Hoe werkt de Europese Unie?

Transcriptie

1 Hoe werkt de Europese Unie? Uw wegwijzer voor de instellingen van de Europese Unie Europese Unie

2 U vindt deze brochure met andere beknopte en duidelijke informatie over de EU op het volgende internetadres europa.eu.int/comm/publications Europese Commissie Directoraat-generaal Pers en communicatie Publicaties B-1049 Brussel Manuscript voltooid in juni 2005 Illustratie voorzijde: Europees Parlement Bibliografische gegevens bevinden zich aan het einde van deze publicatie. Luxemburg: Bureau voor officiële publicaties der Europese Gemeenschappen, 2006 ISBN Europese Gemeenschappen, 2006 Reproductie is toegestaan. Gedrukt in Germany GEDRUKT OF CHLOORVRIJ GEBLEEKT PAPIER

3 Hoe werkt de Europese Unie? Uw wegwijzer voor de instellingen van de Europese Unie

4 Inhoud De Europese Unie: inleiding De verdragen Hoe neemt de EU besluiten? Het Europees Parlement: de stem van het volk De Raad van de Europese Unie: de stem van de lidstaten De Europese Commissie: in dienst van het algemeen belang Het Hof van Justitie: handhaving van het recht De Europese Rekenkamer: waar voor je geld Het Europees Economisch en Sociaal Comité: de stem van de civiele samenleving Het Comité van de Regio s: de stem van de plaatselijke overheden De Europese Investeringsbank: financiering van EU-projecten De Europese Centrale Bank: het beheer van de euro De Europese Ombudsman: behandeling van uw klachten De Europese Toezichthouder voor gegevensbescherming: bescherming van uw privacy Agentschappen Toekomstperspectieven

5 De Europese Unie: inleiding D e Europese Unie (EU) is een familie van democratische Europese landen die samenwerken om het leven van hun burgers te verbeteren en te bouwen aan een betere wereld. Familieruzies en een occasionele crisis halen gewoonlijk het nieuws, maar eigenlijk is de EU een opmerkelijk succesverhaal. De Europese Unie heeft Europa ruim een halve eeuw vrede en welvaart gebracht en gezorgd voor een gemeenschappelijke Europese munt (de euro) en een interne markt zonder grenzen met vrij verkeer van goederen, personen, diensten en kapitaal. De EU is een grote handelsmacht geworden en speelt wereldwijd een belangrijke rol op het gebied van milieubescherming en ontwikkelingshulp. Geen wonder dat de EU van 6 tot 25 lidstaten is gegroeid en dat nog meer landen in de rij staan om lid te kunnen worden. Het succes van de Europese Unie is in grote mate te danken aan de ongewone manier waarop de Unie werkt. De EU is geen federatie zoals de Verenigde Staten en evenmin een organisatie voor intergouvernementele samenwerking zoals de Verenigde Naties. De EU is in feite uniek. De landen die deel van de EU uitmaken (de lidstaten ), blijven onafhankelijk en soeverein maar ze bundelen hun soevereiniteit om een macht en invloed in de wereld te verwerven die ze afzonderlijk niet zouden hebben. Het bundelen van soevereiniteit betekent in de praktijk dat de lidstaten sommige besluitvormingsbevoegdheden aan door hen in het leven geroepen gemeenschappelijke instellingen overdragen, zodat beslissingen over specifieke onderwerpen van algemeen belang democratisch op Europees niveau kunnen worden genomen. Alleen door internationaal samen te werken is het mogelijk klimaatveranderingen te voorkomen en het milieu te beschermen. De EU speelt op dit punt een voortrekkersrol. domeldunksen 3

6 Hoe werkt de Europese Unie? De drie belangrijkste instellingen bij de besluitvorming zijn: het Europees Parlement (EP), dat de EU-burgers vertegenwoordigt en rechtstreeks door hen is gekozen; de Raad van de Europese Unie, die de individuele lidstaten vertegenwoordigt; de Europese Commissie, die het algemeen belang van de Unie behartigt. Deze institutionele driehoek zorgt voor beleidsmaatregelen en wetten die in de hele EU van toepassing zijn. De Commissie stelt in principe nieuwe wetten voor maar het Parlement en de Raad nemen ze aan. Het Hof van Justitie zorgt voor de handhaving van de Europese wetgeving en de Rekenkamer controleert de financiering van de activiteiten van de Unie. Ook andere organen spelen een belangrijke rol bij het functioneren van de EU: het Europees Economisch en Sociaal Comité vertegenwoordigt de civiele samenleving, de werkgevers en de werknemers; het Comité van de Regio s vertegenwoordigt de regionale en lokale overheden; de Europese Investeringsbank financiert investeringsprojecten van de EU en steunt kleine ondernemingen via het Europees Investeringsfonds; de Europese Centrale Bank is verantwoordelijk voor het Europees monetair beleid; de Europese Ombudsman onderzoekt klachten over wanbeheer door Europese instellingen en organen; de Europese Toezichthouder voor gegevensbescherming beschermt de privacy van persoonsgegevens. Daarnaast zijn gespecialiseerde agentschappen opgericht voor technische, wetenschappelijke of beheerstaken. De bevoegdheden en verantwoordelijkheden van de Europese instellingen en de regels en procedures die ze moeten volgen, zijn vastgesteld in de verdragen waarop de EU gebaseerd is. De verdragen worden door de staatshoofden en regeringsleiders van alle EU-landen ondertekend en door de nationale parlementen geratificeerd. In de volgende hoofdstukken worden de verdragen en de Europese instellingen beschreven. De werkzaamheden van de instellingen en hun onderlinge wisselwerking worden toegelicht. De wegwijzer geeft ook een kort overzicht van de agentschappen en de andere betrokken organen. Het doel is u een duidelijk beeld te geven van hoe de Europese Unie werkt. 4

7 De verdragen De EU is op vier verdragen gebaseerd: het Verdrag tot oprichting van de Europese Gemeenschap voor Kolen en Staal (EGKS), dat op 18 april 1951 in Parijs werd ondertekend, op 23 juli 1952 in werking trad en op 23 juli 2002 verstreek; het Verdrag tot oprichting van de Europese Economische Gemeenschap (EEG), dat op 25 maart 1957 in Rome werd ondertekend en op 1 januari 1958 in werking trad. Het wordt vaak het Verdrag van Rome genoemd; het Verdrag tot oprichting van de Europese Gemeenschap voor Atoomenergie (Euratom), dat in Rome samen met het EEG-Verdrag werd ondertekend; het Verdrag betreffende de Europese Unie (EU), dat op 7 februari 1992 in Maastricht werd ondertekend en op 1 november 1993 in werking trad. Door de eerste drie verdragen werden de drie Europese Gemeenschappen opgericht, d.w.z. het stelsel van gemeenschappelijke besluitvorming inzake kolen, staal, kernenergie en andere belangrijke sectoren van de economie van de lidstaten. De instellingen van deze drie Gemeenschappen, die belast waren met het beheer van het stelsel, werden in 1967 samengevoegd tot één enkele Commissie en één enkele Raad. samen te werken op het gebied van buitenlandse zaken, veiligheid en justitie en binnenlandse zaken. Door deze intergouvernementele samenwerking aan het bestaande Gemeenschapssysteem toe te voegen, heeft het Verdrag van Maastricht een nieuwe politieke en economische structuur met drie pijlers gecreëerd: de Europese Unie (EU). De EEG vervulde een economische rol maar kreeg daarnaast geleidelijk ook een groot aantal andere verantwoordelijkheden, waaronder het sociaal, het regionaal en het milieubeleid. Aangezien het niet langer een puur economische gemeenschap was, werd bij het vierde verdrag (Maastricht) de naam gewijzigd in de Europese Gemeenschap (EG). De regeringen van de lidstaten kwamen in Maastricht ook overeen om DE EUROPESE UNIE Het communautair domein (de meeste gemeenschappelijke beleidsgebieden) Gemeenschappelijk buitenlands en veiligheidsbeleid DE VERDRAGEN Politiële en justitiële samenwerking in strafzaken De Europese Unie is gebaseerd op verdragen. De drie pijlers symboliseren verschillende beleidsgebieden met verschillende besluitvormingsstructuren. 5

8 Hoe werkt de Europese Unie? EC Op 9 mei 1950 formuleerde de Franse minister van Buitenlandse Zaken, Robert Schuman, voor het eerst in een toespraak de ideeën die tot de Europese Unie hebben geleid. Daarom wordt op 9 mei de verjaardag van de EU gevierd. De verdragen vormen de basis van alles wat de Europese Unie doet. Bij de toetreding van nieuwe lidstaten werden ze telkens gewijzigd. De verdragen zijn de afgelopen twintig jaar ook drie keer gewijzigd om de instellingen van de Europese Unie te hervormen en de Unie nieuwe bevoegdheden te geven. Dit gebeurt altijd door een speciale conferentie van de nationale regeringen van de EU (een intergouvernementele conferentie of IGC). De Europese Akte (EA), die in februari 1986 werd ondertekend, trad op 1 juli 1987 in werking. De Europese Akte wijzigde het EEG-Verdrag en effende het pad voor de voltooiing van de interne markt. Het Verdrag van Amsterdam, dat op 2 oktober 1997 werd ondertekend, trad op 1 mei 1999 in werking. Dit Verdrag wijzigde het Verdrag betreffende de Europese Unie en het Verdrag tot oprichting van de Europese Gemeenschap, waarbij de (voorheen met letters aangeduide) artikelen van het Verdrag betreffende de Europese Unie werden genummerd. Het Verdrag van Nice, dat op 26 februari 2001 werd ondertekend, trad op 1 februari 2003 in werking. Dit Verdrag heeft nieuwe wijzigingen aan de andere verdragen aangebracht en de besluitvorming in de EU vereenvoudigd, zodat ook na de toetreding van de nieuwe lidstaten in 2004 efficiënt besluiten konden worden genomen. Door de vele verdragen is de Europese Unie complex en moeilijk te begrijpen. Daarom besloten de staatshoofden en regeringsleiders van de EU in juni 2004 alle bestaande verdragen te vervangen door een grondwet waarin duidelijk wordt uiteengezet wat de Unie is, hoe de Unie besluiten neemt en wie waarvoor verantwoordelijk is. De Grondwet kan echter pas in werking treden na ratificatie door alle 25 nationale parlementen. In sommige landen moet de Grondwet bij referendum worden goedgekeurd. Nadere informatie over de Grondwet vindt u op de volgende site: 6

9 Hoe neemt de EU besluiten? Bij de besluitvorming in de Europese Unie zijn verschillende Europese instellingen betrokken: de Europese Commissie, het Europees Parlement (EP), de Raad van de Europese Unie. De Europese Commissie stelt in het algemeen nieuwe wetgeving voor, maar de Raad en het Parlement nemen de wetten aan. Ook andere instellingen spelen een rol. De regels en procedures voor de besluitvorming in de Europese Unie zijn vastgelegd in de verdragen. Elk nieuw Europees wetsvoorstel is gebaseerd op een specifiek verdragsartikel (de rechtsgrond van het voorstel) dat bepaalt welke wetgevingsprocedure gevolgd moet worden. De drie belangrijkste procedures zijn de raadplegings-, de instemmingsen de medebeslissingsprocedure. 1. Raadplegingsprocedure In het kader van de raadplegingsprocedure raadpleegt de Raad het Parlement, het Europees Economisch en Sociaal Comité en het Comité van de Regio s. Drie raden : wie is wie? Het is niet altijd gemakkelijk de verschillende Europese organen uit elkaar te houden, vooral wanneer zeer verschillende organen soortgelijke namen hebben, zoals bij deze drie raden. De Europese Raad Deze bestaat uit de staatshoofden en regeringsleiders (d.w.z. de president en/of de premier) van alle EU-landen, plus de voorzitter van de Europese Commissie. De Europese Raad komt in principe vier keer per jaar samen om het algemene beleid van de EU vast te stellen en de geboekte vooruitgang te evalueren. De Europese Raad is het hoogste besluitvormingsorgaan van de Europese Unie. Daarom wordt een vergadering van de Europese Raad vaak een top genoemd. De Raad van de Europese Unie In de Raad van de Europese Unie in het verleden de Raad van ministers genoemd hebben ministers van de nationale regeringen van alle lidstaten zitting. De Raad komt regelmatig bijeen om gedetailleerde beslissingen te nemen en Europese wetten aan te nemen. Nadere informatie over de werkzaamheden van de Raad vindt u verderop in deze brochure. De Raad van Europa De Raad van Europa is geen instelling van de Europese Unie maar een intergouvernementele organisatie die in 1949 is opgericht en onder meer tot doel heeft de mensenrechten te beschermen, Europa s culturele verscheidenheid te bevorderen en sociale problemen zoals rassendiscriminatie en onverdraagzaamheid te bestrijden. Een van de eerste successen van de Raad van Europa was de opstelling van het Europees Verdrag tot bescherming van de rechten van de mens en de fundamentele vrijheden. Om de burgers de mogelijkheid te geven hun rechten uit hoofde van dat verdrag uit te oefenen heeft de Raad het Europees Hof voor de rechten van de mens opgericht. De Raad van Europa telt nu 46 lidstaten, waaronder de 25 landen van de Europese Unie, en is gevestigd in het Palais de l Europe in Straatsburg (Frankrijk). 7

