Gezondheidsmonitor Antwerpen 2011

Transcriptie

1 Gezondheidsmonitor Antwerpen 2011 Opdrachtgever OCMW / Lokaal Sociaal Beleid / Gezondheid Uitvoerder Bestuurszaken / Studiedienst Stadsobservatie / Jerry Ruys Verantwoordelijke uitgever Bestuurszaken / Studiedienst Stadsobservatie Datum 05/10/2011

2 INHOUD 1. INLEIDING 4 2. BEVOLKING EN SOCIO-ECONOMISCHE POSITIE Bevolkingsevolutie Demografische kenmerken Leeftijdspiramides Etnische afkomst Huishoudenstructuur Socio-economische positie Inkomen Arbeidsmarkt Kansarmoede-index Geboorten en sterften Geboorten Sterften Natuurlijk saldo FYSIEKE GEZONDHEIDSTOESTAND Inleiding Statistiek van de doodsoorzaken Minimale Klinische Gegevens (MKG) Specifieke registraties Analyse resultaten Antwerpse gezondheidsenquête Algemeen overzicht van de doodsoorzaken Algemeen overzicht hospitalisaties Infectieziekten Kanker Hart- en vaatziekten Luchtwegenaandoeningen Uitwendige oorzaken Gezondheidstoestand bij geboorten Niveau zelfstandig functioneren Fysiek gezondheidsniveau tijdens afgelopen jaar PSYCHISCH-SOCIALE GEZONDHEIDSTOESTAND Sterften en zelfdoding Aanmeldingen bij Centra voor Geestelijke Gezondheidszorg Hospitalisaties / 222

3 4.4. Psychisch gezondheidsniveau tijdens afgelopen jaar Sociale contacten LEEFSTIJLEN EN OMGEVING Rookgedrag Alcoholgebruik Frequentie en hoeveelheid van alcoholconsumptie Problematisch alcoholconsumptie Druggebruik Voedingspatronen Consumptie van fruit Consumptie van groenten Consumptie van warme maaltijden Beweging en sport Sportbeoefening Fietsen Wandelen Hygiëne Lichaamshygiëne Tandhygiëne Gebruik van anti-conceptie en voorbehoedsmiddelen Gebruik van verschillende soorten anticonceptie- en voorbehoedsmiddelen Redenen van (niet) gebruik van anticonceptie- en voorbehoedsmiddelen Woonomgeving SUBJECTIEVE GEZONDHEIDSBELEVING GEZONDHEIDSZORG Aanbod en gebruik van gezondheidszorg Informele zorg Eerstelijnsgezondheidszorg Hospitalen / ziekenhuizen Preventieve zorg Vaccinaties Borstkankerscreening Toegankelijkheid en gebruik van de gezondheidszorg Kennis van de gezondheidszorg Gebruik van de gezondheidszorg Huisarts Tandarts Andere vormen van zorg Financiële toegankelijkheid van de gezondheidszorg SAMENVATTING 211 LIJST MET GRAFIEKEN 215 LIJST MET TABELLEN LIJST MET FIGUREN / 222

4 1. Inleiding Het doel van de gezondheidsmonitor van de Stad Antwerpen is om aan de hand van cijfermateriaal een beeld te geven van de gezondheidstoestand van de Antwerpenaren en het aanbod van gezondheidsvoorzieningen in Antwerpen. In eerste instantie willen we kijken naar de gezondheidstoestand van de Antwerpenaren: in welke mate komen fysieke en sociaal-psychische aandoeningen voor. We proberen waar mogelijk de vergelijking te maken met Vlaanderen. Ook proberen we waar mogelijk de gegevens op een lager geografisch niveau te analyseren (districten, wijken, buurten) en kijken we naar gezondheidsverschillen tussen verschillende groepen in de samenleving (geslacht, leeftijd, etnische groepen, socio-economische achtergrond). In tweede instantie bekijken we het gedrag en de leefstijl van de Antwerpenaren, omdat die een sterke invloed kan hebben op de gezondheidstoestand. In derde instantie nemen we het aanbod aan gezondheidszorg onder de loep: in welke mate is het aanwezig, hoe is deze gespreid over het grondgebied van de stad Antwerpen, in welke mate wordt het gebruikt en in welke mate is het toegankelijk. We doen hier beroep op verschillende gegevensbronnen, in eerste instantie administratieve bronnen zoals de certificaten van de doodsoorzaken, de minimale klinische gegevens, de minimale psychiatrische gegevens, de kankerregistratie, de registratie bij de Centra voor Geestelijke Gezondheidszorg, de registratie van de verplicht te registreren infectieziekten, gegevens van Kind en Gezin en overzichten van verschillende types van aanbod. Met deze administratieve gegevens brengen we echter niet alles in beeld. Gegevens over leefstijlen, gebruik en toegankelijkheid van de gezondheidszorg worden weinig geregistreerd, zodat we moeten terugvallen op enquêtegegevens. Waar we in de vorige editie gegevens haalden uit de stadsmonitor, hebben we er nu voor geopteerd om een eigen enquête te organiseren. Sinds de vorige editie zijn de resultaten van de nieuwe enquête in het kader van de stadsmonitor nog niet beschikbaar. De stadsmonitor gaat ook niet diep in op het thema gezondheid. De bevraging die in eigen beheer is georganiseerd gaat specifiek over gezondheid. Naast het feit dat uit administratieve bronnen niet alle gegevens met betrekking tot gezondheid gehaald kunnen worden, is het ook vaak niet mogelijk om analyses uit te voeren op een lager geografisch niveau dan de stad Antwerpen. Dit heeft te maken met het feit dat dit niet mee in de registratie vervat zit of dat we met dermate kleine aantallen te maken hebben dat een analyse niet meer zinvol is. Dezelfde problemen komen naar boven als we binnen onze analyses een onderscheid maken naar verschillende demografische en socioeconomische kenmerken. Vaak zijn dergelijke gegevens niet van belang voor het doel van de registratie (zo heeft scholingsniveau geen belang voor de registratie van hospitalisaties voor fysieke aandoeningen) en worden ze niet geregistreerd. 4 / 222

5 2. Bevolking en socio-economische positie Alvorens een overzicht te geven van de trends inzake gezondheid en gezondheidszorg, is het belangrijk een korte schets te geven van de demografische en sociale kenmerken en evoluties van de Antwerpse bevolking. In eerste instantie doen we dit omdat dit standaard belangrijke contextgegevens zijn bij ieder thema. Aan de andere kant vertonen een aantal van deze kenmerken ook (een al dan niet direct) verband met gezondheidsfactoren. Zo zal de mate van gezondheid samenhangen met de leeftijdsstructuur van de bevolking, zo zullen specifieke groepen binnen de samenleving te maken hebben met specifieke gezondheidsproblemen (of eventueel kansen) en hangt de toegankelijkheid van de gezondheidszorg vaak ook samen met een aantal socio-economische en culturele kenmerken Bevolkingsevolutie In Antwerpen bedraagt het aantal inwoners anno 2011 meer dan Sinds 2000 is het bevolkingsaantal in stijgende lijn. De toename van de bevolking heeft te maken met een geboorteoverschot en een positief migratiesaldo. Deze toename zal hoogst waarschijnlijk blijven aanhouden. Voor Antwerpen werden in 2010 een aantal projecties opgesteld volgens een aantal scenario s 1. De scenario s zijn de volgende: Scenario 1: positief migratiesaldo met toegenomen vruchtbaarheid Scenario 2: positief migratiesaldo met gelijkblijvende vruchtbaarheid Scenario 3: migratiesaldo gaat naar 0 met gelijkblijvende vruchtbaarheid Scenario 4: migratiesaldo gaat naar 0 met afgenomen vruchtbaarheid Scenario s 3 en 4 zijn de scenario s met de meest beperkte stijging van de bevolking. Volgens scenario 1 kent de bevolking de sterkste stijging. 1 Rotthier, P. (2010), Bevolkingsprognoses , 5 / 222

