In de nota Controle op Maat zijn behoudens vorenstaande verwachtingen geen concreet meetbare beleidsdoelen opgenomen.

Transcriptie

1 gemeente Haarlemmermeer Onderwerp Portefeuillehouder dr. T.C.M. Horn Coliegevergadering 1 3 QL~U b% Inlichtingen Kamphuis (tst 4803) Registratienummer 2130')/ q2 Inleiding. In juni 2004 stelde het college van de gemeente Haarlemmermeer de nota Controle op Maat vast. Met het vaststellen van de nota Controle op Maat en de implementatie daarvan, gaf de gemeente invulling aan de rechtmatigheidscontrole middels het door het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (SZW) aangereikte concept 'Hoogwaardig Handhaven'. Het doel van Hoogwaardig Handhaven is om de spontane nalevingbereidheid van bijstandsklanten te vergroten door: vroegtijdig te informeren over rechten, plichten en procedures; het optimaliseren van de dienstverlening; het controleren op maat; door het daadwerkelijk sanctioneren in geval van geconstateerde overtredingen. Volgens verwachting bij invoering, zou de nota Controle op Maat leiden tot: minder instroom van uitkeringsgerechtigden in de Wet werk en bijstand (WWB); een afname van het aantal reeds lopende WWB uitkeringen; een efficiëntere bedrijfsvoering met meer tijd voor huisbezoeken en arbeidstoeleiding. In de nota Controle op Maat zijn behoudens vorenstaande verwachtingen geen concreet meetbare beleidsdoelen opgenomen. De ontwikkeling van het klantenbestand is afhankelijk van meerdere factoren. Naast de door de gemeente zelf te belnvloeden factor Controle op Maat, zijn er ook factoren waar de Gemeente Haarlemmermeer geen directe invloed op heeft. Bijvoorbeeld de situatie op de lokale arbeidsmarkt. Het is daarom niet met zekerheid te zeggen welke factor nu bepalend is geweest voor mutaties in het klantenbestand, ditzelfde geldt overigens ook landelijk.

2 Evaluatie van beleidsplan Controle op Maat, controle en terugvordering WW6 volgvei 2 Ondewerp Samenvatting. Samengevat zijn de resultaten van de evaluatie als volgt. Wij hebben de in de nota Controle op Maat omschreven inspanningen geleverd en de in de nota genoemde instrumenten volgens plan geïmplementeerd. De basis van de handhaving in de WW6 volgens de nota Controle op Maat, staat hiermee in de gemeente Haarlemmermeer op de rails. In het handhavingsprogramma van het ministerie van SZW wordt aangegeven dat in de komende periode door de gemeenten nog een aanzienlijke slag moet worden gemaakt, het Hoogwaardig Handhaven moet verder worden geborgd en doorontwikkeld. De gemeente Haarlemmermeer heeft met de implementatie van Controle op Maat, de systematiek van het Hoogwaardig Handhaven al structureel als werkwijze aangenomen, het Hoogwaardig Handhaven als methode is hiermee geborgd. Ten aanzien van het doorontwikkelen zijn er nog stappen te zetten, deze liggen op het vlak van het formuleren van concrete doelstellingen en aansturing. Volgens de programmabegroting van de Gemeente Haarlemmermeer, zal in het jaar 2007 de doorontwikkeling van de handhaving gestalte worden gegeven. Chronologisch verloop Controle op Maat. In september 2003 is een eerste aanzet gegeven voor de werkwijze 'Hoogwaardig Handhaven' in de gemeente Haarlemmermeer. De bestaande controlesystematiek bij aanvragen en lopende uitkeringen werd geanalyseerd en er werd een plan voor het handhaven met de systematiek Hoogwaardig Handhaven gemaakt. De kernactiviteiten van het plan waren het schrijven van een beleidsplan, het ontwikkelen van signaal- en risicosturing en het benoemen van doelstellingen. In juni 2004 werd het beleidsplan Controle op Maat door de gemeenteraad vastgesteld. Op basis van het plan stopte de Cluster Sociale Dienstverlening in 2004 met het uitvoeren van de voor alle klanten gelijke standaard hercontroles, om vervolgens in de loop van 2005 ook te stoppen met de standaard aan alle klanten gezonden maandelijkse inkomstenformulieren. De controle vond vanaf dat moment alleen plaats aan de hand van concrete signalen en vooraf geselecteerde risicosituaties. Met ingang van het jaar 2006 was het beleidsplan Controle op Maat volledig ingevoerd en werd gecontroleerd door middel van signaal- en risicosturing. Resultaat van Controle op Maat. Het in de nota Controle op Maat genoemde doel "spontane nalevingsbereidheid van de klant" is een beleidsdoel wat niet objectief meetbaar is. De verwachtingen zijn uitgesproken dat er ten gevolge van de controle op maat minder instroom en meer uitstroom zal zijn en efficiënter zal worden gewerkt waardoor er meer tijd beschikbaar komt voor bijvoorbeeld huisbezoeken en arbeidsintegratie. Deze verwachtingen zijn weinig concreet gesteld. Bij het ontbreken van voldoende concreet gestelde doelstellingen, resteert bij evaluatie enkel de mogelijkheid om vast te stellen of de voorgenomen activiteiten daadwerkelijk zijn gerealiseerd op basis van de ontwikkelingen in het cliëntenbestand.

