfseconomie Kennis bedrijfseconomie Werkboek Ad Bakker Licentie: Colofon Uitgeverij: Edu Actief b.v. 0522-235235 info@edu-actief.nl www.edu-actief.nl Auteur: Ad Bakker Titel: Kennis bedrijfseconomie Werkboek ISBN:

Nadere informatie

Elementaire kennis Bedrijfsadministratie

Elementaire kennis Bedrijfsadministratie Elementaire kennis Bedrijfsadministratie deel 1 theorieboek Peter H. C. Hintzen Jo L. M. Coenen Zetwerk: Fritschy opmaak & redactie, Leiden isbn 978 90 3723 447 3 2016 Uitgeverij Edu Actief b.v. Gehele

Nadere informatie

Spreadsheet- toepassingen

Spreadsheet- toepassingen THEORIEBOEK NIVEAU 3&4 Spreadsheet- toepassingen f i n a n c i e l e b e r o e p e n THEO SUPPERS PIETER MIJNSTER Spreadsheettoepassingen Theo Suppers Pieter Mijnster Colofon Auteurs Theo Suppers Redactie

Nadere informatie

Cursus. Schuldhulpverlening (budgetteren)

Cursus. Schuldhulpverlening (budgetteren) Cursus Schuldhulpverlening (budgetteren) Colofon Uitgeverij: Edu Actief b.v. 0522-235235 info@edu-actief.nl www.edu-actief.nl Auteur: Annyttsje Pruim Inhoudelijke redactie: Floortje Vissers Titel: Schuldhulpverlening

Nadere informatie

De kleineondernemersregeling

De kleineondernemersregeling Belastingdienst De kleineondernemersregeling OB 201-1Z*15FD Hoeft u per jaar minder dan 1.883 btw aan ons te betalen? Dan komt u mogelijk in aanmerking voor de kleineondernemersregeling. U betaalt dan

Nadere informatie

HOOFDSTUK 1 Een systematiek voor het oplossen van btw-problemen

HOOFDSTUK 1 Een systematiek voor het oplossen van btw-problemen HOOFDSTUK 1 Een systematiek voor het oplossen van btw-problemen De wijze waarop internationale transacties in de heffing van btw worden betrokken, wordt bepaald door de systematiek van de btw-wetgeving.

Nadere informatie

De kleineondernemersregeling

De kleineondernemersregeling Belastingdienst De kleineondernemersregeling OB 201-1Z*13FD Heeft uw onderneming een lage omzet en betaalt u per jaar minder dan 1.883 btw? Dan komt u mogelijk in aanmerking voor de kleine ondernemersregeling.

Nadere informatie

BTW bij inkoop van goederen in het buitenland

BTW bij inkoop van goederen in het buitenland BTW bij inkoop van goederen in het buitenland Koopt u voor uw onderneming goederen in van leveranciers? Dat heeft gevolgen voor de BTW. Welke gevolgen dat zijn, hangt af van het land waar u de goederen

Nadere informatie

Financieel management - Rekenvaardigheid

Financieel management - Rekenvaardigheid Financieel management Rekenvaardigheid Colofon Uitgeverij: Edu Actief b.v. Meppel Auteurs: E. Lockefeer, R. van Midde, A. Schouten Redactie: Edu Actief b.v. Meppel Inhoudelijke redactie: J. Benneker, R.

Nadere informatie

Partie Kleine kaart. Werkboek

Partie Kleine kaart. Werkboek Partie Kleine kaart Werkboek Colofon Uitgeverij: Edu Actief b.v. 0522-235235 info@edu-actief.nl www.edu-actief.nl Auteurs: Stephan Epskamp, Rein Mulder, Simon Kuipers Inhoudelijke redactie: Jan Willem

Nadere informatie

De kleineondernemersregeling

De kleineondernemersregeling Belastingdienst De kleineondernemersregeling OB 201-1Z*14FD Heeft uw onderneming een lage omzet en betaalt u per jaar minder dan 1.883 btw? Dan komt u mogelijk in aanmerking voor de kleineondernemersregeling.

Nadere informatie

Elementaire kennis Bedrijfsadministratie Deel 1 Theorieboek

Elementaire kennis Bedrijfsadministratie Deel 1 Theorieboek Elementaire kennis Bedrijfsadministratie Deel 1 Theorieboek Elementaire kennis Bedrijfsadministratie Peter H. C. Hintzen Jo L. M. Coenen Omslagontwerp: Proforma, Barcelona Zetwerk: Fritschy opmaak & redactie,

Nadere informatie

Verbeteren en vernieuwen van de dienstverlening in de keuken

Verbeteren en vernieuwen van de dienstverlening in de keuken Verbeteren en vernieuwen van de dienstverlening in de keuken Werkboek Serienummer: Licentie: Voor het activeren van deze licentie ga je naar mijn.edu-actief.nl. Te activeren tot: Colofon Uitgeverij: Edu

Nadere informatie

ELEMENTAIR BOEKHOUDEN

ELEMENTAIR BOEKHOUDEN OPLEIDINGEN BASISKENNIS BOEKHOUDEN BKB BASISKENNIS ONDERNEMERSCHAP ELEMENTAIR BOEKHOUDEN (met bijlage grootboek en studie-app) Drs. P.F. Pietersen K.P. Pietersen 0 e druk, e oplage ISBN 978 90 655 05 7

