BELEIDSNOTA AFHANKELIJK WONEN (mantelzorg) gemeente Boxtel

Transcriptie

1 BELEIDSNOTA AFHANKELIJK WONEN (mantelzorg) gemeente Boxtel Datum van vaststelling Burgemeester en wethouders : 19 februari 2008 Gemeenteraad : 2 juni 2008

2 Inhoudsopgave 1. Inleiding 2 2. Provinciaal beleid Mogelijkheden Provinciale randvoorwaarden aan regeling afhankelijk wonen 4 3. Doel beleidsnota 5 4. Regeling afhankelijk wonen Verklarende woordenlijst Toetsingskader Uitvoering 10 1

3 1. INLEIDING In de media is er de laatste jaren steeds meer aandacht voor de maatschappelijke vraag naar woonvormen, waarbij medische of sociale zorg wordt verschaft aan afhankelijke familieleden of kennissen. Met name de zorg die volwassen kinderen aan hun ouders willen geven, staat in de belangstelling. Naarmate de vergrijzing toeneemt, zal er ook een toenemende behoefte zijn voor thuis- en mantelzorg en aan geschikte woningen in een dito woonomgeving. De gemeente Boekel heeft enige tijd geleden een gedoogregeling opgesteld, waarmee tijdelijke bewoning van aan- en bijgebouwen, ten behoeve van ouders bij hun kinderen, werd toegestaan. Hierop is veel kritiek geweest. De inspecteur op de Ruimtelijke Ordening floot Boekel terug, omdat er geen juridische grondslag was voor de regeling. Deze gemeente legde echter wel de vinger op de zere plek en bracht een landelijke en provinciale discussie op gang. Een oplossing die de overheid wil scheppen is het toestaan van een huisvestingsvorm ten behoeve van mantelzorg. Mantelzorg kan worden omschreven als het bieden van hulp bij het dagelijks functioneren, die vrijwillig en onbetaald, buiten organisatorisch verband, wordt verleend aan personen uit het sociale netwerk die door welke oorzaak dan ook vrij ernstige fysieke, verstandelijke of psychische beperkingen hebben. Door huisvesting ten behoeve van mantelzorg te faciliteren kunnen tal van wederzijdse voordelen worden geboden, zoals de mogelijkheid langer zelfstandig te blijven wonen, het voorkomen van vereenzaming en isolement, hulp in de huishouding van werkende ouders, enzovoorts. Het komt dus tegemoet aan een sociale woonwens. Om gemeenten een handvat te bieden heeft de provincie Noord-Brabant een voorbeeldregeling huisvesting ten behoeve van mantelzorg opgesteld, die voor gemeenten als uitgangspunt kan dienen bij het opstellen van een eigen regeling. Daarnaast heeft de provincie een aantal randvoorwaarden opgesteld, die gemeenten in ieder geval in acht moeten nemen bij het opstellen van de gemeentelijke regeling. Begin 2008 heeft de commissie Ruimtelijke Zaken de Notitie Beleid ten aanzien van inwoning en mantelzorg aan de orde gekomen. De commissie is van mening dat er een nieuw beleid moet worden ontwikkeld waarbij meer mogelijkheden worden geboden. Het college heeft vervolgens in de vergadering van 15 januari 2008 aangegeven dat zij de afdeling RO/WM uitnodigt om aan te geven op welke wijze het beleid kan worden verruimd. 2