3 Volgvei 3 Afhandelina aanvrauen WWB (instroom) Het percentage toegekende WWB aanvragen is in 2006 gedaald. Het percentage afwijzingen is in 2006 ten opzichte van 2004 en 2005 substantieel toegenomen. Het is aannemelijk dat de werkwijze Controle op Maat, met nadruk op een strenge toegangscontrole aan de poort inderdaad vruchten heeft afgeworpen. Beëindiaina WWB Het percentage beëindigde WWB uitkeringen in 2005 is ten opzichte van 2004 gestegen. Dit is conform de in de nota Controle op Maat uitgesproken verwachting. Het percentage beëindigde WWB uitkeringen in 2006, is ten opzichte van 2005 echter weer gedaald. Opvallend is een relatief hoog aantal beëindigingen in het jaar 2005, met als oorzaak "geen inlichtingen". Het is aannemelijk dat er een relatie is te leggen met de controle druk van Controle op Maat. Bovenstaande tabellen zijn samengesteld op basis van de registratie van de afgehandelde werkprocessen, deze registratiewijze geeft tevens inzicht in de afhandelingswijze van WWB aanvragen en de beëindigingsredenen bij bestaande uitkeringen. Vroegtijdig informeren Volgens de nota Controle op Maat informeert de gemeente de klant vroegtijdig over rechten, plichten en procedures. Wij hebben ten behoeve van onze klanten een voorlichtingsmap (de 'dienstverleningsmap') samengesteld. De map bevat onder andere voorlichtingsmateriaal over de rechten & plichten, de bijzondere bijstand en de eventueel benodigde formulieren om mutaties door te geven en bijzondere bijstand aan te vragen. De map kan worden gebruikt om de administratie van de WWB te bewaren.

