Hieronder treft u een samenvatting aan de drie onderzoeken.

Transcriptie

1 De drie ouderkoepels (KOOGO, GO!ouders en VCOV) kregen in 2011 van het departement Onderwijs de opdracht een onderzoek te doen bij ouders omtrent schoolkosten en het doorgeven van informatie over hun kind. Ondertussen zijn de resultaten vrijgegeven en deze willen we u niet onthouden. Voor de onlinebevraging werd een representatieve steekproef van ouders geselecteerd. Ouders uit stedelijke en landelijke gebieden, met kinderen in de verschillende onderwijsvormen (aso-tso-bsokso), in scholen met een hoog, gemiddeld en laag GOK-percentage werden bevraagd. (Het GOKpercentage wordt berekend aan de hand van een aantal leerlingenkenmerken zoals bijv. de thuistaal, het opleidingsniveau van de moeder Op basis hiervan krijgt een school extra werkingsmiddelen en lestijden voor het uitstippelen van het GOK-beleid, gelijke onderwijskansen). Om een nog nauwkeuriger beeld te krijgen van de beleving van de ouders, werden focusgroepen georganiseerd. Dit zijn oudergroepen, samengesteld vanuit bepaalde doelgroepen zoals bijv. allochtone ouders, ouders met kinderen in het buitengewoon onderwijs... Zij werden op een eenvormige manier bevraagd over de problematiek. Hieronder treft u een samenvatting aan de drie onderzoeken. 1. Wat kennen, weten en vinden ouders van de MAXIMUMFACTUUR? In 2008 werd de maximumfactuur in het basisonderwijs ingevoerd. De bedoeling was ouders een correct beeld te geven over de schoolkosten die hen te wachten stonden en de kostprijs van activiteiten te beperken voor ouders. De overheid gaf aan de ouderkoepels (KOOGO, GO!ouders en VCOV) in 2011 de opdracht om via focusgroepen na te gaan welk effect de invoering van de maximumfactuur heeft in de perceptie van de ouders. De focusgroepen werden zo samengesteld dat alle lagen van de bevolking vertegenwoordigd waren. Zeventig ouders, verdeeld over acht focusgroepen, werden geselecteerd. Aanwending van de middelen Algemeen mag men stellen dat ouders vinden onvoldoende geïnformeerd te zijn over de maximumfactuur. Op niveau van de schoolraad, de ouderraad en de ouders zelf is er nood aan meer transparantie met betrekking tot de schoolkosten. Waarvoor dient de 20/ 60 (gehanteerde bedragen ten tijden van de bevraging)? Men vraagt info over de aanwending hiervan. Ouders die zetelen in de schoolraad vragen ook meer info over de aanwending van de extra middelen die scholen krijgen om het onderwijs van hun kinderen te optimaliseren. Door de invoering van de maximumfactuur ervaren ouders dat de scholen minder (dure) activiteiten organiseren en dat ze zoeken naar goedkope alternatieven om de schoolkosten te drukken. Dit is spijtig voor sommige kernactiviteiten zoals bijv. het (kleuter-)zwemmen. Het aantal keren dat men gaat zwemmen vermindert in sommige scholen omdat de vervoerskosten doorwegen. Moet het gezegd dat scholen die in de onmiddellijke nabijheid over zweminfrastructuur beschikken hiermee minder problemen hebben? Meerdaagse uitstappen zijn eveneens een interessante uitgavenpost waarop kan bespaard worden. Dit betreuren de meeste ouders omdat dit vaak unieke ervaringen zijn voor hun kind. De ouderraden springen met de opbrengst van hun activiteiten de scholen vaak bij. Maar, dit volstaat niet (altijd) voor een volwaardig aanbod.