10 Hoe werkt de Europese Unie? Het Parlement kan: het voorstel van de Commissie goedkeuren; het voorstel verwerpen; of amendementen voorstellen. Als het Parlement amendementen voorstelt moet de Commissie alle door het Parlement voorgestelde amendementen onderzoeken. Als de Commissie amendementen aanvaardt, stuurt zij de Raad een gewijzigd voorstel toe. De Raad onderzoekt het gewijzigde voorstel en kan het aannemen of verder wijzigen. Net als bij alle andere procedures kan de Raad het voorstel van de Commissie alleen met eenparigheid van stemmen wijzigen. 2. Instemmingsprocedure De instemmingsprocedure houdt in dat de Raad bepaalde, zeer belangrijke besluiten alleen met de instemming van het Europees Parlement kan nemen. Het is dezelfde procedure als de raadplegingsprocedure, behalve dat het Parlement een voorstel niet kan wijzigen: het moet het voorstel aanvaarden of verwerpen. Voor de aanvaarding ( instemming ) van het besluit is een absolute meerderheid van de uitgebrachte stemmen vereist. 3. Medebeslissingsprocedure Dit is de meest gebruikelijke procedure bij de besluitvorming in de EU. Bij de medebeslissingsprocedure geeft het Parlement niet alleen zijn advies: het deelt de wetgevende bevoegdheid in gelijke mate met de Raad. Als de Raad en het Parlement geen overeenstemming over een wetsvoorstel bereiken, wordt het wetsvoorsel aan een bemiddelingscomité voorgelegd, dat uit een gelijk aantal vertegenwoordigers van de Raad en het Parlement bestaat. Zodra het comité tot een akkoord is gekomen, wordt de aangenomen tekst opnieuw naar het Parlement en de Raad gestuurd, die de tekst definitief als wet kunnen aannemen. Het diagram geeft een gedetailleerd overzicht van de procedure. Nadere informatie vindt u op _en.htm Wie werkt er bij de instellingen van de EU? De ambtenaren van de Europese instellingen zijn afkomstig uit de lidstaten van de EU maar ook uit andere landen. Het zijn beleidsmakers, managers, economen, juristen, taalkundigen, secretaressen en technici. Ze moeten in staat en bereid zijn in een multiculturele en meertalige omgeving te werken, meestal ver van hun eigen land. Om ambtenaar van de EU te worden moet u slagen voor een zwaar examen. Sinds januari 2003 worden deze examens centraal georganiseerd door het Europees Bureau voor personeelsselectie (EPSO). Nadere informatie vindt u op europa.eu.int/epso 8

11 Medebeslissingsprocedure 1.a. Advies van het EESC en van het Comité van de Regio s 1. Voorstel van de Commissie 2. Eerste lezing in het EP advies 4. Eerste lezing in de Raad 3. Gewijzigd voorstel van de Commissie 5. De Raad keurt alle amendementen van het EP goed 7. Het EP keurt het voorstel zonder amendementen goed 9. Gemeenschappelijk standpunt van de Raad 10. Mededeling van de Commissie over het gemeenschappelijk standpunt 6. De Raad kan het gewijzigde besluit aannemen 8. De Raad kan het besluit aannemen 11. Tweede lezing in het EP 12. Het EP keurt het gemeenschappelijk standpunt goed of maakt geen opmerkingen 13. Het besluit wordt geacht te zijn aangenomen 14. Het EP verwerpt het gemeenschappelijk standpunt 15. Het besluit wordt geacht niet te zijn aangenomen 16. Het EP stelt amendementen op het gemeenschappelijk standpunt voor 17. Advies van de Commissie over de amendementen van het EP 18. Tweede lezing in de Raad 19. De Raad keurt het gewijzigd gemeenschappelijk standpunt goed i) met gekwalificeerde meerderheid bij een gunstig advies van de Commissie 20. Het gewijzigde besluit wordt aangenomen ii) met eenparigheid van stemmen bij een negatief advies van de Commissie 21. De Raad keurt de amendementen op het gemeenschappelijk standpunt niet goed 22. Het Bemiddelingscomité wordt samengeroepen 23. Bemiddelingsprocedure 24. Het Bemiddelingscomité bereikt overeenstemming over een gemeenschappelijke tekst 29. Het Bemiddelingscomité bereikt geen overeenstemming over een gemeenschappelijke tekst 25. Het EP en de Raad nemen het besluit aan in overeenstemming met de gemeenschappelijke tekst 27. Het EP en de Raad keuren de gemeenschappelijke tekst niet goed 30. Het besluit wordt niet aangenomen 26. Het besluit wordt aangenomen 28. Het besluit wordt niet aangenomen 9

12 Hoe werkt de Europese Unie? Het Europees Parlement: de stem van het volk Belangrijkste feiten Rol: rechtstreeks gekozen wetgevend orgaan van de EU Volgende verkiezing: juni 2009 Vergaderingen: maandelijkse plenaire vergaderingen in Straatsburg, vergaderingen van de parlementaire commissies en aanvullende vergaderingen in Brussel Adres: Plateau du Kirchberg, BP 1601, L-2929 Luxembourg Tel.: (352) Internet: Het Europees Parlement (EP) wordt door de burgers van de Europese Unie gekozen en behartigt hun belangen. De oorsprong van het Europees Parlement ligt in de jaren vijftig en in de oprichtingsverdragen. Sinds 1979 worden de Parlementsleden rechtstreeks door de bevolking gekozen. De verkiezingen hebben elke vijf jaar plaats en elke als kiezer geregistreerde EU-burger mag stemmen. De wil van de ruim 455 miljoen EU-burgers komt in het Parlement op democratische wijze tot uitdrukking en het Parlement behartigt de belangen van de burgers in discussies met de andere EU-instellingen. Het huidige Parlement, dat in juni 2004 werd gekozen, telt 732 leden uit alle 25 EU-landen. Bijna eenderde van de Parlementsleden (222) zijn vrouwen. De leden van het Europees Parlement vormen geen nationale fracties maar zijn in zeven Europese politieke fracties ingedeeld. Alle standpunten over de Europese integratie zijn in het Parlement vertegenwoordigd, van sterk pro-federaal tot openlijk Eurosceptisch. European Parliament 10 De rechtstreeks gekozen vertegenwoordigers van de EU-burgers komen in Straatsburg bijeen om te debatteren en te stemmen over Europese wetgeving die iedereen aangaat.

13 Aantal zetels per land (in alfabetische volgorde volgens de naam van het land in de eigen taal) België 24 Tsjechië 24 Denemarken 14 Duitsland 99 Estland 6 Griekenland 24 Spanje 54 Frankrijk 78 Ierland 13 Italië 78 Cyprus 6 Letland 9 Litouwen 13 Luxemburg 6 Hongarije 24 Malta 5 Nederland 27 Oostenrijk 18 Polen 54 Portugal 24 Slovenië 7 Slowakije 14 Finland 14 Zweden 19 Verenigd Koninkrijk 78 Totaal 732 Waar is het Parlement gevestigd? Het Europees Parlement is op drie plaatsen gevestigd: Brussel (België), Luxemburg en Straatsburg (Frankrijk). De administratieve diensten (het secretariaat-generaal) zijn in Luxemburg gevestigd. De plenaire vergaderingen van het Parlement hebben plaats in Straatsburg en soms in Brussel. De vergaderingen van de parlementaire commissies worden in Brussel gehouden. Wat doet het Parlement? Het Parlement heeft drie belangrijke taken. 1. Het neemt Europese wetten aan op veel beleidsterreinen gezamenlijk met de Raad. Aangezien het EP rechtstreeks door de burgers wordt gekozen, is de democratische legitimiteit van de Europese wetgeving verzekerd. 2. Het Parlement oefent democratische controle uit over de andere Europese instellingen en vooral over de Commissie. Het kan de benoeming van commissarissen goedkeuren of verwerpen en het heeft het recht de Commissie in haar geheel af te wijzen. Aantal zetels per politieke fractie op 2 juni 2005 Fractie De Groenen/ Vrije Europese Alliantie (Greens/EFA) 42 Fractie Onafhankelijkheid/ Democratie (IND/DEM) 36 Fractie Alliantie van Liberalen en Democraten voor Europa (ALDE) 88 Sociaal-democratische Fractie (PSE) 201 Fractie van de Europese Volkspartij (Christen-democraten) en Europese democraten (PPE-DE) 268 Confederale Fractie Europees Unitair Links/ Noords Groen Links (GUE/NGL) 41 Fractie Unie voor een Europa van Nationale Staten (UEN) 27 Niet-ingeschrevenen (NI) 29 11

14 Hoe werkt de Europese Unie? 3. Budgettaire bevoegdheden. Het Parlement is samen met de Raad voor de EU-begroting bevoegd en heeft daarom invloed op de uitgaven van de EU. Aan het einde van de procedure kan het Parlement de begroting in haar geheel goedkeuren of verwerpen. De drie belangrijkste taken van het Parlement worden hieronder nader toegelicht. 1. Aanneming van Europese wetten De medebeslissingsprocedure is de meest gebruikelijke procedure voor het aannemen van EU-wetten (zie hierboven: Hoe neemt de EU besluiten? ). Bij deze procedure, die voor heel wat beleidsgebieden geldt, zijn het Europees Parlement en de Raad gelijkwaardige partners. Op sommige gebieden (bijvoorbeeld landbouw, economisch beleid, visa en immigratie) is het de Raad alleen die wetten aanneemt, maar niet zonder het Parlement te raadplegen. Bovendien is de instemming van het Parlement nodig voor bepaalde belangrijke kwesties, zoals de toetreding van nieuwe landen. Het Parlement geeft ook de aanzet tot nieuwe wetgeving door het jaarlijkse werkprogramma van de Commissie onder de loep te nemen, na te gaan waar nieuwe wetten nodig zijn en de Commissie te verzoeken voorstellen in te dienen. 2. Democratische controle Het Parlement oefent op verschillende manieren democratische controle over de andere Europese instellingen uit. De leden van een nieuwe Europese Commissie worden door de regeringen van de EU-lidstaten benoemd, maar niet zonder de goedkeuring van het Parlement. Het Parlement hoort elk lid (ook de toekomstige voorzitter van de Commissie) afzonderlijk en stemt dan over de vraag of de Commissie in haar geheel kan worden goedgekeurd. De Commissie is gedurende haar volledige ambtsperiode politieke verantwoording verschuldigd aan het Parlement, dat met een motie van afkeuring de hele Commissie tot aftreden kan dwingen. Meer algemeen oefent het Parlement controle uit door de verslagen van de Commissie (het jaarlijks algemeen verslag, verslagen over de uitvoering van de begroting, enz.) regelmatig onder de loep te nemen. Bovendien stellen de Europarlementsleden regelmatig vragen aan de Commissie, waarop de commissarissen wettelijk verplicht zijn te antwoorden. Het Parlement oefent ook controle uit op de Raad: de Parlementsleden stellen de Raad regelmatig vragen en de voorzitter van de Raad is aanwezig bij de plenaire vergaderingen van het EP en neemt aan belangrijke debatten deel. Het Parlement kan bovendien democratische controle uitoefenen door verzoekschriften van burgers te behandelen en onderzoekscommissies op te richten. Ten slotte levert het Parlement een bijdrage aan elke EU-top (bijeenkomsten van de Europese Raad). Bij de opening van elke top wordt de voorzitter van het Parlement verzocht het standpunt van het Parlement over actuele thema s en de agendapunten van de Europese Raad uiteen te zetten. 3. Budgettaire bevoegdheden De jaarlijkse begroting van de EU wordt gezamenlijk door het Parlement en de Raad vastgesteld. Het Parlement debatteert over de begroting tijdens twee opeenvolgende lezingen en de begroting wordt pas van kracht na ondertekening door de voorzitter van het Parlement. De Commissie begrotingscontrole van het Parlement (COCOBU) ziet op de besteding van de begrotingsmiddelen toe en het Parlement beslist elk jaar of de Commissie de begroting van het voorgaande begrotingsjaar naar behoren heeft uitgevoerd. Dit goedkeuringsproces staat bekend als het verlenen van kwijting. 12

15 In 2004 werd Josep Borrell Fontelles gekozen tot voorzitter van het Europees Parlement. European Parliament Hoe worden de werkzaamheden van het Parlement georganiseerd? De werkzaamheden van het Parlement omvatten twee fasen. De Europarlementsleden bereiden de plenaire vergadering voor in parlementaire commissies die in bepaalde EU-beleidsgebieden gespecialiseerd zijn. De onderwerpen van het debat worden ook door de politieke fracties besproken. De plenaire vergadering zelf. De plenaire vergaderingen hebben meestal plaats in Straatsburg (één week per maand) en soms in Brussel (twee dagen). Tijdens deze vergaderingen behandelt het Parlement wetsvoorstellen en stemt het over amendementen voordat een besluit over de volledige tekst wordt genomen. Andere agendapunten zijn mededelingen van de Raad of de Commissie en vragen over het reilen en zeilen in de Europese Unie en de wereld. 13

16 Hoe werkt de Europese Unie? De Raad van de Europese Unie: de stem van de lidstaten Belangrijkste feiten Rol: wetgevend (en op een aantal gebieden uitvoerend) orgaan van de EU; vertegenwoordigt de lidstaten Leden: één minister van elke lidstaat Voorzitterschap: wordt beurtelings voor zes maanden uitgeoefend Zittingen: in Brussel (België) en in april, juni en oktober in Luxemburg Adres: Wetstraat 175, B-1048 Brussel Tel.: (32-2) Internet: ue.eu.int De Raad is het belangrijkste besluitvormingsorgaan van de EU. Evenals het Europees Parlement is de Raad in de jaren vijftig opgericht krachtens de oprichtingsverdragen. De Raad vertegenwoordigt de lidstaten en de zittingen worden bijgewoond door één minister van elke nationale regering van de EU. Het onderwerp op de agenda bepaalt welke ministers de zitting bijwonen. Als bijvoorbeeld milieukwesties op de agenda van de Raad staan, woont de minister van Milieu van elke lidstaat de zitting bij. De zitting wordt dan de Raad Milieu genoemd. De betrekkingen van de EU met de rest van de wereld vallen onder de bevoegdheid van de Raad Algemene Zaken en Externe Betrekkingen. Deze Raad is ook verantwoordelijk voor algemene beleidskwesties. Bijgevolg kan elke regering kiezen welke minister of staatssecretaris de zittingen bijwoont. In totaal komt de Raad in negen verschillende samenstellingen bijeen. Algemene Zaken en Externe Betrekkingen Economische en Financiële Zaken (Ecofin) Justitie en Binnenlandse Zaken Werkgelegenheid, Sociaal Beleid, Gezondheid en Consumentenbescherming Concurrentievermogen Vervoer, Telecommunicatiemiddelen en Energie Landbouw en Visserij Milieu Onderwijs, Jeugd en Cultuur Elke minister in de Raad is gemachtigd om zijn of haar regering te binden, d.w.z. dat de handtekening van de minister als handtekening van de hele regering geldt. Bovendien is elke minister in de Raad verantwoording verschuldigd aan zijn of haar nationaal parlement en aan de door dat parlement vertegenwoordigde burgers. Zo wordt de democratische legitimiteit van de beslissingen van de Raad gewaarborgd. Tot vier keer per jaar komen de staatshoofden en/of regeringsleiders van de lidstaten met de voorzitter van de Europese Commissie samen in het kader van de Europese Raad. Op deze topbijeenkomsten wordt het algemeen beleid van de EU uitgestippeld. Voorts worden problemen opgelost waarvoor geen oplossing op een lager niveau kon worden gevonden (d.w.z. door de ministers tijdens gewone zittingen van de Raad). Aangezien de Europese Raad belangrijke kwesties bespreekt, worden de discussies vaak tot laat in de nacht voortgezet en krijgen ze veel media-aandacht. 14

