Dames en heren, Op beide punten ga ik graag in.

Transcriptie

1 Toespraak Jan Franssen, voorzitter Interprovinciaal Overleg, bij het OSO-congres De toekomst in de recreatie en vrijetijdssector in Overveen, 14 oktober Dames en heren, Recreatie, toerisme en vrijetijd behoren tot die economische sectoren die wereldwijd goede groeivooruitzichten hebben. Globalisering, toenemende mobiliteit en vergroting van de welvaart in nieuwe delen van de wereld bieden kansen. Daarom is het een uitstekend initiatief van het Overlegorgaan van samenwerkingsverbanden in de openluchtrecreatie, het OSO, om vandaag dit congres te houden. Het thema 'toekomst in de recreatie en vrijetijdssector' is dus goed gekozen en ook de invalshoek bevalt mij: het is goed dat het OSO zoekt naar de brede blik en tegelijkertijd ook kritisch kijkt naar de organisatie rond recreatie en vrije tijd. Op beide punten ga ik graag in. Waar zit de groei in deze sector? Veel mensen noemen dan als eerste het toerisme uit de zogeheten BRIC-landen: Brazilië, Rusland, India en China. Sterk opkomende economieën, die zeker zullen zorgen voor een extra stroom bezoekers. Maar, veel meer dan 6 procent van het totaal aantal buitenlandse toeristen zal dat in 2020 niet zijn, zo blijkt uit onderzoek van het Nederlands Bureau voor Toerisme en Congressen. In absolute aantallen blijven de BRIC-landen in de schaduw staan van de reeds gevestigde landen. In 2020 komt nog altijd 65 procent van de buitenlandse bezoekers uit België, Frankrijk, Groot-Brittannië, de Verenigde Staten en vooral Duitsland. Wat minder genoemd wordt, maar wat economisch aanzienlijk meer perspectief biedt, zijn dagrecreatie en binnenlands toerisme. Hier raak ik uw 'core-business' en wat zien we: de bestedingen aan dagtochten - ruim 12 miljard euro - zijn twee keer zo groot als de uitgaven van buitenlandse bezoekers; en aan binnenlands toerisme geven we, met ongeveer 20 miljard, zelfs drie keer meer uit. 1

2 De vrijetijdssector is, dames en heren, groter dan de landbouwsector en ook kansrijker. Investeren in de vrijetijdssector is dus economisch interessant, maar dat is niet het hele verhaal. Het is ook urgent en wel om meerdere redenen. Ten eerste is de sector een motor voor sociaal-economische ontwikkeling. Een substantieel deel van de beroepsbevolking vindt er emplooi en vaak betreft het hier lager geschoolden, voor wie in de komende decennia een steeds moeilijker arbeidsmarktpositie dreigt te ontstaan. Veel ondernemers in de vrijetijdssector behoren tot het midden- en kleinbedrijf en zoals u weet is dat een belangrijke groep ondernemers, juist voor de groei en ontwikkeling van de regionale economie. In landelijke gebieden zien we dat recreatie en toerisme een nieuwe en vaak noodzakelijke economische drager is, naast de landbouw en soms in plaats ervan. In de tweede plaats is een kwalitatief goed aanbod van voorzieningen in de vrijetijdssector onmisbaar in de vaak scherpe concurrentiestrijd tussen regio's over grenzen heen. Een aantrekkelijk woon- en werkklimaat, met voldoende mogelijkheden voor recreatie in de nabijheid, zorgt ervoor dat onze regio's in beeld blijven als het gaat om vestiging van hoogwaardige bedrijven. Vroeger volgden werknemers bedrijven, maar in deze tijd van mobiele kenniswerkers is dat veeleer andersom. We moeten het dus voor die werknemers aantrekkelijk maken en houden. U kent wellicht de term groen vestigingsklimaat. Andere regio's in Europa en elders zetten op dit profiel in. Wij kunnen als Nederland dus niet achterblijven, zeker niet nu uit OESO-rapporten blijkt dat we terugzakken in de lijst van economische topregio's. Natuurlijk spelen daarbij meer aspecten een rol, bijvoorbeeld het vraagstuk van de achterblijvende bereikbaarheid, maar een hoogwaardige woonomgeving zeker ook. Recreatief-toeristische voorzieningen zijn dus geen luxegoed, maar een economische noodzakelijkheid. Ten derde noem ik hier de versterking van de ruimtelijke kwaliteit. 2