2 Kwaliteit In functie van de te bereiken ontwikkelingsdoelen en de eindtermen pleiten de ouderkoepels voor de kwaliteit van uitstappen en andere activiteiten. De kwantiteit mag niet primeren ook al gaan ouders niet altijd akkoord met het afbouwen van het aantal uitstappen. De maximumfactuur mag in het verlengde hiervan niet gebruikt worden als argument om bepaalde activiteiten of uitstappen niet te moeten organiseren! Naast de maximumfactuur melden ouders dat er nog heel wat extra kosten zijn die gedurende het schooljaar (vaak cash) moeten betaald worden: verplichte aankoop van drank van de school, extra schoolgerief (bijv. voor linkshandigen, turnzak) Dit alles belet niet dat men grosso modo tevreden is over de facturen die een school voorlegt voor betaling. Meer transparantie over de gefactureerde bedragen is wenselijk, een discrete en subtiele aanpak van probleembetalers wordt aanbevolen. Ouderraden en schoolraden kunnen een belangrijke rol spelen door ouders te sensibiliseren rond de schoolkosten/de maximumfactuur. Op die wijze ontstaat er niet alleen meer transparantie, maar zal er ook meer bereidheid zijn om schoolkosten correct te betalen. Tot slot nog even dit: de conclusies uit dit beperkte onderzoek mogen niet zomaar veralgemeend worden. Ze zijn slechts een indicatie van wat er leeft rond de maximumfactuur bij ouders. Een ruimer opgezet onderzoek kan de conclusies verder nuanceren. 2. Wat vinden ouders over de SCHOOLKOSTEN IN HET SO? Globaal mag men stellen dat de meeste ouders de wettelijk verplichte informatie over de te verwachten schoolkosten kregen, zij het via een brief, zij het samen met het te ondertekenen schoolreglement. Het is goed dat scholen dit zo vroeg en zo gedetailleerd mogelijk doen opdat ouders hun uitgaven kunnen plannen. Erg belangrijk is dat het verschil tussen verplichte en niet-verplichte schoolkosten ouders wel eens voor verrassingen kan stellen. Dit geldt in het bijzonder voor de kansarme ouders. De bijkomende onkosten die bijv. gepaard gaan met de digitalisering van de onderwijspraktijk (internet, printkosten ) zijn niet verplicht, maar men verwacht onrechtstreeks dat ze worden gemaakt. De sociale druk om te voldoen aan deze verwachtingen mag niet worden geminimaliseerd en mag niet alleen worden beperkt tot de grote uitgaven zoals meerdaagse reizen. In de loop van het schooljaar vormen bijkomende, al dan niet cash te betalen, kosten geen uitzondering. De leerkrachten kunnen hierin volgens de ouders een actieve en sensibiliserende rol spelen: zij kunnen de leerlingen leren om op een zo economisch verantwoord mogelijke manier taken tot een goed einde te brengen, klasactiviteiten te organiseren... Nemen verder een belangrijke hap uit het budget voor ouders: de schoolboeken. Een economisch samenaankoopbeleid of een systeem van verhuur kan de kostprijs drukken. Dit neemt niet weg dat invulboeken en boeken in het algemeen ervaren worden als duur. Voeg daarbij de kopies of de thuis te printen nota s en presentaties en je weet dat het kostenplaatje aardig oploopt. Voor de leerlingen die met het openbaar vervoer naar school komen, zijn deze uitgaven niet te verwaarlozen. Zeker als er meerdere kinderen in het gezin gebruik maken van het openbaar vervoer, lopen de kosten op. Toch opteren de ouders voor het welbevinden van hun kinderen en laten ze de schoolkeuze niet afhangen van de bereikbaarheid van de school, maar van het aanbod en de

