Optimalisatie door middel van een geostatistische analyse van het grondwatermeetnet van de afdeling Water

Transcriptie

1 Optimalisatie door middel van een geostatistische analyse van het grondwatermeetnet van de afdeling Water Eindrapport Studie in opdracht van het Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap Administratie Milieu-, Natuur-, Land- en Waterbeheer afdeling Water ir. T. Van Daele Drs. O. Batelaan Prof. Dr. ir. F. De Smedt Vakgroep hydrologie en waterbouwkunde Vrije Universiteit Brussel Pleinlaan Brussel Augustus 2000

2 Vrije universiteit Brussel Faculteit Toegepaste Wetenschappen Dienst Hydrologie Pleinlaan 2 B-1050 Brussel Tel.: 02/ Fax.: 02/ hydr@vub.ac.be

3 Inhoud 3 Inhoud LIJST VAN FIGUREN... 5 LIJST VAN TABELLEN INLEIDING LEESWIJZER BEKNOPTE GEOLOGISCHE EN HYDROGEOLOGISCHE BESCHRIJVING VAN HET VLAAMS GEWEST INLEIDING De Paleozoïsche Sokkel Het Krijt Tertiair Kwartair HYDROGEOLOGISCHE INDELING VAN DE ONDERGROND IN VLAANDEREN Hydrogeologische codering ondergrond Vlaanderen (HCOV) Opbouw en gebruik van de HCOV Omzettingen naar de HCOV code EVOLUTIE VAN DE GRONDWATERDATABANK HISTORIEK VAN DE GRONDWATERDATABANK De DAWACO database Dawaco windows DE ACCES DATABASE Inleiding structuur van de database Koppeling met nieuwe aquifercode HCOV AANPASSINGEN VAN DE GRONDWATERDATABANK Herinvoer van verdwenen meetpunten Opsplitsen van meetpunten Herinvoer van de filtercode Invoer van nieuwe peilputten NIEUWE PUTNUMMERING BESPREKING VAN DE GRONDWATERDATABANK ALGEMEEN OVERZICHT Gekende gebreken of tekorten aan gegevens HET GRONDWATERMEETNET VAN AMINAL-AFDELING WATER Inleiding Meetnet Meetnet GRONDWATERWINNINGEN RUIMTELIJKE VARIABELEN EN GEOSTATISTIEK HET VARIOGRAM RUIMTELIJKE INTERPOLATIE METHODEN Empirische interpolatie methoden... 60

4 Inhoud Kriging CROSS VALIDATIE RESULTATEN CONCLUSIE BESPREKING PER AQUIFERSYSTEEM INLEIDING HET KWARTAIR (0100) HET KEMPISCH AQUIFERSYSTEEM (0200) HET OLIGOCEEN AQUIFERSYSTEEM (0400) HET LEDO-PANISELIAAN-BRUSSELIAAN AQUIFERSYSTEEM (0600) DE IEPERIAAN AQUIFER (0800) HET PALEOCEEN AQUIFERSYSTEEM (1000) HET KRIJT AQUIFERSYSTEEM (1100) DE SOKKEL (1300) FREATISCHE PUTFILTERS CONCLUSIES EN AANBEVELINGEN REFERENTIES BIJLAGE I: HYDROGEOLOGISCHE CODERING VAN DE ONDERGROND VAN VLAANDEREN (HCOV) BIJLAGE II: INHOUD VAN BIJGEVOEGDE CD-ROM BIJLAGE III: CONVERSIETABELLEN VOOR DE NIEUWE PUTCODE

5 Lijst van figuren 5 Lijst van figuren Figuur 1: Relaties tussen de tabellen in de ACCESS database Figuur 2: Stroombekkens van het Vlaams gewest Figuur 3: Ruimtelijke spreiding van de peilputten in Vlaanderen Figuur 4: Peilputten van Aminal-afdeling water. Meetnet 1: Bemeten en niet-bemeten putfilters Figuur 5: Peilputten van Aminal-afdeling water. Meetnet 2: Bemeten en niet-bemeten putfilters Figuur 6: Grondwaterwinningen categorieën B en C per HCOV-hoofdeenheid Figuur 7: Grondwaterwinningen Categorieën B en C in Kwartaire afzettingen (0100) Figuur 8: Grondwaterwinningen categorieën B en C in het Kempens aquifersysteem Figuur 9: Grondwaterwinningen categorieën B en C in het Ledo-Paniseliaan-Brusseliaan aquifersysteem (0600) Figuur 10: Grondwaterwinningen categorieën B en C in het Paleoceen aquifersysteem (1000) Figuur 11: Grondwaterwinningen categorieën B en C in het Krijt aquifersysteem (1100)..54 Figuur 12: Grondwaterwinningen categorieën B en C in de Sokkel (1300) Figuur 13: Sferisch semivariogram met nugget effect, range en sill waarde Figuur 14: Sferisch, Lineair en exponentieel variogram Figuur 15: Digitaal terrein model (DTM) van Vlaanderen in shaded relief Figuur 16: Correlatie van de stijghoogte met de topografische hoogte (adj R² = 0.835; p < 0.01) Figuur 17: Semivariogram met een cubisch model Figuur 18: Stijghoogte verloop in het Kempisch aquifersysteem door middel van gewone kriging Figuur 19: Kriging standaard afwijking van de interpolatiefout bij gewone kriging Figuur 20: Experimenteel variagrammen met gefit cubisch model voor stijghoogte, topografische hoogte en het onderlinge cross-semivariogram Figuur 21: Stijghoogtekaart (mtaw) met co-kriging Figuur 22: Kriging standaard afwijking van de interpolatiefout bij Co-Kriging Figuur 23: Stijghoogteverloop (mtaw) met external drift kriging Figuur 24: Kriging standaard afwijking van de interpolatiefout bij External Drift kriging. 69 Figuur 25: Cross-validatie procedure Figuur 26: Verdeling van het gestandaardiseerde verschil tussen de voorspelde en de werkelijke waarde, gestandaardiseerde cross validatie Figuur 27: Scatterplot van de gestandaardiseerde cross-validatie in functie van de werkelijke stijghoogte waarde (p helling = 0.612) Figuur 28: ruimtelijke verspreiding van de gestandaardiseerde fout bij cross-validatie Figuur 29: Doorsnede van het voorspelde stijghoogteverloop doorheen een vallei. Verschil tussen de Externe drift kriging en gewone Kriging Figuur 30: Verdeling van de putfilters in het Kwartair Figuur 31: Optimalisatie van het meetnet van het Kempisch aquifersysteem. Optim 1 = 10 extra meetpunten; Optim. 2 = 20 extra meetpunten Figuur 32: Verdeling van de putfilters in het Kempisch aquifersysteem (0200) Figuur 33: Kriging standaard afwijking van de interpolatiefout voor de putfilters van het primair meetnet in het Kempisch aquifersysteem (0200) Figuur 34: Contouren van de voorspelde stijghoogte voor het Kempisch aquifersysteem...80 Figuur 35: Prioriteitszones voor de uitbreiding van het primair grondwatermeetnet in het Kempisch aquifersysteem (0200) Figuur 36: Verdeling van de putfilters in het Oligoceen aquifersysteem

