Hoofdstuk 10. Het Cenozoïcum

Transcriptie

1 Hoofdstuk 10 Het Cenozoïcum

2 Cenozoïsche chronostratigrafie Paleogeen Neogeen

3 Daniaan Stevens Klint, Denemarken K/T grens Kleilaagje, Iridium

4 Formatie van Houthem (Daniaan) hiaat Glauconiet houdende basis Formatie van Maastricht (Krijt) Albert Kanaal sectie / Vroenhoven

5 HAINE GROEP Oudste Cenozoïsche lagen in de Kempen hebben een beperkte verspreiding Identieke mariene tufkrijt/continentale afzetting opeenvolging in het Mons Bekken : dus wellicht vroeger verbonden en nadien een BM opheffing en erosie erboven (pre Orp- Gelinden)

6 ?

7

8 SELANDIAN - Transgressief glauconiet houdend zand (Orp Zand) met erboven Gelinden mergels (Heers Fm versus Heersian!) - Gelinden mergel (80% kalk) bestaande uit herwerkte Krijt-microfossielen (= tektoniek) - in Mons bekken geen lagen van dezelfde ouderdom Y L

9 ? continentaal marien

10 Rutot 1883 Lithostrat / chronostrat L 2 L1 d L1 c L1 b L1 a m,n,o,p.. Veralgemeend systeem op 1: kaarten Modern onderzoek toont dat: 1) deze cycli vaak zijn samengesteld uit meerdere cycli 2) De 1&2 van een eenheid horen genetisch meestal niet samen.

11 LANDEN GROEP zand silt klei Lincent tuffeau (sponsspiculen!) Post Landen en pre-ieper opheffing

12 Ongeveer op de grens van mariene en continentale Landen Groep : extreme warme puls, wellicht mede door gashydraten decompositie; nu als Paleoceen- Eoceen grens gebruikt.

13 Tienen Formatie In de brede rivierafzettingszone van vooral kwartszanden, met ligniet, en vele synsedimentaire deformatiestructuren, zijn opvallende verkiezelingen aanwezig in het gebied Tienen en omgeving. Een uitdampings silcrete (kwartsiet, met variante als prehistorisch werktuiggrondstof gebruikt) Erboven fossiel bos van verkiezelde boombasissen. Kiezel? oorspronkelijk vulkanisch asse in zeewater, dan via organismen,en oplossing in grondwater

14

15 Brussel Zand Bos van moerascypressen ( nat klimaat), silcrete verkiezeling (droog klimaat)

16 De hoeveelheid silicium in het zeewater is gerelateerd aan de vulkanische activiteit bij de vorming van de Noord-Atlantische oceaan

17

18 ?

19 Tektonische as actief tussen afzetting van beide groepen Facies grens Ieper groep formaties Landen Groep Ieper groep afzettingen

20 Yc,Yd te simplistisch, oorzaak van foute correlaties Paniseliaan.facies, correlaties problematisch

21 vvvvv Huidige methodologie van sequentiestratigrafie gebruikt cyclische afwisselingen van relatieve-waterdiepte afwisselingen, sommige ongetwijfeld eustatisch (global sequence stratigraphy charts). De cycli zijn door faciesanalyse, korrelgrootte.vast te stellen. Preciese biostratigrafie toont ook de hiaten.

22 Kortemark sequentie Aalbeke sequentie

23 Egem sequentie Egemkapel sequentie

24 Tegen het einde van de Ypresiaan tijd en het begin van het Lutetiaan worden de grenzen van de sequenties erg eroderend. Dit wordt geïnterpreteerd als een resultaat van sterke tektonische vertikale opheffingspulsen. Dit wordt ook aangetoond door paleoseismieten in de Egem en Brussel zanden. Ook de lange hiaten in de Lutetiaan en Bartoniaan tijd moeten in dit licht begrepen worden. Dit is de afsplitsingtijd van het Parijsbekken van het Noordzeebekken door de opheffing van BM-Artois

25 Paleoseismiet Egem Zand

26 ?

27 Lede Zand lang hiaat Getijdenafzettingen : Zand van Vlierzele

28 Zanden van Aalter (vroeger P2) gekenmerkt door veel glauconiet en schelpen. De Zanden van Aalter en Vlierzele ten westen van de Zenne zijn biostratigrafisch tijdsequivalent van Zand van Brussel in Brabant, Antwerpen

29 Brussel Zand, grof facies

30 Dikte kaart van de Brussel zanden. Aangezien de top van de zandafzetting vlak is (abrasievlak van de Lede transgressie) is deze kaart een reliëfkaart van de basis van het zand. Diepe geulstructuren met grove zanden die afgezet werden als zandbanken in een getijderegime.

31 Lede zanden liggen diskordant zowel op Brussel zanden als op Aalter en Vlierzele zanden.

32 Gobertange zandsteen bank Glauconietzand basis zanden van Brussel Uiterste oostelijke facies (Tienen-Jodoigne) is kalkrijk en bevat Gobertange zandsteenbanken (holle weg ontsluiting, Zétrud-Lumay)

33 Gobertange zandsteen

34 Relatie tussen Vlierzele, Aalter zanden en de Brussel zanden?

35 Voor de kust van Oostende is een analoge insnijding waargenomen op seismische beelden, wellicht van dezelfde ouderdom als deze van de Brussel zanden. Deze geulen zijn wellicht estuariageulen die geslagen werden bij lage zeespiegelstand en daarna bij stijgende zeespiegel ondergesedimenteerd werden. Ze kunnen ook verbindingen gevormd hebben met ondiep water in het Parijs bekken.