17 Wat doet de Raad? De Raad vervult zes essentiële taken. 1. De Raad neemt Europese wetten aan op veel beleidsgebieden gezamenlijk met het Europees Parlement. 2. De Raad coördineert het algemeen economisch en sociaal beleid van de lidstaten. 3. De Raad sluit internationale overeenkomsten tussen de EU en andere landen of internationale organisaties. 4. De Raad keurt samen met het Europees Parlement de begroting van de EU goed. 5. De Raad ontwikkelt het gemeenschappelijk buitenlands- en veiligheidsbeleid van de EU (GBVB: nadere informatie vindt u verderop) op basis van richtsnoeren van de Europese Raad. 6. De Raad coördineert de samenwerking tussen de nationale rechtbanken en de politie in strafzaken (zie het hoofdstuk over Vrijheid, veiligheid en rechtvaardigheid ). De meeste van deze taken hebben betrekking op het communautair domein, d.w.z. beleidsgebieden waarvoor de lidstaten hun soevereiniteit bundelen en besluitvormingsbevoegdheden aan de EU-instellingen overdragen. Dit is de eerste pijler van de Europese Unie. De laatste twee taken houden grotendeels verband met beleidsgebieden waarop de lidstaten samenwerken zonder hun bevoegdheden over te dragen. Deze intergouvernementele samenwerking bestrijkt de tweede en derde pijler van de Europese Unie. De werkzaamheden van de Raad worden hieronder nader toegelicht. 1. Wetgeving Veel EU-wetgeving wordt gezamenlijk door de Raad en het Parlement aangenomen (zie hierboven: Hoe neemt de EU besluiten? ). De Raad neemt doorgaans alleen besluiten op voorstel van de Commissie en de Commissie draagt normaal gesproken de verantwoordelijkheid voor de correcte toepassing van de EU-wetgeving. The Council of the European Union Ministers uit alle EU-landen komen in de Raad samen om gezamenlijke beslissingen over het EU-beleid en de EU-wetgeving te nemen. 15

18 Hoe werkt de Europese Unie? 2. Coördinatie van het beleid van de lidstaten De EU-lidstaten willen een algemeen economisch beleid dat gebaseerd is op een nauwe coördinatie van hun nationale economische beleidsmaatregelen. De ministers van Economie en Financiën, die samen de Raad Economische en Financiële Zaken (Ecofin) vormen, zorgen voor deze coördinatie. Zij willen ook meer banen creëren en het onderwijs, de gezondheidszorg en de sociale bescherming verbeteren. Hoewel alle lidstaten op deze gebieden voor hun eigen beleid verantwoordelijk zijn, kunnen ze gemeenschappelijke doelstellingen formuleren en van elkaars ervaringen leren. Dit proces, dat binnen de Raad plaatsheeft, wordt de open coördinatiemethode genoemd. 3. Sluiting van internationale overeenkomsten Elk jaar sluit (d.w.z. ondertekent) de Raad een aantal overeenkomsten tussen de Europese Unie enerzijds en derde landen of internationale organisaties anderzijds. Deze overeenkomsten kunnen betrekking hebben op ruime thema s (bijvoorbeeld handel, samenwerking en ontwikkeling) of op specifieke onderwerpen (textiel, visserij, wetenschap en technologie, vervoer, enz.). Bovendien kan de Raad overeenkomsten tussen de EU-lidstaten sluiten op het gebied van onder meer belastingen, vennootschapsrecht en consulaire bescherming. Ook de samenwerking rond de thema s vrijheid, veiligheid en rechtvaardigheid (zie hieronder) kan het voorwerp van overeenkomsten zijn. 4. Goedkeuring van de begroting van de EU 5. Gemeenschappelijk buitenlands en veiligheidsbeleid De lidstaten van de EU werken aan de ontwikkeling van een gemeenschappelijk buitenlands en veiligheidsbeleid (GBVB). Buitenlands beleid, veiligheid en defensie vallen echter onder de zeggenschap van de nationale regeringen. Op deze gebieden hebben de lidstaten hun nationale soevereiniteit niet gebundeld, zodat het Parlement en de Europese Commissie slechts een beperkte rol spelen. De EU-landen hebben echter veel bij samenwerking op dit vlak te winnen en de Raad is het belangrijkste forum waarin deze intergouvernementele samenwerking plaatsheeft. De Europese Unie heeft een snelle-interventiemacht opgericht om doeltreffender op internationale crisissen te kunnen reageren. Dit is geen Europees leger: de leden blijven deel van de respectieve nationale strijdkrachten uitmaken, opereren onder nationaal commando en hun rol is beperkt tot humanitaire taken, reddingsoperaties, vredeshandhaving en andere opdrachten in het kader van crisisbeheer. In 2003 bijvoorbeeld heeft de EU een militaire operatie (codenaam Artemis) in de Democratische Republiek Congo uitgevoerd en sinds 2004 is de EU in Bosnië-Herzegovina actief om de vrede te handhaven (codenaam Althea). De Raad wordt bij deze operaties bijgestaan door: het Politiek en Veiligheidscomité (PVC), het Militair Comité van de Europese Unie (EUMC) en, de Militaire Staf van de Europese Unie (EUMS), die bestaat uit militaire deskundigen van de lidstaten die bij het secretariaat van de Raad zijn gedetacheerd. De jaarlijkse begroting van de EU wordt gezamenlijk door het Europees Parlement en de Raad goedgekeurd. 16

19 Ed Bock/Corbis/Van Parys Media Ruzies over de voogdij over kinderen mogen gezinnen niet uit elkaar rukken. De EU zorgt ervoor dat de uitspraak van een rechter in een lidstaat in alle andere lidstaten wordt gerespecteerd. 6. Vrijheid, veiligheid en rechtvaardigheid De burgers van de EU kunnen vrij kiezen in welk EU-land ze willen wonen en werken. Ze moeten bijgevolg overal in de Europese Unie gelijke toegang tot de burgerlijke rechtspleging hebben. De nationale rechtbanken moeten daarom samenwerken om er bijvoorbeeld voor te zorgen dat een in een lidstaat geveld vonnis in een scheidings- of voogdijzaak in alle andere lidstaten wordt erkend. Ordelievende burgers profiteren van het vrije verkeer in de EU, maar internationale misdadigers en terroristen kunnen er ook misbruik van maken. Om de grensoverschrijdende criminaliteit te bestrijden moeten de nationale rechtbanken, de politie, de douanediensten en de immigratiediensten van alle EU-landen grensoverschrijdend samenwerken. Zij moeten er bijvoorbeeld voor zorgen dat: de buitengrenzen van de EU doeltreffend worden bewaakt; douaneambtenaren en politiediensten informatie uitwisselen over de bewegingen van vermeende drugs- en mensensmokkelaars; asielzoekers in de hele EU op dezelfde manier worden beoordeeld en behandeld, zodat asieltoerisme kan worden voorkomen. Dergelijke onderwerpen komen aan bod in de Raad Justitie en Binnenlandse Zaken, waarin de ministers van Justitie en Binnenlandse Zaken zitting hebben. Het doel is één ruimte van vrijheid, veiligheid en rechtvaardigheid binnen de grenzen van de EU te creëren. Hoe worden de werkzaamheden van de Raad georganiseerd? Coreper Elke EU-lidstaat wordt in Brussel door een permanent team ( vertegenwoordiging ) vertegenwoordigd dat de nationale belangen van het land op Europees niveau verdedigt. Aan het hoofd van elke vertegenwoordiging staat de ambassadeur van het land bij de EU. 17

20 Hoe werkt de Europese Unie? Deze ambassadeurs (de zogeheten permanente vertegenwoordigers ) vergaderen wekelijks in het kader van het Comité van permanente vertegenwoordigers (Coreper). Dit comité bereidt de werkzaamheden van de Raad voor (met uitzondering van de meeste landbouwkwesties die onder het Speciaal Comité voor de landbouw vallen). Het Coreper wordt bijgestaan door een aantal werkgroepen van ambtenaren van de nationale overheden. Het voorzitterschap van de Raad Het voorzitterschap van de Raad wordt door de lidstaten beurtelings voor zes maanden uitgeoefend. Dat betekent dat elke EU-lidstaat beurtelings zes maanden voor de agenda van de Raad verantwoordelijk is, alle vergaderingen leidt, wetgevende en politieke besluiten bevordert en naar compromissen tussen de lidstaten zoekt. Als de Raad Milieu bijvoorbeeld tijdens de tweede helft van 2006 samenkomt, zit de Finse minister van Milieu de vergadering voor omdat Finland op dat ogenblik het voorzitterschap van de Raad bekleedt. Het secretariaat-generaal Het voorzitterschap wordt bijgestaan door het secretariaat-generaal, dat ervoor zorgt dat de werkzaamheden van de Raad op alle niveaus worden voorbereid en vlot verlopen. In 2004 werd de heer Javier Solana herbenoemd tot secretaris-generaal van de Raad. Hij is ook de hoge vertegenwoordiger voor het gemeenschappelijk buitenlands en veiligheidsbeleid (GBVB) en helpt in die functie Council of the European Union Als hoofd van het buitenlands beleid van de EU vertegenwoordigt Javier Solana Europa wereldwijd. 18

21 het optreden van de EU in de wereld te coördineren. Krachtens de Grondwet wordt de hoge vertegenwoordiger vervangen door een minister van Buitenlandse Zaken van de EU. De secretaris-generaal wordt bijgestaan door een plaatsvervangend secretaris-generaal, die de organisatorische leiding over het secretariaat-generaal heeft. Hoeveel stemmen per land? Beslissingen van de Raad worden bij stemming genomen. Hoe groter de bevolking van een land, hoe meer stemmen het land heeft. De stemmen worden echter gewogen in het voordeel van de landen met minder inwoners. Duitsland, Frankrijk, Italië en het Verenigd Koninkrijk 29 Spanje en Polen 27 Nederland 13 België, Tsjechië, Griekenland, Hongarije en Portugal 12 Oostenrijk en Zweden 10 Denemarken, Ierland, Litouwen, Slowakije en Finland 7 Cyprus, Estland, Letland, Luxemburg en Slovenië 4 Malta 3 Totaal 321 Stemming met gekwalificeerde meerderheid Op bepaalde zeer gevoelige gebieden (bijvoorbeeld het gemeenschappelijk buitenlands en veiligheidsbeleid, belastingen, het asiel- en immigratiebeleid) moeten de beslissingen van de Raad met eenparigheid van stemmen worden genomen. Met andere woorden, elke lidstaat beschikt op deze gebieden over een vetorecht. Over de meeste kwesties beslist de Raad echter met een gekwalificeerde meerderheid. Een gekwalificeerde meerderheid komt tot stand: als een meerderheid van de lidstaten (in sommige gevallen een tweederde meerderheid) het voorstel steunt en als minstens 232 stemmen voor het voorstel worden uitgebracht (d.w.z. 72,3 % van het totaal). Bovendien kan op verzoek van een lidstaat worden nagegaan of de gekwalificeerde meerderheid minstens 62 % van de totale bevolking van de Unie vertegenwoordigt. Indien dit niet het geval is, wordt het besluit niet aangenomen. 19

22 Hoe werkt de Europese Unie? De Europese Commissie: in dienst van het algemeen belang Belangrijkste feiten Rol: uitvoerend orgaan van de EU; neemt het initiatief tot wetgevingsvoorstellen Leden: 25: één lid per lidstaat Ambtstermijn: vijf jaar ( ) Adres: Wetstraat 200, B-1049 Brussel Tel.: (32-2) Internet: europa.eu.int/comm De Commissie is onafhankelijk van de nationale regeringen en behartigt en verdedigt de belangen van de EU als geheel. Zij ontwerpt voorstellen voor nieuwe Europese wetten, die aan het Europees Parlement en de Raad worden voorgelegd. De Commissie is ook het uitvoerend orgaan van de EU, d.w.z. dat de Commissie verantwoordelijk is voor de uitvoering van de besluiten van het Parlement en de Raad. Dat betekent dat de Commissie belast is met het dagelijks beheer van de Europese Unie: zij voert EU-beleidsmaatregelen uit, beheert EU-programma s en besteedt de financiële middelen van de EU. Evenals het Parlement en de Raad is de Europese Commissie in de jaren vijftig opgericht krachtens de oprichtingsverdragen van de EU. Wat is de Commissie? Het woord Commissie wordt in twee betekenissen gebruikt. Enerzijds verwijst het woord naar het team mannen en vrouwen één man of vrouw per EU-land dat is aangesteld om de instelling te leiden en beslissingen te nemen. Anderzijds verwijst het naar de instelling zelf en het personeel ervan. Informeel worden de benoemde leden van de Commissie commissarissen genoemd. Zij hebben allemaal politieke functies in hun land van herkomst bekleed en velen van hen zijn minister geweest, maar als lid van de Commissie moeten zij in het belang van de Unie als geheel handelen en mogen zij geen instructies van de nationale regeringen aanvaarden. Elke vijf jaar wordt een nieuwe Commissie benoemd uiterlijk zes maanden na de verkiezing van het Europees Parlement. De procedure is als volgt. De regeringen van de lidstaten worden het eens over een nieuwe voorzitter van de Commissie. Het Parlement moet vervolgens de keuze van de regeringen goedkeuren. De beoogde voorzitter van de Commissie kiest in overleg met de regeringen van de lidstaten de overige leden van de Commissie. 20