6 Lijst van figuren 6 Figuur 37: Correlatie van maaiveldshoogte en stijghoogte (R² =.782; p < 0.01) Figuur 38: Histogram van de gestandaardiseerde cross-validatie Figuur 39: Gestandaardiseerde cross validatie in functie van de stijghoogte (p < 0.01) Figuur 40: Verdeling van de putfilters in het Ledo-Paniseliaan-Brusseliaan aquifersysteem (0600) Figuur 41: Kriging standaard afwijking van de interpolatiefout voor de putfilters van het primair meetnet in het Brusseliaan aquifersysteem Figuur 42: Contouren van de voorspelde stijghoogte voor het Brusseliaan aquifersysteem (0600) (mtaw) Figuur 43: Prioriteitszones voor de uitbreiding van het primair grondwatermeetnet in het Bruseliaan aquifersysteem (0600) Figuur 44: Verdeling van de putfilters in het Ieperiaan aquifersysteem Figuur 45: Correlatie van de maaiveldshoogte en de stijghoogte voor het Paleoceen aquifersysteem (adj. R² =.540; p < 0.01) Figuur 46: Gestandaardiseerde cross validatie voor het Paleoceen aquifersysteem Figuur 47: Gestandaardiseerde cross validatie in functie van de voorspelde stijghoogte voor het Paleoceen aquifersysteem Figuur 48: Verdeling van de putfilters in het Paleoceen aquifersysteem Figuur 49: Kriging standaard afwijking van de interpolatiefout voor het Paleoceen aquifersysteem Figuur 50: Contouren van de voorspelde stijghoogte voor Paleoceen aquifersysteem (1000) Figuur 51: Prioriteitszones voor de uitbreiding van het primair grondwatermeetnet in het Paleoceen aquifersysteem (1000) Figuur 52: Correlatie van de maaiveldshoogte en de stijghoogte (adj. R² = 0.789; p < 0.01) Figuur 53: Gestandaardiseerde cross validatie voor het krijt aquifersysteem Figuur 54: Gestandaardiseerde cross validatie in functie van de voorspelde stijghoogte voor het Krijt aquifersysteem (p = 0.393) Figuur 55: Verdeling van de putfilters in het Krijt aquifersysteem Figuur 56: Kriging standaard afwijking van de interpolatiefout voor het Krijt aquifersysteem Figuur 57: Contouren van de voorspelde stijghoogte voor het Krijt aquifersysteem (1100) Figuur 58: Prioritaire zones voor de uitbreiding van het primair meetnet in het Krijt aquifersysteem Figuur 59: Correlatie van de maaiveldshoogte en de stijghoogte (adj. R² = 0.066; p = 0.104) Figuur 60: Gestandaardiseerde cross validatie voor de Sokkel Figuur 61: Gestandaardiseerde cross validatie in functie van de voorspelde stijghoogte voor de Sokkel (p = 0.393) Figuur 62: Verdeling van de putfilters in de Sokkel.(1300) Figuur 63: Kriging standaardafwijking van de interpolatiefout voor de Sokkel Figuur 64: Contouren van de voorspelde stijghoogte voor de Sokkel (1300) in mtaw Figuur 65: Prioritaire zones voor de uitbreiding van het primair meetnet in de sokkel (1300) Figuur 66: Correlatie van maaiveldshoogte en stijghoogte (R² =.963; p < 0.01) Figuur 67: Ligging van de putfilters in freatische aquifers Figuur 68: Kriging standaard afwijking van de interpolatiefout voor de freatische aquifers Figuur 69: Contouren van de voorspelde stijghoogte voor de freatische aquifers Figuur 70: Prioritaire zones voor de uitbreiding van het primair meetnet in de freatische aquifers (1300)

7 Lijst van tabellen 7 Lijst van tabellen Tabel 1: Indeling van de hoofdeenheden van de HCOV Tabel 2: Omzetting AMINAL-codering naar HCOV Tabel 3: Omzetting hydrogeologische codering Belgische Geologische Dienst (BGD) naar de HCOV Tabel 4: Overzicht situatie grondwaterdatabank in augustus 1997 (De Smet & Martens, 1997) Tabel 5: Aantal peilputten/winningsputten per dawaco-dos bestand (april, 1998) Tabel 6: Aantal putten in de Dawaco-win database Tabel 7: Vergelijking tussen Dawaco-dos en Dawaco-win Tabel 8: Heringevoerde putten in de grondwaterdatabank Tabel 9: Dawaco database gesplitste putten (de nieuwe putcode werd toegekend in overeenstemming met de nieuwe putcodering, zie paragraaf 4.4) Tabel 10: Nieuw ingevoerde peilputten Tabel 11: Volgnummers in gebruik per provincie (april 2000) Tabel 12: Aantal peilputten en winningsputten per provincie Tabel 13: Aantal peilputten per stroombekken Tabel 14: Belangrijkste meetpuntgegevens Tabel 15: Putnummers waarvoor nog geen coördinaten werden ingevuld Tabel 16: Verdeling van de putfilters over de verschillende meetnetten Tabel 17: Putfilters waarvoor geen meetpuntshoogte werd ingevoerd Tabel 18: Putfilters waarvan het meetpunt dient gecontroleerd te worden Tabel 19: Aantal putfilters per meetnet zonder aquifercode Tabel 20: Overzichtstabel van problemen bij peilputten uit meetnet 1 (in beheer van AMINAL-afdelling water) Tabel 21: Beknopte overzichtstabel van de problemen met peilputten uit meetnet 2 per provincie (Bemeten putfilters / niet bemeten putfilters) Tabel 22: Resultaten van de cross validatie met de verschillende interpolatie methoden