6 Grafiek 1 Evolutie aantal inwoners in stad Antwerpen Aantal Jaar Stad Antwerpen, Districts- en loketwerking begin 2000 tot begin 2011 Grafiek 2 Prognose aantal inwoners in stad Antwerpen Scenario 1 Scenario 2 Scenario 3 Scenario Aantal inwoners Jaar Stad Antwerpen, Districts- en loketwerking / 222

7 2.2. Demografische kenmerken Leeftijdspiramides De leeftijdspiramide van de stad Antwerpen leert ons dat Antwerpen in eerste instantie te maken heeft met een oudere bevolking. De groep van zestigers is niet opmerkelijk kleiner dan de veertigers en de vijftigers, wat in Vlaanderen nog wel het geval is. Ook de zeventigers zijn in Antwerpen nog goed vertegenwoordigd. De vergrijzing is in Antwerpen reeds sterker aanwezig dan in Vlaanderen. Een tweede opmerkelijk feit is dat Antwerpen naast een relatief oudere bevolking ook relatief veel jongeren telt. Waar in Vlaanderen de leeftijdspiramide gedomineerd wordt door veertigers en vijftigers, zijn in Antwerpen vooral twintigers, dertigers en jonge kinderen sterk vertegenwoordigd. Dit heeft voornamelijk te maken met het feit dat steden zoals Antwerpen een sterke aantrekkingskracht uitoefenen op twintigers en allochtonen, die vaak een jong profiel hebben. De reden waarom kinderen sterk vertegenwoordigd zijn heeft voornamelijk te maken met een toenemend aantal geboorten (zie verder). In grafiek 5 zien we dat in Antwerpen de jongeren (-20 jaar) het sterkst toenemen van alle leeftijdsgroepen. Wegens hun sterke stijging neemt hun aandeel in de bevolking sterk toe. De ouderen kennen tussen 2000 en 2003 een afname en een stagnatie in de periode erna. Deze evolutie maakt dat het aandeel van deze groep in de Antwerpse bevolking afneemt. We moeten echter oppassen met op basis van dit cijfer te concluderen dat de vergrijzing stopt in Antwerpen. De afname van de 60+ ers heeft voornamelijk te maken met een afname van het aantal zestigers en zeventigers. De 80 ers kennen de laatste jaren wel een relatief sterke toename. Anderzijds tonen de prognoses aan dat het aantal 60+ ers in de toekomst terug zal toenemen. Door het feit echter dat vooral jongeren sterk zullen toenemen in de toekomst zal het relatief aandeel van de ouderen naar alle waarschijnlijkheid wel blijven afnemen. Geografisch gezien zijn jongeren sterk geconcentreerd in de 19 e -eeuwse gordel: Antwerpen Noord, Borgerhout Intra Muros en Berchem Intra Muros. Daarnaast zijn ze ook sterk vertegenwoordigd op het Kiel, de kanaalzone (deel van Deurne Noord en Merksem Zuid), Haringrode en de buurt rond het stadspark. Jongeren vinden we betrekkelijk weinig terug in het gebied tussen de Leien en de Schelde. In Antwerpen Noord, Borgerhout, Deurne Noord, Kiel, Luchtbal, Hoboken en Merksem Zuid zien we tussen 2000 en 2008 een sterke toename van het aantal jongeren. Ouderen zijn dan weer sterk geconcentreerd in Berchem Extra Muros, Wilrijk, Borgerhout Extra Muros, Deurne Zuid en Deurne Oost, Merksem Noord en Linkeroever. In de 19 e -eeuwse gordel, Haringrode en de buurt rond het stadspark komt deze groep relatief weinig voor. De vergrijzing zet zich vooral door in Berchem, Wilrijk, Ekeren, delen van Hoboken, Bezali en de oude stadskern. In Antwerpen Noord, het Zuid, stadspark en omgeving, Borgerhout Intra Muros, de kanaalzone (delen van Deurne Noord en Merksem Zuid), Kiel, Luchtbal en Linkeroever neemt het aantal ouderen duidelijk af. De afname van het aantal ouderen in de totale stad verhult met andere woorden een geografisch verschil, waarbij de vergrijzing in een aantal buurten wel degelijk toeneemt en in andere niet. 7 / 222

8 Grafiek 3 Leeftijdspiramide stad Antwerpen mannen vrouwen 90 tem 94j 80 tem 84j 70 tem 74j 60 tem 64j Leeftijd 50 tem 54j 40 tem 44j 30 tem 34j 20 tem 24j 10 tem 14j 0 tem 4j Aantal Stad Antwerpen, Districts- en loketwerking begin 2011 Grafiek 4 Leeftijdspiramide Vlaanderen mannen vrouwen 90 tem 94j 80 tem 84j 70 tem 74j 60 tem 64j Leeftijd 50 tem 54j 40 tem 44j 30 tem 34j 20 tem 24j 10 tem 14j 0 tem 4j Aantal FOD Economie, Algemene Directie Statistiek en Economische informatie 2010 Bewerkingen door Studiedienst van de Vlaamse Regering en Stad Antwerpen, Studiedienst Stadsobservatie 8 / 222

9 Grafiek 5 Evolutie leeftijdsgroepen stad Antwerpen 20-j 20 tem 39j 40 tem 59j 60+j Aantal Jaar Stad Antwerpen, Districts- en loketwerking begin 2011 Grafiek 6 Index evolutie 60+ ers en 80+ ers stad Antwerpen 60+j 80+j 150,0 Aantal 140,0 130,0 120,0 110,0 106,2 111,8 114,1 117,4 120,1 122,8 125,7 128,2 130,1 132,2 135,1 100,0 100,0 90,0 100,0 99,4 98,6 97,6 97,4 97,4 97,3 97,8 97,9 98,0 97,9 97,8 80, Jaar Stad Antwerpen, Districts- en loketwerking begin / 222

10 Grafiek 7 Prognose evolutie jongeren (-20 jaar) stad Antwerpen Scenario 1 Scenario 2 Scenario 3 Scenario Aantal Jaar Stad Antwerpen, Districts- en loketwerking 2009 Grafiek 8 Prognose evolutie ouderen (60+ jaar) stad Antwerpen Scenario 1 Scenario 2 Scenario 3 Scenario Aantal Jaar Stad Antwerpen, Districts- en loketwerking / 222

11 Figuur 1 Verhouding 0 t.e.m. 19-jarigen in stad Antwerpen Verhouding 0 t.e.m. 19-jarigen L090 Stedelijk gemiddelde: 23,3% L070 L022 L000 L011 L111 L100 L122 L17- M0MA 12MQ BERENDRECHT_ZANDVLIET K271 K2MN K214 K272 P590 M0PA K1MN P590 P500 District Buurt buurten ingekleurd volgens de verhouding jongeren van 0 t.e.m. 19 jaar in de totale bevolking <=15% >15% - <=20% >20% - <=25% >25% - <=30% >30% Buurten met minder dan 100 inwoners zijn wit gelaten ANTWERPEN HOBOKEN K172 K175 K173 K174 K171 J94- J923 J901 J912 P02- EKEREN MERKSEM L18- Q03- Q001 Q17- Q021 J873 Q052 J820 Q072 R19- B73- R172 J072J85- R180 B791 H84- Q49- R101 H8MJ B721 B742 J072 H83- R110 J84- J83- H4MJ R21- R13- H43- R12- R20- A15- B752 H41-H44- C491 A081A01- H40- R04- B824 B701 A13- C45- R03- R05- C41- R22- S2MJ R23- A00- C21- C42- C44- R02- A11- R01- C22- R24- A03- C23-C43- S31- A02- S20- R00- B813 B71- A10- C20- A081 S04- S28- R28- A14- C28- S30- A22-A21- S05- R099 A04-A12- C31-C25- S03- A05- C24- S00- S11- C29- S01- R39- B782 E122 E15- S02- S10- R35- D33- E19-E131E14- D30- E551 D34- S12- R34- R30- D38- R31- R44- G552 D32- D31- E50- D35- T39- S13- G53- E5MJ D41- T30- R33- R32- E53- S41- D42- S19- R42-R401 R43- E521 G51- T20- G59- T05- G522 T01- T04- T00- T22- S42- F6MJ F6NJ F223 G54- T02- T09- V391 T03- T21- F11- T24-T23- F21- F12- F60- F64- T14- T25- V391 V322 T13- V11- T180 V12- F62- F61- G72- G780 T10- U22- T19- T111 V14- F65- G73- T412 V04- V10- U21- T12- V373 V05- T42- G74- V312 V01- V13- U20- U10- U11- G75- U30- V03-V00- V19- U33- V301 U31- V02- V21- V20- U03- U00- U01- U32- V29- V07- U09- V099 V22- U68- U02- J932 P589 P00- P03- P01- P09- J881 J81- J80- P392 P04- P12- Q2AA Q222 P291 P100 P111 P05- Q2PA Q233 Q212 Q201 P192 P22- P242 Q14- P20- Q12- Q242 Q091 Q241 Q04- Q012 P21- Q39- Q13- Q30- Q10- Q11- DEURNE P23- R29- BORGERHOUT BERCHEM V23- U60- U57- U47- U43- U41- U69- U5PA U5MA U40- WILRIJK Schaal: 1: Stad Antwerpen, Districts- en loketwerking begin 2011 Bewerkingen door Stad Antwerpen, Studiedienst Stadsobservatie 11 / 222