4 2. PROVINCIAAL BELEID 2.1 Mogelijkheden Binnen het bestaande beleid en regelgeving bieden, volgens de provincie, de volgende twee vormen van huisvesting op korte termijn een oplossing: o de bestaande vorm van inwoning in de woning zelf; o een nieuwe inwoonvorm, door de provincie omschreven als afhankelijk wonen Inwoning Inwoning gaat uit van het gegeven dat de zorgbehoevende wordt gehuisvest in het hoofdgebouw op het perceel. Er zijn in de ruimtelijke wetgeving en in bestemmingsplannen geen bepalingen omtrent het aantal mensen waaruit een huishouden bestaat. Ook is niet bepaald wie van een huishouden deel uit mogen maken. De gebruikelijke begripsbepaling van een woning in het bestemmingsplan is als volgt: een complex van besloten ruimten, die, al dan niet tezamen met een of meer andere ruimten, uitsluitend bestemd is voor de bewoning van één huishouding. Een extra persoon, al dan niet mantelzorgbehoevend, in huis nemen, kan dan ook altijd, mits dat binnen de afmetingen van de woning mogelijk is. Let wel, deze vorm van huisvesting is niet hetzelfde als het splitsen van de woning, waarbij er twee afzonderlijke zelfstandige woningen ontstaan. Bij pure inwoning blijft er sprake van één zelfstandige woning, waarbij alle essentiële woonvoorzieningen, alsook de toegang tot de woning gezamenlijk worden gebruikt! Afhankelijk wonen Een nieuwe vorm van inwoning, is het fenomeen: afhankelijk wonen, ofwel inwonen in een (vrijstaand) bijgebouw bij een woning zoals een garage of berging. Veelal staat bij de woning een bijgebouw dat een bestemming heeft ten dienste van de functie wonen. Om zelfstandige woningen tegen te gaan, wordt in het bestemmingsplan de bepaling opgenomen dat bijgebouwen niet bewoond mogen worden. Het voorstel van de provincie is dat door toepassing van artikel 15 van de Wet op de Ruimtelijke Ordening, vrijstelling kan worden verleend van dit verbod. Hieraan is onder meer de voorwaarde verbonden dat de noodzaak tot mantelzorg aanwezig is. Omdat het gebruik van het bijgebouw wordt gewijzigd, is een bouwvergunning ex artikel 44 van de Woningwet noodzakelijk. Het bijgebouw wordt nadrukkelijk niet een extra of zelfstandige woning, maar blijft onderdeel van de bestaande woning, zij het dat in het bijgebouw voorzieningen worden getroffen (sanitair, kookfaciliteiten, etc.) ten dienste van het afhankelijk wonen. Bij deze constructie worden de gebruiksmogelijkheden van bijgebouwen, die aanwezig zijn ten dienste van de bestaande woning, tijdelijk verruimd. Afhankelijk wonen is een nieuwe constructie waarbij de duurzame handhaafbaarheid een kwetsbaar punt is. Een regeling rondom dit onderwerp vereist dan ook van de gemeente een streng handhavingbeleid om ervoor te zorgen dat er geen zelfstandige woning ontstaat en dat het bijgebouw uitsluitend wordt gebruikt ten behoeve van mantelzorg. 3

5 2.2 Provinciale randvoorwaarden aan regeling afhankelijk wonen Bij het opstellen van een regeling dient de gemeente in ieder geval rekening te houden met de navolgende voorwaarden uit de provinciale voorbeeldregeling: o Mantelzorg Voorwaarde is dat er sprake moet zijn van noodzaak vanuit het oogpunt van mantelzorg. o Omvang en ligging De regeling gaat uit van een vrijstelling voor het gebruik van de bijgebouwen bij een woning (burgerwoning of bedrijfswoning) binnen de bestaande bebouwingsregeling voor bijgebouwen op grond van het bestemmingsplan. Een oppervlakte van m² (vergelijkbaar met een recreatiewoning) lijkt de provincie alleszins redelijk. Er moet sprake zijn van een bijgebouw dat qua ligging een ruimtelijke eenheid vormt met de woning. Met name in het buitengebied en op grote percelen in het stedelijk gebied verdient het aanbeveling de afstand te beperken. o Tijdelijkheid Het betreft een tijdelijke situatie. Dit dient voor alle betrokken partijen kenbaar en voldoende verzekerd te zijn. Deze tijdelijkheid is niet vooraf in tijd bepaald. Zodra de noodzaak van mantelzorg is komen te vervallen (als gevolg van verhuizing of overlijden), moet het gebruik van het bijgebouw als afhankelijke woning worden beëindigd. o Actieve handhavingopstelling Van de gemeente wordt een actieve opstelling verwacht, in die zin dat op het moment van beëindiging van bewoning de vrijstelling zonder nadere afweging wordt ingetrokken en vervolgens op de handhaving wordt toegezien. o Belangenafweging Het gebruik van het bijgebouw als afhankelijke woning, mag niet leiden tot een onevenredige aantasting van de woonomgeving. Bovendien moet rekening worden gehouden met aspecten zoals veiligheid en milieu (bijvoorbeeld geluid, geur, etc.). o Verklaring van geen bezwaar Voor het buitengebied geldt, dat vooraf een verklaring van geen bezwaar door de provincie moet zijn verleend. 4