8 Inleiding 8 1 Inleiding Dit verslag is het eindverslag van een onderzoek dat werd uitgevoerd in functie van de onderhandse overeenkomst van diensten, L0000 S0002 W. De Administratie, Milieu-, Natuur-, Land- en Waterbeheer (AMINAL) Afdeling Water van de Vlaamse Gemeenschap verleende de opdracht aan de Vrije Universiteit Brussel (VUB) om een statistische evaluatie uit te voeren van het Vlaamse grondwatermeetnet. Dit project heeft tot doel de intrinsieke kwaliteit van de grondwaterdatabank van AMINAL - Afdeling water te onderzoeken. Het is de doelstelling op basis van deze analyse uit te maken in welke mate het huidige grondwatermeetnet inzicht verschaft in de situatie van de grondwatersystemen in Vlaanderen. Gezien de ruimtelijke correlaties tussen de meetgegevens hierin een belangrijke rol spelen wordt uitgebreid gebruik gemaakt van de geostatistiek. De doelstellingen van het project worden in de volgende punten samengevat: Bepaling van het ruimtelijk verband tussen de verschillende meetpunten. Bepaling van een foutenmarge bij het ruimtelijk interpoleren. Het uittekenen van kaarten met ruimtelijke onzekerheden betreffende de grondwaterstand. Optimalisatie van het meetnet door bepaling van zones met een te grote onzekerheid. Bepaling van trends met betrekking tot verdroging en grondwaterreserves. Om een grondige analyse van de grondwatersystemen uit te voeren is het onontbeerlijk kennis te hebben over de betrouwbaarheid van de verzamelde meetgegevens. Het is noodzakelijk de mogelijke foutieve gegevens zoveel mogelijk te weren uit de te bespreken dataset. Uit een eerste screening van de gegevens in de database bleek dat er onvoldoende controle was over de kwaliteit van de verzamelde gegevens. Dit heeft tot gevolg dat het niet altijd duidelijk is of de betrokken gegevens wel een reële situatie weergeven. Het leek daarom aangewezen de optimalisatie niet te beperken tot de ruimtelijke verdeling van de meetpunten, maar deze in een ruimer kader te plaatsen door een individuele analyse van de meetgegevens zodat uit de beschikbare dataset uitsluitend de betrouwbare meetgegevens geselecteerd kunnen worden. Er werd daarom met de opdrachtgever overeengekomen de doelstellingen van het project te verruimen. In een eerste fase van het project werd de huidige database grondig doorgelicht, de gebreken geïnventariseerd en in de mate van het mogelijke verbeteringen aangebracht. Gezien deze uitbreiding van de doelstellingen werd het project verlengd met 6 manmaanden verspreid over een heel jaar. De verlenging biedt de mogelijkheid om de evolutie van de grondwaterdatabank over een langere periode op te volgen. Het was ook de bedoeling meer praktische zaken op niveau van het databeheer hierbij te betrekken, de invoer van een volledig nieuwe putnummering voor de database en de inventarisatie van de probleemputten. In een voorgaand rapport (De Smet & Martens, 1997) werden reeds een aantal conclusies en aanbevelingen geformuleerd. Met deze studie wordt aan een aantal knelpunten die daarin werden geformuleerd gevolg gegeven.

9 Leeswijzer 9 2 Leeswijzer In hoofdstuk drie wordt een overzicht gegeven van de hydrogeologie in Vlaanderen en hoe deze met de nieuwe HCOV-codering ingedeeld wordt in verschillende aquifersystemen. In hoofdstuk 4 wordt beschreven hoe de grondwaterdatabank tot stand gekomen is en waar de grondwatergegevens werden verzameld. In dit hoofdstuk worden ook de veranderingen die in het kader van dit project werden uitgevoerd beschreven. In hoofdstuk 5 worden de gegevens van de grondwaterdatabank besproken, zowel de meetpunten van de afdeling water als de andere meetpunten. Om het belang van bepaalde aquifersystemen aan te geven biedt hoofdstuk 6, ter referentie, een overzicht van de grote gekende grondwaterwinningen in Vlaanderen. Hoofdstuk 7 licht de theoretische achtergrond van de geostatistische technieken toe en beschrijft hoe de verschillende methodes van elkaar werden afgewogen. In hoofdstuk 8 worden de resultaten van de geostatistische analyse voor de freatische filters en voor de filters per aquifersysteem weergegeven. Conclusies en aanbevelingen werden samengevat in hoofdstuk 9.

10 Beknopte geologische en hydrogeologische beschrijving van het Vlaams Gewest 10 3 Beknopte geologische en hydrogeologische beschrijving van het Vlaams Gewest 3.1 Inleiding Dit rapport steunt op een aantal recente ontwikkelingen met betrekking tot de geohydrologische indeling en codering van de aquifersystemen in Vlaanderen (Meyus et al., 2000). Om deze correct te situeren wordt in de volgende paragrafen in het kort de geologische opbouw van het Vlaams Gewest besproken. Deze beschrijving heeft dus geenszins als doel alle details van de geologie in Vlaanderen uitvoerig te bespreken. De tekst is in hoofdzaak een synthese van de beschrijvingen per provincie in: De Smet & Martens, 1997; Vandormael, 1992; PIH, 1995). Het grootste deel van Vlaanderen bevindt zich ten noorden van een epirogenetische scharnier waardoor het gebied langzaam daalt (Vandormael, 1992). Hierdoor wordt de ondergrond van Vlaanderen voor het overgrote deel gekenmerkt door een aantal series van sedimentaire gesteenten. De dikte van de pakketten neemt systematisch toe in noordoostelijke richting. In het noordoosten van Limburg worden deze sedimentlagen verstoord door verschillende breuken welke verband houden met de vorming van de Roerdalslenk De Paleozoïsche Sokkel De diepste en oudste watervoerende laag wordt gevormd door de gesteenten van het Massief van Brabant uit het Cambro-Siluur tijdperk. De paleozoïsche sokkel bestaat uit vaste gesteenten zoals kwartsieten, schiefers, leistenen en lokaal stollingsgesteenten.. De top van de sokkel is door de aanwezigheid van veelvuldige spleten en barsten een belangrijke watervoerende laag. In het zuiden van Oost- en West Vlaanderen wordt hier heel wat grondwater uit ontgonnen. Het niet gespleten gedeelte is zeer ondoorlatend en vormt de basis van de watervoerende pakketten. De paleozoïsche sokkel dagzoomt in het zuiden van Vlaanderen lokaal in de valleien van de Dender, Zenne, Dijle, Mark en de Gete. De diepte van de sokkel varieert van -40 m in het zuiden van de provincies Oost- en West Vlaanderen tot -500 m in het noorden van het gewest. Door de grote diepte is de paleozoïsche sokkel in het noorden nergens van belang Het Krijt In Oost- en West Vlaanderen komt op grote diepte het zwak watervoerend Turoon voor. In de Antwerpse Kempen bevinden zich de krijtsedimenten van het Campaniaan. Het Maastrichtiaan wordt onderverdeeld in de Formatie van Gulpen en de Formatie van Maastricht. De Formatie van Maastricht bestaat uit grofkorrelig tufkrijt met silex. Het dagzoomt voornamelijk in het oostelijke deel van het bekken van de Jeker (Vandormael, 1992). In Vlaams-Brabant en het zuiden van Limburg, waar de Krijt formaties niet te diep zijn, zijn ze belangrijk voor waterwinning. Meer naar het noordoosten duikt het Krijt in de ondergrond

11 Beknopte geologische en hydrogeologische beschrijving van het Vlaams Gewest 11 tot enkele honderden meters diepte en neemt de dikte van de afzettingen toe. Behalve in de slenk, daar is het Krijt opvallend dunner en dieper Tertiair Formatie van Houthem De Formatie van Houthem is opgebouwd uit grofkorrelige en poreuze kalksteen. Het is een tufkrijt en vormt samen met de onderliggende formatie van Maastricht één enkele watervoerende laag. De formatie dagzoomt in het Haspengouw. Formatie van Opglabeek Deze formatie bestaat kalkareniet met daarboven zand en klei. Deze formatie komt uitsluitend voor in het noordoosten van Limburg.. Het onderste deel is doorlatend en vormt doorlatende laag met onderliggende formaties, het bovenste deel is slecht doorlatend. Formatie van Heers De Formatie van Heers bestaat aan de basis uit glauconiethoudende mariene zanden (Zanden van Orp) met erboven vrij kalkrijke mergels (Mergels van Gelinden). De formatie is watervoerend. De formatie dagzoomt in het haspengouw en komt in het noordoosten van Antwerpen en in heel Limburg voor. Door de aanwezigheid van spleten in de mergels is de formatie vooral watervoerend in het ontsluitingsgebied (De Smet & Martens, 1997). In Vlaams Brabant vormt de Formatie van Heers met het onderliggende krijt één watervoerend pakket. Formatie van Hannut De Formatie van Hannut is een mariene afzetting en maakt samen met de Formatie van Tienen deel uit van de Landen groep. De formatie bevat onderaan het kalkhoudende kleiig lid van Watershei daarboven liggen het kleiig silt van het lid van Halen, het lid van Lincent en de fijne zanden van het lid van Grandlise. Het bovenste deel van Grandlise is doorlatend het onderste deel is slecht doorlatend. In heel het zuidelijk deel van Vlaanderen vormt het een belangrijke afgesloten watervoerende laag. Formatie van Tienen De Formatie van Tienen is een continentale afzetting en bestaat uit mergel, zand en lignietklei. komt voor in het noordoosten van de provincies West- en Oost Vlaanderen. In het zuiden bevindt de formatie zich op een diepte van ongeveer 50 m, verder naar het noorden duikt de formatie tot meer dan 300 m diep. Het vormt met de onderliggende Formatie van Hannut de groep van Landen. Het lid van Knokke is zandig en doorlatend.

12 Beknopte geologische en hydrogeologische beschrijving van het Vlaams Gewest 12 In West-Vlaanderen is het de eerste belangrijke watervoerende laag en wordt ze ontgonnen door de industrie. Formatie van Kortrijk De formatie is het onderste deel van de Ieper groep. De formatie bestaat uit een dik silt en klei pakket en vormt daardoor een zeer slecht doorlatende laag die in vrijwel heel Vlaanderen verbreid is. Het middelste deel, het lid van Moen, wordt ten zuidoosten van de lijn Aalst Avelgem zandig zodat er lokaal van een watervoerende laag gesproken kan worden (zanden van Mons Pévèle). Deze laag wordt onderaan en bovenaan afgesloten door de zeer slechte leden van de formatie. Formatie van Tielt De Formatie van Tielt is vooral in het westen en het noorden van het gewest aanwezig. De formatie dagzoomt er in het centrum en in het zuiden. In de andere provincies komt de formatie niet voor of is ze van weinig belang. Het lid van Kortemark is siltig en slecht doorlatend. Het lid van Egem is fijnzandig en vormt een beperkte watervoerende laag. Formatie van Gent De formatie van Gent (vroeger Onder-Paniseliaan) komt overal voor ten westen van de Zennevallei en vormt het bovenste van de Ieper groep. De formatie dagzoomt in het westen van Vlaams Brabant en het centrum van Oost- en West- Vlaanderen. De leden van Merelbeke en Pittem bevatten respectievelijk zware klei en zandige klei en zijn slecht doorlatend. Het lid van Vlierzele bevat kleiig zand en is wel watervoerend. Het vormt samen met het bovenliggende formaties één watervoerende laag. Formatie van Aalter De formatie van Aalter komt enkel voor ten westen van Gent. Vooral bovenaan is de afzetting zandig en wordt samen met het onderliggende lid van vlierzele en de bovenliggende Formatie van Lede beschouwd als één watervoerende laag waaruit voornamelijk in het noordelijke deel van de provincie Oost-Vlaanderen wordt gewonnen. Formatie van Brussel Doordat de zanden van Brussel een aantal diepe geulen hebben opgevuld vertoont het basisvlak van de formatie een wisselend patroon. Op enkele plaatsen werd de vallei als gevolg van een lage zeespiegel zelfs ingesneden tot op het Massief van Brabant.

13 Beknopte geologische en hydrogeologische beschrijving van het Vlaams Gewest 13 De Formatie van Brussel bestaat uit een afwisseling van kalkrijke en kalkarme glauconiethoudende afzettingen die goed doorlatend zijn. De formatie dagzoomt ten oosten van de Zenne in de bekkens van de Dijle, Velpe en Gete. ten noorden van de Demer is de aquifer artesisch. De formatie is een erg belangrijke grondwatervoorraad, met name voor de provincie Vlaams Brabant. Formatie van Lede Formatie bestaat uit mariene fijne zanden met kalkzandsteenbanken en is watervoerend. De afzetting komt voor ten westen van de Dijle en ten oosten van Gent, waar de formatie uitwigt. Als gevolg van de kalkzandsteenbanken is de doorlatendheid beperkt. Ten westen van de Zenne rust de formatie op de Formatie van Gent. Ten oosten van de Zenne rust ze rechtstreeks op de Formatie van Brussel waar ze samen het Ledo-Paniseliaan uitmaken. Formatie van Maldegem De formatie bestaat uit afwisselende klei en zandlaagjes en maakt samen met de Formatie van Zelzate deel uit van het complex van Kallo. De afzettingen komen voor in het noordelijke gedeelte van west- en oost vlaanderen en provincie Antwerpen. De formatie dagzoomt in het gebied Oedelem, Zomergem Adegem en tussen den Dender en de Zenne. Het lid van Wemmel bestaat onderaan uit een grindlaag en hogerop uit kleiig zand. Het vormt als onderste lid van de Formatie van Maldegem één watervoerend systeem met de Formaties van Lede en Brussel. De bovenliggende afzettingen van Asse, Ursel, Zomergem, Buisputten en Onderdijke zijn in hoofdzaak kleiig en vormen zo een zeer slecht doorlatende laag met daarin wel enkele zandige watervoerende laagjes Formatie van Zelzate De Formatie van Zelzate komt voor van Watervliet tot aan Stekene als één doorlopende band. De zandige watervoerende formatie wordt bovenaan afgesloten door een dunne kleihoudende laag van het lid van Watervliet. De zanden van Bassevelde en Ruisbroek zijn goed doorlatend en worden veelal als één laag beschouwd met bovenliggende formatie van Niel. Formatie van Niel De formatie bestaat uit kleiig zand en komt voor in het Waasland. Samen met de Formatie van Zelzate vormt het één watervoerend geheel. In het Waasland in het zuiden van de provincie Antwerpen wordt ze veel gebruikt voor winningen. Ten zuiden van de questa van Boom is het in contact met de quartaire afzettingen en vormt het één freatische watervoerende laag.

14 Beknopte geologische en hydrogeologische beschrijving van het Vlaams Gewest 14 Formatie van Sint-Huibrechts-Hern De formatie bestaat uit kleihoudende zanden en is watervoerend. De formatie wordt ontsloten in het zuiden van de provincie Vlaams Brabant en komt verder voor ten oosten van de Dijlevallei. Ten noordoosten van Leuven is het Lid van Neerepen matig watervoerend Formatie van Borgloon De formatie kent een zeer beperkte verbreiding en komt vooral voor ten oosten van de Dijle vallei. Onderaan bestaat de formatie uit klei en is er slecht doorlatend. bovenaan bestaat het uit zand een is het doorlatend. De leden van Boutersem en Kerkom worden gebruikt voor grondwaterwinning. Formatie van Bilzen De formatie van Bilzen bestaat uit het Lid van Kerniel (zandig doorlatend), het Lid van Klein-Spouwen (kleiige tussenlaag) en het basislid Lid van Berg dat zandig en doorlatend is. de leden van Kerniel en Klein Spouwen komen enkel voor in het zuiden en het oosten van de provincie Limburg. Formatie van Boom De formatie bestaat uit een siltig en kleiig pakket en vormt een belangrijke zeer slecht doorlatende laag. De formatie dagzoomt in het Land van Waas en ten zuiden van de Demer. Nabij Diest is de formatie sterk ingesneden door de formatie van Diest. Formatie van Eigenbilzen De formatie bestaat onderaan eveneens uit sitige klei en is er equivalent aan de Formatie van Boom. de hogere afzettingen zijn zandiger en enigszins doorlatend. de formatie komt enkel voor in het uiterste oosten van provincie Antwerpen en in Limburg. Formatie van Voort De Formatie van Voort bestaat uit fijne kleiige glauconiethoudende zanden. De formatie heeft een belangrijke dikte in Limburg, maar wigt snel uit in westelijke richting. Samen met het doorlatende deel van de onderliggende Formatie van Eigenbilzen en de hoger liggende Formaties vormt het een aaneengesloten watervoerend systeem.

15 Beknopte geologische en hydrogeologische beschrijving van het Vlaams Gewest 15 Formatie van Bolderberg De formatie bestaat uit zand is erg dik in de slenk. en vormt aaneengesloten watervoerende laag met bovenliggende zanden. De afzettingen beperkt tot het noordoostelijke deel van Vlaams Brabant en Limburg. Formatie van Berchem De formatie bestaat uit mariene zanden en is doorlatend. Het komt voor in de omgeving van Antwerpen en in heel de noorderkempen. Formatie van Diest De Formatie van Diest bestaat uit glauconiethoudende grofkorrelige zanden. Als gevolg van sterke erosie gedurende de periode na de afzetting van de Formaties van Bolderberg en Berchem werd een diepe erosiegeul ingesneden. In de omgeving van Aarschot zelfs tot door de Formatie van Boom. De geul loopt van Leuven over Aarschot naar Laakdal en Mol- Balen. De geul is tot meer dan 100 m diep en werd geheel opgevuld door de formatie van Diest Samen met de onderliggende afzettingen is de Formatie een zeer dik goed doorlatend pakket en vormt daardoor de belangrijkste watervoerende laag. in Vlaanderen Formatie van Kattendijk De formatie bestaat uit basisgrind met fosfaat nodulen is doorlatend en komt voor in noordoosten van provincie Oost-Vlaanderen en het westen van de provincie Antwerpen. Het is een tijdsequivalent met de in het oosten gelegen Formatie van Kasterlee. Formatie van Kasterlee De formatie bestaat uit kleihoudend zand en is veelal doorlatend, maar plaatselijk komen er kleihorizonten voor die slecht doorlatend zijn. De formatie komt voor in het oosten van de provincie Antwerpen. Formatie van Lillo De formatie van Lillo komt voor in uiterste noordoosten van de provincie Oost Vlaanderen tot het centrum van de provincie Antwerpen, ten noorden van het ontsluitingsgebied van de formatie van kattendijk. Meer naar het oosten spreekt men van de Formatie van Poederlee. De formatie bestaat uit zand en vormt samen met de bovenliggende kwartaire afzettingen één

16 Beknopte geologische en hydrogeologische beschrijving van het Vlaams Gewest 16 freatisch watervoerende laag. De formatie is aan de onder- en bovenkant doorlatend met in het midden een kleihoudende slecht doorlatende laag. Formatie van Poederlee De formatie bestaat uit bleke kwartszanden met ijzerzandsteenbanken. Het is het oostelijke tijdsequivalent van de Formatie van Lillo. Formatie van Mol de Formatie van Mol komt voornamelijk voor in Limburg en in oosten van de provincie Antwerpen. De afzettingen bestaat uit groffe kwartsrijke zanden en is van fluviatiele oorsprong Kwartair Formatie van Brasschaat De formatie van Brasschaat dateert uit het Onder Pleistoceen. Het bestaat uit goed doorlatende kwartszanden, is van fluviatiele oorsprong en komt voor in het westen van de Antwerpse Kempen. Het vormt met de onder- en bovenliggende zanden één freatische watervoerend pakket. Formatie van Merksplas De Formatie van Merksplas is het tijdsequivalent van de Formatie van Brasschaat en komt voor meer naar het oosten van de Antwerpse Kempen. De formatie bestaat uit zeer grove zandige afzettingen en kan ook met de onder- en bovenliggende zanden als één watervoerend pakket beschouwd worden. Formatie van de Kempen De Formatie van de Kempen bestaat uit een ingewikkeld klei-zand complex met algemeen onderaan grove grinden en bovenaan zware klei. De formatie komt voor in het uiterste noorden van de provincie Antwerpen, de zuidelijke rand van de formatie komt overeen met de Kempense microcuesta. De kustduinen In de kustduinen is een belangrijke zoetwaterreserve aanwezig voor de kuststreek.

17 Beknopte geologische en hydrogeologische beschrijving van het Vlaams Gewest 17 De Vlaamse vallei De Vlaamse vallei is een breed dal ten noorden van Gent tussen Maldegem en Stekene. Het is opgevuld met zandige afzettingen uit het pleistoceen. Enkele belangrijke aftakkingen bevinden zich in Zenne Dijle en Demer. Maas- en Rijnafzettingen Het hoofdterras komt overeen met het Kempisch Plateau. (hoofdterras van de maas). De maasgrinden kunnen tot 30 meter dik zijn. Deklagen Uitgebreide eolische afzettingen op het einde van het pleistoceen vormden de dekzanden in het noorden en de fijnere loess in het zuiden. De korrelgrootte neemt gradueel af naar het zuiden. De loess afzettingen vertonen hun grootste dikte in de depressies en op de plateaus van het Haspengouw.

