Inleiding. Gevaren met landbouwverkeer. Leeswijzer

Transcriptie

1 1 Landbouwvoertuigen vormen een gevaar op de weg. Vooral buiten de bebouwde kom gebeuren er veel ongelukken met landbouwverkeer, vaak met ernstige afloop. De slachtoffers vallen uitsluitende onder de andere weggebruikers, niet de bestuurders van landbouwvoertuigen zelf. Het is daarom van belang om te weten wat de gevaren zijn van landbouwverkeer op de weg en hoe je hiermee om kunt gaan. Veilig Omgaan Met Opvallen Landbouwverkeer is een lesprogramma waarbij meerdere partijen betrokken zijn die met landbouwvoertuigen te maken hebben. Basisschoolleerlingen, AOC-leerlingen en loon- en landbouwwerkers leren vanuit hun eigen perspectief hoe ze veilig moeten omgaan met landbouwvoertuigen op de weg. Deze handleiding is geschreven voor alle betrokkenen bij de VOMOL-les. Na het lezen van de handleiding weet elke partij uit welke onderdelen de les bestaat en wat de rolverdeling is tussen diegene die de uitvoering van de les verzorgen. Gevaren met landbouwverkeer Er is veel discussie over het trekkerrijbewijs en andere maatregelen om landbouwverkeer veiliger te maken. Afgezien van het verplicht stellen van een specifiek rijbewijs, blijven de grote voertuigen een gevaar vormen in het verkeer. Dit kan meerdere oorzaken hebben: landbouwvoertuigen zijn groot en hebben veel ruimte nodig op de weg, weggebruikers weten niet wat ze moeten doen als ze een landbouwvoertuig tegenkomen onderweg óf de bestuurders van deze voertuigen hebben niet gaten dat andere weggebruikers zich onveilig voelen buurt van hun voertuig. Het invoeren van technische maatregelen alleen is niet voldoende om het verkeer veiliger te maken. Het verkeersgedrag van alle weggebruikers is hierbij ook erg belangrijk. Door weggebruikers de gevaren op een veilige manier in het verkeer te laten ervaren, leren zij welk gedrag ze in het vervolg moeten vertonen als ze landbouwvoertuigen tegen komen. VOMOL richt zich op het verkeersgedrag van basisschoolleerlingen, hun ouders/verzorgers en huidige en toekomstige trekkerbestuurders. Leeswijzer In deze handleiding wordt de les Veilig Omgaan Met Opvallend Landbouwverkeer beschreven. VOMOL is gericht op verschillende doelgroepen, die in het volgende hoofdstuk worden beschreven. De primaire doelgroep, basisschoolleerlingen van groep 7 en 8 krijgen hier de meeste aandacht. Maar ook de huidige en toekomstige trekkerbestuurders komen aan bod. In het hoofdstuk Opzet van het VOMOL lesprogramma wordt de opzet en inhoud van de les uitgelegd. De leerlingen beginnen 4 dagen voor de praktijkles met het invullen van dagboekjes en het maken van opdrachten. Tijdens de les, op dag 5, krijgen de leerlingen theorie- en praktijkles over de gevaren van landbouwvoertuigen, van huidige en toekomstige trekkerbestuurders. In het laatste twee hoofdstukken wordt nog enkele praktische informatie gegeven, over de benodigdheden en de afspraken rondom het lesprogramma en de bijbehorende DVD. 4

