Artikel 12 status desastreus voor voorzieningen in dorpen

Transcriptie

1 Aan de bewoners van dit pand Jaargang 1 nummer 4 Regelmatig onregelmatig verschijnend nieuwsblad voor Garmerwolde oktober 2013 IN DIT NUMMER OBS Garmerwolde krijgt lespakket RWZI Calamiteitenoefening bij het Eemskanaal Het verhaal van Lies Schaaphok Garmerwolde heeft een ijsbaan! 1 Artikel 12 status desastreus voor voorzieningen in dorpen Ten Boer wordt duurste gemeente van Groningen De gemeente Ten Boer praat voorlopig niet met de gemeente Groningen over herindeling. De noodzaak bestaat niet. De huidige bestuurlijke samenwerking voldoet prima, ook naar de zin van de Stad. Bovendien heeft Ten Boer een ander probleem: een tekort van 10 miljoen op de begroting. Een Artikel 12 status dreigt. Ofwel: onder curatele van het Rijk. Als dit gebeurt, rijzen de lasten voor alle burgers de pan uit en dreigt Ten Boer de duurste gemeente van de provincie Groningen te worden. De gemeenteraad beslist voor 1 december of de Artikel 12-status wordt aangevraagd. Samen met de provincie zoeken naar een oplossing. Herindeling is niet nodig We zetten daarin geen stappen Herindeling, het samengaan van Ten Boer met Groningen en Haren heeft geen prioriteit. Het College van B&W van Ten Boer ziet er geen aanleiding voor. Even los van die dreigende Artikel 12 status, waarmee geen enkele gemeente je als samenwerkingspartner wil hebben, is er ook bestuurlijk geen enkele noodzaak. We werken al jaren nauw samen en dat gaat prima, aldus burgemeester André van de Nadort. Aan de andere kant, als de wereld om je heen verandert, moet je daar wel op reageren. Ten Boer is geen eiland. De Artikel 12-status is onontkoombaar, aldus burgemeester André van de Nadort. We zitten al jaren in financieel zwaar weer. We komen 10 miljoen tekort. Voor een gemeente als de onze is dat heel veel. Deze situatie is ontstaan door onze huidige, veel te grote grondpositie. Ik wil graag samen met de provincie zoeken naar een goede oplossing voor de financiële problemen om de voorzieningen in de gemeente Ten Boer in stand te houden. vervolg op pagina 2 Herindeling met de gemeente Groningen is een discussiepunt voor veel inwoners van Ten Boer omdat er landelijk veel aandacht voor is, maar ook omdat er onlangs een rapport uitkwam dat de bestuurlijke toekomst van Groningen analyseerde. Daar kreeg de provincie Groningen een tik op de vingers. Er werd gewezen op de moeizame relaties met de stad Groningen, maar ook met andere gemeenten. Bovendien zouden de huidige samenwerkingsverbanden die er in de provincie zijn, niet voldoen. Zeker De gemeentelijk herindeling in zwaar weer. de kleinere gemeenten zouden zonder herindeling kansen missen. Conclusie: herindelen is een must. vervolg op pagina 6

2 Regelmatig onregelmatig verschijnend nieuwsblad voor Garmerwolde oktober 2013 Eigen schuld Ten Boer staat momenteel onder preventief toezicht van de pro- vervolg pagina 1 inkomsten op de grond hebben, vincie. Het voorportaal van een bouwen in plaats van de reguliere koste wat kost de voorzieningen terwijl de rentelasten gewoon Artikel 12 status. De provincie 4 jaar. Maar als wij 10 miljoen in de dorpen willen behouden. Artikel 12 betekent dat het Rijk Molensteen doorlopen. Dat is een acuut kent onze begroting. Ze weten moeten afboeken in 20 jaar is Maar tot nu toe hebben ze helaas de gemeente Ten Boer tijdelijk De oorzaak van de financiële perikelen probleem. We hebben de grond ook dat we het eigenlijk heel dat een structurele last van 5 ton nog geen hand uitgestoken. financiële steun geeft op voor- van Ten Boer ligt volgens afgeboekt en de waarde terug- goed doen. Behalve die enorme per jaar, nog los van de rente. Ik hoop dat dat nog komt. waarde dat de Ten Boer zelf een Van de Nadort in afspraken die gebracht naar landbouwwaarde. grondpositie, waarvan ik dus Dat zou een kaalslag betekenen structureel begrotingsevenwicht in het samenwerkingsverband Dat levert een tekort op van 12 vind dat we daar niet helemaal voor de voorzieningen, want dat We hebben ons destijds in het bereikt. De gemeente moet zo Regio Groningen Assen zijn gemaakt. miljoen. We hadden nog 2 mil- zelf voor verantwoordelijk zijn. geld moet ergens vandaan ko- samenwerkingsverband Regio snel mogelijk weer financieel Zo rond 2005/2006 joen reserve, dus staan we er 10 De provincie draagt daarvoor men. Een paar voorbeelden: we Groningen Assen een loyale sa- zelfstandig worden. Het Rijk zijn alle partners in dat samenwerkingsverband in het rood. Voor een gemeente ook een verantwoordelijkheid. leggen toe op de exploitatie van menwerkingspartner getoond bepaalt na onderzoek het re- door toenma- als Ten Boer is dat een enorme Ik wil graag in gesprek met het het zwembad. Dat moet dan en nu zitten we met een vette levante tekort. Zo wordt geke- 2 lig gedeputeerde Marc Calon schuld. Eigenlijk is het heel bi- provinciebestuur om te zoeken waarschijnlijk dicht. We kunnen rekening. Wat mij betreft zijn ken welke uitgavenposten de 3 GEO: voetballen in Groningen? Raedthuys ADMINISTRATIEKANTOOR GRONINGEN BV B O E K HOU DIN G JAARREKE NIN G E N L OONADMI NISTRATIE BELASTINGEN PARTICULIEREN OVERIGE DIENSTEN aangemoedigd om grond op te kopen voor woningbouw. Er lag een opdracht bij deze gemeente om woningbouw mogelijk te maken en we werden aangemoedigd om flink in de grondpositie te investeren. Welnu, de grond hebben we, maar de woningmarkt is vanaf 2008 ingestort. Dat betekent dat we geen zar. Ons huishoudboekje is in orde. Los van de grondpositie zouden we prima in balans zijn. Maar ja, die grondpositie is een molensteen om onze nek waar we niet zomaar vanaf komen. Motie raad: provincie voer overleg met gemeente! De gemeenteraad van Ten Boer heeft met algemene stemmen een motie aangenomen waarin de gemeenteraad het provinciebestuur oproept om met de gemeente Ten Boer te overleggen over een oplossing voor de financiële problemen. Ook mag er geen besluit over herindeling genomen worden voordat er een reële oplossing voor de financiële problemen is uitgewerkt. We worden de duurste gemeente van Groningen, ben ik bang naar een oplossing. Want alleen een Artikel 12-status lost het probleem niet op. In het kader van Artikel 12 wordt grondaankoop gezien als eigen schuld. Dat komt niet in aanmerking voor een extra uitkering uit het gemeentefonds. De enige mogelijkheid die wordt geboden is om de schulden in 20 jaar af te Je bent partners in goede en slechte tijden dan ook geen geld meer besteden aan het onderhoud van de sportvelden in de gemeente. Voor Garmerwolde kan dat betekenen: sluiting van de velden en ga maar voetballen in Groningen Dat is zuur! Dat kan een provincie toch niet zomaar laten gebeuren? Alle partijen in Provinciale Staten zeggen dat ze we partners in goede en slechte tijden. Nu zijn het slechte tijden en zoek ik de steun van onze partner de provincie om een oplossing te vinden, om zo de negatieve gevolgen van de Artikel 12 status te voorkomen. Daar blijf ik voor knokken. Wat is Artikel 12 gemeente meer of minder heeft dan op grond van een gemeentefondsuitkering kon worden verwacht, en waarom. Onaanvaardbaar nieuw beleid wordt geschrapt. De eventuele vrije reserves van de gemeente worden ingezet en teruggebracht tot een minimaal aanvaardbaar niveau. Het financiële huishoudboekje wordt uitgeplozen. Achterstallig onderhoud wordt als extra uitgave opgenomen en daar tegenover moeten nieuwe bezuinigingen worden gevonden. Het Rijk stelt de omvang van de bezuinigingen vast en de gemeente is daarna zelf verantwoordelijk voor het invullen van die bezuinigingen. De gemeente mag geen besluiten nemen die leiden tot nieuwe lasten, verhoogde lasten of minder inkomsten. Er is maandelijks overleg tussen de inspecteur van het