18 Beknopte geologische en hydrogeologische beschrijving van het Vlaams Gewest Hydrogeologische indeling van de ondergrond in Vlaanderen Vanuit hydrogeologisch gezichtspunt is het noodzakelijk een indeling te hanteren die de verschillende hydrogeologische eenheden aanduid. Er zijn in het verleden reeds verschillende indelingen uitgewerkt door o.a: de B.G.D, VMW en door de RUG in functie van de grondwaterdatabank van AMINAL-Afdeling water. In dit rapport zal gebruik gemaakt worden van de nieuwe HCOV (Hydrologische Codering Ondergrond Vlaanderen) indeling die recent werd ingevoerd met als doel alle voorgaande indelingen te vervangen en als enige officiële codering te worden toegepast. Het is op basis van deze codering dat de stratificatie van de grondwatergegevens zal worden uitgevoerd. In de volgende paragrafen wordt deze indeling in het kort besproken. Voor een uitgebreide uitleg over de HCOV code kan Meyus et. al (2000) geraadpleegd worden Hydrogeologische codering ondergrond Vlaanderen (HCOV) Naar aanleiding van o.a. dit project kwam het probleem naar voor dat er in Vlaanderen geen eenduidig algemeen aanvaarde hydrogeologische codering bestaat. De verschillende databanken en instanties gebruiken elk een eigen indeling; zo is de indeling van de grondwaterdatabank DAWACO verschillend van de indeling van de grondwaterwinningen databank. Door De Smet & Martens (1997) werd naar aanleiding van een project met betrekking tot de opslag en het beheer van de grondwatergegevens, een code uitgewerkt met 31 eenheden. Deze code werd gebruikt voor de invoer van de grondwatergegevens in de grondwaterdatabank DAWACO. In het rapport wordt echter tegelijk gesteld dat de toegepaste indeling vatbaar is voor verbetering en dat een definitieve indeling zich opdringt. Bij de uitvoering van het project Conceptstudie voor de opbouw van een globaal grondwatermodel voor Vlaanderen, met name het Vlaams Grondwatermodel (V.G.M.). werd men eveneens met dit probleem geconfronteerd. Het is vanuit deze problematiek dat in overleg met de verschillende betrokken instanties (VUB, RUG, BGD, VMW, PIDPA, VITO en AMINAL) de nieuwe code HCOV uitgewerkt (Meyus et al., 2000). Het doel van het HCOV is een adequaat middel te bieden om hydrogeologische lagen te identificeren. De code moet zowel ingezet kunnen worden voor administratieve zaken en databases als voor praktische zaken met een lokale complexiteit. Indien de code algemeen aanvaard wordt, kunnen de bestaande communicatiestoringen bij de overdracht van gegevens met betrekking tot de watervoerende lagen tussen verschillende instanties voor een groot deel verholpen worden Opbouw en gebruik van de HCOV De HCOV is hiërarchisch opgebouwd en bestaat uit drie niveaus: een hoofd-, sub- en basiseenheid, waarbij afdalend in de hiërarchie de beschouwde hydrogeologische eenheid nauwkeuriger wordt beschreven. Er worden 13 hydrologische hoofdeenheden of aquifersystemen onderscheiden, chronologisch gerangschikt van jonge eenheden naar oudere (Tabel 1). De hydrogeologische hoofdeenheden zijn een opeenvolging van geologische lagen, die globaal dezelfde hydrologische eigenschappen bezitten en zo één gekoppeld hydrogeologisch geheel vormen. Het zijn de globale aquifer- en aquitard systemen die de opbouw van de Vlaamse ondergrond kenmerken. De code is globaal voor heel Vlaanderen,

19 Beknopte geologische en hydrogeologische beschrijving van het Vlaams Gewest 19 maar het voorkomen van sommige basis- en sub- eenheden is wel afhankelijk van de geografische locatie. Een volledige beschrijving van de sub- en basiseenheden is terug te vinden in bijlage I. Hierin is de link met de stratigrafische indeling opgenomen. Door de hiërarchische opbouw van de HCOV is het mogelijk zonder al te veel moeite de codering verder op te splitsen of aan te passen waar dit nodig zou blijken. Naargelang de specifieke noden kan de gebruiker bepalen welk hydrogeologisch indelingsniveau wenselijk of mogelijk is. Tabel 1: Indeling van de hoofdeenheden van de HCOV. HCOV code Beschrijving 0000 Onbepaald 0100 Kwartaire aquifersystemen 0200 Kempisch aquifersysteem 0300 Boom aquitard systeem 0400 Oligoceen aquifersysteem 0500 Bartoon aquitardsysteem 0600 Ledo-Paniseliaan-Brusseliaan aquifersysteem 0700 Paniseliaan aquitard 0800 Ieperiaan aquifer 0900 Ieperiaan aquitardsysteem 1000 Paleoceen aquifersysteem 1100 Krijt aquifersysteem 1200 Jura-Trias-Perm 1300 Sokkel Omzettingen naar de HCOV code Om de nieuwe hydrogeologische code toe te passen op de gegevens in de bestaande databanken zijn omzettingstabellen noodzakelijk. Hierbij dient opgemerkt dat de verschillende indelingen niet altijd door een één op één relatie of een veel op één relatie met elkaar verbonden kunnen worden, m.a.w. voor heel wat gevallen is vetrekkende van een oude indeling onvoldoende informatie aanwezig om een exacte omzetting naar de HCOV uit te voeren tot op het basisniveau. De AMINAL-codering (De Smet & Martens, 1997) kan door de hiërarchische structuur van de HCOV wel tot op het niveau van de hoofeenheden omgezet worden, maar op de twee lagere niveaus treden echter al bepaalde problemen op. In Tabel 2 wordt de omzetting weergegeven met in de rechterkolom alle mogelijk HCOV codes tot op het basisniveau. Ook voor de hydrogeologische code van de BGD werd een omzettingstabel gemaakt (Tabel 3).De BGD code is in hoge mate gebaseerd op de lithostratigrafische eenheden, de hydrogeologische opbouw van de ondergrond wordt hier maar gedeeltelijk in teruggevonden. De code varieert tussen 0 en 48 en door de historische groei van de code is er in de nummering geen systematische of logische volgorde terug te vinden. Een overzicht van de code wordt weergegeven in Tabel 3, de laatste twee kolommen geven respectievelijk de HCOV hoofdeenheid en alle mogelijk HCOV basiseenheden voor de BGD weer. Uit de tabel blijkt dat hier zelfs op het niveau van de hoofdeenheden al problemen optreden. Het complex van Kallo (BGD-code 39) wordt in de HCOV ingedeeld in twee verschillende

20 Beknopte geologische en hydrogeologische beschrijving van het Vlaams Gewest 20 hoofdeenheden, nl. het Oligoceen aquifersysteem en het Bartoon aquifersysteem. De BGDcode bevat in principe enkel de watervoerende lagen, hierdoor zijn een heel aantal van de HCOV eenheden, zoals bv. de Boom aquitard (0300), niet terug te vinden in de tabel. Uit deze tabellen blijkt dat een ruwe omzetting weliswaar mogelijk is naar de hoofdeenheden. Voor een gedetailleerde omzettingen zal het echter noodzakelijk zijn voor iedere peilput of winningsput de juiste HCOV-code te bepalen aan de hand van de boorbeschrijvingen. Het is dus eveneens van groot belang steeds de boorbeschrijving van de betrokken meetpunten of winningspunten nauwkeurig bij te houden. Afhankelijk van de nauwkeurigheid van de boorbeschrijving kan de HCOV code op een gedetailleerder niveau bepaald worden. Tabel 2: Omzetting AMINAL-codering naar HCOV. AMINAL Beschrijving HCOV 001W Kwartair. Alluvium, Dekzand, Leemzand, Terrasafzettingen S Kwartair. Alluvium, Dekzand, Leemzand, Terrasafzettingen W Formatie van de Kempen S Formatie van de Kempen W Formatie van Brasschaat; Formatie van Merksplas; Formatie van Mol S Brunssem I klei W Zand van Pey S Brunssem II klei W Zand van Waubach W Formatie van Lillo S Formatie van Lillo W Formatie van Poederlee; Formatie van Kattendijk; Formatie van Kasterlee S Formatie van Kasterlee W Formatie van Diest - bovenste zandlaag S Formatie van Diest - kleiige laag W Formatie van Diest; Formatie van Berchem; Formatie van Bolderberg; 0250 Formatie van Voort - Lid van Voort 009S Formatie van Voort - Lid van Veldhoven W Formatie van Eigenbilzen S Formatie van Eigenbilzen; Formatie van Boom 0300