4 Volgvei 4 De map is in een persoonlijk gesprek aan alle klanten uitgereikt waarbij ook een gestandaardiseerde uitleg aan de klant is gegeven over de rechten en plichten. De informatiemap is in de loop van 2005 aan de bestaande klanten uitgereikt, de nieuwe klanten ontvangen de informatiemap als aan hen een uitkering wordt toegekend. Een maal per kwartaal ontvangen de klanten een nieuwsbrief met de op dat moment voor de uitkering actuele informatie, zoals informatie over energiebesparing, werkprojecten en over de vakantievoorschriften. De oude nieuwsbrieven zijn desgewenst achteraf nog te downloaden van de internetsite van de gemeente. Op de internetsite van de gemeente Haarlemmermeer is informatie beschikbaar over de van gemeentewege verstrekte uitkeringen en de daaraan verbonden rechten en plichten. Optimaliseren van de dienstverlening Volgens de nota Controle op Maat optimaliseert de gemeente de dienstverlening aan de klant. Wij hebben met Controle op Maat, de periodieke heronderzoeken en de maandelijkse inkomstenverklaringen geschrapt. Hiervoor in de plaats zijn respectievelijk een statusformulier en een mutatieformulier gekomen. Dit is een ontlasting van onnodige informatieve verplichtingen voor de klant en daarnaast een efficiënte(re) manier van werken voor de Cluster Sociale Dienstverlening zelf. Deze werkwijze is mogelijk omdat de controle activiteiten nu op maat (signaal en risico) worden verricht. Signalen kunnen door de klantmanager worden gedetecteerd, maar kunnen ook een externe oorsproqg hebben (bijvoorbeeld: een klikbrief of telefonische fraude melding). Wijn hebben ons doelen gesteld met betrekking tot de tijdigheid van beslistermijnen en betalingen, wij controleren de realisatie hiervan en nemen zonodig maatregelen. Controle op maat Volgens de nota Controle op Maat past de gemeente de controle systematiek aan, van een controle op een identieke wijze voor iedere klant naar een signaal en risico (op maat) gestuurde werkwijze. Alciemeen Wij hebben de randvoorwaarden ingevuld, bij controle op maat zijn dat onder andere: het fraude alert(er) maken van de medewerkers; het scholen van de medewerkers op kennis en onderzoeksvaardigheden; het ontwikkelen van een methodiek om fraudesignalen te detecteren en te onderzoeken (een zogenaamd fraude kompas); het aanpassen van de werkprocessen; het maken van onderzoeksprotocollen ten behoeve van de verschillende frauderisico's en het vastleggen hiervan in een handboek; de klantmanagers hebben een opleiding 'hoogwaardige intake' doorlopen, waarin kennis en vaardigheden zijn aangereikt in verband met fraudesignalen.

5 Volgvei 5 Wij werken sinds de invoering van Controle op Maat met gespecialiseerde preventiemedewerkers. De preventiemedewerkers assisteren de klantmanagers bij aanvragenlonderzoeken waarbij sprake is van een risico. Zo nodig nemen zij de behandeling van de onderzoeken over. De preventiemedewerkers voeren ook de rechtmatigheidscontrole van het lopende bijstandsbestand uit middels risicosturing. De poortwachter De gemeente maakt bij aanvragen geen selectie op risico vooraf, maar controleert alle WWB aanvragen intensief. Hierdoor wordt in de toekomst een 'schoner' WWB bestand gecreëerd, met minder frauderisico. Het verzoek om een WWB-uitkering wordt niet ingenomen door een medewerker van het CWI, maar wordt mede uit preventief oogpunt direct ingenomen door een klantmanager van de gemeente. Als de klantmanager bij de behandeling van een aanvraag op een fraudesignaal stuit, wordt de aanvraag als risicovol geoormerkt en wordt de behandeling besproken met enlof overgenomen door een preventiemedewerker. Rechtmatiaheidscontrole van het lopende WWB bestand Wij hebben met de implementatie van Controle op Maat risicosturing ingevoerd om de rechtmatigheid van de lopende klanten te controleren. De periodieke, voor alle klanten gelijke, hercontroles zijn hiermee verleden tijd. De controle van de lopende uitkeringen wordt vanaf 2005 selectief gestuurd aan de hand van concrete fraude signalen of van tevoren ingeschatte risico's. De betreffende klanten worden in beginsel door preventiemedewerkers in behandeling genomen. Bij risicosturing worden de instrumenten themacontrole en bestandsvergelijking gehanteerd. Bij een themacontrole wordt (vooraf) een groep klanten geselecteerd aan de hand van risicoverzwarende omstandigheden, vervolgens wordt deze groep aan de hand van een onderzoeksprotocol door een preventiemedewerker gecontroleerd. In 2005 en 2006 is jaarlijks 1 themacontrole uitgevoerd. Het percentage klanten dat bij een themacontrole na selectie daadwerkelijk werd onderzocht, nam in 2006 af ten opzichte van Het percentage beëindigingen of wijzigingen als gevolg van de daadwerkelijk onderzochte en gesproken klanten is in 2006 is daarentegen wel hoger.