23 Het nieuwe Parlement hoort vervolgens alle leden van de Commissie en spreekt zich over het hele team uit. Zodra de nieuwe Commissie is goedgekeurd, kan ze haar werkzaamheden officieel beginnen. Het mandaat van de huidige Commissie loopt tot 31 oktober De voorzitter van de Commissie is de Portugees José Manuel Barroso. De Commissie is politieke verantwoording verschuldigd aan het Parlement, dat de hele Commissie via een motie van wantrouwen uit haar functie kan ontheffen. Individuele leden van de Commissie moeten hun ontslag indienen als de voorzitter daarom verzoekt en de andere commissarissen met zijn verzoek instemmen. De Commissie woont alle zittingen van het Parlement bij om haar beleid toe te lichten en te rechtvaardigen. De Commissie antwoordt ook regelmatig op mondelinge en schriftelijke vragen van Europarlementsleden. Voor het dagelijks beheer van de Commissie zorgen administratieve ambtenaren, deskundigen, vertalers, tolken en secretariaatspersoneel. Ze zijn ongeveer met Dat lijkt misschien veel maar een middelgrote stad in Europa heeft meer mensen in dienst. Waar is de Commissie gevestigd? De zetel van de Commissie is in Brussel (België), maar zij heeft ook kantoren in Luxemburg, vertegenwoordigingen in alle EU-landen en delegaties in vele hoofdsteden wereldwijd. Wat doet de Commissie? De Europese Commissie vervult vier belangrijke taken. 1. Zij dient wetsvoorstellen bij het Parlement en de Raad in; 2. zij is belast met het beheer en de uitvoering van het beleid en de begroting van de EU; EC De Europese Commissie telt één lid per EU-land. De leden van de Commissie zijn onafhankelijk van de nationale regeringen. Zij komen elke woensdag samen om het EU-beleid te bespreken en nieuwe Europese wetgeving voor te stellen. 21

24 Hoe werkt de Europese Unie? 3. zij zorgt ervoor dat het Europees recht wordt gehandhaafd (samen met het Hof van Justitie); 4. zij vertegenwoordigt de Europese Unie op internationaal vlak, bijvoorbeeld bij onderhandelingen over overeenkomsten tussen de EU en andere landen. 1. Indiening van nieuwe wetsvoorstellen De Commissie heeft het initiatiefrecht, d.w.z. dat alleen de Commissie verantwoordelijk is voor het opstellen van nieuwe Europese wetsvoorstellen, die aan het Parlement en aan de Raad worden voorgelegd. Deze wetsvoorstellen moeten de belangen van de Unie en haar burgers verdedigen en niet die van bepaalde landen of industrietakken. Alvorens voorstellen te doen moet de Commissie zich op de hoogte stellen van nieuwe situaties en problemen in Europa en nagaan of EU-wetgeving de beste oplossing voor de problemen is. Daarom staat de Commissie voortdurend in contact met een groot aantal belangengroepen en met twee adviesorganen het Europees Economisch en Sociaal Comité en het Comité van de Regio s. Zij wint ook het advies in van de nationale parlementen en regeringen. De Commissie stelt alleen maatregelen op Europees niveau voor als de problemen op nationaal, regionaal of plaatselijk niveau minder doeltreffend kunnen worden opgelost. Dit beginsel, waarbij problemen op het laagst mogelijke niveau worden aangepakt, heet het subsidiariteitsbeginsel. Als de Commissie echter besluit dat EU-wetgeving noodzakelijk is, doet zij een voorstel waarvan zij denkt dat het de problemen doeltreffend aanpakt en aan zo veel mogelijk belangen tegemoetkomt. Voor de technische bijzonderheden raadpleegt de Commissie deskundigen via haar comités en werkgroepen. 2. Uitvoering van het EU-beleid en de begroting Als uitvoerend orgaan van de Europese Unie is de Commissie verantwoordelijk voor het beheer en de uitvoering van de EU-begroting. Het meeste geld wordt door nationale en plaatselijke autoriteiten uitgegeven maar de Commissie is verantwoordelijk voor het toezicht onder het waakzaam oog van de Rekenkamer. Beide instellingen streven naar een goed financieel beheer. Het Europees Parlement verleent de Commissie alleen kwijting voor de uitvoering van de begroting, als het met het jaarverslag van de Rekenkamer tevreden is. De Commissie moet ook de door het Parlement en de Raad aangenomen beleidsmaatregelen beheren (bijvoorbeeld het gemeenschappelijk landbouwbeleid). Een ander voorbeeld is het mededingingsbeleid, waar de Commissie het recht heeft bedrijfsfusies toe te staan of te verbieden. De Commissie moet er ook voor zorgen dat subsidies van EU-landen aan het bedrijfsleven niet tot concurrentievervalsing leiden. De Commissie beheert EU-programma s variërend van Interreg en Urban (programma s ter ontwikkeling van grensoverschrijdende partnerschappen tussen regio s en voor steun aan stedelijke gebieden in verval) tot Erasmus (programma voor de uitwisseling van studenten in heel Europa). 3. Handhaving van het Europees recht De Commissie is de hoedster van de verdragen, d.w.z. dat de Commissie er samen met het Hof van Justitie voor verantwoordelijk is dat de EU-wetgeving in alle lidstaten correct wordt toegepast. Als de Commissie vaststelt dat een EU-land de EU-wetgeving niet naleeft en zijn wettelijke verplichtingen niet nakomt, neemt zij maatregelen om de situatie te verhelpen. 22

25 José Manuel Barroso werd in 2004 benoemd tot voorzitter van de Europese Commissie. EC Eerst leidt de Commissie de zogeheten inbreukprocedure in: er wordt een officiële brief naar de regering gestuurd waarin staat waarom de Commissie vindt dat het land de EU-wetgeving schendt en waarin een termijn wordt vastgesteld waarbinnen de Commissie een gedetailleerd antwoord moet ontvangen. Als het probleem via deze procedure niet kan worden opgelost, moet de Commissie de zaak verwijzen naar het Hof van Justitie, dat straffen kan opleggen. Het arrest van het Hof is bindend voor de lidstaten en de Europese instellingen. 4. Vertegenwoordiging van de EU op internationaal vlak De Europese Commissie is een belangrijke spreekbuis van de Europese Unie op internationaal vlak. Via de Commissie kunnen de lidstaten met één stem spreken op internationale fora (bijvoorbeeld de Wereldhandelsorganisatie). De Commissie voert ook namens de EU onderhandelingen over internationale overeenkomsten. Een voorbeeld is de Overeenkomst van Cotonou, waarin de voorwaarden zijn vastgesteld van een belangrijk partnerschap op het gebied van ontwikkelingshulp en handel tussen de EU en de ontwikkelingslanden in Afrika, het Caribisch gebied en de Stille Oceaan. Hoe worden de werkzaamheden van de Commissie georganiseerd? De voorzitter van de Commissie beslist welke commissaris voor welk beleidsterrein bevoegd is. Zo nodig kan hij de bevoegdheden tijdens de ambtsperiode van de Commissie herschikken. De Commissie komt wekelijks één keer samen (gewoonlijk op woensdag in Brussel). Elk agendapunt wordt door de bevoegde commissaris toegelicht en het hele team neemt vervolgens een collectief besluit. 23

26 Hoe werkt de Europese Unie? Het personeel van de Commissie is onderverdeeld in departementen, de zogeheten directoraten-generaal (DG s) en diensten (bijvoorbeeld de juridische dienst). Elk directoraat-generaal is verantwoordelijk voor een bepaald beleidsterrein en staat onder leiding van een directeurgeneraal, die aan een van de commissarissen verantwoording verschuldigd is. Het secretariaat-generaal zorgt voor de algemene coördinatie en beheert de wekelijkse vergaderingen van de Commissie. Het wordt geleid door de secretaris-generaal, die rechtstreeks verantwoording aan de voorzitter verschuldigd is. De directoraten-generaal zijn eigenlijk met de voorbereiding en het ontwerp van de wetgevingsvoorstellen belast, maar de voorstellen worden pas officieel wanneer de Commissie ze op haar wekelijkse vergadering goedkeurt. De procedure verloopt in grote lijnen als volgt. De Commissie vindt bijvoorbeeld dat EUwetgeving nodig is om de vervuiling van de Europese rivieren tegen te gaan. Het directoraat-generaal Milieu werkt dan een voorstel uit op basis van uitvoerig overleg met het bedrijfsleven en de boeren in Europa, de ministers van Milieu van de lidstaten en milieuorganisaties. Het ontwerp wordt ook met andere afdelingen van de Commissie besproken en door de Juridische dienst en het secretariaat-generaal gecontroleerd. Als het voorstel volledig klaar is, wordt het op de agenda van de volgende vergadering van de Commissie geplaatst. Als minstens 13 van de 25 commissarissen het voorstel goedkeuren, neemt de Commissie het voorstel aan en krijgt het de onvoorwaardelijke steun van het hele team. Het document wordt dan aan de Raad en het Europees Parlement voorgelegd. Beperking van de omvang van de Commissie Een Commissie met te veel leden kan niet goed functioneren. Momenteel telt de Commissie één commissaris per EU-land. Na de toetreding van Bulgarije en Roemenië zal de Europese Unie uit 27 lidstaten bestaan. De Raad zal dan met eenparigheid van stemmen het maximumaantal commissarissen vaststellen. Er zullen minder dan 27 commissarissen zijn en de nationaliteit van de commissarissen zal worden bepaald op basis van een voor alle landen rechtvaardig rotatiesysteem. EC/Echo ECHO, het Europees Bureau voor humanitaire hulp, verleent wereldwijd noodhulp aan slachtoffers van rampen. Het wordt geleid door de Europese Commissie. 24

27 Het Hof van Justitie: handhaving van het recht Belangrijkste feiten Rol: Hof van Justitie: Gerecht van eerste aanleg: Ambtstermijn: Adres: Tel.: (352) Internet: curia.eu.int uitspraak doen in zaken die bij het Hof aanhangig zijn gemaakt één rechter per EU-land; 8 advocaten-generaal minstens één rechter per EU-land de leden van beide rechtbanken worden benoemd voor een verlengbare periode van zes jaar Boulevard Konrad Adenauer, L-2925 Luxemburg Het Hof van Justitie van de Europese Gemeenschappen (waarnaar vaak verwezen wordt als het Hof ) werd in 1952 krachtens het EGKS-Verdrag opgericht. Het Hof is gevestigd in Luxemburg. Het Hof moet ervoor zorgen dat alle EU-landen de EU-wetgeving op dezelfde wijze uitleggen en toepassen, zodat het recht voor iedereen gelijk is. Het Hof zorgt er bijvoorbeeld voor dat nationale rechters geen verschillende uitspraken over dezelfde kwestie doen. Het Hof van Justitie ziet er ook op toe dat de lidstaten en de instellingen van de EU hun wettelijke verplichtingen nakomen. Het Hof is bevoegd uitspraak te doen in juridische geschillen tussen lidstaten, EU-instellingen, bedrijven en individuen. Het Hof bestaat uit één rechter per lidstaat, zodat alle 25 nationale rechtsstelsels zijn vertegenwoordigd. Om praktische redenen komt het Hof echter zelden in voltallige zitting bijeen. Gewoonlijk komt het bijeen in een grote kamer van 13 rechters of in kamers van vijf of drie rechters. Het Hof wordt bijgestaan door acht advocaten-generaal. Zij presenteren in het openbaar en onpartijdig met redenen omklede conclusies over zaken die bij het Hof aanhangig zijn gemaakt. De onpartijdigheid van de rechters en de advocaten-generaal staat buiten twijfel. Zij beschikken over de nodige kwalificaties en vakkennis om benoemd te kunnen worden tot de hoogste rechterlijke functies in hun eigen land. Zij worden in onderlinge overeenstemming tussen de regeringen van de EU-lidstaten benoemd. Hun ambtsperiode bedraagt zes jaar en kan worden verlengd. In 1989 is een Gerecht van eerste aanleg opgericht om het Hof te helpen de vele bij haar aanhangig gemaakte zaken af te handelen en de burgers een betere rechtsbescherming te bieden. Het Gerecht van eerste aanleg (dat aan het Hof van Justitie is verbonden) is bevoegd om in bepaalde zaken uitspraak te doen, namelijk zaken die door particulieren, bedrijven of bepaalde organisaties aanhangig zijn gemaakt en zaken die onder het mededingingsrecht vallen. 25

28 Hoe werkt de Europese Unie? Het Hof van Justitie en het Gerecht van eerste aanleg hebben elk een president. De presidenten worden door hun collegarechters gekozen voor een verlengbare ambtsperiode van drie jaar. De Griek Vassilios Skouris is in 2003 gekozen tot president van het Hof van Justitie. De Deen Bo Vesterdorf is president van het Gerecht van eerste aanleg. Het Gerecht voor ambtenarenzaken van de Europese Unie is een nieuwe gerechtelijke instantie die is opgericht om uitspraak te doen in geschillen tussen de Europese Unie en Europese ambtenaren. Deze rechtbank bestaat uit zeven rechters en is aan het Gerecht van eerste aanleg verbonden. Wat doet het Hof? Het Hof doet uitspraak in zaken die bij het Hof aanhangig zijn gemaakt. De vier meest voorkomende zaken zijn: 1. verzoek om een prejudiciële beslissing; 2. beroep wegens niet-nakoming van een verplichting; 3. beroep tot nietigverklaring; 4. beroep wegens nalaten. 1. Prejudiciële beslissing De nationale rechtbanken in elk EU-land moeten ervoor zorgen dat de EU-wetgeving in hun land correct wordt toegepast. Het gevaar bestaat echter dat rechtbanken in verschillende landen de EU-wetgeving verschillend uitleggen. De prejudiciële procedure dient om dergelijke problemen te voorkomen. Als een nationale rechter twijfelt over de interpretatie of de geldigheid van een EU-wet, mag/moet hij het Hof om advies vragen. Het advies wordt gegeven in de vorm van een prejudiciële beslissing. 2. Beroep wegens niet-nakoming van een verplichting De Commissie kan deze procedure inleiden wanneer zij redenen heeft om aan te nemen dat een lidstaat de verplichtingen krachtens de EU-wetgeving niet nakomt. De procedure kan ook door een ander EU-land worden ingeleid. Het Hof onderzoekt in beide gevallen de aantijgingen en doet een uitspraak. Een lidstaat die daadwerkelijk in gebreke is gebleven, moet onmiddellijk een einde aan de inbreuk maken. Als het Hof vaststelt dat de lidstaat geen gehoor aan het arrest van het Hof geeft, kan het dat land een boete opleggen. 3. Beroep tot nietigverklaring Als een lidstaat, de Raad, de Commissie of (onder bepaalde voorwaarden) het Parlement vindt dat een EU-wet onrechtmatig is, kunnen zij het Hof verzoeken de wet nietig te verklaren. Het beroep tot nietigverklaring kan ook worden ingesteld door particulieren die willen dat het Hof een wet nietig verklaart die hen als individuele personen rechtstreeks en nadelig raakt. Als het Hof vaststelt dat de wet in kwestie niet rechtmatig is aangenomen of niet correct op de verdragen is gebaseerd, kan het de wet nietig verklaren. 4. Beroep wegens nalatigheid Het EU-Verdrag eist dat het Europees Parlement, de Raad en de Commissie bepaalde besluiten onder bepaalde voorwaarden nemen. Als zij dit niet doen, kunnen de lidstaten, de overige instellingen van de Gemeenschap en (onder bepaalde voorwaarden) particulieren of ondernemingen zich tot het Hof wenden om deze nalatigheid formeel te laten vaststellen. 26