3 In veel gebieden in Nederland zijn, bijvoorbeeld als gevolg van de klimaatverandering, de transities in de landbouw of de krimp van de bevolking, ruimtelijke aanpassingen noodzakelijk. De combinatie van deze aanpassingen met investeringen in de vrijetijdssector versterkt de ruimtelijke kwaliteit en daarmee zetten we bedreigingen om in grote kansen voor bedrijven en organisaties die zich richten op recreatie en toerisme. Als laatste punt ter illustratie van de urgentie noem ik de negatieve ontwikkeling van het binnenlands toerisme in de jaren Uit recent onderzoek blijkt dat in die jaren het aantal toeristische overnachtingen in Nederland met 16 procent is gedaald. Dat is een ontwikkeling die niet te negeren valt. Dames en heren, wie het economisch potentieel en de urgentie op zich laat inwerken, komt tot de conclusie dat we in beweging moeten komen. We moeten bewegen om aantrekkelijker te worden. Met elkaar zullen we einddoelen en visies moeten formuleren, zonder in blauwdrukken te vervallen, want ieder gebied heeft eigen kernkwaliteiten. Bij het opstellen van visies moeten we uitgaan van de bestaande kwaliteiten en die versterken. Dit wenkende perspectief van ontwikkeling in de regio's omschrijft de VROM-raad als regionale beeldverhalen'. Ik citeer uit het VROM-raadrapport 'Groeten uit Holland': Meer dan stad of land moet de regio voortaan de eenheid gaan vormen van een toeristisch-recreatieve productontwikkeling. ( ) De raad ziet in het ontwikkelen van enthousiasmerende regionale verhalen, en een inspirerende verbeelding daarvan, een belangrijk middel om het regionale vrije tijd en toerisme cluster te integreren en te mobiliseren. Het gaat hierbij nadrukkelijk niet om een of andere vorm van gebiedsbranding. Dit is geen pleidooi voor het maken van een statisch gebiedsconcept, een regio-identiteit waar partijen vervolgens stapsgewijs naar toe werken. Het gaat bovendien allerminst om het formuleren van een ruimtelijk plan als zodanig. Het gaat veeleer om de ontwikkeling van dynamische gebiedsgerichte verhalen die enthousiasmeren tot meedenken en meedoen." Bij het ontwikkelen van die beeldverhalen gaat het om regie in de regio. 3