12 Figuur 2 Verhouding 60-plussers in stad Antwerpen Verhouding 60-plussers L090 Stedelijk gemiddelde: 22,8% L070 L022 L000 L011 L111 L100 L122 L17- M0MA 12MQ BERENDRECHT_ZANDVLIET K271 K2MN K214 K272 P590 M0PA K1MN P590 P500 District Buurt buurten ingekleurd volgens de verhouding senioren (60+) in de totale bevolking <=15% >15% - <=20% >20% - <=25% >25% - <=30% >30% Buurten met minder dan 100 inwoners zijn wit gelaten ANTWERPEN HOBOKEN K172 K175 K173 K174 K171 J94- J923 J901 J912 P02- EKEREN MERKSEM L18- Q03- Q001 Q17- Q021 J873 Q052 J820 Q072 R19- B73- R172 J072J85- R180 B791 H84- Q49- R101 H8MJ B721 B742 J072 H83- R110 J84- J83- H4MJ R21- R13- H43- R12- R20- A15- B752 H41-H44- C491 A081A01- H40- R04- B824 B701 A13- C45- R03- R05- C41- R22- S2MJ R23- A00- C21- C42- C44- R02- A11- R01- C22- R24- A03- C23-C43- S31- A02- S20- R00- B813 B71- A10- C20- A081 S04- S28- R28- A14- C28- S30- A22-A21- S05- R099 A04-A12- C31-C25- S03- A05- C24- S00- S11- C29- S01- R39- B782 E122 E15- S02- S10- R35- D33- E19-E131E14- D30- E551 D34- S12- R34- R30- D38- R31- R44- G552 D32- D31- E50- D35- T39- S13- G53- E5MJ D41- T30- R33- R32- E53- S41- D42- S19- R42-R401 R43- E521 G51- T20- G59- T05- G522 T01- T04- T00- T22- S42- F6MJ F6NJ F223 G54- T02- T09- V391 T03- T21- F11- T24-T23- F21- F12- F60- F64- T14- T25- V391 V322 T13- V11- T180 V12- F62- F61- G72- G780 T10- U22- T19- T111 V14- F65- G73- T412 V04- V10- U21- T12- V373 V05- T42- G74- V312 V01- V13- U20- U10- U11- G75- U30- V03-V00- V19- U33- V301 U31- V02- V21- V20- U03- U00- U01- U32- V29- V07- U09- V099 V22- U68- U02- J932 P589 P00- P03- P01- P09- J881 J81- J80- P392 P04- P12- Q2AA Q222 P291 P100 P111 P05- Q2PA Q233 Q212 Q201 P192 P22- P242 Q14- P20- Q12- Q242 Q091 Q241 Q04- Q012 P21- Q39- Q13- Q30- Q10- Q11- DEURNE P23- R29- BORGERHOUT BERCHEM V23- U60- U57- U47- U43- U41- U69- U5PA U5MA U40- WILRIJK Schaal: 1: Stad Antwerpen, Districts- en loketwerking begin 2011 Bewerkingen door Stad Antwerpen, Studiedienst Stadsobservatie 12 / 222

13 Figuur 3 Procentuele evolutie jongeren in stad Antwerpen Procentuele evolutie jongeren L090 Stedelijk gemiddelde: +11,4% L070 L022 L000 L011 L111 L18- L100 L122 L17- M0MA 12MQ BERENDRECHT_ZANDVLIET K271 K2MN K214 K272 P590 M0PA K1MN P590 P500 District Buurt buurten ingekleurd volgens de procentuele evolutie van jongeren (-20 jaar) tussen 2000 en 2010 <=-10% >-10% - <=-5% >-5% - <=-1% >-1% - <+1% >=+1% - <=+10% >+10% - <=+20% >+20% Buurten met minder dan 100 inwoners zijn wit gelaten ANTWERPEN HOBOKEN P100 J94- P589 P392 EKEREN K175 P12- P111 P03- P192 J923 P04- P23- P02- P01- P05- P20- J901 P09- P00- P22- J912 P21- J881 K174 J932 P291 P242 Q30- K173 Q2PA Q39- J81- K172 Q233 Q212 Q14- Q13- Q2AA Q201 K171 Q12- Q11- Q242 Q222 Q091 Q10- Q241 J80- Q04- Q012 Q03- Q001 Q17- Q021 J873 Q052 J820 Q072 R19- B73- R172 J072J85- R180 B791 H84- Q49- R101 H8MJ B721 B742 J072 H83- R110 J84- J83- H4MJ R21- R13- H43- R12- R20- A15- B752 H41-H44- C491 A081A01- H40- R04- B824 B701 A13- C45- R03- R05- C41- R22- S2MJ R23- A00- C21- C42- C44- R02- A11- R01- C22- R24- A03- C23-C43- S31- A02- S20- R00- B813 B71- A10- C20- A081 S04- S28- R28- A14- C28- S30- A22-A21- S05- R099 A04-A12- C31-C25- S03- A05- C24- S00- S11- C29- S01- R39- B782 E122 E15- S02- S10- R35- D33- E19-E131E14- D30- E551 D34- S12- R34- R30- D38- R31- R44- G552 D32- D31- E50- D35- T39- S13- G53- E5MJ D41- T30- R33- R32- E53- S41- D42- S19- R42-R401 R43- E521 G51- T20- G59- T05- G522 T01- T04- T00- T22- S42- F6MJ F6NJ F223 G54- T02- T09- V391 T03- T21- F11- T24-T23- F21- F12- F60- F64- T14- T25- V391 V322 T13- V11- T180 V12- F62- F61- G72- G780 T10- U22- T19- T111 V14- F65- G73- T412 V04- V10- U21- T12- V373 V05- T42- G74- V312 V01- V13- U20- U10- U11- G75- U30- V03-V00- V19- U33- V301 U31- V02- V21- V20- U03- U00- U01- U32- V29- V07- U09- V099 V22- U68- U02- MERKSEM DEURNE R29- BORGERHOUT BERCHEM V23- U60- U57- U47- U43- U41- U69- U5PA U5MA U40- WILRIJK Schaal: 1: Stad Antwerpen, Districts- en loketwerking Bewerkingen door Stad Antwerpen, Studiedienst Stadsobservatie 13 / 222