2 2 VOMOL doelgroepen Zoals inleiding staat beschreven, richt het lesprogramma Veilig Omgaan Met Opvallend Landbouwverkeer zich op verschillende soorten weggebruikers. Groep 7 en 8 van de basisschool De primaire doelgroep van VOMOL bestaat uit leerlingen van groep 7 en 8 van de basisschool. Zij leren in theorie en praktijk wat de gevaren zijn van groot landbouwverkeer en hoe ze hier veilig mee om kunnen gaan. Uit de onderstaande omschrijving van de ontwikkeling van het verkeersinzicht van kinderen, blijkt dat jongere kinderen (rond de 10 jaar) nog moeite hebben met het inschatten van de gevaren in het verkeer. Vanaf een jaar of 11 kunnen kinderen dit wel. De verkeersontwikkeling van kinderen Er bestaan grote verschillen in ontwikkeling tussen kinderen, zelfs tussen kinderen die even oud zijn. Die verschillen zijn bijvoorbeeld voorzichtigheid, inzicht, concentratie, bewustzijn van risico s. Hieronder staat als voorbeeld de ontwikkeling van kinderen in algemene lijnen weergegeven. Tot 8 á 9 jaar kunnen kinderen gevaar niet zien aankomen. Zij zijn snel afgeleid door de omgeving, waardoor ze het verkeer vergeten. Als een kind zijn vriendje aan de overkant van de straat ziet lopen, zal hij of zij snel de straat over willen steken, zonder hierbij op het verkeer te letten. Vanaf 9 á 10 jaar begint het inschatten van gevaarlijke situaties te verbeteren. Op deze leeftijd leren kinderen de verkeersregels en begrijpen waarom je niet al te dicht bij gevaarlijke voertuigen buurt moet komen. Kinderen van deze leeftijd hebben wel vaak moeite met gecompliceerde situaties en met het combineren van meerdere regels. Vanaf 10 jaar kunnen de meeste kinderen meerdere dingen combineren en kunnen ze de situatie vanuit een ander standpunt bekijken (bv. op een maquette). Wat nog onderontwikkeld is, is het beoordelen van eigen gedrag en keuzes en het inleven in anderen. Daardoor kan een kind niet goed inschatten wat een bestuurder van een voertuig gaat doen. Ook kunnen kinderen van deze leeftijd slecht onderscheid maken tussen wat wel en niet belangrijk is in een bepaalde situatie. Vanaf 11 á 12 jaar zijn de meeste kinderen goed in staat om alle aspecten van het verkeer te begrijpen. Ze kunnen situaties vanuit meerdere oogpunten bekijken en verschillende regels en omstandigheden combineren. Het bewustzijn en de impulscontrole beginnen zich rond deze leeftijd te ontwikkelen. De invloed van vriendjes en vriendinnetjes begint meer invloed te krijgen en de houding van aan regels moet je je nu eenmaal houden verschuift naar laten we eens zien hoe ver we kunnen gaan. Tot 16 jaar hebben kinderen meer tijd nodig om informatie te verwerken dan volwassenen. Het nemen van beslissingen duurt daarom langer, waardoor zij in het verkeer langzamer zijn of mogelijk de verkeerde beslissingen nemen. De combinatie van een verlaagde risicoperceptie met een drastisch veranderende hormoonhuishouding verhoogt de kans op een ongeval bij deze doelgroep. Ook de invloed van groepsdruk is een belangrijke bepaler van het vertoonde gedrag. Rond het 25e levensjaar is de ontwikkeling van het bewustzijn en impulscontrole voltooid. 5

3 Er zijn twee secundaire doelgroepen, de huidige en de toekomstige trekkerchauffeurs. Zij hebben beide ook een actieve rol uitvoering van het lesprogramma. Deze rol wordt verderop in het document duidelijk. Huidige trekkerchauffeurs Huidige trekkerchauffeurs (loon- en landbouwwerkers) gaan met hun voertuigen op bezoek bij de leerlingen van de basisschool. Samen met de kinderen (onder begeleiding van AOC-leerlingen) begeleiden de chauffeurs een aantal opdrachten rondom hun voertuigen. De trekkerchauffeurs worden op deze manier herinnerd aan de gevaren van hun voertuigen, waar ze vaak al jaren op rijden. Hierdoor hebben ze niet gaten hoe groot de voertuigen zijn en wat voor invloed dit heeft op de andere weggebruikers. Door de trekkerchauffeurs te laten zien hoe andere weggebruikers op hun voertuigen reageren, kunnen ze hierop inspelen als ze met hun voertuig de weg op gaan. Toekomstige trekkerchauffeurs Toekomstige trekkerchauffeurs (AOC-leerlingen) hebben nog niet zoveel ervaring met het rijden met grote landbouwvoertuigen, als de huidige trekkerchauffeurs. Hun rijgedrag op het landbouwvoertuig heeft nog geen vaste patronen aangenomen. Dit is dus het ideale moment om de toekomstige chauffeurs te betrekken bij het lesprogramma en hen te laten stilstaan bij de gevaren. AOC-leerlingen begeleiden de basisschoolleerlingen bij het uitvoeren van de opdrachten rondom de landbouwvoertuigen. Tijdens het overbrengen van de kennis die de toekomstige chauffeurs hebben over de voertuigen, zijn ze zelf bewuster bezig met de gevaren. Ook voor hen geldt dat ze leren hoe andere weggebruikers de voertuigen ervaren. Hier kunnen op inspelen als ze later zelf met een landbouwvoertuig de weg op gaan. 6