6 Volgvei 6 De oorzaak van het terug gelopen aantal onderzochte en gesproken klanten is gelegen in personele mutaties bij het kwaliteitsteam in Het kwaliteitsteam initieert en maakt de selectie voor themacontroles, door personele mutaties werd de prioriteit bij verantwoordingstaken gelegd en kon de themacontrole eerst eind 2006 worden gestart. Bestandcvergelijking vindt plaats middels een vergelijking tussen de bestanden van de gemeente en het inlichtingenbureau. Deze signalen hebben betrekking op een samenloop van uitkering met werkaanvaarding, detentie en vermogen. Indien uit de signalen van het inlichtingenbureau een vermoedelijk onterechte samenloop blijkt, is dit door de preventiemedewerkers onderzocht. Aantal afaehandelde werk~rocessen inlichtinaenbureau (IB-signalen) Terugvordering uitkering gewijzigd voortgezet uitkering ongewijzigd voortgezet -geen fraude % 17% 20% 11% % 22% 26% 24% * * 18% 60% 14% Vorenstaande IB-signalen zijn de signalen die daadwerkelijk hebben geleid tot het opstarten van een nader onderzoek. Er werden meer IB-signalen behandeld, maar deze leidden niet tot een daadwerkelijk onderzoek en werden niet in de tellingen opgenomen. Het aantal afgehandelde werkprocessen naar aanleiding van signalen van het inlichtingenbureau is in jaren 2004, 2005 en 2006 successievelijk gedaald. Het percentage afhandelingen waarbij afstemming van de uitkering plaats vond is gestegen, hetgeen er op duidt dat de selectie van de signalen beter is geworden. Hu is bezoeken Wij zouden volgens de verwachting door de werkwijze met Controle op Maat meer tijd krijgen voor huisbezoeken. Het huisbezoek waar hier op wordt gedoeld, is een huisbezoek ter controle van de woonsituatie. Het huisbezoek wordt afgelegd indien er een concrete grond is om te twijfelen aan de juistheid of de volledigheid van de door de belanghebbende aan het Cluster Sociale Dienstverlening opgegeven woonsituatie. Het huisbezoek heeft als doel om op objectieve wijze, los van de eigen zienswijze van de belanghebbende, de woonsituatie van de klant te kunnen beoordelen. Het aantal en resultaat van de huisbezoeken wegens risico, bij aanvragen en lopende uitkeringen, is met ingang van april 2005 bijgehouden.

7 Volgvei 7 Bij respectievelijk 29% (2005) en 52% (2006) van de afgelegde huisbezoeken bij een WWB aanvraag, werd een onrechtmatigheid geconstateerd of werd het huisbezoek geweigerd waardoor het recht op WWB niet kon worden vastgesteld. Resultaten van een huisbezoek bij een loriende WWB: Na respectievelijk 45% (2005) en 58% (2006) van de huisbezoeken bij een klant met een lopende WWB uitkering werd uiteindelijk een onrechtmatigheid geconstateerd en werd de WWB uitkering beeindigd. In 2006 werden in bij huisbezoeken (aanvraag en lopende uitkering tezamen) in totaal 85 huisbezoeken verricht op basis van signaal en risicosturing. Gezien het aantal afwijzingen en beeindigingen is de inschatting van het risico door de medewerkers adequaat geweest. Er is binnen de uitvoering ruimte geweest voor een stelselmatige inzet van het middel huisbezoek in geval van een geconstateerd risico. Sanctioneren. Volgens de nota Controle op Maat moet (in1ichtingen)fraude worden bestraft en worden de sancties vermeld in een verordening. Wij hebben in het jaar 2004 een afstemmingsverordening aangenomen, waarin de verschillende maatregelwaardige gedragingen worden weergegeven, alsmede de wijze waarop de hoogte van de maatregel moet worden vastgesteld.