29 Hoe worden de werkzaamheden van het Hof georganiseerd? De zaken worden bij de griffie ingediend en voor elke zaak worden een rechter en een advocaat-generaal aangewezen. De daaropvolgende procedure verloopt in twee fasen: eerst een schriftelijke en daarna een mondelinge fase. In de eerste fase dienen alle betrokken partijen schriftelijke memories in en stelt de aangewezen rechter een rapport op met een samenvatting van deze memories en het juridisch kader van de zaak. Dan volgt de tweede fase: de openbare zitting. Afhankelijk van het belang en de complexiteit van de zaak heeft de zitting plaats voor een kamer van drie, vijf of dertien rechters, of voor het volledige Hof. Gedurende de zitting houden de advocaten van de partijen hun pleidooi voor de rechters en de advocaat-generaal, die vragen kunnen stellen. Vervolgens zet de advocaat-generaal zijn of haar conclusies uiteen, waarna de rechters beraadslagen en een uitspraak doen. Sinds 2003 moeten de advocaten-generaal alleen een conclusie nemen als het Hof oordeelt dat de zaak een nieuwe juridische kwestie aan de orde stelt. Het Hof hoeft niet noodzakelijk gehoor te geven aan de conclusie van de advocaat-generaal. De arresten van het Hof worden bij meerderheid van stemmen genomen en tijdens een openbare zitting meegedeeld. Afwijkende meningen worden niet meegedeeld. Uitspraken worden op dezelfde dag gepubliceerd. Digital vision/ Getty Images Het Hof van Justitie waarborgt dat iedereen krachtens de Europese wetgeving gelijk wordt behandeld (zodat bijvoorbeeld vrouwen en mannen gelijk loon voor gelijke arbeid krijgen). Er is één rechter per EU-land. 27

30 Hoe werkt de Europese Unie? De Europese Rekenkamer: waar voor je geld Belangrijkste feiten Rol: controleren of de financiële middelen van de EU correct worden gebruikt Leden: één lid per EU-land Ambtstermijn: de leden worden benoemd voor een verlengbare periode van zes jaar Adres: 12, rue Alcide de Gasperi, L-1615 Luxemburg Tel.: (352) Internet: De Rekenkamer is in 1975 opgericht en in Luxemburg gevestigd. De Rekenkamer controleert of de financiële middelen van de EU die afkomstig zijn van de belastingbetaler correct worden geïnd en rechtmatig, zuinig en efficiënt worden besteed. De Rekenkamer heeft het recht de rekeningen te controleren van elke persoon of organisatie die financiële middelen van de EU beheert. De Rekenkamer telt één lid per EU-land. De leden worden door de Raad benoemd voor een verlengbare periode van zes jaar. De leden kiezen een president uit hun midden voor een verlengbare periode van drie jaar. In januari 2005 werd de Oostenrijker Hubert Weber tot president gekozen. Wat doet de Rekenkamer? De Rekenkamer heeft als belangrijkste taak te controleren of de EU-begroting goed is uitgevoerd, m.a.w. of de inkomsten en uitgaven van de Unie wettig en regelmatig zijn en financieel goed worden beheerd. Het werk van de Rekenkamer draagt er zo toe bij dat de EU efficiënt en doorzichtig functioneert. De Rekenkamer onderzoekt de administratieve documenten van personen of organisaties die inkomsten en uitgaven van de EU beheren, en voert vaak ter plaatse controles uit. De bevindingen van de Rekenkamer worden vastgelegd in rapporten waarin de Commissie en de regeringen van de EU-lidstaten op mogelijke problemen worden gewezen. Om doeltreffend te kunnen functioneren moet de Rekenkamer volledig onafhankelijk van de andere instellingen zijn, maar tegelijkertijd voortdurend contact met hen onderhouden. Een van de belangrijkste taken van de Rekenkamer bestaat erin het Europees Parlement en de Raad bij te staan door jaarlijks een auditverslag over het afgesloten begrotingsjaar voor te leggen. Het Parlement bestudeert het verslag van de Rekenkamer grondig voordat het beslist of de Commissie de begroting al dan niet goed heeft beheerd. Als de Rekenkamer tevreden is, stuurt zij ook een betrouwbaarheidsverklaring naar de Raad en het Parlement waaruit blijkt dat het geld van de Europese belastingbetaler goed is besteed. 28

31 EC Een belangrijk deel van de EU-begroting gaat naar steun voor een milieuvriendelijke landbouw die gezond voedsel produceert en dieren goed behandelt. De inspecteurs controleren of dit geld goed wordt besteed. Ten slotte geeft de Rekenkamer advies over voorstellen voor financiële EU-wetgeving en EU-maatregelen ter bestrijding van fraude. Hoe worden de werkzaamheden van de Rekenkamer georganiseerd? De Rekenkamer heeft ongeveer 800 personeelsleden in dienst, waaronder vertalers, administrateurs en accountants. De accountants zijn in auditgroepen ingedeeld. Zij stellen ontwerp-verslagen op die als basis voor de besluiten van de Rekenkamer dienen. De accountants gaan vaak op inspectie bij de overige Europese instellingen, in de lidstaten en in landen die steun van de EU ontvangen. Hoewel de Rekenkamer voornamelijk controle uitoefent op het geld waarvoor de Commissie verantwoordelijk is, wordt 90 % van deze inkomsten en uitgaven in de praktijk door de nationale autoriteiten beheerd. De Rekenkamer heeft zelf geen juridische bevoegdheden. Als de accountants fraude of onregelmatigheden vaststellen, brengen ze OLAF het Europees Bureau voor fraudebestrijding op de hoogte. 29

32 Hoe werkt de Europese Unie? Het Europees Economisch en Sociaal Comité: de stem van de civiele samenleving Belangrijkste feiten Rol: vertegenwoordigt de georganiseerde civiele samenleving Leden: 317 Ambtstermijn: vier jaar Zittingen: Brussel, maandelijks Adres: Belliardstraat 99, B-1040 Brussel Tel.: (32-2) Internet: Het Europees Economisch en Sociaal Comité (EESC) is in 1957 bij het Verdrag van Rome opgericht. Het is een raadgevend orgaan dat werkgevers, vakbonden, landbouwers, consumenten en andere belangengroepen vertegenwoordigt, die samen de georganiseerde civiele samenleving vormen. Het EESC geeft hun standpunten weer en verdedigt hun belangen in beleidsdiscussies met de Commissie, de Raad en het Europees Parlement. Het EESC vormt bijgevolg een brug tussen de Unie en de burgers en bevordert een meer participerende, meer geïntegreerde en dus democratischere samenleving in Europa. Het EU-beleid heeft belangrijke gevolgen voor de werkgelegenheid in Europa. Werkgevers en vakbonden hebben via het EESC inspraak in de beleidsvorming. EC 30

33 Het Comité maakt wezenlijk deel uit van de besluitvorming in de EU: het moet worden geraadpleegd voordat beslissingen over het economisch en sociaal beleid worden genomen. Het kan op eigen initiatief of op verzoek van een andere EU-instelling ook over andere zaken advies uitbrengen. Het EESC telt 317 leden. Het aantal leden per EU-land is ongeveer evenredig met het aantal inwoners. Duitsland, Frankrijk, Italië en het Verenigd Koninkrijk 24 Polen en Spanje 21 België, Tsjechië, Griekenland, Hongarije, Nederland, Oostenrijk, Portugal en Zweden 12 Denemarken, Ierland, Litouwen, Slowakije en Finland 9 Estland, Letland en Slovenië 7 Cyprus en Luxemburg 6 Malta 5 Totaal 317 Na de toetreding van Bulgarije en Roemenië zal het EESC 344 leden tellen. De leden worden voorgedragen door de regeringen van de lidstaten, maar ze zijn politiek volledig onafhankelijk. Ze worden voor vier jaar benoemd en hun ambtsperiode kan worden verlengd. Het Comité komt samen in voltallige vergadering en de besprekingen worden voorbereid door zes subcomités (de afdelingen ), die zich elk met een bepaald beleidsterrein bezighouden. Het EESC kiest een voorzitter en twee vice-voorzitters voor een periode van twee jaar. Anne-Marie Sigmund uit Oostenrijk is sinds oktober 2004 voorzitter van het EESC. Wat doet het EESC? Het Europees Economisch en Sociaal Comité vervult drie belangrijke taken: het verleent de Raad, de Commissie en het Europees Parlement advies (op verzoek van deze instellingen of op eigen initiatief); het moedigt de civiele samenleving aan een grotere rol bij de beleidsvorming in de EU te spelen; het ondersteunt de civiele samenleving in derde landen en helpt raadgevende structuren op te zetten. Wie zijn de leden van het EESC? De leden van het Comité zijn meestal in hun land van herkomst actief en vormen drie groepen die respectievelijk de werkgevers, de werknemers en andere economische en sociale belangen vertegenwoordigen. De leden van de werkgeversgroep zijn afkomstig uit particuliere en openbare industriële sectoren, kleine en middelgrote ondernemingen, kamers van koophandel, de groot- en detailhandel, het bank- en verzekeringswezen, de vervoersector en de landbouw. De werknemersgroep vertegenwoordigt alle categorieën werknemers, van handarbeiders tot kaderleden. De leden zijn afkomstig uit nationale vakbondsorganisaties. De derde groep vertegenwoordigt zeer uiteenlopende belangen: NGO s, landbouwersorganisaties, kleine ondernemingen, ambachten, vrije beroepen, coöperaties en verenigingen zonder winstoogmerk, consumentenbonden en milieuorganisaties, vertegenwoordigers uit de wetenschappelijke wereld en het academisch milieu, en organisaties die gezinnen, vrouwen, gehandicapten, enzovoort vertegenwoordigen. 31

34 Hoe werkt de Europese Unie? Het Comité van de Regio s: de stem van de plaatselijke overheden Belangrijkste feiten Rol: vertegenwoordigt de regionale en plaatselijke autoriteiten Leden: 317 Ambtstermijn: vier jaar Vergaderingen: Brussel, vijf plenaire vergaderingen per jaar Adres: Belliardstraat 101, B-1040 Brussel Tel.: (32-2) Internet: Het Comité van de Regio s, dat in 1994 krachtens het Verdrag betreffende de Europese Unie is opgericht, is een raadgevend orgaan dat bestaat uit vertegenwoordigers van regionale en plaatselijke autoriteiten. Het Comité moet worden geraadpleegd voordat de EU besluiten neemt over zaken die de plaatselijke en regionale autoriteiten aangaan (bijvoorbeeld regionaal beleid, milieu, onderwijs en vervoer). Het Comité telt 317 leden. Het aantal leden per EU-land is ongeveer evenredig met het aantal inwoners. Duitsland, Frankrijk, Italië en het Verenigd Koninkrijk 24 Polen en Spanje 21 België, Tsjechië, Griekenland, Hongarije, Nederland, Oostenrijk, Portugal en Zweden 12 Denemarken, Ierland, Litouwen, Slowakije en Finland 9 Estland, Letland en Slovenië 7 Cyprus en Luxemburg 6 Malta 5 Totaal 317 Na de toetreding van Bulgarije en Roemenië zal het Comité van de Regio s 344 leden tellen. De leden van het Comité zijn gekozen gemeentelijke of regionale politici, vaak leiders van regionale regeringen of burgemeesters van steden. Zij worden voorgedragen door de regeringen van de lidstaten maar zijn politiek volledig onafhankelijk. De leden van het Comité worden door de Raad van de Europese Unie voor een verlengbare periode van vier jaar benoemd. Zij moeten ook een mandaat hebben van de autoriteiten die zij vertegenwoordigen, of zij moeten politiek verantwoording aan hen verschuldigd zijn. Het Comité van de Regio s kiest uit zijn midden een voorzitter voor een ambtsperiode van twee jaar. De Duitser Peter Straub werd in februari 2004 tot voorzitter gekozen. Wat doet het Comité? Het Comité van de Regio s verwoordt het standpunt van de plaatselijke en regionale autoriteiten over de Europese wetgeving door adviezen over voorstellen van de Commissie uit te brengen. De Commissie en de Raad moeten het Comité van de Regio s raadplegen over thema s die de plaatselijke en regionale autoriteiten rechtstreeks aanbelangen, maar 32

35 zij kunnen het Comité ook over andere aangelegenheden raadplegen. Het Comité kan ook op eigen initiatief adviezen aannemen en aan de Commissie, de Raad en het Parlement voorleggen. Hoe worden de werkzaamheden van het Comité georganiseerd? Het Comité van de Regio s houdt jaarlijks vijf plenaire vergaderingen om het algemene beleid van het Comité vast te stellen en adviezen aan te nemen. Commissie beleid inzake territoriale samenhang (COTER); Commissie economisch en sociaal beleid (ECOS); Commissie duurzame ontwikkeling (DEVE); Commissie cultuur en opleiding (EDUC); Commissie constitutionele aangelegenheden en Europese governance (CONST); Commissie externe betrekkingen (RELEX). De leden van het Comité zijn verdeeld over gespecialiseerde commissies, die de plenaire vergaderingen voorbereiden. Er zijn zes commissies: Van Parys Media / Corbis Via het Comité van de Regio s hebben burgemeesters en gemeenteraadsleden uit heel Europa inspraak in de activiteiten van de EU die de regio s aangaan (bijvoorbeeld de verbetering van telecommunicatienetwerken). 33