14 Figuur 4 Procentuele evolutie ouderen in stad Antwerpen Procentuele evolutie ouderen L090 Stedelijk gemiddelde: -2,1%% L070 L022 L000 L011 L111 L18- L100 L122 L17- M0MA 12MQ BERENDRECHT_ZANDVLIET K271 K2MN K214 K272 P590 M0PA K1MN P590 P500 District Buurt buurten ingekleurd volgens de procentuele evolutie van ouderen (60+ jaar) tussen 2000 en 2010 <=-10% >-10% - <=-5% >-5% - <=-1% >-1% - <+1% >=+1% - <=+5% >+5% - <=+10% >+10% Buurten met minder dan 100 inwoners zijn wit gelaten ANTWERPEN HOBOKEN P100 J94- P589 P392 EKEREN K175 P12- P111 P03- P192 J923 P04- P23- P02- P01- P05- P20- J901 P09- P00- P22- J912 P21- J881 K174 J932 P291 P242 Q30- K173 Q2PA Q39- J81- K172 Q233 Q212 Q14- Q13- Q2AA Q201 K171 Q12- Q11- Q242 Q222 Q091 Q10- Q241 J80- Q04- Q012 Q03- Q001 Q17- Q021 J873 Q052 J820 Q072 R19- B73- R172 J072J85- R180 B791 H84- Q49- R101 H8MJ B721 B742 J072 H83- R110 J84- J83- H4MJ R21- R13- H43- R12- R20- A15- B752 H41-H44- C491 A081A01- H40- R04- B824 B701 A13- C45- R03- R05- C41- R22- S2MJ R23- A00- C21- C42- C44- R02- A11- R01- C22- R24- A03- C23-C43- S31- A02- S20- R00- B813 B71- A10- C20- A081 S04- S28- R28- A14- C28- S30- A22-A21- S05- R099 A04-A12- C31-C25- S03- A05- C24- S00- S11- C29- S01- R39- B782 E122 E15- S02- S10- R35- D33- E19-E131E14- D30- E551 D34- S12- R34- R30- D38- R31- R44- G552 D32- D31- E50- D35- T39- S13- G53- E5MJ D41- T30- R33- R32- E53- S41- D42- S19- R42-R401 R43- E521 G51- T20- G59- T05- G522 T01- T04- T00- T22- S42- F6MJ F6NJ F223 G54- T02- T09- V391 T03- T21- F11- T24-T23- F21- F12- F60- F64- T14- T25- V391 V322 T13- V11- T180 V12- F62- F61- G72- G780 T10- U22- T19- T111 V14- F65- G73- T412 V04- V10- U21- T12- V373 V05- T42- G74- V312 V01- V13- U20- U10- U11- G75- U30- V03-V00- V19- U33- V301 U31- V02- V21- V20- U03- U00- U01- U32- V29- V07- U09- V099 V22- U68- U02- MERKSEM DEURNE R29- BORGERHOUT BERCHEM V23- U60- U57- U47- U43- U41- U69- U5PA U5MA U40- WILRIJK Schaal: 1: Stad Antwerpen, Districts- en loketwerking Bewerkingen door Stad Antwerpen, Studiedienst Stadsobservatie 14 / 222

15 Etnische afkomst In vergelijking met Vlaanderen telt Antwerpen relatief veel inwoners met een vreemde nationaliteit, waaronder een hoog aandeel niet-europeanen. De enige stad met een groter aandeel inwoners met vreemde nationaliteit is Brussel. Voor de vergelijking met Vlaanderen en andere steden maken we gebruik van de nationaliteit. Een groot aantal allochtonen in Antwerpen verkreeg de Belgische nationaliteit. Daarom is nationaliteit geen goede indicator om een juist beeld te geven van de etnisch-culturele diversiteit. Voor de Antwerpse cijfers tellen we bij de inwoners met een vreemde nationaliteit de zogenaamde nieuwe Belgen. Dit zijn mensen die bij geboorte en intrede een vreemde nationaliteit hadden, maar inmiddels de Belgische nationaliteit kregen. We zien dat het aantal allochtonen tussen 2004 en 2011 met bijna inwoners toegenomen. Deze toename heeft te maken met het feit dat allochtonen via migratie Antwerpen binnenkomen en met het feit dat zij een hoge vruchtbaarheid kennen (zie infra). Binnen de groep allochtonen, maken inwoners met een niet EUherkomst de grootste groep uit. Zij vertegenwoordigen 22% van de totale bevolking. Een groot deel van deze niet EU ers komt uit Marokko, al is het zo dat andere herkomstgroepen steeds meer aan belang inwinnen. De sterkste concentratie van allochtonen vinden we in het gebied binnen de ring. Vooral in de 19 e -eeuwse gordel, de sociale huisvestingswijken, de kanaalzone en Haringrode-Zurenborg vinden we concentraties van meer dan 40% per buurt. In Antwerpen Noord en Borgerhout Intra Muros valt vooral de concentratie niet- EU ers op. De toenemende etnisch-culturele diversiteit is ook in de gezondheidszorg een belangrijk gegeven. Uit onderzoek blijkt dat de etnisch-culturele achtergrond verband houdt met de gezondheidssituatie, gezondheidsgedrag en gebruik van de gezondheidszorg 2. Uit de gezondheidsenquêtes, uitgevoerd in 1997, 2001, 2004 en 2008 blijkt dat respondenten met een Marokkaanse of Turkse achtergrond een slechtere perceptie hebben van hun gezondheid dan autochtonen en vaak ook te kampen hebben met een aantal specifieke fysische en psychische problemen. Anderzijds geraken deze groepen moeilijker tot bij de preventieve hulpverlening en doen ze in iets mindere mate beroep op de conventionele eerstelijnszorg. Toch moet men opletten met ongenuanceerde conclusies: de etnisch-culturele achtergrond hangt ook samen met de sociaal-economische situatie, die ook voor een groot deel verschillen in de gezondheidssituatie verklaart 3. Waar mogelijk zal in de verdere analyse rond gezondheid en gezondheidszorg ook etnisch-culturele herkomst als achtergrondvariabele meegenomen worden. Aangezien de meeste registraties, die deze variabele opnemen, zich (moeten) beperken tot de nationaliteit van de betrokkenen, is het meer bepaald nationaliteit dat als achtergrondvariabele wordt meegenomen. 2 Levecque, K., Lodewyckx, I., Van den Eeden, S. (2006), Gezondheid en gezondheidszorg bij allochtonen, Antwerpen: Consortium Universiteit Antwerpen en Universiteit Hasselt, Steunpunt gelijke kansen. 3 Janssens, A. (2004), Gezondheid en allochtonen: wie is er vreemd voor wie? In: Timmerman, C., Lodewyckx, I., Vanheule, D. en Wets, J., Wanneer wordt vreemd vreemd? De vreemde in beeldvorming, registratie en beleid. Leuven: Acco. 15 / 222

16 Grafiek 9 Aandeel niet-belgen en niet-europeanen per centrumstad 45,0% 40,0% 35,0% 30,0% Percentage 25,0% 20,0% 15,0% niet-belg niet-europa 10,0% 5,0% 0,0% België Waals Gewest Brussels Hoofdstedelijk Gewest Vlaams Gewest Antwerpen Mechelen Turnhout Leuven Brugge Stad/regio Kortrijk Oostende Roeselare Aalst Gent Sint-Niklaas Hasselt Genk Studiedienst van de Vlaamse Regering 2009 Grafiek 10 Evolutie aantal allochtonen in stad Antwerpen Aantal inwoners allochtoon Jaar Stad Antwerpen, Districts- en loketwerking begin / 222

17 Tabel 1 Verdeling Antwerpenaren volgens etniciteit Nationaliteit Aantal inwoners % tov totaal Totaal ,0% Autochtoon ,8% Allochtoon ,2% Onbekend van allochtone origine ,3% EU ,0% niet-eu ,9% Rest Europa ,5% Marokko ,9% Turkije ,6% Rest Azië ,2% Rest Afrika ,8% Amerika en Oceanië ,9% Vluchtelingen ed ,0% Stad Antwerpen, Districts- en loketwerking begin / 222