36 Midden Eoceen Eoceen-Oligoceen grens

37 Zanden van Lede Fijne kalkrijke zanden, marien, beperkte dikte, steenbanken (Balegem zandsteen)

38 Zanden van Lede Zanden van Brussel Berg, Nederokkerzeel

39 ?

40 Maldegem Formatie

41 NW België NE België

42

43

44 De mariene Tongeren (Tg1) sequentie Pleistocene leem Formatie SHH Lid Kesselberg

45 Formatie SHH Lid Zanden van Neerrepen

46 Grens Tg1/Tg2!

47 Kerkom Zand A B Moerasbodem van Hoogbutsel Zand van Neerrepen

48 Estuariene Zanden van Kerkom

49 Lagunaire Klei van Henis

50 Zand van Berg Heide Zand Organisch rijke top van de Zanden van Kerkom De continentale Tongeren groep afzettingen (Borgloon Fm) zijn de eerste coastal afzettingen van een nieuwe Rupeliaan transgressie na de bodemvorming die het bestaan van een continentale fase in die tijd aantoont. Wanneer de stijging van de zeespiegel tijdens die transgressie versnelt vormt zich een transgressief oppervlak met grint waarboven de mariene Berg zanden zich afzetten.

51 Dieper in het bekken : Transgressieve fosfaat basis / Klei van Boom

52 Boom Klei is het unit-statotype van de Rupeliaan etage ; komt voor in het ganse Noordzee gebied in Duitsland wordt ze Septarienton benoemd naar de typische kalknodules (septaria)

53 Typische bandenstructuur in de Boom Klei veroorzaakt door Milankovitch klimaatsturing.. Korrelgrootte trends tonen sequenties van relatieve waterdiepte.

54 Rupeliaan Noordzee paleogeografie

55

56 Op het einde van het Rupeliaan zijn er belangrijke differentiële vertikale bewegingen met belangrijke erosie in het westen tot gevolg (evenveel klei geërodeerd als er nog rest in het Antwerpse). Vanaf het begin van het Chattiaan begint een nieuwe sterke daling van de Roer Valley Graben. Daarin zijn enkele honderden meter afzettingen van het Boven Oligoceen bewaard. Buiten de slenk slecht enkele dunne restlagen.

57

58 MIOCEEN

59

60 Ligniet in de Zanden van Opgrimbie

61

62

63 MIOCEEN

64 Kaartblad Aarschot De diepe insnijding van de geul onder de Diest zanden (door 80 m Boom klei in de omgeving van Diest ) wordt veroorzaakt door kustparallele stromingen in een trechtervormig bekken (Gullentops) of een voorafbestaande erosie geul(en) bij lage zeespiegel en opgeheven land die bij hernieuwde zeespiegel stijging onder water gemodelleerd wordt.

65 Afkoeling en zeespiegeldaling

66 !

67 De geulen zijn opgevuld met ijzerrijke glauconietzanden, afgezet in NE bewegende zandbanken in een getijdenregime. Bij het terugtrekken van de zee werden de boven water komende zandbanken in de lucht aan elkaar gekit door limoniet. Daardoor bleven ze nadien uitsteken in het reliëf (Hageland heuvels) Diest Zand Boom Klei Ramsel zuid, kleiput jaren 70

68

69 Roeselberg, baan Leuven-Mechelen, Herent

70 DIEST zand

71 De getuigenheuvels van de Vlaamse Ardennen en Noord Frankrijk zijn restanten van het zelfde Diest zandpakket dat West België echter in belangrijkere mate geërodeerd werd in het Plioceen en Pleistoceen.

72 In de Kempen is er echter een progradatie naar het NW!?

73 marien continentaal

74

75 Algemeen hiatus

76 «Quartair» Vangt aan wanneer noordelijke ijs zich vormt en een nieuwe koude puls Veroorzaakt 2,5 Ma

77

78 Quartaire geschiedenis is gedomineerd door de klimaatsperiodiciteit die veroorzaakt wordt door de Milankovitch orbitaal parameters (aanvankelijk 40 daarna 100 ka cycli)

79 Technieken om Quartair klimaat te pollen reconstrueren Stuifmeelkorrels geven een minimale zomertemperatuur Insecten, zoals muggen, geven een zomertemperatuur insecten kevers

80 vorstscheur ijswig vorstwig zandwig Technieken om het Quartaire klimaat te reconstrueren ijswiggen, vorstwiggen vereisen permanent bevroren ondergrond zandwiggen ontstaan analoog maar in zeer droge omstandigheden (eolische invulling) vorstscheuren vereisen geen permafrost, tonen wel een snelle vorst

81 Technieken om Quartaire klimaat te reconstrueren Load cast Cryoturbate structuren vereisen ook periglaciale omstandigheden

82 Vroeg Pleistoceen

83 Paleogeografie ten tijde van de afzetting van De Klei van de Kempen

84 Midden Pleistoceen Cromerien-complex Situatie 600 ka - Kempisch terras - Schelde bekken

85 Terrasvorming in het Scheldebekken

86 Saale, grootste ijsuitbreiding ELSTER Bepaalt de loop grote rivieren Vlaamse Vallei Holstein afzettingen Einde Midden Pleistoceen : Elster en Saale (Riss) glacialen met Holstein interglaciaal

87

88 Paleogeografie van de Einde Saale tijd 150 ka -Stuwwallen Veluwe, Nijmegen,. -Zwerfstenen uit de grondmoraines - Schelde in Vlaamse vallei -Systeem Maas-Rijn -Diepe tongdalen