21 Beknopte geologische en hydrogeologische beschrijving van het Vlaams Gewest 21 AMINAL Beschrijving HCOV 011W Formatie van Bilzen - Lid van Kerniel S Formatie van Bilzen - Lid van Klein-Spouwen W Formatie van Bilzen - Lid van Berg; Formatie van Borgloon - Lid van Kerkom 0430 en Boutersem 012S Formatie van Borgloon - Lid van Boutersem, Lid van Oude Biezen, Lid van 0430 Henis W Formatie van St-Huibrechts-Hern - Lid van Neerrepen en Grimmertingen; Formatie van Niel - Lid van Ruisbroek; Formatie van Zelzate - Lid van Watervliet S Formatie van St-Huibrechts-Hern - Lid van Grimmertingen; Formatie van 0440 Zelzate - Lid van Watervliet W Formatie van Zelzate - Lid van Bassevelde S Formatie van Maldegem - Lid van Onderdijke W Formatie van Maldegem - Lid van Buisputten S Formatie van Maldegem - Lid van Buisputten en Zomergem W Formatie van Maldegem - Lid van Onderdale S Formatie van Maldegem - Lid van Onderdale en Ursel en Asse W Formatie van Maldegem - Lid van Wemmel; Formatie van Lede; Formatie van Brussel; Formatie van Aalter; Formatie van Gent - Lid van Vlierzele en Pittem S Formatie van Gent - Lid van Pittem en Merelbeke W Formatie van Tielt - Lid van Egem S Formatie van Tielt - Lid van Egem en Kortemark; Formatie van Kortrijk - Lid 0910 van Aalbeke W Formatie van Kortrijk - Lid van Moen S 020W 020S Formatie van Kortrijk - Lid van Moen en Saint-Maur en Mont-Héribu Formatie van Tienen; Formatie van Hannut - Lid van Grandglise en Cherq en Halen Formatie van Hannut - Lid van Halen en Waterschei

22 Beknopte geologische en hydrogeologische beschrijving van het Vlaams Gewest 22 Tabel 3: Omzetting hydrogeologische codering Belgische Geologische Dienst (BGD) naar de HCOV. HCOV Code Courante benaming Lithostratigrafie Voorkomen HCOV groep Quartair 0 Quartair Algemeen ongedifferentieerd Pleistoceen Schelde Boven-Schelde, 1 Quartair en zijrivieren zijrivieren Pleistoceen Maas en Maasbekken, Vlakte van Quartair 0100 zijrivieren Bocholt 0173 Formatie van Brussel Brusseliaan Ontsluitingszone Brabant 0600 (+Lede) Landeniaan Formatie van Hannut - Leden van Grandglise en Lincent / plaatselijk Formatie van Tienen 5 Krijt op Massief van Brabant Turoon-Senoon 6 Landeniaan Formatie van Hannut - Leden van Lincent 13 Kolenkalk (N-rand B.v. Namen) Dinantiaan 19 Devoon (N-rand B.v. Devoon Namen) Grootste deel van Vlaanderen, behalve ten oosten van Lijn Borgloon-Maaseik West- en Oost- Vlaanderen, Brussel Omgeving van Tienen- Landen-St.-Truiden Uiterste zuiden van West- Vlaanderen Uiterste zuiden van West- Vlaanderen Kustduinen Quartair Kust Quartair Kustvlakte Quartair Polders, Ijzerbekken Pleistoceen Vlaamse Vallei 28 Onder-Rupeliaan 29 Ledo-Paniseliaan / Ledo-Brusseliaan 30 Ieperiaan Quartair Formatie van Zelzate - Lid van Ruisbroek / Formatie van Bilzen - Lid van Kerniel - Lid Van Berg Formatie van Lede, Formatie van Gent, Formatie van Aalter / Formatie van Lede, Formatie van Brussel Formatie van Tielt - Lid van Egem / Formatie van Kortrijk - Zand van Vorst Ten noorden van Gent- Wetteren-Dendermonde- Mechelen tot Rotselaar Waasland, Antwerpen, Zuiderkempen / Hageland, Zuid- en Midden-Limburg Laag- en Midden-België ten Westen van Zenne / tussen Zenne en Gete, Antwerpen Zuidelijk West- en Oost- Vlaanderen, Brabant / ten Oosten van de Zenne Formatie van Diest / Formatie van Berchem / Formatie van Bolderberg Formatie van Diest / Formatie van Berchem / Formatie van Bolderberg Kempen, Hageland / Waasland, Antwerpen, Antwerpse Kempen / Midden-Limburg

23 Beknopte geologische en hydrogeologische beschrijving van het Vlaams Gewest Formaties van Mol, Brasschaat en Kempen Terrasafzettingen Kempisch Plateau Formaties van Mol, Brasschaat en Kempen Quartair Noorderkempen 0200 Kempisch Plateau, ten ZW van Feldbiss Formatie van Heers Formatie van Heers vnl. Zuid-Limburg Maastrichtiaan Maastrichtiaan Limburg, Oost-Brabant Formatie van Merksplas Formaties van Lillo en Poederlee Formaties van Kattendijk en Kasterlee Complex van Kallo - s3,s2 Complex van Kallo - s1 41 Tongeriaan 42 Cambro-Siluur Massief van Brabant 43 Krijt-freatisch 45 Ieperiaan Formatie van Merksplas Formaties van Lillo en Poederlee Formaties van Kattendijk en Kasterlee Noorderkempen Antwerpse Haven, Waasland, Noorderkempen Antwerpse Haven, Noord-Limburg, Noorderkempen Formatie van Zelzate - Lid van Bassevelde / Noord Oost-Vlaanderen, Formatie van Waasland, Antwerpen Maldegem - Lid van Buisputten Formatie van Maldegem - Lid van Onderdale Formatie van St- Huibrechts-Hern-Lid van Neerepen / Formatie van Borgloon - Leden van Kerkom, Boutersem Cambro-Siluur Maastrichtiaan, Senoon Formatie van Kortrijk - Zand van Mons-en- Pévèle Noord Oost-Vlaanderen, Waasland, Antwerpen Hageland, Zuid- en Midden-Limburg West- en Oost- Vlaanderen en Vlaams- Brabant / Jekervallei, Haspengouw Zuidelijk West- en Oost- Vlaanderen, ZW-Brabant Zand van Pey Zand van Pey Roerdalslenk Zand van Waubach Zand van Waubach Roerdalslenk Formatie van Voort / Formatie van Eigenbilzen Formatie van Voort / Formatie van Eigenbilzen Midden-Limburg

24 Evolutie van de grondwaterdatabank 24 4 Evolutie van de grondwaterdatabank 4.1 Historiek van de grondwaterdatabank De DAWACO database Sinds enkele jaren worden de grondwaterstandsgegevens van AMINAL-afdeling water opgeslagen in de database Dawaco. Het programma Dawaco is een databank systeem voor de invoer, archivering en presentatie van hydrogeologische gegevens. Het werd ontwikkeld door het Nederlandse bedrijf Iwaco. Sinds 1997 is een windows versie van dit programma beschikbaar. Verder in dit rapport wordt met Dawaco-win het windows programma en met Dawaco-dos het oude dos programma bedoeld. De verdeling en support in België wordt verzorgd door het studiebureau Envico. Het programma biedt uitgebreide mogelijkheden om alle karakteristieken van de meetpunten zoals locatie, boorbeschrijving en filtereigenschappen in te voeren en tijdreeksen of overzichtkaarten af te drukken. Wat de vergunningsgegevens betreft werd voor grondwaterwinningen een koppeling voorzien met een ACCESS vergunningen databank van AMINAL. Op vraag van AMINAL-afdeling water werd het programma op een aantal punten aangepast om beter te voldoen aan de specifieke situatie in Vlaanderen. Het kan hier vermeld worden dat de drinkwatermaatschappijen VMW en PIDPA recent beslisten dit programma eveneens te zullen gebruiken voor de opslag van hun meetgegevens. In 1995 werden er in opdracht van AMINAL - Afdeling Water door drie verschillende universiteiten, namelijk de Universiteit Gent (RUG), de Katholieke Universiteit Leuven (KULeuven) en het Limburgs Universitair Centrum (LUC), gegevens in Dawaco ingevoerd. Deze gegevens waren afkomstig van het oude C.O.I. bestand van AMINAL zelf, de hoger vermelde universiteiten, de drinkwatermaatschappijen (voornamelijk VMW en PIDPA), van verscheidene instituten waaronder de Belgische Geologische Dienst (BGD), het studiecentrum voor kernenergie (SCK) en het Instituut voor Natuurbehoud (IN) en van privé bedrijven. Elk van de instellingen nam een geografisch afgebakend gebied voor zijn rekening. De coördinerende instelling was de Universiteit Gent. RUG: provincies Oost- en West-Vlaanderen en de provincie Antwerpen te westen van de lijn Turnhout Olen (De Smet et al., 1997a; De Smet et al., 1997b) KULeuven: provincie Vlaams-Brabant (De Cooman et al., 1996) LUC: provincies Limburg en Antwerpen ten oosten van de lijn Turnhout Olen. (Van Autenboer & Cammaer, 1997) De gegevens werden door de drie instellingen afzonderlijk ingevoerd waardoor er in eerste instantie drie aparte databases werden aangemaakt. Een samenvattende studie van de drie afzonderlijke projecten tezamen werd uitgevoerd door de RUG (De Smet & Martens, 1997). De drie bestanden werden in 1997 door het studiebureau ENVICO samengevoegd tot één enkel bestand voor heel Vlaanderen. In bijlage II zijn zowel de originele Dawaco-dos bestanden als de beperkte geconverteerde bestanden in ACCESS toegevoegd. Een overzicht van de situatie voor de peilputten in de database in augustus 1997 wordt weergegeven in Tabel 4. De indeling per Dawaco-dos databestand zoals deze eind april 1998 beschikbaar was wordt weergegeven in Tabel 5.

25 Evolutie van de grondwaterdatabank 25 Tabel 4: Overzicht situatie grondwaterdatabank in augustus 1997 (De Smet & Martens, 1997). Instelling aantal peilputten AMINAL 700 PIDPA 878 VMW 146 overige intercommunales 17 BGD 22 Instituut voor natuurbehoud 10 Privé bedrijven 162 overige 35 Totaal 1970 Tabel 5: Aantal peilputten/winningsputten per dawaco-dos bestand (april, 1998). Dawaco - bestand aantal peilputten aantal winningsputten KUL LIM RUG

26 Evolutie van de grondwaterdatabank Dawaco windows Vrij recent werd van de Dawaco database een windows versie geïnstalleerd. De introductie van deze windows versie en de conversie van de datastructuur ging samen met een aantal belangrijke wijzigingen van de opgeslagen gegevens zelf. Van de meeste wijzigingen is gekend waar en hoe er werd ingegrepen. Deze globale veranderingen kunnen een aantal merkwaardige verschillen tussen het oude dawaco-dos bestand en het nieuwe bestand voor dawaco-win echter niet verklaren. In principe werden volgende aanpassingen doorgevoerd: De drie aparte bestanden RUG, LIM en KUL werden samengevoegd tot één enkel bestand voor heel Vlaanderen. De unieke identificatie van de putten gebeurde onder Dawaco-dos d.m.v. de velden: locatiecode en putnummer. In Dawaco-win wordt hiervoor enkel nog gebruik gemaakt van het veld putnummer. Om na de conversie een unieke putnummering te behouden werd bij de putcode van de putnummer de locatiecode toegevoegd. Putten waarvoor geen stijghoogtegegevens, noch boorgegevens werden ingevoerd werden verwijderd uit het bestand omdat ze geen enkele informatie bevatten over de ondergrond in Vlaanderen. De wijzigingen werden op globale wijze voor de hele database in één keer doorgevoerd, niet putnummer per putnummer. Het is dus niet bekend welke individuele putten werden verwijderd, er is evenmin een back-up van de database voor en na de verschillende stappen. In Tabel 6 wordt een overzicht gegeven van de situatie van de database bij de aanvang van dit project (april 1998). Tabel 6: Aantal putten in de Dawaco-win database. aard putten putfilters peilput winningsputten totaal Dawaco-win versus Dawaco-dos Vergelijken we het aantal putten in Tabel 6 met het aantal putten in de Tabel 4 en Tabel 5, dan blijkt dat er zo n 620 peilputten verwijderd zijn uit het bestand. De situatie voor de winningsputten zal hier verder niet behandeld worden. Deze zullen in de toekomst volledig automatisch vanuit het Access winningen databestand ingevoerd worden. Algemeen blijkt dat van deze 620 verwijderde peilputten er toch heel wat zijn die wel degelijk stijghoogtegegevens bevatten. De juiste reden waarom deze peilputten niet meer in het bestand voorkomen is niet helemaal duidelijk, vermoedelijk werden als gevolg van een foutieve query, sommige peilputten zonder boorbeschrijving, maar met een meetreeks per ongeluk verwijderd. Er werd besloten de peilputten waarvoor wel meetgegevens beschikbaar waren in de dawaco-dos database, terug in te voeren in de grondwaterdatabank. De procedure die hiervoor gevolgd werd wordt beschreven in paragraaf