18 Figuur 5 Verhouding allochtonen in stad Antwerpen L090 Verhouding allochtonen Stedelijk gemiddelde: 32,2% L070 L022 L000 L011 L111 L100 L122 L17- M0MA 12MQ BERENDRECHT_ZANDVLIET K271 K2MN K214 K272 P590 M0PA K1MN P590 P500 District Buurt buurten ingekleurd volgens de verhouding allochtonen ten opzichte van de totale bevolking stat_sector_2001 VREEMD/ BEVOLK <= 10% > 10% en <= 20% > 20% en <= 30% > 30% en <= 40% > 40% Buurten met minder dan 100 inwoners zijn wit gelaten ANTWERPEN HOBOKEN K172 K175 K173 K174 K171 J94- J923 J901 J912 P02- EKEREN MERKSEM L18- Q03- Q001 Q17- Q021 J873 Q052 J820 Q072 R19- B73- R172 J072J85- R180 B791 H84- Q49- R101 H8MJ B721 B742 J072 H83- R110 J84- J83- H4MJ R21- R13- H43- R12- R20- A15- B752 H41-H44- C491 A081A01- H40- R04- B824 B701 A13- C45- R03- R05- C41- R22- S2MJ R23- A00- C21- C42- C44- R02- A11- R01- C22- R24- A03- C23-C43- S31- A02- S20- R00- B813 B71- A10- C20- A081 S04- S28- R28- A14- C28- S30- A22-A21- S05- R099 A04-A12- C31-C25- S03- A05- C24- S00- S11- C29- S01- R39- B782 E122 E15- S02- S10- R35- D33- E19-E131E14- D30- E551 D34- S12- R34- R30- D38- R31- R44- G552 D32- D31- E50- D35- T39- S13- G53- E5MJ D41- T30- R33- R32- E53- S41- D42- S19- R42-R401 R43- E521 G51- T20- G59- T05- G522 T01- T04- T00- T22- S42- F6MJ F6NJ F223 G54- T02- T09- V391 T03- T21- F11- T24-T23- F21- F12- F60- F64- T14- T25- V391 V322 T13- V11- T180 V12- F62- F61- G72- G780 T10- U22- T19- T111 V14- F65- G73- T412 V04- V10- U21- T12- V373 V05- T42- G74- V312 V01- V13- U20- U10- U11- G75- U30- V03-V00- V19- U33- V301 U31- V02- V21- V20- U03- U00- U01- U32- V29- V07- U09- V099 V22- U68- U02- J932 P589 P00- P03- P01- P09- J881 J81- J80- P392 P04- P12- Q2AA Q222 P291 P100 P111 P05- Q2PA Q233 Q212 Q201 P192 P22- P242 Q14- P20- Q12- Q242 Q091 Q241 Q04- Q012 P21- Q39- Q13- Q30- Q10- Q11- DEURNE P23- R29- BORGERHOUT BERCHEM V23- U60- U57- U47- U43- U41- U69- U5PA U5MA U40- WILRIJK Schaal: 1: Stad Antwerpen, Districts- en loketwerking begin 2011 Bewerkingen door Stad Antwerpen, Studiedienst Stadsobservatie 18 / 222

19 Figuur 6 Verhouding allochtonen van buiten de EU in stad Antwerpen L090 Verhouding allochtonen van buiten de EU Stedelijk gemiddelde: 21,9% L070 L022 L000 L011 L111 L100 L122 L17- M0MA 12MQ BERENDRECHT_ZANDVLIET K271 K2MN K214 K272 P590 M0PA K1MN P590 P500 District Buurt buurten ingekleurd volgens de verhouding allochtonen van buiten de EU ten opzichte van de totale bevolking stat_sector_2001 NTEU / BEVOLK <= 10% > 10% en <= 20% > 20% en <= 30% > 30% en <= 40% > 40% Buurten met minder dan 100 inwoners zijn wit gelaten ANTWERPEN HOBOKEN K172 K175 K173 K174 K171 J94- J923 J901 J912 P02- EKEREN MERKSEM L18- Q03- Q001 Q17- Q021 J873 Q052 J820 Q072 R19- B73- R172 J072J85- R180 B791 H84- Q49- R101 H8MJ B721 B742 J072 H83- R110 J84- J83- H4MJ R21- R13- H43- R12- R20- A15- B752 H41-H44- C491 A081A01- H40- R04- B824 B701 A13- C45- R03- R05- C41- R22- S2MJ R23- A00- C21- C42- C44- R02- A11- R01- C22- R24- A03- C23-C43- S31- A02- S20- R00- B813 B71- A10- C20- A081 S04- S28- R28- A14- C28- S30- A22-A21- S05- R099 A04-A12- C31-C25- S03- A05- C24- S00- S11- C29- S01- R39- B782 E122 E15- S02- S10- R35- D33- E19-E131E14- D30- E551 D34- S12- R34- R30- D38- R31- R44- G552 D32- D31- E50- D35- T39- S13- G53- E5MJ D41- T30- R33- R32- E53- S41- D42- S19- R42-R401 R43- E521 G51- T20- G59- T05- G522 T01- T04- T00- T22- S42- F6MJ F6NJ F223 G54- T02- T09- V391 T03- T21- F11- T24-T23- F21- F12- F60- F64- T14- T25- V391 V322 T13- V11- T180 V12- F62- F61- G72- G780 T10- U22- T19- T111 V14- F65- G73- T412 V04- V10- U21- T12- V373 V05- T42- G74- V312 V01- V13- U20- U10- U11- G75- U30- V03-V00- V19- U33- V301 U31- V02- V21- V20- U03- U00- U01- U32- V29- V07- U09- V099 V22- U68- U02- J932 P589 P00- P03- P01- P09- J881 J81- J80- P392 P04- P12- Q2AA Q222 P291 P100 P111 P05- Q2PA Q233 Q212 Q201 P192 P22- P242 Q14- P20- Q12- Q242 Q091 Q241 Q04- Q012 P21- Q39- Q13- Q30- Q10- Q11- DEURNE P23- R29- BORGERHOUT BERCHEM V23- U60- U57- U47- U43- U41- U69- U5PA U5MA U40- WILRIJK Schaal: 1: Stad Antwerpen, Districts- en loketwerking begin 2011 Bewerkingen door Stad Antwerpen, Studiedienst Stadsobservatie 19 / 222

20 Huishoudenstructuur Net als het aantal inwoners neemt het aantal huishoudens de laatste jaren toe. Anno 2011 zijn er bijna gezinnen. Gemiddeld genomen worden de gezinnen ook groter: tussen 2000 en 2011 neemt de gemiddelde gezinsgrootte toe van 2,03 naar 2,09 personen per gezin. Nochtans maken alleenstaanden bijna de helft van alle huishoudens uit. In vergelijking met Vlaanderen kent Antwerpen een grote concentratie alleenstaanden. Prognoses wijzen evenwel uit dat het aandeel van de kleinere huishoudens licht zal afnemen ten voordele van gezinnen van 4 mensen of meer. Naast alleenstaanden, zien we dat 8,5% van de gezinnen bestaat uit éénoudergezinnen. Dit is een groep die vaker dan andere te kampen heeft met sociale achterstelling. Koppels met kinderen maken ongeveer 22% uit van het totaal aantal huishoudens. Grafiek 11 Evolutie aantal huishoudens in stad Antwerpen Aantal huishoudens huishoudens Jaar Grafiek 12 Evolutie gemiddelde huishoudgrootte in stad Antwerpen Gemiddelde gezinsgrootte 2,10 2,09 2,08 2,07 2,06 2,05 2,04 2,03 2,02 2,01 2,00 2,09 2,08 2,07 2,06 2,05 2,04 2,04 2,03 2,03 2,03 2,03 2, Jaar gemiddelde gezinsgrootte Stad Antwerpen, Districts- en loketwerking begin / 222

21 Tabel 2 Verdeling huishoudens volgens aantal gezinsleden in stad Antwerpen Aantal gezinsleden Aantal huishoudens % tov totaal Totaal ,0% Alleenstaand ,4% ,4% ,9% ,4% ,8% 6 of meer ,1% Stad Antwerpen, Districts- en loketwerking begin 2011 Tabel 3 Verdeling huishoudens volgens gezinstypologie in stad Antwerpen Gezinstype Aantal huishoudens % tov totaal Totaal huishoudens ,0% Alleenstaand ,4% Eénoudergezin ,4% Gehuwd zonder kind ,6% Gehuwd met kinderen ,5% Ongehuwd zonder kind ,0% Ongehuwd met kind ,5% Andere ,6% Stad Antwerpen, Districts- en loketwerking begin / 222

22 2.3. Socio-economische positie In het kader van gezondheid is het ook nodig een korte schets te geven van de socio-economische situatie van de Antwerpenaren. Zoals hierboven reeds aangestipt staat ook de socio-economische situatie vaak in verband met de gezondheidstoestand en het gebruik van gezondheidszorg. Zo blijkt uit onderzoek op Vlaams niveau dat mensen die socio-economisch lager op de ladder staan, meer kans hebben op vroegtijdige sterfte en meer te kampen hebben met fysieke en psychische problemen 4. Er bestaat ook een verband tussen de socioeconomische positie en levensstijlen. Zo houden mensen met een laag inkomen er vaker een ongezonde levensstijl op na (overgewicht, rookgedrag, te weinig beweging). Er is tevens een verschil in gebruik van gezondheidszorg. Mensen met een lagere socio-economische positie maken bijvoorbeeld minder gebruik van preventieve gezondheidszorg. Ook wijzen de gezondheidsenquêtes uit dat ze meer beroep doen op de spoedafdelingen van ziekenhuizen. Tot slot ervaren mensen die in armoede leven of die te kampen hebben met werkloosheid financiële drempels om tijdig gezondheidszorg te gebruiken: ze stellen in meerdere mate de gezondheidszorg uit, ervaren de persoonlijke bijdragen als te hoog, enz We zullen nagaan of een aantal van de hierboven geschetste trends ook blijken uit de resultaten van de Antwerpse gezondheidsenquête van 2010 (zie verder) Inkomen In vergelijking met Vlaanderen en een aantal andere Vlaamse centrumsteden kent Antwerpen een relatief laag gemiddeld inkomen. Dit gemiddeld inkomen is de laatste jaren gestegen, wanneer we geen rekening houden met de inflatie. Wanneer we de inkomensschijven bekijken kent Antwerpen een iets hoger aandeel van lagere inkomens. Ongeveer 18% van de fiscale aangiften betreft een aangifte van euro of minder op jaarbasis. Deze laagste inkomensgroep neemt de laatste jaren af, terwijl vooral de hoogste inkomensschijf sterk is toegenomen. Deze laatste maakt 8,5% uit van het totaal aantal aangiften. Het aantal mensen dat beroep doet op een leefloon of een equivalent leefloon ligt in 2010 op ongeveer Doorheen de periode is het aantal leefloners eerst licht toegenomen, in 2005 sterk gedaald om dan tot 2009 op een iets hoger aantal te stabiliseren. Vanaf 2010 is het aantal echter opnieuw gestegen. Wanneer we het aantal leefloners per 1000 inwoners berekenen en vergelijken met Vlaanderen, dan telt Antwerpen meer dan 2 keer zo veel leefloners. Enkel Gent scoort hoger. 4 Levecque, K. en De Boyser, K. (2006), Arm en ziek, rijk en gezond? Overheidsantwoorden in de voorbije vijftien jaar in: Vranken, J., De Boyser, K. en Dierckx, D., Armoede en sociale uitsluiting jaarboek Leuven: Acco De Boyser, K. (2007), Armoede, sociale ongelijkheid en gezondheid in cijfers, in: Vranken, J., Campaert, G., De Boyser, K. en Dierckx, D., Armoede en sociale uitsluiting jaarboek Leuven: Acco 22 / 222

23 Grafiek 13 Gemiddeld inkomen per aangifte per centrumstad Vlaanderen Antwerpen Mechelen Turnhout Leuven Brugge Gent Hasselt Genk stad FOD Economie 2009, aanslagjaar 2008; Studiedienst van de Vlaamse Regering Grafiek 14 Verdeling aangiften per inkomensschijf per centrumstad percentage 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% > < euro Vlaanderen Antwerpen Mechelen Turnhout Leuven Brugge Gent Hasselt Genk stad FOD Economie 2009; Studiedienst van de Vlaamse Regering 23 / 222

24 Grafiek 15 Evolutie aangiften per inkomensschijf in stad Antwerpen 140,0 130,0 120,0 110,0 100,0 90,0 < > , FOD Economie aanslagjaar (inkomens ) Grafiek 16 Aantal leefloners per 1000 inwoners per centrumstad 14,0 12,0 11,5 10,0 8,0 6,0 4,0 2,0 3,6 9,0 7,5 5,8 7,3 3,9 4,2 2,1 0,0 vlaanderen antwerpen mechelen turnhout leuven brugge gent hasselt genk POD Maatschappelijke integratie 2008; Studiedienst van de Vlaamse Regering 24 / 222

25 Grafiek 17 Evolutie aantal leefloners en equivalent leefloontrekkers in stad Antwerpen OCMW Antwerpen Arbeidsmarkt We bekijken kort ook de situatie op de arbeidsmarkt, omdat dit domein een belangrijke rol speelt in de socioeconomische positie die men bekleedt. Een precaire situatie op de arbeidsmarkt verhoogt het risico op armoede. De werkzaamheidsgraad, die aangeeft in welke mate mensen tussen 18 en 64 jaar effectief werk hebben, ligt in Antwerpen in vergelijking met Vlaanderen vrij laag. Ongeveer 59% van de Antwerpenaren werkt in vergelijking met 66% in Vlaanderen. Met uitzondering van Genk scoren andere centrumsteden ook hoger dan Antwerpen. De werkloosheid ligt in Antwerpen dan weer dubbel zo hoog dan in Vlaanderen. Van de totale beroepsbevolking is 13,3% werkloos tegenover 6,5% in Vlaanderen. Verschillende steden scoren hier ook hoger dan Vlaanderen, maar Antwerpen is in onderstaande tabel de slechtste leerling van de klas. 25 / 222

26 Grafiek 18 Werkzaamheidsgraad per centrumstad 80,0 70,0 60,0 65,9 58,6 65,0 64,3 64,4 67,8 63,2 66,0 55,1 50,0 40,0 30,0 20,0 10,0 0,0 Vlaanderen Antwerpen Mechelen Turnhout Leuven Brugge Gent Hasselt Genk Steunpunt WSE, 2009 Grafiek 19 Werkloosheidsgraad per centrumstad 14,0% 13,3% 12,6% 12,0% 10,5% 11,0% 10,0% 8,0% 6,0% 6,5% 8,8% 6,4% 5,6% 7,7% 4,0% 2,0% 0,0% vlaanderen antwerpen mechelen turnhout leuven brugge gent hasselt genk VDAB begin / 222

27 Kansarmoede-index Tot slot heeft de Studiedienst Stadsobservatie ook een index ontwikkeld die toelaat het kansarmoedeniveau van de verschillende buurten te meten. Deze zogenaamde kansarmoede-index bestaat uit de volgende indicatoren: - Aandeel langdurig niet-werkende werkzoekenden in de bevolking op beroepsactieve leeftijd. - Aandeel OCMW-steuntrekkers in de bevolking op beroepsactieve leeftijd. - Gemiddeld inkomen. - Aandeel leerlingen gewoon voltijds secundair onderwijs met meer dan 1 jaar schoolse vertraging. De kansarmste buurten liggen in 2008 in Antwerpen Noord en de sociale huisvestingswijken Kiel, Luchtbal en Linkeroever. Andere gebieden met een zekere mate aan kansarmoede zijn Borgerhout Intra Muros, de oude kernstad (met o.m. Sint-Andries), Deurne Noord en Merksem Zuid. De randdistricten scoren lager dan deze gebieden. Wanneer we de gemiddelde evolutie van de index tussen 2002 en 2008 berekenen zien we een verbetering van de sociale situatie in de oude kernstad, het Eilandje, het noorden van Ekeren, Borgerhout Intra Muros en Zurenborg. Ook in Antwerpen Noord is er een lichte verbetering zichtbaar. Buurten die in de negatieve zin evolueren vinden we terug in de sociale huisvestingswijken en Wilrijk. Er is ook een achteruitgang merkbaar in Deurne Noord en Merksem Zuid. 27 / 222

28 Figuur 7 Kansarmoede index 2008 stad Antwerpen L090 Kansarmoede_index 2008 Stedelijk score: 7 L022 L000 L011 L111 L100 L122 BERENDRECHT_ZANDVLIET P590 P590 P500 District Buurt Buurten worden ingekleurd volgens hun score op de index van kansarmoede (laagste score = 0, hoogste score = 16) Buurten met minder dan 100 inwoners zijn wit gelaten ANTWERPEN HOBOKEN U03- U00- U01- J81- U09- J932 P589 P03- P01- U32- J80- P04- P100 P111 Q201 P22- U02- P23- Q14- Q12- P21- EKEREN Q13- Q10- Q11- MERKSEM P20- Q03- Q001 Q021 Q052 J820 Q072 R19- J85- R180 B791 H84- R101 B721 B742 H83- R110 J84- J83- R21- R13- H43- R12- R20- A15- B752 H41-H44- A01- H40- R04- B824 B701 A13- C45- R03- R05- C41- R22- S2MJ R23- A00- C21- C42- C44- R02- A11- R01- C22- R24- A03- C23-C43- S31- A02- S20- R00- B813 B71- A10- C20- S04- R28- A14- S30- A22-A21- S05- A04-A12- C31-C25- S03- A05- C24- S00- S11- S01- B782 E122 E15- S02- S10- R35- D33- E131E14- D30- E551 D34- S12- R34- R30- R31- R44- G552 D32- D31- E50- D35- S13- G53- E5MJ D41- T30- R33- R32- E53- S41- D42- R42-R401 R43- E521 G51- T20- T05- G522 T01- T04- T00- T22- S42- F223 G54- T02- T09- T03- T21- F11- T24-T23- F21- F12- F60- F64- T14- T25- V322 T13- V11- T180 V12- F62- F61- G72- G780 T10- U22- T111 V14- F65- G73- T412 V04- V10- U21- T12- V05- T42- G74- V312 V01- V13- U20- U10- U11- G75- U30- V03-V00- U33- V301 V02- V22- V20- V21- J94- J923 J901 J912 P02- P00- P12- Q2AA Q222 U31- P05- Q233 Q212 Q242 Q04- P242 Q012 Q30- DEURNE BORGERHOUT BERCHEM V23- U60- U57- U47- U43- U41- U40- WILRIJK Schaal: 1: / 222

29 Figuur 8 Gemiddelde evolutie kansarmoede index stad Antwerpen L090 L022 Gemiddelde evolutie kansarmoede-index Stedelijk score: +0,1667 L000 L011 L111 L100 L122 BERENDRECHT_ZANDVLIET P590 District Buurt Buurten worden ingekleurd volgens de gemiddelde evolutie in hun score op de index van kansarmoede (laagste score = 0, hoogste score = 16) in de periode <=-0,4 ANTWERPEN >-0,4-<=-0,2 >-0,2 - <=+0 >+0 - <=+0,2 Buurten met minder dan 100 inwoners zijn wit gelaten >+0,2 - <=+0,4 >+0,4 HOBOKEN U03- U00- U01- P590 J81- U09- P500 J932 P589 P03- P01- U32- J80- P04- P100 P111 Q201 P22- U02- P23- Q14- Q12- P21- EKEREN Q13- Q10- Q11- MERKSEM P20- Q03- Q001 Q021 Q052 J820 Q072 R19- J85- R180 B791 H84- R101 B721 B742 H83- R110 J84- J83- R21- R13- H43- R12- R20- A15- B752 H41-H44- A01- H40- R04- B824 B701 A13- C45- R03- R05- C41- R22- S2MJ R23- A00- C21- C42- C44- R02- A11- R01- C22- R24- A03- C23-C43- S31- A02- S20- R00- B813 B71- A10- C20- S04- R28- A14- S30- A22-A21- S05- A04-A12- C31-C25- S03- A05- C24- S00- S11- S01- B782 E122 E15- S02- S10- R35- D33- E131E14- D30- E551 D34- S12- R34- R30- R31- R44- G552 D32- D31- E50- D35- S13- G53- E5MJ D41- T30- R33- R32- E53- S41- D42- R42-R401 R43- E521 G51- T20- T05- G522 T01- T04- T00- T22- S42- F223 G54- T02- T09- T03- T21- F11- T24-T23- F21- F12- F60- F64- T14- T25- V322 T13- V11- T180 V12- F62- F61- G72- G780 T10- U22- T111 V14- F65- G73- T412 V04- V10- U21- T12- V05- T42- G74- V312 V01- V13- U20- U10- U11- G75- U30- V03- V00- U33- V301 V02- V22- V20- V21- J94- J923 J901 J912 P02- P00- P12- Q2AA Q222 U31- P05- Q233 Q212 Q242 Q04- P242 Q012 Q30- DEURNE BORGERHOUT BERCHEM V23- U60- U57- U47- U43- U41- U40- WILRIJK Schaal: 1: / 222

30 2.4. Geboorten en sterften Geboorten Het aantal geboorten is de laatste jaren sterk toegenomen. Vanaf 2003 overschrijdt het jaarlijks aantal geboorten en blijft toenemen. In 2008 en 2009 worden er exact evenveel kinderen geboren. Het gaat in 2009 om 14,9 geboorten per inwoners. Wanneer we de geboorten per nationaliteit bekijken, zien we dat bij inwoners met een vreemde nationaliteit relatief meer kinderen geboren worden dan bij inwoners met de Belgische nationaliteit. Geografisch gezien vinden we het hoogste aantal geboorten per inwoners in buurten gelegen in de 19 e eeuwse gordel (Antwerpen Noord en Borgerhout Intra Muros), Deurne Noord, de sociale huisvestingwijken (Kiel, Luchtbal en Europark Linkeroever), de Diamantwijk en de buurten rond het stadspark. Het zijn met name buurten die een hoge mate van kansarmoede kennen en die een hoog aandeel allochtonen tellen, die relatief veel geboorten laten optekenen. Op basis van de geboortegegevens kan de vruchtbaarheidsgraad berekend worden. Dit cijfer geeft op basis van de geboortecijfers hoeveel kinderen een vrouw gemiddeld baart in haar leven. Bij het berekenen van deze graad wordt rekening gehouden met de leeftijd van de moeders bij geboorte van het kind. In 2009 bedraagt de totale vruchtbaarheidsgraad 2,18, m.a.w. Antwerpse vrouwen krijgen gemiddeld 2,18 kinderen. In de periode is de vruchtbaarheid toegenomen, tussen 2007 en 2009 is er een stagnatie. Een vergelijking van de vruchtbaarheid naar nationaliteit leert ons dat vooral inwoners met een andere dan de Belgische nationaliteit een grotere vruchtbaarheid kennen. Belgische vrouwen krijgen gemiddeld 1,9 kinderen, EU ers 2,40. Vrouwen met de Marokkaanse nationaliteit of met een andere Afrikaanse nationaliteit vertonen een opvallend hoger vruchtbaarheidscijfer, respectievelijk 5 en 3, / 222

31 Grafiek 20 Evolutie aantal geboorten in stad Antwerpen Stad Antwerpen, Districts- en loketwerking Tabel 4 Geboorten volgens nationaliteit in stad Antwerpen Nationaliteit Aantal geboorten % tov totaal Geboorten/1.000 inwoners Totaal ,0% 14,9 België ,8% 14,2 Rest EU 627 8,7% 21,7 Rest Europa 107 1,5% 17,8 Marokko 252 3,5% 21,2 Turkije 69 1,0% 15,5 Rest Azië 154 2,1% 13,8 Rest Afrika 180 2,5% 27,2 Amerika en Oceanië 23 0,3% 9,2 Vluchtelingen 43 0,6% 15,8 Stad Antwerpen, Districts- en loketwerking / 222

32 Figuur 9 Gemiddelde evolutie kansarmoede index stad Antwerpen L090 Aantal geboorten per inwoners Stedelijk gemiddelde: 14,9 L070 L022 L000 L011 L111 L100 L122 L17- M0MA 12MQ BERENDRECHT_ZANDVLIET K271 K2MN K214 K272 P590 M0PA K1MN P590 P500 District Buurt buurten ingekleurd volgens het aantal geboorten per inwoners <= 5 > 5 en <= 10 > 10 en <= 15 > 15 en <= 20 > 20 Buurten met minder dan 100 inwoners zijn wit gelaten ANTWERPEN HOBOKEN K172 K175 K173 K174 K171 J94- J923 J901 J912 P02- EKEREN MERKSEM L18- Q03- Q001 Q17- Q021 J873 Q052 J820 Q072 R19- B73- R172 J072J85- R180 B791 H84- Q49- R101 H8MJ B721 B742 J072 H83- R110 J84- J83- H4MJ R21- R13- H43- R12- R20- A15- B752 H41-H44- C491 A081A01- H40- R04- B824 B701 A13- C45- R03- R05- C41- R22- S2MJ R23- A00- C21- C42- C44- R02- A11- R01- C22- R24- A03- C23-C43- S31- A02- S20- R00- B813 B71- A10- C20- A081 S04- S28- R28- A14- C28- S30- A22-A21- S05- R099 A04-A12- C31-C25- S03- A05- C24- S00- S11- C29- S01- R39- B782 E122 E15- S02- S10- R35- D33- E19-E131E14- D30- E551 D34- S12- R34- R30- D38- R31- R44- G552 D32- D31- E50- D35- T39- S13- G53- E5MJ D41- T30- R33- R32- E53- S41- D42- S19- R42-R401 R43- E521 G51- T20- G59- T05- G522 T01- T04- T00- T22- S42- F6MJ F6NJ F223 G54- T02- T09- V391 T03- T21- F11- T24-T23- F21- F12- F60- F64- T14- T25- V391 V322 T13- V11- T180 V12- F62- F61- G72- G780 T10- U22- T19- T111 V14- F65- G73- T412 V04- V10- U21- T12- V373 V05- T42- G74- V312 V01- V13- U20- U10- U11- G75- U30- V03-V00- V19- U33- V301 U31- V02- V21- V20- U03- U00- U01- U32- V29- V07- U09- V099 V22- U68- U02- J932 P589 P00- P03- P01- J881 J81- J80- P09- P392 P04- P12- Q2AA Q222 P291 P100 P111 P05- Q2PA Q233 Q212 Q201 P192 P22- P242 Q14- P20- Q12- Q242 Q091 Q241 Q04- Q012 P21- Q39- Q13- Q30- Q10- Q11- DEURNE P23- R29- BORGERHOUT BERCHEM V23- U60- U57- U47- U43- U41- U69- U5PA U5MA U40- WILRIJK Schaal: 1: Stad Antwerpen, Districts- en loketwerking 2009 Bewerkingen door Stad Antwerpen, Studiedienst Stadsobservatie 32 / 222

33 Grafiek 21 Evolutie totale vruchtbaarheid in stad Antwerpen 2,3 2,2 2,1 2 2,09 2,1 2,14 2,19 2,18 1,9 1,97 1,8 1,86 1,7 1, Stad Antwerpen, Districts- en loketwerking Grafiek 22 Totale vruchtbaarheid naar nationaliteit in stad Antwerpen ,18 1,90 2,40 2,80 5,01 2,89 2,30 3,74 2,15 3, Totaal België Rest EU Rest Europa Marokko Turkije Rest Azië Rest Afrika Amerika en Oceanië Vluchtelingen Stad Antwerpen, Districts- en loketwerking / 222

34 Sterften Tussen 2003 en 2004 neemt het aantal sterften licht af en blijft relatief constant tot en met In 2008 is echter terug een kleine stijging waarneembaar. Nadien blijft het aantal sterften op peil. Naar leeftijd neemt het aantal sterften per inwoners logischerwijs toe met de leeftijd. Voor de vergelijking naar geslacht en nationaliteit is het nodig de gegevens te standaardiseren naar leeftijd. Sterften zijn sterk leeftijdsafhankelijk. Gezien het feit dat de diverse nationaliteitsgroepen en geslachten een verschillende leeftijdsstructuur kennen, is het nodig voor iedere groep te kijken wat het aantal sterften per inwoners zou zijn als men er de leeftijdsstructuur van een bepaalde standaardbevolking op zou toepassen. Voor deze oefening gebruiken we de leeftijdsstructuur van de Europese bevolking in Op deze manier neutraliseren we het effect van leeftijd wanneer we groepen onderling gaan vergelijken. Gestandaardiseerd naar leeftijd volgens de Europese standaardpopulatie zouden er gemiddeld 5,9 sterften zijn per 1000 inwoners. Bij mannen bedraagt dit 7,4, bij vrouwen 4,8. Dit heeft te maken met het feit dat mannen vroeger sterven. Naar nationaliteit zijn de verschillen minder groot: enkel EU ers buiten België scoren iets hoger. Op buurtniveau zien we een relatief hoger aantal sterften in de rand, vooral in Deurne en Berchem Extra Muros. De levensverwachting schommelt in de periode rond de 76 jaar voor mannen en 81 jaar voor vrouwen. Grafiek 23 Evolutie aantal sterften in stad Antwerpen Stad Antwerpen, Districts- en loketwerking / 222

35 Tabel 5 Sterften naar leeftijd in stad Antwerpen Leeftijd Aantal % tov Sterften/1.000 sterften totaal inwoners Totaal ,0% 10,5 0 tot 9 jaar 32 0,6% 0,6 10 tot 19 jaar 17 0,3% 0,3 20 tot 29 jaar 35 0,7% 0,5 30 tot 39 jaar 83 1,7% 1,2 40 tot 49 jaar 112 2,2% 1,8 50 tot 59 jaar 318 6,3% 5,7 60 tot 69 jaar ,0% 12,2 70 tot 79 jaar ,0% 28,5 80 tot 89 jaar ,2% 82,8 90+ jaar ,9% 238,4 Stad Antwerpen, Districts- en loketwerking 2008 Tabel 6 Sterften naar geslacht in stad Antwerpen Leeftijd Aantal sterften % tov totaal Sterften/1.000 inwoners Sterften/1.000 inwoners (gestandaardiseerd) Totaal ,0% 10,5 5,9 Man ,0% 10,2 7,4 Vrouw ,0% 10,8 4,8 Stad Antwerpen, Districts- en loketwerking 2007 Tabel 7 Sterften naar nationaliteit in stad Antwerpen Leeftijd Aantal sterften % tov totaal Sterften/1.000 inwoners Sterften/1.000 inwoners (gestandaardiseerd) Totaal ,0% 10,5 5,9 Belg ,3% 11,7 5,9 EU 170 3,4% 5,9 6,3 niet EU 117 2,3% 2,6 5,9 Stad Antwerpen, Districts- en loketwerking 2007 Tabel 8 Levensverwachting in stad Antwerpen Jaar Mannen Vrouwen ,6 81, ,2 80, ,0 81, ,4 81, ,2 81, ,6 81,4 Stad Antwerpen, Districts- en loketwerking / 222