Nadere informatie

Nederlands. Woordenschat Dienstverlening en zorg

Nederlands. Woordenschat Dienstverlening en zorg Nederlands Woordenschat Dienstverlening en zorg Colofon Uitgeverij: Edu Actief b.v. 0522-235235 info@edu-actief.nl www.edu-actief.nl Auteur: Gerda Verhey Inhoudelijke redactie: Edu Actief b.v. Titel: Woordenschat

Nadere informatie

Economie en handel. Assistent logistiek. Deel 6 van 6 Inventariseert de voorraad/magazijninventaris

Economie en handel. Assistent logistiek. Deel 6 van 6 Inventariseert de voorraad/magazijninventaris Economie en handel Assistent logistiek Deel 6 van 6 Inventariseert de voorraad/magazijninventaris Colofon Uitgeverij: Edu Actief b.v. 0522-235235 info@edu-actief.nl www.edu-actief.nl Auteur: Tessel Mulder,

Nadere informatie

Noorderpoort Beroepsonderwijs Stadskanaal. Reader. Weerstand. J. Kuiper. Transfer Database

Noorderpoort Beroepsonderwijs Stadskanaal. Reader. Weerstand. J. Kuiper. Transfer Database Noorderpoort Beroepsonderwijs Stadskanaal Reader Weerstand J. Kuiper Transfer Database ThiemeMeulenhoff ontwikkelt leermiddelen voor Primair Onderwijs, Algemeen Voortgezet Onderwijs, Beroepsonderwijs en

Nadere informatie

Btw staat voor: "Belasting toegevoegde waarde", ook wel "Omzetbelasting"

Btw staat voor: Belasting toegevoegde waarde, ook wel Omzetbelasting Wat is btw? Btw staat voor: "Belasting toegevoegde waarde", ook wel "Omzetbelasting" genoemd. Deze belasting is door de overheid ingesteld en wordt geheven over de verkoopprijs van producten of diensten.

Nadere informatie

Basisstudie in het boekhouden

Basisstudie in het boekhouden OPGAVEN Basisstudie in het boekhouden M.H.A.F. van Summeren, P. Kuppen, E. Rijswijk Zevende druk Basisstudie in het boekhouden Opgavenboek Opgavenboek Basisstudie in het boekhouden M.H.A.F. van Summeren

Nadere informatie

Bewaken vitale functies en verlenen van eerste hulp

Bewaken vitale functies en verlenen van eerste hulp Bewaken vitale functies en verlenen van eerste hulp Werkcahier Kwalificatieniveau Verpleegtechnisch handelen deel 4: Geerard Siereveld Cees van Stipdonk Johan van t Wout Skillslab-serie voor verpleegkundige

Nadere informatie

Voeding, uitscheiding en diagnostiek

Voeding, uitscheiding en diagnostiek Voeding, uitscheiding en diagnostiek Werkcahier Kwalificatieniveau Geerard Siereveld Cees van Stipdonk Johan van t Wout Skillslab-serie voor verpleegkundige en verzorgende beroepsvaardigheden Houten 2008

Nadere informatie

Werken binnen commercieel groen

Werken binnen commercieel groen Profielvak Groen Werken binnen commercieel groen Licentie: Voor het activeren van de licentie kijk op pagina 5 van dit werkboek. COLOFON Uitgeverij: Auteur(s): Inhoudelijke redactie: Illustraties: Edu

Nadere informatie

Toelichting bij de suppletie omzetbelasting

Toelichting bij de suppletie omzetbelasting Toelichting bij de suppletie omzetbelasting Algemene informatie Wanneer doet u een suppletie omzetbelasting? Hebt u te veel of te weinig btw aangegeven? Als dit bedrag meer dan 1.000 is, meldt u dit aan

Nadere informatie

Blommaert. Bedrijfseconomische Analyses OPGAVEN. Blommaert & Bedrijfseconomie vanuit managementperspectief. Zevende druk

Blommaert. Bedrijfseconomische Analyses OPGAVEN. Blommaert & Bedrijfseconomie vanuit managementperspectief. Zevende druk Blommaert Blommaert & Bedrijfseconomische Analyses Bedrijfseconomie vanuit managementperspectief OPGAVEN Zevende druk Bedrijfseconomische Analyses Opgaven en uitwerkingen Bedrijfseconomische Analyses

Nadere informatie

Elementaire kennis Bedrijfsadministratie deel 1

Elementaire kennis Bedrijfsadministratie deel 1 Elementaire kennis Bedrijfsadministratie deel 1 Theorieboek Peter H.C. Hintzen Jo L. M. Coenen Serienummer: Licentie: Te activeren tot: Colofon Uitgeverij: Edu Actief b.v. 0522 235235 info@edu actief.nl

Nadere informatie

8FSLDBIJFS /[EPMJMGEXMIRMZIEY

8FSLDBIJFS /[EPMJMGEXMIRMZIEY Medicijnen Werkcahier Kwalificatieniveau Geerard Siereveld Cees van Stipdonk Johan van t Wout Skillslab-serie voor verpleegkundige en verzorgende beroepsvaardigheden Houten 2008 2008 Bohn Stafleu van

Nadere informatie