8 Volgvel 8 Resultaten sanctioneren Het aantal opgelegde maatregelen ten gevolge van de het schenden van de informatieplicht is in 2005 en 2006 ten opzichte van 2004 gedaald. Een aannemelijke reden hiervoor is het afschaffen van de vaste maandelijks inkomstenformulieren. Immers bij het herhaaldelijk niet tijdig inleveren van het formulier werd namelijk een maatregel opgelegd. Het aantal maatregelen met als aanleiding het niet voldoen aan de arbeidsplicht is daarentegen gestegen, een relatief groot deel van deze maatregelen betreft de hoogste categorie met een korting van 100% op de uitkering. Het aantal maatregelen wegens het niet voldoen aan de arbeidsplicht wijzen op meer tijdsinspanning bij arbeidstoeleiding, dit is conform de verwachtingen van controle op maat. Conclusie alaemeen Alle instrumenten en methodieken van de nota Controle op Maat zijn structureel geïmplementeerd in de bedrijfsvoering, de randvoorwaarden zijn bij aanvang ingevuld. Hiermee is de basis van het concept hoogwaardig handhaven in de gemeente Haarlemmermeer op orde en geborgd. Uit het in de nota Controle op Maat vermelde doel, vloeide alleen de verwachtingen van minder instroom en meer uitstroom van uitkeringsgerechtigden voort. Deze verwachtingen zijn niet SMART omschreven. Hierdoor is de mate van doeltreffendheid van het met Controle op Maat ingezette beleid niet goed waardeerbaar. Om het instrument Hoogwaardig Handhaven verder te kunnen doorontwikkelen is het nu belangrijk om de afzonderlijke handhavingsinspanningen meetbaar te maken, vooraf een prognose te maken van volume en resultaat van de afzonderlijke handhavings inspanningen. De cluster sociale dienstverlening werkt momenteel aan het opzetten van een managementinformatiesysteem waarin onder ander aandacht wordt besteed aan de meetbaarheid van de handhavingsinspanningen. Ten aanzien van het in te zetten instrumentarium: Vroeati-idia te Informeren Wij hebben het instrument "vroegtijdig informeren", conform nota Controle op Maat geïmplementeerd. Dienstverlenina te o~timaliseren Wij hebben het instrument "optimaliseren van de dienstverlening" conform de nota Controle op Maat geimplementeerd. Controle OD Maat Wij hebbende controle systematiek conform de nota Controle op Maat gewijzigd van een voor ieder gelijke controle op rechtmatigheid naar een doelmatige controle met signaal en risicosturing.

9 Volgvei 9 Ten aanzien van de verwachte resultaten: Beperkina instroom Het percentage toekenningen WWB, is na de implementatie van de nota Controle op Maat gedaald, dit is conform de in het beleidsplan vermelde verwachting. Aannemelijk is dat de systematiek van signaal sturing werkt en hier positief aan heeft bijgedragen. Bevorderen uitstroom Het aantal controles en het percentage beëindigde uitkeringen van het lopende WWB bestand, vertoont in 2006 ten opzichte van het voorgaande jaar een dalende tendens, dit verdient in de toekomst aandacht. Efficiëntere bedriifsvoerina met meer tiid voor huisbezoeken en arbeidstoeleidinq Er werd effectief gebruik gemaakt van het instrument huisbezoek bij zowel de aanvragen als bij de lopende uitkeringen. Het aantal maatregelen in verband met arbeidsverplichtingen is in 2005 substantieel gestegen, het percentage beëindiging met als reden werkaanvaarding is licht gestegen, aannemelijk is dat dit het gevolg is van meer ruimte voor arbeidstoeleiding. Besluit Op grond van het voorgaande hebben wij besloten om: kennis te nemen van de conclusies, van de nota Evaluatie Controle op Maat; de met Controle op Maat ingezette weg op basis van signaal- en risico sturing en een structurele inzet van het instrument huisbezoek en preventiemedewerkers voortzetten; deze nota ter kennisname aan de gemeenteraad te zenden. Burgemeester en wethouders van Haarlemmermeer, namens deze, de portefeuillehouder, /T.C.M. Horn Bijiage(n) Geen