6 3. DOEL BELEIDSNOTA De gemeente heeft de voorbeeldregeling en randvoorwaarden van de provincie als leidraad genomen om een eigen beleidsnota afhankelijk wonen (mantelzorg) op te stellen. Echter, met het vaststellen van deze beleidsnota is er nog geen juridische basis medewerking te verlenen aan verzoeken voor het gebruik van een bijgebouw als afhankelijke woning. Voor een goede toepassing van een dergelijke regeling moet een vrijstellingsregeling worden opgenomen in de diverse bestemmingsplannen. Hiertoe dient een bestemmingsplan Regeling afhankelijk wonen (mantelzorg) opgesteld te worden, een parapluplan dat van toepassing is op een groot aantal Boxtelse bestemmingsplannen. Aan verzoeken om een bijgebouw te mogen gebruiken als afhankelijke woning kan medewerking worden verleend, eerst na het van kracht worden van het bestemmingsplan Regeling afhankelijk wonen (mantelzorg). Het gebruik van een bijgebouw als afhankelijke woning wordt mogelijk gemaakt door het verlenen van vrijstelling ex artikel 15 van de Wet op de Ruimtelijke Ordening. Op deze manier kan bij elke aanvraag vooraf een zorgvuldige belangenafweging worden gemaakt. Het verlenen van vrijstelling is een bevoegdheid van het college van burgemeester en wethouders, geen verplichting. Deze vrijstellingsmogelijkheid zegt echter nog weinig over de bereidheid van het college, in welke gevallen zij medewerking wil verlenen aan een afhankelijke woning. Om ervoor te zorgen dat eenduidig met aanvragen voor een afhankelijke woning wordt omgegaan en er geen willekeur ontstaat, is deze beleidsnota opgesteld. Hierin staan criteria waaraan moet worden voldaan, voordat burgemeester en wethouders vrijstelling kunnen verlenen. Door deze werkwijze wordt de rechtszekerheid voor burgers gewaarborgd. In de periode tot het van kracht worden van het bestemmingsplan Regeling afhankelijk wonen (mantelzorg), dient onderhavige beleidsnota als toetsingskader voor aanvragen voor een afhankelijke woning. Indien een aanvraag voldoet aan de beleidsuitgangspunten, kan medewerking worden verleend door het verlenen van een bouwvergunning met toepassing van vrijstelling ex artikel 19 lid 1 van de Wet op de Ruimtelijke Ordening (conform de Wet op de Ruimtelijke Ordening) of met toepassing van een projectbesluit of herziening bestemmingsplan (conform de Wet ruimtelijke ordening). Aanvullend op de provinciale randvoorwaarden en waarborgen, bevat de onderhavige beleidsnota een aantal bepalingen, die de regeling toespitsen op de Boxtelse situatie. 5

7 4. REGELING AFHANKELIJK WONEN 4.1 Verklarende woordenlijst Afhankelijke woning Een afhankelijke woning is een meer zelfstandige (in de vorm van een eigen toegang en eigen woonvoorzieningen) woonvorm in een (bij)gebouw dat ten aanzien van de ligging een ruimtelijke eenheid vormt met het hoofdgebouw, maar daaraan in functioneel opzicht ondergeschikt is. Er woont één huishouden op het bouwperceel, waarbij een gedeelte van dat huishouden in de afhankelijke woning is gehuisvest. Er kan dus nooit en te nimmer sprake zijn van een extra zelfstandige woning op het bouwperceel. Bijgebouw Een al dan niet vrijstaand gebouw, dat in architectonisch, constructief en/of functioneel opzicht ondergeschikt is aan het hoofdgebouw, gelegen op hetzelfde bouwperceel. Bouwperceel Een aaneengesloten stuk grond, waarop krachtens het bestemmingsplan een zelfstandige, bij elkaar behorende bebouwing is toegelaten. Hoofdgebouw Een gebouw, dat op een bouwperceel door zijn constructie, afmetingen, functie of ligging als belangrijkste bouwwerk valt aan te merken. Huishouden Een aantal, aan elkaar door familieband of anderszins gerelateerde, personen, die gezamenlijk één eenheid vormt en als zodanig ook gebruik maakt van één woning. Inwoning Inwoning is huisvesting in het hoofdgebouw zelf. Er dient op zijn minst sprake te zijn van gemeenschappelijke woonvoorzieningen en een gezamenlijke toegang. Er blijft sprake van één zelfstandige woning op het perceel. Mantelzorg Onder mantelzorg wordt verstaan: het bieden van hulp bij het dagelijks functioneren, die vrijwillig en onbetaald, buiten organisatorisch verband, wordt verleend aan personen uit het sociale netwerk die door welke oorzaak dan ook vrij ernstige fysieke, verstandelijke of psychische beperkingen hebben. Voor personen die ouder zijn dan 65 jaar wordt geen indicatie noodzakelijk geacht. Woning Een complex van besloten ruimten, die, al dan niet tezamen met een of meer andere ruimten, uitsluitend bestemd is voor de bewoning van één huishouding. 6

8 Zelfstandige woning De woning welke een eigen toegang heeft en welke de bewoner kan bewonen, zonder daarbij afhankelijk te zijn van wezenlijke voorzieningen buiten die woning en die niet aan wettelijke beperkingen is onderheven. 4.2 Toetsingskader 1. Huisvesting binnen het hoofdgebouw, inwoning, kan alleen indien wordt voldaan aan de criteria zoals genoemd in artikel 36 van het bestemmingsplan Buitengebied Er dient sprake te zijn van gemeenschappelijke woonvoorzieningen. Het hoofdgebouw kan worden uitgebreid met inachtneming van de bouwmogelijkheden voor het betreffende perceel op grond van bestemmingsplan en wettelijke regelgeving. Burgemeester en wethouders kunnen vrijstelling verlenen voor het gebruik van een bijgebouw als afhankelijke woning, als aan de volgende uitgangspunten wordt voldaan: 2. Bij een aanvraag om een afhankelijke woning wordt eerst gekeken of inwoning mogelijk is. Indien blijkt dat inwoning in het hoofdgebouw onredelijk bezwarend is, kan, met in achtneming van alle overige bepalingen, een afhankelijke woning in een bijgebouw gerealiseerd worden. Van onredelijk bezwarende omstandigheden is bijvoorbeeld sprake, indien voor inwoning in de hoofdmassa dermate grote investeringen moeten worden gedaan, dat deze in redelijkheid niet van aanvrager verwacht kunnen worden, terwijl een alternatief in de vorm van (de aanpassing van) een bijgebouw voorhanden is. Er moet voordat naar bewoning in een bijgebouw wordt gekeken worden onderzocht of er voldoende ruimte is in de hoofdwoning. 3. Er moet sprake zijn van een noodzaak tot mantelzorg. Deze noodzaak wordt aangetoond middels een advies van een onafhankelijk die daartoe door burgemeester en wethouders is aangewezen. Dit advies heeft betrekking op de aard en omvang van de zorgbehoefte en geeft antwoord op de vraag of de mantelzorger de noodzakelijke zorg redelijkerwijs kan verstrekken. Deze indicatiestelling wordt betrokken bij de beslissing op het verzoek om vrijstelling. Indicering is niet nodig indien de zorgbehoevende ouder is dan 65 jaar. 4. Aparte aandacht voor zorgbehoefte bij partners. Uitgangspunt is, dat partners niet van elkaar worden gescheiden als het met de gezondheid van één van hun slecht gaat. Indien één van de partners van een paar dat aantoonbaar (middels een huwelijk, geregistreerd partnerschap dan wel samenlevingscontract) samenleeft mantelzorgbehoevend is, komen beide partners in aanmerking voor het bewonen van een afhankelijke woonruimte. 5. De afhankelijke woning mag uitsluitend worden bewoond door diegene die mantelzorg ontvangt en indien van toepassing diens partner. 7

9 6. De afhankelijke woning wordt gerealiseerd met in achtneming van de bebouwingsmogelijkheden voor het betreffende perceel. Onverminderd de bepalingen in het bestemmingsplan, dan wel wettelijke regelgeving, bedraagt de oppervlakte van een afhankelijke woning maximaal 80 m². 7. Bij het bouwen van, dan wel het aanpassen van een bijgebouw tot, een afhankelijke woning, worden daarin die voorzieningen aangebracht, die maken dat de mantelzorgbehoevende blijvend gebruik kan maken van de woning. Hierbij wordt rekening gehouden met de (lichamelijke) beperkingen van de mantelzorgbehoevende nu, dan wel de verslechtering daarvan die redelijkerwijs in de toekomst te verwachten is. Bij de keuze van de voorzieningen is de indicatiestelling van de onafhankelijk deskundige leidend. 8. De afhankelijke woning dient te worden gerealiseerd op het perceel van het hoofdgebouw, waarbij hoofdgebouw en afhankelijke woning een ruimtelijke eenheid vormen. De afhankelijke woning is architectonische, constructief en/of functioneel ondergeschikt aan het hoofdgebouw, gelegen op hetzelfde perceel. 9. De afhankelijke woning mag in hoge uitzondering worden gerealiseerd in een tijdelijke woonunit. Hierbij dient aangetoond te worden dat bijgebouwen absoluut niet geschikt te maken zijn. Voor wat betreft het buitengebied wordt extra terughoudendheid betracht vanwege de aanwezige ruimte & bijgebouwen. 10. De afhankelijke woning mag niet leiden tot een onevenredige aantasting van in het geding zijnde belangen, waaronder begrepen die van omwonenden en (agrarische) bedrijven. 11. Er wordt een contract opgesteld tussen gemeente en aanvragen met duidelijke afspraken over hetgeen er dient te gebeuren als de mantelzorgsituatie beëindigd is. 12. Bij de beëindiging van het gebruik van de afhankelijke woning door diegene(n), aan wie de tijdelijke toestemming, voor het gebruik van een vrijstaand bijgebouw als afhankelijke woning, is verleend, door verhuizing of anderszins, wordt de vrijstelling ingetrokken en vervalt het recht op tijdelijke bewoning van het bijgebouw. Vanaf dat moment mag het bijgebouw uitsluitend worden gebruikt overeenkomstig de bestemming. 13. Binnen 2 maanden na het vervallen van de noodzaak tot mantelzorg door verhuizing of overlijden van de zorgbehoevende, wordt hiervan schriftelijk melding gedaan aan de gemeente. 14. Binnen 4 maanden na het wegvallen van de noodzaak om het bijgebouw als afhankelijke woonruimte ten behoeve van mantelzorg te gebruiken, worden uit het bijgebouw die voorzieningen verwijderd, die het bijgebouw geschikt maken voor bewoning, c.q. voor gebruik als woning. 15. Per woning kan op enig moment slechts 1 vrijstelling voor het gebruik van een bijgebouw als afhankelijke woning van kracht zijn. 8

10 16. Indien feiten en omstandigheden daartoe aanleiding geven kunnen burgemeester en wethouders in zeer uitzonderlijke situaties afwijken van bovenstaande uitgangspunten. 9

11 4.3 Uitvoering 1. De vrijstelling, ex artikel 15 van de Wet op de Ruimtelijke Ordening, om een bijgebouw te gebruiken als afhankelijke woning is persoonsgebonden. 2. In de periode tot het van kracht worden van het bestemmingsplan Regeling afhankelijk wonen (mantelzorg), dient onderhavige beleidsnota als toetsingskader voor aanvragen voor een afhankelijke woning. Indien een aanvraag voldoet aan de beleidsuitgangspunten, kan medewerking worden verleend door het verlenen van een bouwvergunning met toepassing van vrijstelling ex artikel 19 lid 1 van de Wet op de Ruimtelijke Ordening (conform de Wet op de Ruimtelijke Ordening) of met toepassing van een projectbesluit of herziening bestemmingsplan (conform de Wet ruimtelijke Ordening). 3. Voor de aanvraag van een vrijstelling voor een afhankelijke woning dient leges te worden geheven, overeenkomstig het bepaalde in de Legesverordening gemeente Boxtel. De kosten, verbonden aan de indicatiestelling ten aanzien van de noodzaak tot mantelzorg, komen voor rekening van de aanvrager. 4. De afhankelijke woning wordt tenminste 1 keer per jaar gecontroleerd op de naleving van de gestelde voorwaarden. 5. Eventuele planschadeclaims ex artikel 49 van de Wet op de Ruimtelijke Ordening komen voor rekening van de aanvrager. 10