3 interesse van hun kind. Gaat een leerling per fiets naar school, dan zijn de onderhoudskosten van de fiets evenmin te verwaarlozen. De ouders uit het buitengewoon onderwijs zijn opgetogen over de financiële tussenkomst van de overheid voor het vervoer van hun kinderen naar school. Ruime en herhaalde informatie, gekaderd in een goed onthaal en-communicatiebeleid, over de mogelijke financiële tegemoetkomingen blijft aangewezen. Nog steeds maken te weinig ouders hiervan gebruik ook al heeft men bijv. recht op een studietoelage. Dat de overheid dit in de toekomst automatisch zal doen wat betreft de studietoelagen, kunnen we alleen maar toejuichen. Om alle betalingen correct af te handelen vinden ouders het goed dat scholen de kans bieden gespreid te betalen. Toch zouden bepaalde doelgroepen van ouders een nog grotere spreiding appreciëren. Men geeft wel aan dat de meeste directies open staan om hieraan tegemoet te komen. Tot slot doen de grote verschillen in schoolkosten in het secundair onderwijs de overweging maken te streven naar meer eenvormigheid in aanpak. De kosten verschillen weliswaar per studierichting, maar de aanpak om bepaalde kosten te drukken kan op sommige vlakken beter. Bijv. voor busvervoer. Globaal moet de doelstelling overeind blijven dat een studierichting toegankelijk moet blijven voor elke gemotiveerde leerling. Op het niveau van de school zijn de bespreekbaarheid van de schoolkosten en de betaling ervan belangrijk voor de schoolraad en de ouders. De laagdrempeligheid van een school is daartoe een voorwaarde én een stimulans! 3. Wat vinden ouders over het DOORGEVEN VAN INFO over hun kind? Het departement Onderwijs vroeg om na te gaan of en in welke mate ouders op de hoogte zijn van de bestaande dossiers over hun kind. Het dossier van een leerling is onmisbaar in een goed begeleidingstraject. Maar wat hoort er volgens de betrokkenen thuis in een dossier? Hoe lang acht men het bewaren van gegevens nodig? Wie mag welke gegevens consulteren? Vertrekpunt in het onderzoek was de informatie rond de verschillende dossiers. Achtereenvolgens zijn er: het multidisciplinaire dossier van het CLB, het zorgdossier van een leerling en het schooldossier. Een beoordelings-of ontwikkelingsportfolio en de basofiche (overgang basis- naar secundair onderwijs) kunnen ook als een soort dossier beschouwd worden. Het dossier als een hulpmiddel Ouders zien een dossier als een belangrijk instrument in de opvolging van de leerling. We onderschrijven dit belang en zien een goed dossier als een belangrijk hulpmiddel voor een goede leerlingenbegeleiding. Tegelijk willen we, in het licht van de toenemende juridisering van de onderwijsproblematiek, wijzen op het nut van een goed onderbouwd leerlingendossier. De toenemende digitalisering van informatie is een feit. Een elektronisch dossier geniet dan ook de goedkeuring van ouders ook al vreest men soms dat de kans op verlies van gegevens groter is dan bij de klassieke archivering van gegevens. Men geeft aan onvoldoende geïnformeerd te zijn over de inhoudelijke aspecten van de verschillende dossiers. Men krijgt weliswaar veel informatie via de rapporten en de schoolagenda, maar men zou graag meer weten over de formele achtergrond van waaruit deze gegevens worden

4 verzameld en meegedeeld. In het onderzoek valt op dat ouders reserves hebben ten opzichte van het doorgeven van gegevens die te maken hebben met opleidingsniveau, beroep en sociale problematieken. Ca. 1/5 van de ouders vindt het doorgeven van deze info van het basisonderwijs naar het secundair onderwijs een probleem. Men wordt duidelijk niet graag gelabeld, men laat kinderen graag starten met een onbeschreven blad in het secundair onderwijs. Eenzelfde vaststelling geldt voor medische problemen. Op zich heeft een school voor de bevraagden geen boodschap aan informatie hieromtrent, maar in het kader van de opvolging van een ziekte kan het goed zijn dat de school over de noodzakelijke info beschikt om een leerling medisch bij te staan (bijv. hulp aan een leerling met suikerziekte ). Ouders vertonen vervolgens een grotere gevoeligheid voor het doorgeven van informatie in verband met orde-en tuchtmaatregelen. Wellicht gaat hieronder weer de vrees schuil dat leerlingen met een label door hun verdere schoolloopbaan dreigen te gaan. Uit de focusgroepen blijkt overigens dat zij informatie rond tuchtmaatregelen liefst op een nader te bepalen tijdstip zien verdwijnen uit het dossier om geen hypotheek te leggen op de verdere schoolloopbaan van een leerling. Het is ons inziens inderdaad belangrijk voorzichtig om te gaan met deze informatie. Jongeren kunnen falen, maar kunnen ook positief evolueren! Bovendien mag men uitgaan van het tabula rasa - principe als iemand een sanctie heeft opgelegd gekregen en deze positief heeft opgevolgd. De draagwijdte van een sanctie moet eveneens goed ingeschat worden, zowel ten opzichte van de gesanctioneerde jongere als ten opzichte van het gezin. Een ernstige sanctie moet voor een jongere samengaan met een gepaste hulpverlening en/of doorverwijzing. Aanbevelingen Wat betreft de grotere terughoudendheid van ouders ten opzichte van hoger vermelde thema s, kunnen we globaal twee aanbevelingen doen. Enerzijds is het nodig na te denken over wat thuishoort in het dossier. Wanneer zijn welke gegevens echt noodzakelijk voor het leerlingendossier? Een deontologisch kader of een leidraad voor (intake)gesprekken waar delicate gegevens (bijv. persoonlijke gegevens van de ouders) moeten worden besproken, kan een welkome hulp zijn voor degenen die oudergesprekken moeten voeren en/of een dossier vervolledigen. Anderzijds is het ook nodig om na te denken over de manier waarop boodschappen uit het leerlingendossier best gebracht worden. Ouders hebben erg veel respect voor de zorgdragersinformatieverstrekkers in de ruimste betekenis van het woord. Zij verdienen op hun beurt dan ook dat er in delicate situaties met het nodige respect gecommuniceerd wordt over hun kind. Uit de bevraging kunnen we bijvoorbeeld afleiden dat voor ouders opmerkingen en bedenkingen op het rapport als bedreigend kunnen worden gezien omdat ze rechtstreeks of onrechtstreeks verband houden met de opvoedingsstijl die op school en thuis wordt gehanteerd. Een constructieve, maar respectvolle houding naar de thuissituatie blijft hiertegenover aanbevolen. Wij willen benadrukken dat de meeste scholen veel aandacht besteden aan hun manier van communiceren naar en met ouders. Dit belet niet dat het een blijvend aandachtspunt moet zijn in de coaching van leraren (in opleiding).