Rijk, de gemeente en de provincie (toezichthouder). Daar wordt gesproken over het nut en noodzaak van nieuwe uitgaven. De gemeente moet daarbij duidelijk maken dat die uitgaven onontkoombaar en onuitstelbaar zijn. De gemeenteraad verliest grotendeels zijn kaderstellende taak ten opzichte van de begroting. De gemeente staat in feite onder curatele. KALMARWEG JG GRONINGEN TEL: FAX: Colofon Redactie RVCommunicatie Foto s CorfuDesign, tenzij anders vermeld Vormgeving CorfuDesign MAIL: INFO@RAGBV.NL Drukwerk Uitbesteed aan Drukwerkdeal Uitgeverij De igup verschijnt regelmatig onregelmatig in Garmerwolde Contact e info@igup.nl i Wilt u adverteren in de igup? Dat mag en dat kan! We hebben de mogelijkheden voor u in kaart gebracht en de kosten ervan op een rij gezet. Bent u geïnteresseerd? Neem dan contact op met de redactie van de igup via info@igup.nl. Een gemeente die een Artikel 12 aanvraag indient moet voor dat jaar en de drie daaropvolgende jaren een groot financieel tekort hebben; riool- en reinigingsrechten moeten kostendekkend zijn; de OZB moet ruim boven het landelijk gemiddelde liggen. De minister van Binnenlandse Zaken en de staatssecretaris van Financiën beslissen over de aanvraag op basis van een rapport van de Inspectie Financiën Lokale en provinciale Overheden (IFLO) en van de provincie.

3 Regelmatig onregelmatig verschijnend nieuwsblad voor Garmerwolde oktober 2013 OBS Garmerwolde krijgt eerste lespakket het n i k r Ste erk w s r e i hoven 4 Uw adres voor Aanleg Beplanting Bestrating Boomverzorging Schuittingen Onderhoud Vijvers Water onder de loep 5 Lageweg TG Garmerwolde - Tel info@hoveniersbedrijfvanderwoude.nl - divers in groenten en fruit Dorpsweg 1, 9798 PC Garmerwolde t (050) i e agrishop@msn.com Huis- en tuinaccessoires, cadeautjes, cadeaubonnen, schapenvachten, curiosa en home partz Open: elke vrijdag en eerste zaterdag van de maand van 10:00-16:00 uur en op afspraak. Tijdens schoolvakanties kunnen de tijden afwijken. Geweideweg TA Garmerwolde Al sinds 1964 uw betrouwbare specialist in nieuwbouw, verbouw, uitbreiding en onderhoud Oude Rijksweg 11, 9798 PA Garmerwolde T F info@havenga.com In onze keuken o.a.: pates, snacks, saté, shalom, karbonades, salades enz. Geweideweg 1 Garmerwolde Te l e fo o n ( ) De kinderen van groep 6, 7 en 8 van OBS Garmerwolde krijgen binnenkort les over het zuiveringsproces van water. Het is de eerste school in het verzorgingsgebied van waterschap Noorderzijlvest die deze lessen mag volgen. De kinderen kregen het lespakket Water onder de loep uit handen van secretaris generaal Riedstra van het ministerie van Infrastructuur en Milieu. Dat gebeurde tijdens de officiële opening van de verbouwde RWZI, op 8 oktober jl. Het pakket werd aangeboden door waterschap Noorderzijlvest en de bouwcombinatie GMB-Imtech. Eline Steenstra, Jesper Hoiting en Kyra Frankot namen de leskist in ontvangst. Ze bekeken samen met hun klasgenootjes, gekleed in hesje, beschermende bril, helm en met een loep in de hand, kritisch wat het lespakket inhoudt. Ze kwamen vier on- derdelen tegen: een gastles van het waterschap en GMB-Imtech over waterbeheer in Nederland, het waterlab: een circuit van waterproefjes die in de klas zijn uit te voeren, een bezoek aan de zuivering zelf en er is een afsluitende les in de klas met vragen en opdrachten over water. De reden voor de ontwikkeling van het lespakket kent volgens Riedstra een maatschappelijke achtergrond. De jeugd is be- langrijk voor techniek en water in de toekomst. Je ziet het ook in meer sectoren; er is een groeiend tekort aan goed geschoold technisch personeel. We hebben onvoldoende slimme mensen om specifieke problemen aan te pakken. Zeker voor de toekomst wordt dat een groot probleem. Het is belangrijk de jeugd aan je te binden. De watersector biedt perspectief en wil jongeren verleiden tot werken in deze sector.

4 Regelmatig onregelmatig verschijnend nieuwsblad voor Garmerwolde oktober Wij willen nu niet dus is het geen optie vervolg pagina 1 Nabijheid weg Maar daar denkt Ten Boer genuanceerd over. Van de Nadort: Tijdens onze bezoeken aan de dorpen worden veel vragen gesteld over de herindeling en wat wij daar van vinden, maar vooral ook wat de consequenties ervan zijn. We nemen de vragen serieus. De huidige bestuurlijke samenwerking met Groningen voldoet prima voor ons, maar ook voor de Stad. Als we dat rapport: Grenzenloos gunnen van de visitatiecommissie Bestuurlijke toekomst Groningen lezen, staat daar dat alle gemeentelijke samenwerkingsverbanden slecht functioneren. Maar toen ik even doorvroeg, bleek dat twee samenwerkingsverbanden juist wel goed voldoen. Die tussen Veendam en Pekela en die tussen Groningen en Ten Boer. In die zin is er geen reden om te gaan herindelen. Aan de andere kant, als er rondom je allerlei bewegingen plaats vinden en het er naar uitziet dat er grote(re) gemeentes worden gevormd moet je je wel afvragen of het aantrekkelijk is om als enige kleine over te blijven. Het heeft niet direct voordelen voor de inwoners van Ten Boer om bij Groningen te worden ingedeeld. Het werk zal worden gedaan door dezelfde mensen die dat nu doen maar de nabijheid van bestuurders voor de kleinere dorpen is weg. Kijk maar eens naar hoe een wijkvereniging in de stad functioneert. Dat gaat totaal anders dan bij ons. Verenigingen dorpsbelangen lopen hier gewoon binnen. Deuren staan open. Maar probeer eens binnen te lopen bij Rehwinkel. Je mag blij zijn als je de wachtkamer haalt. Boerenbedrijf Ik ben geen principieel tegenstander van herindeling maar het moet voor de bevolking wel nuttig zijn. Herindeling en de bestuurlijke samenwerking die we nu hebben, hebben dezelfde voordelen. Ruwweg gaat het om drie zaken: kwaliteit, kwetsbaarheid en kosten van een organisatie. Die moeten worden opgelost. Voorzieningen, producten en diensten moet je kunnen leveren. Dat is nu het geval en dat zal met een herindeling ook zo zijn. We werken dan nog steeds met dezelfde ambtenaren. Wie bepaalt de gemeentelijke tarieven na een herindeling van Groningen en Ten Boer? Normaal worden de tarieven dan op de Grote Markt bepaald en in de huidige situatie zou dat een voordeel zijn. Op dit moment verschillen de tarieven niet zo heel veel. Maar als we een Artikel 12 gemeente worden, worden we een dure gemeente. Voor de stad is herindelen overigens ook niet persé aantrekkelijk. De huidige samenwerking heeft voordelen voor ze. Groningen heeft geleerd verder te kijken dan de eigen stadsgrenzen. Ze hebben met ons een externe klant die eisen stelt en kritisch is zodat de belangen van Ten Boer goed behartigd worden. Maar hoe garandeer je bijvoorbeeld het voortbestaan van een boerenbedrijf als de plattelandsgemeente Ten Boer straks binnen de Stad valt? Van de Nadort: Dan moet je afdwingen dat er een wethouder komt die verantwoordelijk is voor het buitengebied. Groningse ambtenaren hebben de afgelopen jaren al veel ervaring opgedaan met bijvoorbeeld vergunningaanvragen van boerenbedrijven. Die aanvragen worden nu snel en degelijk afgewerkt. Men heeft snel geleerd wat noodzakelijk is. Gunfactor Herindeling hoeft ook niet per definitie met Groningen te zijn, al ligt dat gezien de huidige samenwerking wel voor de hand. De keuze om eventueel met een andere plattelandsgemeente samen te gaan is volgens de burgemeester niet persé beter. Dat betekent nog meer afstand van bestuurders naar de mensen in de verre buitendorpen en financieel blijft het bovendien uiterst krap. Je kunt zelfs overwegen Ten Boer op te splitsen. Ten Boer, Garmerwolde en Thesinge bijvoorbeeld naar Groningen en de andere dorpen naar Loppersum, Delfzijl en Appingedam. Dat geluid hebben we ook al gehoord. Het kan, maar het wordt dan wel een heel complex proces. Bovendien waarom zou je? In ieder geval is de gunfactor er tussen Groningen en Ten Boer. Als zich problemen in de huidige samenwerking voordoen worden ze vaak al door de betreffende ambtenaren opgelost. We overleggen wat, en we komen eruit. In de periode dat ik hier zit, nu 4 jaar, is er één keer Waar worden straks de belslissingen gemaakt opgeschaald tot een bestuurlijk overleg. Altijd werd het lager in de organisatie opgelost. De stad is een heel betrouwbare partner. Overigens, van hen hoeft herindeling ook niet zo nodig. Ze hebben aangegeven open te staan voor gesprekken, maar ze nemen zeker niet het initiatief daartoe. Waterschappen en Defensie oefenen bij RWZI en het Eemskanaal 7 Herindelen als Artikel 12 gemeente? Geen optie! aldus van de Nadort. De stad heeft gesteld dat ze onze schuld niet gaan overnemen. Ook al zou je zeggen dat 10 miljoen voor Groningen niet zoveel is, het is toch weer 10 miljoen. Zelf heeft Groningen natuurlijk ook financiële uitdagingen genoeg, zoals het Forum. Het is heel simpel. Ten Boer moet eerst de financiële problemen zelf Voor al uw feesten bruiloften partijen tevens verhuur van licht & geluid oplossen. Daar zijn we de eerstkomende jaren wel zoet mee. Pas als dat klaar is, kun je verder kijken naar een herindelingsdossier. Iedereen mag er verder wat over roepen, ook Provinciale Staten, maar ze gaan er niet over. Wij willen eerst duidelijkheid over het oplossen van ons financiële probleem. Ten Boer Het waterschap Noorderzijlvest en de Nationale Reserve van Defensie oefenen 7, 8 en 9 november bij de RWZI in Garmerwolde. Noorderzijlvest oefent een hoogwatersituatie op het Eemskanaal. Gelijktijdig oefent de Nationale Reserve het bewaken en beveiligen van de zuiveringsinstallatie en de directe omgeving. De waterschappen zijn verantwoordelijk voor de veiligheid achter de dijk. Om goed voorbereid te zijn op een dreigende situatie zoals in januari 2012 oefent Noorderzijlvest daarom een hoogwatersituatie op het Eemskanaal. Tijdens de calamiteitenoefening worden veel waterschappers getraind zodat ze op de goede manier handelen bij een hoogwatersituatie. De Nationale Reserve van Defensie oefent tegelijkertijd op het bewaken en beveiligen van de waterzuivering en ondersteunt het waterschap bij hun oefening. Het waterschap Hunze en Aa s oefent tijdens deze dagen ook een hoogwatersituatie in hun werkgebied. Tijdens de oefeningen werken de waterschappen en Defensie samen omdat ze bij een reële hoogwatersituatie elkaar ook makkelijk moeten kunnen vinden. Tijdens de oefendagen rijden er veel voertuigen rond. Defensie zet een aantal militaire voertuigen in en de waterschappen werken met zandzakken en herstelmateriaal. Dat moet allemaal aangevoerd worden. Daarnaast wordt er patrouille gelopen door Defensie. Ook s avonds wordt geoefend dus dat houdt in dat er meer licht rondom de zuivering zal zijn. Defensie en de waterschappen proberen de eventuele overlast voor de buurt zoveel mogelijk te beperken. De oefeningen starten donderdag 7 november vanaf een uur of tot uur. Vrijdag wordt er geoefend van 7.30 uur tot uur en zaterdag 9 november tot uiterlijk uur. De dagen staan vast, de tijden zijn bij benadering. Voor vragen en opmerkingen kunnen omwonenden contact opnemen met Bert de Graaf, oefenleider Noorderzijlvest, telefoon (050)