36 Hoe werkt de Europese Unie? De Europese Investeringsbank: financiering van EU-projecten Belangrijkste feiten Rol: Leden: Adres: financiert projecten van de EU de lidstaten de raad van bestuur: 26, de directie: 9 100, boulevard Konrad Adenauer, L-2950 Luxemburg Tel.: (352) Internet: De Europese Investeringsbank (EIB) is in 1958 bij het Verdrag van Rome opgericht. De bank leent geld voor projecten van Europees belang (bijvoorbeeld spoor- en wegverbindingen, luchthavens en milieuprojecten) in vooral armere regio s, kandidaatlidstaten en ontwikkelingslanden. De EIB verleent ook investeringskredieten aan kleine ondernemingen. De Belg Philippe Maystadt is sinds 1 januari 2000 president van de EIB. Wat doet de Europese Investeringsbank? De Europese Investeringsbank opereert zonder winstoogmerk en ontvangt geen geld uit spaardeposito s of lopende rekeningen. Zij maakt ook geen gebruik van fondsen uit de Europese begroting. In plaats daarvan wordt de EIB gefinancierd door leningen op de kapitaalmarkten en door de aandeelhouders van de bank (d.w.z. de lidstaten van de Europese Unie). Zij schrijven gezamenlijk in op het kapitaal van de bank, waarbij de bijdrage van elk land het economisch gewicht van het land binnen de Unie weerspiegelt. Dankzij deze ondersteuning door de lidstaten profiteert de EIB van de beste kredietwaardigheidsnotering (AAA) op de kapitaalmarkten, zodat de bank zeer grote geldbedragen aan zeer concurrerende voorwaarden kan opnemen. De bank kan zo investeren in projecten van algemeen belang die anders geen geld zouden krijgen of het geld tegen een hoge rente zouden moeten lenen. De projecten waarin de bank investeert, worden zorgvuldig geselecteerd aan de hand van de volgende criteria: de projecten moeten EU-doelstellingen helpen verwezenlijken (de concurrentiepositie van de Europese industrie en de kleine ondernemingen versterken; trans- Europese netwerken uitbouwen (vervoer, telecommunicatie en energie); de sector van de informatietechnologie impulsen geven; het natuurlijke en stedelijke milieu beschermen; de gezondheidszorg en het onderwijs verbeteren; enz.); de projecten moeten vooral ten goede komen aan de minst begunstigde regio s; de projecten moeten andere financieringsbronnen helpen aantrekken. De EIB verleent ook steun aan duurzame ontwikkeling in het Middellandse-Zeegebied, Afrika, het Caribisch gebied en de Stille Oceaan en aan projecten in Latijns-Amerika en Azië. 34

37 Ten slotte is de EIB meerderheidsaandeelhouder van het Europees Investeringsfonds, waarmee de bank de EIB-groep vormt. Het Europees Investeringsfonds is in 1994 opgericht om risicokapitaal voor kleine en middelgrote ondernemingen te verstrekken. Het fonds leent niet rechtstreeks aan bedrijven en investeert ook niet rechtstreeks in ondernemingen. Het is via banken en andere financiële tussenpersonen actief en waarborgt dat hun leningen aan kleine ondernemingen gedekt zijn. Het fonds is actief in de lidstaten van de Europese Unie, Bulgarije, Roemenië, Turkije en drie EVA-landen (IJsland, Liechtenstein en Noorwegen). Hoe worden de werkzaamheden van de bank georganiseerd? De EIB is een onafhankelijke instelling. De beslissingen van de bank om geld op te nemen of leningen te verstrekken zijn uitsluitend gebaseerd op de waarde van de projecten en de mogelijkheden op de financiële markten. Elk jaar brengt de bank verslag uit over al haar activiteiten. De bank werkt met de EU-instellingen samen. Vertegenwoordigers van de bank mogen bijvoorbeeld deelnemen aan de werkzaamheden van commissies van het Europees Parlement en de president van de EIB kan vergaderingen van de Raad bijwonen. De beslissingen van de bank worden door de volgende organen genomen. De raad van gouverneurs bestaat uit ministers van alle lidstaten (doorgaans de ministers van Financiën). De raad bepaalt het algemene kredietbeleid van de bank, keurt de balans en het jaarverslag goed, verleent de bank toestemming om projecten buiten de EU te financieren en beslist over kapitaalverhogingen. De raad van bestuur keurt de opgenomen en verstrekte leningen goed en zorgt ervoor dat de EIB naar behoren wordt beheerd. De raad van bestuur bestaat uit 26 directeuren (één per EU-lidstaat en één benoemd door de Europese Commissie). De directie is het voltijds uitvoerend orgaan van de bank. De directie telt negen leden en is verantwoordelijk voor het dagelijkse bestuur van de EIB. Van Parys Media / Corbis De EIB financiert tal van projecten, zoals nieuwe wegen en spoorwegen om het Europese vervoersnetwerk te verbeteren. 35

38 Hoe werkt de Europese Unie? De Europese Centrale Bank: het beheer van de euro Belangrijkste feiten Rol: het beheer van de euro en het Europees monetair beleid Leden: raad van bestuur: 18, algemene raad: 27, directie: 6 Adres: Kaiserstraße 29, D Frankfurt am Main Tel.: (49-69) Internet: De Europese Centrale Bank (ECB) is in 1998 bij het Verdrag betreffende de Europese Unie opgericht en in Frankfurt (Duitsland) gevestigd. De ECB waakt over de euro de Europese eenheidsmunt en is ook verantwoordelijk voor de ontwikkeling en de uitvoering van het Europees economisch en monetair beleid. Bij haar werkzaamheden werkt de Europese Centrale Bank samen met het Europees stelsel van centrale banken (ESCB), waarvan alle 25 EU-landen deel uitmaken. Slechts 12 van deze landen hebben echter tot dusver de euro aangenomen. Deze twaalf landen vormen samen de eurozone, terwijl hun centrale banken en de Europese Centrale Bank samen het eurosysteem vormen. De ECB functioneert volledig onafhankelijk. De ECB, de nationale centrale banken van het eurosysteem en de leden van hun besluitvormingsorganen mogen geen instructies van andere organen vragen of aanvaarden. De Europese instellingen en de regeringen van de lidstaten moeten dit beginsel eerbiedigen en mogen de ECB of de nationale centrale banken niet beïnvloeden. De ECB, die nauw met de nationale centrale banken samenwerkt, bereidt de besluiten van de besluitvormingsorganen van het eurosysteem (raad van bestuur, directie en algemene raad) voor en voert ze uit. De Fransman Jean-Claude Trichet is sinds november 2003 president van de ECB. Wat doet de Europese Centrale Bank? Een van de belangrijkste taken van de ECB bestaat erin de prijsstabiliteit in de eurozone te handhaven, zodat de koopkracht van de euro niet door inflatie wordt uitgehold. De ECB streeft ernaar de jaarlijkse stijging van de consumentenprijzen tot minder dan 2 % te beperken. De strategie die de ECB daartoe volgt, is op twee pijlers gebaseerd. Op de eerste plaats beheerst de ECB de geldhoeveelheid. Inflatie is het gevolg van een te grote geldhoeveelheid in verhouding tot het aanbod van goederen en diensten. Op de tweede plaats houdt de ECB toezicht op de prijsontwikkelingen en beoordeelt ze de risico s van prijsontwikkelingen voor de prijsstabiliteit in de eurozone. 36

39 Om de geldhoeveelheid te beheersen moeten onder meer rentevoeten voor de hele eurozone worden vastgesteld. Dit is misschien wel de meest bekende activiteit van de ECB. Hoe worden de werkzaamheden van de bank georganiseerd? Bij de werkzaamheden van de Europese Centrale Bank zijn de volgende besluitvormingsorganen betrokken. De directie De directie bestaat uit de president van de ECB, de vice-president en vier andere leden. Zij worden in onderlinge overeenstemming benoemd door de staatshoofden en regeringsleiders van de landen die tot de eurozone behoren. De leden van de directie worden voor een niet-verlengbare periode van acht jaar benoemd. De directie voert het door de raad van bestuur (zie hierna) vastgestelde monetaire beleid uit en geeft instructies aan de nationale centrale banken. De directie bereidt ook de vergaderingen van de raad van bestuur voor en is verantwoordelijk voor het dagelijks beheer van de ECB. De raad van bestuur De raad van bestuur is het hoogste besluitvormingsorgaan van de Europese Centrale Bank. De raad bestaat uit de zes directieleden en de presidenten van de twaalf centrale banken in de eurozone. De raad van bestuur wordt voorgezeten door de president van de ECB. De belangrijkste taak van de raad van bestuur bestaat erin het monetair beleid in de eurozone te bepalen en vooral de rentevoeten vast te leggen waartegen handelsbanken geld bij de Europese Centrale Bank kunnen lenen. De algemene raad De algemene raad is het derde besluitvormingsorgaan van de Europese Centrale Bank en bestaat uit de president en de vice-president van de ECB en de presidenten van de nationale centrale banken van alle 25 EUlidstaten. De algemene raad levert een bijdrage aan de adviserende en coördinerende werkzaamheden van de ECB en helpt de toekomstige uitbreiding van de eurozone voor te bereiden. De euro maakt reizen en winkelen in Europa gemakkelijk. De ECB zorgt voor stabiele prijzen in de eurozone. De Leu 37

40 Hoe werkt de Europese Unie? De Europese Ombudsman: behandeling van uw klachten Belangrijkste feiten Rol: Ambtstermijn: Adres: wanbeheer aan het licht brengen en oplossingen voorstellen vijf jaar, verlengbaar 1, avenue du Président Robert Schuman, BP , F Straatsburg Tel.: (33) Internet: De functie van Europese Ombudsman is in het leven geroepen bij het Verdrag betreffende de Europese Unie (Maastricht, 1992). De Ombudsman treedt op als bemiddelaar tussen de burgers en de autoriteiten van de EU. Hij kan klachten ontvangen en behandelen van EU-burgers, bedrijven en organisaties en van iedereen die in een EU-land is gevestigd of er zijn maatschappelijke zetel heeft. De Ombudsman wordt door het Europees Parlement gekozen voor een verlengbare ambtsperiode van vijf jaar, die met de zittingsperiode van het Parlement overeenkomt. Nikiforos Diamandouros, de voormalige nationale ombudsman van Griekenland, is in april 2003 aangetreden als Europese Ombudsman. In januari 2005 werd hij herkozen voor een ambtsperiode van vijf jaar. Wat doet de Ombudsman? Hij helpt wanbeheer bij de instellingen en de organen van de EU aan het licht te brengen. Onder wanbeheer wordt slecht of falend bestuur verstaan. Er is sprake van wanbeheer wanneer een instelling niet in overeenstemming met de wet handelt, de beginselen van goed bestuur niet naleeft of mensenrechten schendt. Voorbeelden van wanbeheer zijn: onbillijkheid, discriminatie, machtsmisbruik, gebrek aan voorlichting of weigering informatie te verstrekken, vermijdbare vertragingen, onjuiste procedures. De Ombudsman stelt naar aanleiding van een klacht of op eigen initiatief een onderzoek in. Hij oefent zijn ambt volledig onafhankelijk en onpartijdig uit en vraagt of aanvaardt geen instructies van regeringen of organisaties. Hoe dien ik een klacht bij de Ombudsman in? Als u een klacht over wanbeheer door een instelling of een orgaan van de EU wilt indienen, moet u eerst via de normale administratieve weg contact met de instelling of het orgaan opnemen om te proberen het probleem op te lossen. Als deze aanpak geen resultaat oplevert, kan u een klacht bij de Europese Ombudsman indienen. 38

41 U moet uw klacht uiterlijk twee jaar nadat u wanbeheer heeft vastgesteld bij de Ombudsman indienen. U moet uw identiteit, de naam van de instelling of het orgaan en de redenen van uw klacht duidelijk vermelden. U mag vragen dat uw klacht vertrouwelijk blijft. Praktisch advies voor het indienen van een klacht vindt u op de website van de Ombudsman: Welke resultaten kan ik verwachten? Als de Ombudsman uw klacht niet kan behandelen (bijvoorbeeld omdat de klacht al EC door een rechtbank is behandeld), zal hij u adviseren waar u wel met uw probleem terecht kunt. Als hij uw klacht kan behandelen, zal hij dat echter zeker doen. Soms kan de Ombudsman het probleem oplossen door de instelling of het orgaan eenvoudig van uw probleem op de hoogte te brengen. Als het probleem tijdens zijn onderzoek niet opgelost wordt, zal hij proberen een bevredigende schikking te treffen. Als hij daarin niet slaagt, kan hij aanbevelingen doen om het probleem op te lossen. Als de betrokken instelling zijn aanbevelingen niet aanvaardt, kan hij een speciaal verslag voor het Europees Parlement opstellen, dat dan de nodige politieke maatregelen kan nemen. De Ombudsman dient jaarlijks een verslag over zijn werkzaamheden bij het Europees Parlement in. De heer P. Nikiforos Diamandouros is in april 2003 als Ombudsman aangetreden en werd in januari 2005 herkozen. 39

42 Hoe werkt de Europese Unie? De Europese Toezichthouder voor gegevensbescherming: bescherming van uw privacy Belangrijkste feiten Rol: Ambtstermijn: Adres: Wiertzstraat 60, B-1047 Brussel bescherming van de privacy van uw gegevens vijf jaar, verlengbaar Tel.: (32-2) Internet: De functie van Europese Toezichthouder voor gegevensbescherming is in 2001 gecreëerd. De toezichthouder moet ervoor zorgen dat alle instellingen en organen van de EU het recht op privacy respecteren wanneer ze persoonsgegevens verwerken. Wat doet de toezichthouder? De toezichthouder zorgt ervoor dat instellingen of organen van de EU het recht op privacy respecteren wanneer ze de persoonsgegevens van een identificeerbare persoon verwerken. Hij verleent ook advies over alle mogelijke aspecten van de verwerking van persoonsgegevens. Onder verwerking worden verschillende activiteiten verstaan: het verzamelen, registreren en opslaan van informatie, het oproepen van informatie, het versturen en ter beschikking stellen van informatie aan derden, maar ook het blokkeren, wissen en vernietigen van gegevens. Voor al deze activiteiten gelden strenge privacyvoorschriften. De instellingen en organen van de EU mogen bijvoorbeeld geen persoonsgegevens verwerken die uw ras of etnische afkomst, uw politieke, religieuze of filosofische overtuigingen of uw lidmaatschap van een vakbond onthullen. Ook mogen zij geen gegevens over uw gezondheid of seksleven verwerken, tenzij de gegevens in het kader van de gezondheidszorg worden gebruikt. Maar ook dan mogen de gegevens alleen worden verwerkt door gezondheidswerkers of personen die aan een geheimhoudingsplicht gebonden zijn. De toezichthouder werkt samen met de functionarissen voor gegevensbescherming bij de instellingen en organen van de EU om ervoor te zorgen dat de voorschriften inzake de privacy van gegevens worden nageleefd. In 2004 is de heer Peter Johan Hustinx benoemd tot Europese Toezichthouder voor gegevensbescherming en de heer Joaquín Bayo Delgado tot adjunct-toezichthouder. Hoe kan de toezichthouder u helpen? Als u van oordeel bent dat een instelling of orgaan van de EU uw recht op privacy heeft geschonden door uw persoonsgegevens te misbruiken, kunt u bij de Europese Toezichthouder voor gegevensbescherming een klacht indienen. Hij onderzoekt uw klacht en deelt u zo snel mogelijk mee of hij het met u eens is en, zo ja, hoe het probleem kan worden opgelost. Hij kan bijvoorbeeld de instelling of het orgaan in kwestie gelasten uw onwettig verwerkte persoonsgegevens te verbeteren, te blokkeren, te wissen of te vernietigen. Als u het niet met zijn beslissing eens bent, kunt u de zaak bij het Hof van Justitie aanhangig maken. 40

43 Agentschappen Een agentschap is geen EU-instelling: het is een orgaan dat krachtens het EU-recht is opgericht om een heel specifieke taak te verrichten. Het woord agentschap komt niet in de officiële benaming van alle EU-agentschappen voor: ze worden soms centrum, instituut, stichting, bureau of autoriteit genoemd. Drie agentschappen het Europees Defensieagentschap, het Instituut voor veiligheidsstudies van de Europese Unie en het Satellietcentrum van de Europese Unie voeren taken uit in het kader van het gemeenschappelijk buitenlands en veiligheidsbeleid (de tweede pijler van de Europese Unie). Vier andere agentschappen Amoceb, de Europese Politieacademie, Europol en Eurojust helpen de politiële en justitiële samenwerking in strafzaken coördineren (de derde pijler van de Europese Unie) met inbegrip van de bewaking van de buitengrenzen van de EU. Alle andere agentschappen voeren taken uit in het kader van de eerste pijler van de EU, het zogenaamde communautaire domein. Hieronder worden de agentschappen kort beschreven. Het Communautair Bureau voor plantenrassen Het Communautair Bureau voor plantenrassen werd in 1994 opgericht en is in Angers (Frankrijk) gevestigd. Het bureau draagt zorg voor de uitvoering van een regeling ter bescherming van kwekersrechten, een vorm van industrieel eigendomsrecht met betrekking tot plantenrassen. Het Communautair Bureau voor plantenrassen functioneert nagenoeg op dezelfde wijze als het Harmonisatiebureau voor de interne markt: het verstrekt industriëleeigendomsrechten voor nieuwe plantenrassen. Deze rechten gelden gedurende een periode van 25 of 30 jaar. Nadere informatie vindt u op Eurojust Eurojust is in 2002 opgericht en in Den Haag (Nederland) gevestigd. Eurojust ondersteunt de samenwerking tussen de gerechtelijke autoriteiten in de hele EU in de strijd tegen grensoverschrijdende zware criminaliteit, onder meer computercriminaliteit, fraude, corruptie, witwassen van geld en milieucriminaliteit. Dankzij Eurojust kunnen de nationale autoriteiten bijvoorbeeld gemakkelijker informatie uitwisselen, wederzijdse rechtshulp bieden en personen die verhoord moeten worden, uitleveren. Eurojust telt één openbare aanklager, rechter of politieambtenaar per EU-land. Zij vormen het college (de raad van bestuur) van de organisatie en verkiezen uit hun midden een voorzitter voor drie jaar. Het college wordt bijgestaan door een secretariaat en door een team van EUambtenaren en gedetacheerde nationale deskundigen. 41

44 Hoe werkt de Europese Unie? Omdat Eurojust onder meer dossiers over verdachte criminelen aanlegt, is een functionaris voor gegevensbescherming aangesteld, die ervoor moet zorgen dat de persoonsgegevens in de dossiers voldoende beschermd zijn en in overeenstemming met de wet worden gebruikt. U hebt het recht te weten welke informatie Eurojust eventueel over u bewaart en te vragen dat onjuiste of onvolledige informatie wordt gecorrigeerd of verwijderd. Nadere informatie vindt u op Het Europees Agentschap voor het beheer van de operationele samenwerking aan de buitengrenzen van de lidstaten van de Europese Unie In oktober 2004 werd beslist dit agentschap (in het kort ook bekend als Amoceb) op te richten. Het zal in Warschau worden gevestigd. Het agentschap helpt de lidstaten bij de uitvoering van de Europese voorschriften inzake controles van de buitengrenzen en de terugkeer van niet-eu-burgers naar hun land van herkomst. Uiteraard moeten alle lidstaten hun eigen grenzen controleren, maar het agentschap draagt ertoe bij dat dit overal op dezelfde uiterst efficiënte wijze gebeurt. De belangrijkste taken van het agentschap bestaan erin: de EU-landen te helpen hun grenswachten op te leiden; risico s te beoordelen; gebruik te maken van het onderzoek naar nieuwe bewakingstechnologieën; de samenwerking tussen de EU-landen inzake repatriëring van illegale immigranten te coördineren. Het Europees Bureau voor wederopbouw Het Europees Bureau voor wederopbouw is in 2000 opgericht. Het hoofdkwartier is in Thessaloniki (Griekenland) en er zijn operationele centra in Belgrado, Pristina, Podgorica en Skopje. Het bureau beheert de belangrijkste EUprogramma s voor steun (ongeveer 2 miljard euro per jaar) aan de wederopbouw van de Balkanlanden die door de oorlogen in de jaren negentig zijn getroffen. Nadere informatie vindt u op Het Europees Agentschap voor veiligheid en gezondheid op het werk Het Europees Agentschap voor veiligheid en gezondheid op het werk is in 1994 opgericht en in Bilbao (Spanje) gevestigd. Europa wordt geconfronteerd met talrijke problemen inzake veiligheid en gezondheid op het werk, die geen enkel land alleen kan oplossen. Het agentschap is daarom opgericht om de enorme hoeveelheid kennis en informatie waarover Europa beschikt (vooral op het gebied van preventieve maatregelen), te bundelen. Het agentschap ontwikkelt een uitgebreid netwerk van websites over veiligheid en gezondheid en publiceert allerlei materiaal (van verslagen met gespecialiseerde informatie tot campagnemateriaal). Het agentschap wordt geleid door een raad van bestuur waarin werknemers- en werkgeversorganisaties, de nationale regeringen en de Europese Commissie zijn vertegenwoordigd. Nadere informatie vindt u op agency.osha.eu.int 42

45 Het Europees Agentschap voor de veiligheid van de luchtvaart Het Europees Agentschap voor de veiligheid van de luchtvaart is in 2002 opgericht en in Keulen (Duitsland) gevestigd. Het agentschap helpt de EU wetten en regels voor een veilige luchtvaart te ontwikkelen en verleent de Commissie bijstand bij de controle op de toepassing van de EU-regels. Het agentschap verleent ook technische bijstand aan internationale organisaties die voor de veiligheid van de burgerluchtvaart en de bescherming van het milieu verantwoordelijk zijn. Voorts helpt het agentschap luchtvaartautoriteiten in derde landen. Het agentschap heeft het recht bepaalde beslissingen te nemen (bijvoorbeeld het uitreiken van typecertificaten voor luchtvaartproducten). Nadere informatie vindt u op easa.eu.int Het Europees Agentschap voor maritieme veiligheid Het Europees Agentschap voor maritieme veiligheid (EMSA) is in 2002 opgericht. Het is tijdelijk in Brussel (België) gehuisvest maar zal zich uiteindelijk in Lissabon (Portugal) vestigen. Het agentschap wil de maritieme veiligheid in de EU verbeteren en zo het aantal ongevallen op zee, de mariene vervuiling door schepen en het verlies van mensenlevens op zee terugdringen. Het agentschap verleent technisch en wetenschappelijk advies met het oog op een betere EU-wetgeving inzake maritieme veiligheid en vervuiling door schepen. Het helpt de Commissie bij het toezicht op de maatregelen van de EU-landen en de kandidaatlidstaten en adviseert hun regeringen. Het agentschap heeft zich onder meer tot taak gesteld een gemeenschappelijke EUmethode voor het onderzoek van maritieme ongevallen te ontwikkelen en een Europees informatiesysteem over het scheepvaartverkeer op te zetten. Nadere informatie vindt u op emsa.eu.int Het Europees Agentschap voor netwerk- en informatiebeveiliging Het Europees Agentschap voor netwerk- en informatiebeveiliging is in 2004 opgericht. Het is tijdelijk in Brussel gehuisvest maar zal zich uiteindelijk in Heraklion op Kreta (Griekenland) vestigen. Het agentschap heeft tot taak informatienetwerken en daarmee verstuurde gegevens te helpen beveiligen. Dit is van belang voor de burgers, consumenten, bedrijven en overheidsorganisaties in de gehele Europese Unie. Het agentschap zal onder meer gegevens verzamelen, risico s analyseren, voorlichting geven en beste praktijken voor risicobeheer promoten. Nadere informatie vindt u op enisa.eu.int Het Europees Centrum voor de ontwikkeling van de beroepsopleiding Het Europees Centrum voor de ontwikkeling van de beroepsopleiding (Cedefop) is in 1975 opgericht en in Thessaloniki (Griekenland) gevestigd. Cedefop analyseert en verstrekt informatie over stelsels van beroepsonderwijs en beroepsopleiding en over beleidsmaatregelen, onderzoek en praktijken op dit gebied. 43

46 Hoe werkt de Europese Unie? Dankzij de werkzaamheden van Cedefop kunnen deskundigen in de EU het beroepsonderwijs en de beroepsopleiding in Europa ontwikkelen en verbeteren. Cedefop heeft ook een interactieve website ( European Training Village ), die toegankelijk is op Cedefop wordt geleid door een raad van bestuur waarin werknemers- en werkgeversorganisaties, de nationale regeringen en de Europese Commissie zijn vertegenwoordigd. Nadere informatie vindt u op Het Europees Centrum voor ziektepreventie en -bestrijding In maart 2004 werd beslist het Europees Centrum voor ziektepreventie en -bestrijding op te richten. Het centrum wordt in Stockholm (Zweden) gevestigd en begint zijn werkzaamheden normaliter in Het centrum zal de EU helpen in de strijd tegen overdraagbare ziekten en andere ernstige bedreigingen van de gezondheid. Het zal onder meer een netwerk van laboratoria en een systeem voor vroegtijdige waarschuwing en maatregelen beheren. Het centrum zou bijvoorbeeld een EU-team deskundigen kunnen uitzenden om de uitbraak van een onbekende ziekte bij de mens in een Europees land te onderzoeken. Nadere informatie vindt u op europa.eu.int/comm/health/ph_overview/st rategy/ecdc/ecdc_en.htm Het Europees Defensieagentschap Het Europees Defensieagentschap is in 2004 opgericht en zal in Brussel worden gevestigd. Het agentschap helpt de lidstaten op het gebied van defensie en crisisbeheer in Europa en ondersteunt het Europese veiligheids- en defensiebeleid. Het zal daartoe bijdragen door de productie en de levering van wapens en militair materiaal, evenals het onderzoek en de technologische ontwikkeling op defensiegebied beter te coördineren. Nadere informatie vindt u op EKA De Europese Autoriteit voor voedselveiligheid helpt de veiligheid van het hele voedselproductieproces te waarborgen ( van boer tot bord ). 44

47 Het Europees Geneesmiddelenbureau Het Europees Geneesmiddelenbureau is in 1993 opgericht en in Londen (Verenigd Koninkrijk) gevestigd. Het bureau helpt de gezondheid in Europa te beschermen en te bevorderen door geneesmiddelen voor menselijk en veterinair gebruik te beoordelen. Het bundelt wetenschappelijke knowhow uit de hele EU. Sommige met behulp van de biotechnologie ontwikkelde soorten geneesmiddelen kunnen in de Europese Unie alleen na grondig onderzoek door het bureau worden verkocht. Als het bureau vindt dat het product veilig en van goede kwaliteit is, kan de Europese Commissie de verkoop ervan in alle EU-landen toestaan. Ook wie andere vernieuwende geneesmiddelen in de handel wil brengen, kan een dergelijke vergunning aanvragen. Voor de meeste conventionele geneesmiddelen wordt door elke EU-lidstaat afzonderlijk een vergunning verleend. Het bureau werkt mee aan een systeem voor de wederzijdse erkenning van deze nationale vergunningen. Nadere informatie vindt u op Het Europees Milieuagentschap Het Europees Milieuagentschap is in 1990 opgericht en in Kopenhagen (Denemarken) gevestigd. Het agentschap verzamelt en verspreidt informatie over de toestand van het milieu en de trends op milieugebied in Europa. Het staat open voor derde landen (IJsland, Liechtenstein en Noorwegen waren vanaf het begin lid) en werkt actief samen met milieuinstanties en internationale organisaties. Nadere informatie vindt u op Het Europees Spoorwegbureau In april 2004 werd beslist het Europees Spoorwegbureau op te richten. Het zal in Lille/Valenciennes (Frankrijk) worden gevestigd. Het Europees Spoorwegbureau moet de veiligheid en de interoperabiliteit van het spoorwegverkeer in Europa helpen verbeteren, zodat geleidelijk een geïntegreerde Europese ruimte van spoorwegverkeer ontstaat. Nadere informatie vindt u op europa.eu.int/comm/transport/rail/era/ index_en.htm Het Europees Waarnemingscentrum voor drugs en drugsverslaving Het Europees Waarnemingscentrum voor drugs en drugsverslaving is in 1993 opgericht en in Lissabon (Portugal) gevestigd. Het centrum verzamelt en verspreidt objectieve, betrouwbare en vergelijkbare informatie over drugs en drugsverslaving in Europa. Het werkt samen met landen buiten de EU en met internationale organisaties, zoals het programma van de Verenigde Naties voor internationale drugsbestrijding (UNDCP), de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO), de Groep Pompidou van de Raad van Europa, de Werelddouaneorganisatie (WDO), de Internationale Politieorganisatie (Interpol) en de Europese Politiedienst (Europol). Nadere informatie vindt u op Het Europees Waarnemingscentrum voor racisme en vreemdelingenhaat Het Europees Waarnemingscentrum voor racisme en vreemdelingenhaat is in 1997 opgericht en in Wenen (Oostenrijk) gevestigd. Het centrum heeft als belangrijkste taak de EU en de lidstaten objectieve, betrouwbare en vergelijkbare gegevens over racisme, vreemdelingenhaat en antisemitisme in Europa te verstrekken en Europese strategieën ter bestrijding van deze problemen te ontwikkelen. 45

48 Hoe werkt de Europese Unie? Het centrum bestudeert de omvang en de ontwikkeling van racisme en vreemdelingenhaat en analyseert de oorzaken en gevolgen ervan. Het geeft ook voorbeelden van hoe migranten en etnische en religieuze minderheden geïntegreerd kunnen worden. Het Europees voorlichtingsnetwerk over racisme en vreemdelingenhaat (RAXEN) vormt de kern van de werkzaamheden van het centrum. Het netwerk bestaat uit nationale contactpunten (één per EU-land) die informatie over racisme en vreemdelingenhaat in hun eigen land verzamelen, verwerken en verspreiden. Nadere informatie vindt u op De Europese Autoriteit voor voedselveiligheid De Europese Autoriteit voor voedselveiligheid (EFSA), die sedert 2002 operationeel is, is voorlopig in Brussel (België) gehuisvest maar zal zich uiteindelijk in Parma (Italië) vestigen. De belangrijkste taak van de EFSA bestaat erin onafhankelijk wetenschappelijk advies te verlenen over alle aangelegenheden in verband met de voedselveiligheid. De EFSA beoordeelt risico s voor de voedselketen en onderwerpt alle kwesties die voor de voedselveiligheid in Europa van invloed kunnen zijn, aan een wetenschappelijke beoordeling. De activiteiten van de EFSA bestrijken het hele voedselproductieproces ( van boer tot bord ), d.w.z. van de primaire productie (inclusief de veiligheid van diervoeders) tot de levering van levensmiddelen aan de consument. De EFSA verzamelt informatie uit de hele wereld, volgt nieuwe wetenschappelijke ontwikkelingen op de voet en deelt haar bevindingen niet alleen met deskundigen en besluitvormers, maar ook met het grote publiek. Nadere informatie vindt u op De Europese Politieacademie In de Europese Politieacademie (CEPOL) kunnen hoge politiebeambten uit de EU een opleiding volgen. CEPOL helpt de nationale politiediensten in de EU bij de bestrijding van criminaliteit (vooral grensoverschrijdende criminaliteit) en organiseert sinds 2001 cursussen over Europees politiewerk. De belangrijkste doelstelling van CEPOL bestaat erin politiebeamten uit verschillende EU-landen te informeren over elkaars nationale politiestructuren en de grensoverschrijdende samenwerking tussen politiediensten in Europa. Van Parys Media / Corbis Het Europees Geneesmiddelenbureau beoordeelt of onze geneesmiddelen veilig zijn. De Europese Politieacademie kan samenwerken met nationale politiescholen in landen buiten de Europese Unie. De academie stelt haar infrastructuur met name ter beschikking van hoge politiebeamten uit de kandidaat-lidstaten, IJsland en Noorwegen. 46

49 CEPOL zal permanent in Bramshill (Verenigd Koninkrijk) worden gevestigd. Nadere informatie vindt u op De Europese Politiedienst De Europese Politiedienst (Europol) is in 1992 opgericht om informatie over criminaliteit in Europa te verwerken. Europol is in Den Haag (Nederland) gevestigd en het personeel bestaat onder meer uit vertegenwoordigers van de nationale rechtshandhavingsdiensten (politie, douane, immigratiediensten, enz.). Europol helpt de EU-lidstaten nauwer en doeltreffender samen te werken bij de preventie en de bestrijding van internationale georganiseerde misdaad, met name: drugshandel, immigratienetwerken, illegale handel in motorvoertuigen, mensenhandel (inclusief kinderpornografie), valsmunterij en vervalsing van andere betaalmiddelen, illegale handel in radioactieve en nucleaire stoffen, terrorisme. Een van de taken van Europol bestaat erin een geautomatiseerd systeem op te zetten en bij te houden voor het opslaan, raadplegen en analyseren van gegevens. Een gemeenschappelijk controleorgaan, dat uit twee deskundigen inzake gegevensbescherming per lidstaat bestaat, houdt toezicht op de inhoud en het gebruik van alle persoonsgegevens in het bezit van Europol. Europol is verantwoording verschuldigd aan de Raad Justitie en Binnenlandse Zaken, d.w.z. aan de ministers van Justitie en Binnenlandse Zaken van alle EU-landen. De raad van bestuur van Europol bestaat uit één vertegenwoordiger per land. De Europese Stichting tot verbetering van de levensen arbeidsomstandigheden De Europese Stichting tot verbetering van de levens- en arbeidsomstandigheden (Eurofound) is in 1975 opgericht en in Dublin (Ierland) gevestigd. Eurofound verleent advies aan socialebeleidsmakers; beoordeelt en analyseert de levens- en arbeidsomstandigheden; brengt verslag uit over ontwikkelingen en trends; draagt bij tot de verbetering van de levenskwaliteit. Eurofound wordt geleid door een raad van bestuur waarin werknemers- en werkgeversorganisaties, de nationale regeringen en de Europese Commissie zijn vertegenwoordigd. Nadere informatie vindt u op De Europese Stichting voor opleiding De Europese Stichting voor opleiding is in 1990 opgericht en in Turijn (Italië) gevestigd. De stichting zet zich in voor betere beroepsopleidingen in landen buiten de EU, vooral in naburige regio s zoals Noord-Afrika, het Midden-Oosten, de Balkan en de voormalige Sovjet-Unie. De stichting stelt deze landen kennis, knowhow en ervaring ter beschikking om mensen voor nieuwe banen op te leiden en programma s voor levenslang leren te ontwikkelen. Nadere informatie vindt u op Nadere informatie vindt u op 47

50 Hoe werkt de Europese Unie? Het Harmonisatiebureau voor de interne markt (merken, tekeningen en modellen) Het Harmonisatiebureau voor de interne markt is in 1994 opgericht en in Alicante (Spanje) gevestigd. Het bureau is belast met de registratie van Gemeenschapsmerken en -modellen. Het systeem van Gemeenschapsmerken betekent een vereenvoudiging en een kostenbesparing voor Europese bedrijven. Een fabrikant die zijn merk in Europa wil beschermen, hoeft niet langer een identiek merk in elk EU-land te laten registreren. Via het harmonisatiebureau kan hij één enkel Gemeenschapsmerk aanvragen, wat hem het recht geeft andere bedrijven te verbieden dezelfde of soortgelijke tekens in de EU te gebruiken. Nadere informatie vindt u op oami.eu.int Het Instituut voor veiligheidsstudies van de Europese Unie Het instituut is in 2001 opgericht en in Parijs (Frankrijk) gevestigd. Het helpt een gemeenschappelijke Europese veiligheidscultuur te creëren en de veiligheidsbelangen van de EU als geheel te bevorderen. Het instituut draagt bij tot de ontwikkeling van het gemeenschappelijk buitenlands en veiligheidsbeleid door: onderzoek en gedachtewisselingen over belangrijke veiligheids- en defensiethema s; toekomstgerichte analyses voor de Raad en de hoge vertegenwoordiger; de trans-atlantische dialoog over veiligheid tussen Europa, Canada en de Verenigde Staten. Nadere informatie vindt u op Het Satellietcentrum van de Europese Unie Het centrum is in 2002 opgericht en in Torrejón de Ardoz (Spanje) gevestigd. Het analyseert gegevens en beelden van aardobservatiesatellieten en gebruikt deze informatie om de Europese Unie te helpen beslissingen in het kader van het gemeenschappelijk buitenlands en veiligheidsbeleid (GBVB) te nemen. Het centrum voert ook onderzoeks- en ontwikkelingsprojecten uit en organiseert opleidingen op het gebied van digitale geografische informatiesystemen en beeldanalyse voor deskundigen. Nadere informatie vindt u op De Toezichthoudende Autoriteit voor het Europees wereldwijd satellietnavigatiesysteem De Toezichthoudende Autoriteit voor het Europees wereldwijd satellietnavigatiesysteem is in 2004 opgericht. Er is nog geen beslissing genomen over de vestigingsplaats van dit agentschap. Het agentschap moet ervoor zorgen dat het algemeen belang naar behoren wordt verdedigd en vertegenwoordigd met betrekking tot Europa s satellietnavigatieprogramma s (Galileo en Egnos). Galileo wil een modern Europees alternatief bieden voor het gevestigde Amerikaanse GPSsysteem. Het agentschap is verantwoordelijk voor het beheer van en het toezicht op de financiële middelen van het programma. Het zal de Europese Commissie helpen bij alle kwesties in verband met radionavigatie per satelliet. 48

51 Het Vertaalbureau voor de organen van de Europese Unie Het Vertaalbureau is in 1994 opgericht en in Luxemburg gevestigd. Het vertaalbureau financiert zichzelf. Het werd opgericht om te voldoen aan de vertaalbehoeften van de andere Europese agentschappen, maar het verleent op basis van vrijwillige samenwerkingsovereenkomsten ook diensten aan EU-instellingen en andere organen met een eigen vertaaldienst. het Europees Chemicaliënagentschap, het Europees Genderinstituut, het Europees Bureau voor de grondrechten, het Uitvoerend Agentschap voor het volksgezondheidsprogramma, het Uitvoerend Agentschap voor intelligente energie. Nadere informatie vindt u op Andere agentschappen waarvoor momenteel plannen worden gemaakt en voorbereidingen getroffen: het Communautair Bureau voor visserijcontrole, het Uitvoerend Agentschap Onderwijs, audiovisuele media en cultuur, Bilderberg / Hollandse Hoogte Politieambtenaren in de EU raadplegen Europol in de bestrijding van internationale valsmunterij. 49

52 Hoe werkt de Europese Unie? Toekomstperspectieven De besluitvorming in de EU heeft de afgelopen vijftig jaar een grote ontwikkeling doorgemaakt. Oorspronkelijk was het systeem bedoeld voor een gemeenschap van slechts zes landen. De EU telt nu 25 lidstaten en het aantal lidstaten zal in de toekomst verder toenemen. De besluitvorming moet daarom worden vereenvoudigd en gestroomlijnd. Om het systeem voor verlamming te behoeden zullen de meeste besluiten bij gekwalificeerde meerderheid van stemmen in plaats van met eenparigheid van stemmen moeten worden genomen. Maar er moet ook een antwoord worden gevonden op een aantal algemene vragen over de toekomst van de EU. Bijvoorbeeld: Wat zijn de doelstellingen van de uitgebreide Unie? (Met andere woorden, wat willen de lidstaten samen bereiken in de toekomst?) Welke gemeenschappelijke beleidsmaatregelen zijn nodig om deze doelstellingen te verwezenlijken? Wat moet op EU-niveau worden beslist en wat moet aan de nationale en regionale autoriteiten worden overgelaten? Welke rol moeten de nationale parlementen bij de besluitvorming in de EU spelen? Kortom, hoe moeten de verantwoordelijkheden worden verdeeld en hoe moeten democratische beslissingen worden genomen in een Unie van 25 of meer landen met een half miljard burgers? De voorgestelde Grondwet, die de Europese Raad in 2004 heeft goedgekeurd, geeft een antwoord op deze vragen en beschrijft veel duidelijker dan de vorige verdragen wat de Europese Unie is en wat de toekomstperspectieven van de Unie zijn. De voorgestelde Grondwet bevat ook nieuwe regels om de besluitvorming beter te stroomlijnen. De Grondwet wil de EU opener en democratischer maken. De EU-ministers worden bijvoorbeeld verplicht hun wetgevingsdiscussies in het openbaar te houden en de burgers hebben het recht de Europese Commissie in een petitie te verzoeken nieuwe wetten voor te stellen. Bovendien kent de Grondwet de nationale parlementen een grotere rol toe bij het toezicht op voorstellen van de Commissie. De Grondwet creëert ook de functie van EUminister van Buitenlandse Zaken om het optreden van de Europese Unie in de wereld doeltreffender te maken. De EU-minister van Buitenlandse Zaken zal belast worden met alle aspecten van het buitenlands beleid van de Unie. De nieuwe Grondwet handhaaft het bestaande evenwicht tussen nationale belangen en het algemeen Europees belang, en tussen de belangen van kleine en grote landen. De Grondwet kan echter pas in werking treden na ratificatie door alle 25 nationale parlementen. In sommige landen moet de Grondwet bij referendum worden goedgekeurd. Nadere informatie over de Grondwet vindt u op de volgende site: De EU moet in dienst staan van de burgers. Het is van vitaal belang dat de burgers begrijpen hoe de EU werkt en ten volle bij de besluitvorming worden betrokken. De EU heeft ook behoefte aan doeltreffende en open instellingen die ter verantwoording kunnen worden geroepen en tegen de grote uitdagingen van de 21e eeuw zijn opgewassen. EC In een democratisch Europa ligt de toekomst van de EU in handen van de burgers, en vooral van de jongeren. 50