4 3 De opzet van het VOMOL lesprogramma Veilig Omgaan Met Opvallend Landbouwverkeer bestaat uit verschillende onderdelen, die in totaal 5 dagen bestrijken. De basisschool krijgt 2 a 3 weken voor de les, een pakketje toegestuurd. Hierin zitten verschillende materialen waarmee de docent aan de slag kan 4 dagen voordat de praktijkles plaatsvindt. Dag 1: Ouders en kinderen maken samen opdrachten Op de eerste dag nemen de kinderen een opdrachtkaart mee naar huis, die ze samen met hun ouders/verzorgers invullen. Hier staat een aantal situaties op met landbouwvoertuigen, waarbij gevraagd wordt hoe de ouder denkt dat het kind zal reageren ze situatie en hoe de ouder zelf zal reageren. Op deze manier krijgen de ouders inzicht verkeersontwikkeling van hun kind rondom landbouwvoertuigen. Op de eerste dag hangt de docent ook de poster zichtbaar op. Hierop staat de vuistregel Blijf uit de buurt van landbouwvoertuigen, foto s van landbouwvoertuigen en een aantal situaties met landbouwvoertuigen. Dag 1-4: Dagboekjes voor de leerlingen In het pakket zitten ook dagboekjes voor alle leerlingen. De vier dagen voorafgaand aan de les, vullen de kinderen dagboekjes elke ochtend een korte opdracht in over opvallend landbouwverkeer. Op deze manier gaan de kinderen alvast aan de slag met het onderwerp. De docent van groep 7 en 8 zorgt ervoor dat de kinderen de dagboekjes elke ochtend invullen. Dag 5: Het bezoek met de landbouwvoertuigen In totaal kunnen er 45 tot 60 leerlingen deelnemen aan de les. Deze groep wordt in 3 kleinere groepen opgesplitst. Elke groep krijgt een eigen VOMOL les. De les duurt per groep 1 uur en 30 minuten en bestaat uit drie onderdelen: de introductie, het praktijkgedeelte en de afsluiting. Bij een klein aantal leerlingen van één basisschool wordt samenwerking met een andere school gezocht, om tot een groter aantal leerlingen te komen. Tijdsindeling van de VOMOL les onderdeel Aantal minuten Onderdeel Uitleg 10 Introductie Algemene uitleg AOC 5 Naar de machines lopen 40 Praktijk De 4 onderdelen (combine, ploeg, kiepwagen, schudder) 5 Verzamelen 10 Terug naar de 20 Afsluiting Evaluatie De tweede groep begint 45 minuten na de eerste groep. De derde groep begint 45 minuten daarna. In totaal duurt de les aan de 3 groepen 3 uur. Een sikale introductie Tijdens de introductie krijgen de leerlingen een presentatie, waarin aan de hand van voorbeelden, duidelijk wordt gemaakt wat de gevaren zijn van landbouwvoertuigen op de weg. 7

5 Door foto s te gebruiken van situaties die zich voordoen omgeving van de desbetreffende school, krijgen de leerlingen direct een goed beeld van de gevaren die zij onderweg tegen kunnen komen. Er wordt besproken op welke manier de leerlingen het beste kunnen omgaan met deze gevaren. De introductie wordt gegeven door de projectleider. De desbetreffende basisschool zorgt voor foto s van gevaarlijke situaties die zich voordoen omgeving van de school en levert deze aan bij de projectleider. In kleine groepjes opdrachten doen rondom landbouwvoertuigen Iedere groep wordt opgesplitst in 4 groepjes van maximaal 5 leerlingen. De docent van de basisschool krijgt een digitaal bestand om de groepsindeling te maken en retourneert dit bestand voor aanvang van de les aan de projectleider. Na de sikale introductie gaan de groepjes naar buiten, waar ze een kleur (groen, blauw, rood, of roze) en een AOC-leerling aangewezen krijgen. Deze leerling begeleidt het groepje tijdens het praktijkgedeelte. De groepjes voeren bij vier verschillende landbouwvoertuigen een opdracht uit. Hierna staat per voertuig beschreven wat de opdrachten zijn en de bijbehorende leerdoelen zijn. Bij elk voertuig is een bestuurder aanwezig die samen met de leerling de opdrachten uitvoert. Tijdsplanning: Veilig Omgaan Met Opvallend Landbouwverkeer Alles klaarzetten en het laatste overleg over de onderdelen Ver- Lopen Hakselaar, ploeg, kiepwagen zame- len Ver- Lopen Hakselaar, ploeg, kiepwagen zame- len Ver - Lopen Hakselaar, ploeg, kiepwagen zamelen Pauze + evaluatie met betrokken personen 8