5 Regelmatig onregelmatig verschijnend nieuwsblad voor Garmerwolde IJsbaan in Garmerwolde! 8 De gemeente Ten Boer heeft het speelveldje aan de Oude Rijksweg beschikbaar gesteld aan de ijsvereniging Presto om er een ijsbaan van te maken. De grondwerkzaamheden zijn inmiddels achter de rug. De grond is afgeplagd en er is een forse dijk om het veld gelegd. Als voorwaarde had de gemeente gesteld dat er wel een maaimachine bij moest kunnen komen. De toegang en de dijken zijn glooiend gemaakt zodat de gemeentelijke maaimachines goed het veldje op kunnen en de dijken ook goed kunnen maaien. Voor de komende winter zijn inmiddels de voetbaldoelen terzijde geschoven. In het voorjaar worden de doelen weer teruggeplaatst. Zelf brandstof maken in de oorlog Het verhaal van Lies Schaaphok Lies Schaaphok-Smit is met haar negentig jaar de oudste inwoner van Garmerwolde. Al 88 jaar woont zij op Zevenhuisjes (Rijksweg 3 t/m 17 in Garmerwolde). Met onderstaand verhaal laat zij het verleden leven. Toen de Tweede Wereldoorlog begon was ik zeventien jaar. Er kwam gebrek aan van alles. Veel spullen moest je op bonnen zien te krijgen, zoals kleding, linnengoed, schoenen en kruideniersartikelen. Maar aan die bonnen had je vaak niet genoeg. Er werd ook veel geruild. Wij hadden thuis een tuin, waarop we veel producten verbouwden die we ook konden ruilen tegen spullen die we nodig hadden. Ik herinner me nog één jaar dat mijn opa en ik elf rijen hardschillige bonen hebben gepoot. Het was veel werk, maar we konden ze heel goed gebruiken om te ruilen want je kon ze gedroogd lang bewaren. Net als alles was ook brandstof op bonnen verkrijgbaar. Vaak vulden mensen dat aan met hout, van bomen die zij omzaagden of van hekken, steiger en damposten; alles wat los en vast zat en brandbaar was. Mijn vader had wat eierkoolgruis op de kop getikt. Dat is het afval van eierkolen en op zich niet te Steenfabriek Limborgh Meijer op de achtergrond (foto: Siete Akker) gebruiken als brandstof. Maar mijn vader en opa, die bij ons op Zevenhuisjes smurrie. De smurrie werd in kleine aar- verdeling goed was. Het werd een lekkere woonde, hadden bedacht dat ze er wel dewerken bloempotjes gedaan, als vorm. brandstof van konden maken door er klei Onder de kapschuur achter het huis doorheen te mengen en er soort poffertjes van te bakken. Mijn vader werkte op den de potjes leeggekiept en ontstond er maakte opa een droogtafel. Daarop wer- de steenfabriek van Limborgh Meijer te een rij poffertjes. De wind waaide mooi Ruischerbrug. Daar was voldoende klei. om de poffertjes heen waardoor het goed De klei werd in een oude pot gedaan, water erbij en dan maar roeren tot het goed ment om te zien of het ook als brandstof droogde. Toen kwam het belangrijke mo- van dikte was. Dan werd het kolengruis wilde werken. In de kamerkachel maakten we een ondervuur waarop we de erbij gedaan en maar weer roeren. Tot de kleipoffertjes stapelden. Het brandde als een tierelier. Ook de kookkachel in de keuken werkte er goed op, ook al moest daar een groter ondervuur onder. Het was een geweldige uitvinding. Mijn vader kon later nog een partij gruis krijgen. Zo kwamen wij in de oorlog de winter door. Opa had verstand van vuren. Hij had als brander gewerkt op de steenfabriek De Nijverheid in Bedum. Later werd hij brandmeester op de steenfabriek van Limborgh Meijer in Ruischerbrug. Deze steenfabriek maakte deel uit van de NV Groninger Steenfabrieken. Naast de steenfabriek in Ruischerbrug was er nog een aardewerkfabriek in Ruischerbrug en een steenfabriek in Onderdendam. Directeur was J.H. Limburgh Meijer ( ). De productie van beide steenfabrieken was metselstenen per jaar. In 1925 werden de steenmachines in Ruischerbrug in één fabriek geconcentreerd. De aardewerkfabriek kon zich toen meer richten op de productie van aardewerk. Naast geglazuurde producten als schoorsteenpotten en drinkbakken voor kippen kwam er steeds meer huishoudelijk aardewerk. Over de aardewerkfabriek die in 1931 de naam Adco kreeg, een andere keer meer.