4 Dit past precies in het Profiel Provincies, dat de gezamenlijke provincies in IPO-verband hebben opgesteld om een bijdrage te leveren aan de heroverwegingsoperatie van het laatste kabinet- Balkenende en tevens aan de verbetering van ons openbaar bestuur. Het gaat hierbij om een duidelijker taakverdeling tussen bestuurslagen en vermindering van bestuurlijke drukte, uitgaande van het principe 'Je gaat erover of niet'. Het huidige regeerakkoord bevestigt en versterkt die positie van de provincie als ruimtelijk-economisch gebiedsregisseur. Een uitwerking daarvan, zo u wilt een regionale opgave, is ervoor te zorgen dat vrije tijd en recreatie een sterke economische drager van gebiedsontwikkeling zijn. Zo'n ontwikkeling is per definitie een zaak van allianties; dit kun je niet alleen. Wat we moeten doen is per regio zoeken naar de specifieke allianties van overheid, bedrijfsleven en maatschappelijke organisaties, die de voorliggende opgaven op zich kunnen nemen en gezamenlijk ontwikkelkracht ontplooien. Daarbij zullen we niet alleen moeten kijken naar de 'usual suspects', maar ook naar partijen, bijvoorbeeld in de marktsector, die tot nu toe buiten de bestaande netwerken stonden. Ik wijs u er hierbij op dat in het regeerakkoord het Investeringsbudget Landelijk Gebied en het geld voor de Ecologische Hoofdstructuur met 25 procent worden gekort. Ook het budget voor recreatieontwikkeling rond de grote steden wordt verminderd en de middelen voor robuuste ecologische verbindingen worden helemaal geschrapt. Eén ding is duidelijk: deze bezuinigingen maken samenwerking met marktpartijen meer dan ooit nodig. Voor de discussie straks is het goed de vraag op te werpen in hoeverre de recreatieschappen in staat zijn in dit krachtenveld hun rol op te pakken. Tot nu toe bent u door de aard van uw organisaties vooral aangewezen en gericht op samenwerking tussen overheden. Ik heb zojuist geschetst dat de toekomstige opgaven elders liggen. Hier komt bij dat de concentratie van OSO-leden vooral in het westen van ons land ligt. De vraag is wat dat betekent. 4

5 Zijn er bijvoorbeeld elders in het land marktpartijen in het gat gesprongen? Of zijn de opgaven daar zo wezenlijk anders? Wat kunnen we daar wederzijds van leren? Dames en heren, u heeft mij gevraagd vandaag te spreken over de rol van de provincies bij de toekomstige ontwikkeling van recreatie en vrije tijd. In de rol als gebiedsregisseur kan de provincie op het dossier recreatie en vrije tijd wel degelijk het verschil kan maken. Mijn antwoord kan ik na het voorgaande dus in twee punten samenvatten. Als de belangrijkste taken van de provincies zie ik het verbeteren en borgen van de kwaliteit van de ruimte én het organiseren - en op een hoger plan tillen - van regionale samenwerking. Om die taken effectief te kunnen vervullen moeten provincies zich primair gaan richten op het bovenregionale schaalniveau. Vanuit dat hogere schaalniveau en een ruimtelijk-economische invalshoek zullen wij moeten sturen op versterking van bestaande gebiedskwaliteiten en op het verbinden van externe partijen, zowel publiek als privaat. Logischerwijs zal deze omslag een nieuwe impuls geven aan de discussie over de meest geschikte beheersstructuur van recreatiegebieden. Als de provincies zich richten op een hoger schaalniveau zal ook een discussie ontstaan over de taakverdeling met gemeenten. Een taakverdeling die in belangrijk mate bepaald zal worden door de gelaagdheid van de opgaven. Soms gaat het om ontwikkelingen binnen steden, in een ander geval om stadsranden en dan weer om de ontwikkeling van grote groengebieden. Bij elke soort opgave zullen provincies en gemeenten tussen en in die rollen moeten schakelen. Uit die nieuwe aanpak komt vervolgens ook de vraag naar voren wat de toekomst van recreatieschappen is. Die fundamentele discussie moeten de leden van het OSO niet uit de weg gaan. Ik spreek hier als IPO-voorzitter, maar geef u graag mee dat ook het college van Gedeputeerde Staten van Zuid-Holland met deze vragen bezig is. Wij werken nu aan een Visie op Recreatie en Vrije Tijd. 5

6 Daarom ben ik erg benieuwd naar de uitkomsten van uw discussie. Helaas kan ik daar niet bij zijn, omdat ik later deze middag in Oegstgeest wordt verwacht voor een werkbezoek aan de gemeente. Ik hoor graag wat uw conclusies zijn. En wat ik in ieder geval hoop is dat de uitkomsten van deze middag ertoe bijdragen dat de grote kansen die deze sector heeft, werkelijkheid worden. Dank u. 6