5 Doorgeven van gegevens tussen scholen van het SO De bedenkingen die ouders uitten met betrekking tot het doorgeven van gegevens van het basisonderwijs naar het secundair onderwijs, zijn in grote mate gelijklopend met de bedenkingen die men uitte rond het doorgeven van gegevens tussen scholen van het secundair onderwijs. Ouders stellen een groot vertrouwen in de scholen wat betreft het (extra-)zorgbeleid rond leerproblemen, ontwikkelingsproblemen enz. Zij uitten in de onderzoeksresultaten hun grote waardering voor allen die rechtstreeks betrokken zijn bij de zorg van de leerlingen: de zorgleerkracht, de leerlingenbegeleiding en de directie. Wij willen in het verlengde hiervan de belangrijke rol van elke leraar in de implementatie van het zorgproces beklemtonen. De schooldirectie geniet een groot vertrouwen met betrekking tot het inkijken van het dossier. De ouderkoepels waarderen dit erg en zien dit als een bevestiging van de enorme energie die directies investeren in hun scholen, ook wat betreft het zorgbeleid. Welk mandaat voor wie? Ouders pleiten volgens de bevraging voor een duidelijk mandaat en een gradatie wat betreft het inkijken van het dossier. Waar de directie alles mag inkijken, oordelen de ouders dat het toezichthoudend personeel weinig recht op inzage moet krijgen. Deze laatste personeelsgroep heeft nochtans vaak één of andere pedagogische verantwoordelijkheid op een school. Persoonsgegevens en andere persoonlijke gegevens horen volgens de ouders niet zomaar ingekeken te kunnen worden. Deze instelling bevestigt de behoefte aan een gradueel opgebouwd mandaat om het dossier te mogen inkijken. Ouders zien zichzelf als de belangrijkste actor in het leerlingendossier. Deze bevinding onderlijnt de grote betrokkenheid van ouders bij de schoolloopbaan van hun kind. Tegelijk maakt dit duidelijk dat het dossier als een gezagvol instrument wordt gezien in de wisselwerking die er tussen de ouders en de school moet zijn. In het bijzonder met betrekking tot de studiekeuze van een leerling, is het goed dat ouders hun kind de toelating geven hier rond alle nodige informatie te vernemen. Leerlingen moeten immers eigenaar worden van hun eigen leertraject om dit succesvol af te kunnen ronden. Waar het uiteindelijk in de onderwijsloopbaan om gaat, is de vorming in het kader van een juiste studiekeuzebegeleiding. En daarvoor kunnen leerlingen nooit voldoende begeleid én geïnformeerd zijn! De bevraagden denken hierover anders waar het gaat om persoonsgevoelige materie zoals emotionele problemen, ontwikkelingsproblemen ed. Aan de basis hiervan ligt wellicht de bezorgdheid om het label dat hun kind mogelijk met zich meedraagt gedurende de (verdere) schoolloopbaan. Meer info Schoolkosten in het basisonderwijs: Schoolkosten in het secundair onderwijs:

6 (Het bewaren van) leerling-gebonden documenten: