Hogeschool Van Hall Larenstein Centres of Expertise. Kennisinstelling. Toonaangevende hogeschool Groen ondernemerschap

Transcriptie

1 PRESTATIEAFSPRAKEN Betrokken Breed scala lectoraten Kennisinstelling Toonaangevende hogeschool Groen ondernemerschap Onderscheiden Samenwerking Wageningen UR Unieke opleidingen Goede banden werkveld Ruime keuzemogelijkheden Velp Wageningen Leeuwarden Robuuste samenwerkingsverbanden Toegepast onderzoek Valorisatie Couleur locale Marktleiderschap Studiesucces HAO Interactieve kennisontwikkeling Groene innovatiekracht Internationaal Kwaliteit Doorlopende leerlijnen Prestatieafspraken Centres of Expertise Profileren Groene domein Topsectoren Gemotiveerde professionals Leven lang leren Eigen kracht Hogeschool Van Hall Larenstein Onderwijs Ambitieuze studenten Community learning Mei 2012

2 Inhoud 1 Inleiding Aanleiding Proces totstandkoming prestatieafspraken Randvoorwaarden 1 2 Context en historie van Hogeschool Van Hall Larenstein Context - Profiel HAO Context - Het sectorplan HBO Regio Noord Historie Hogeschool Van Hall Larenstein 13 3 Huidig instellingsprofiel Omgeving en uitgangspositie Onze inhoudelijke thema s Onderwijs Onderzoek en valorisatie Internationalisering Strategische afwegingen achter het instellingsprofiel: SWOT 25 4 Gewenst profiel Onderwijs Onderzoek en valorisatie Samenwerking met andere hogescholen en universiteiten 38 5 Stappenplan uitvoering prestatieafspraken Samenvatting van prestatieafspraken per indicator Uitvoering en monitoring prestatieafspraken Onafhankelijke validatie-gegevens 40 Aan Van Ministerie van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie Directie Hogeschool Van Hall Larenstein in opdracht van CvB Datum Betreft Verzoek EL&I tot voorstel prestatieafspraken Bijlage geen

3 1 Inleiding In de inleiding wordt eerst de aanleiding van het voorstel beschreven. Vervolgens wordt ingegaan op het proces dat is doorlopen voor het opstellen van de prestatieafspraken. Tot slot worden de randvoorwaarden beschreven, die in acht moeten worden genomen bij de uitvoering van het voorstel. 1.1 Aanleiding 29 december 2011 heeft het ministerie van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie (EL&I) Hogeschool Van Hall Larenstein (VHL) uitgenodigd om een voorstel op te stellen voor prestatieafspraken. Het Hoofdlijnenakkoord dat de staatssecretaris van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (OCW) mede namens de minister van EL&I in 2011 met de universiteiten en hogescholen heeft gesloten, vormt het kader voor de prestatieafspraken. De Reviewcommissie Hoger Onderwijs en Onderzoek (RCHOO) heeft de werkwijze en het beoordelingskader opgesteld voor deze prestatieafspraken. Op basis van dit beoordelingskader is dit document opgesteld. 1.2 Proces totstandkoming prestatieafspraken De prestatieafspraken voor VHL zijn opgesteld op basis van reeds bestaand beleid. Binnen VHL hebben diverse werkgroepen advies gegeven over de verschillende prestatieafspraken. Zo heeft een werkgroep van docenten en teamleiders uit het onderwijs geadviseerd over de indicatoren en maatregelen voor studiesucces en onderwijsintensiteit. Vanuit HRM is een advies opgesteld op het gebied van docentkwaliteit. Daarnaast zijn lectoren en opleidingsdirecteuren betrokken geweest bij het opstellen van het advies over onderzoek en valorisatie. Tijdens het opstellen van het voorstel is er regelmatig overleg geweest met de projectleider van het voorstel van Wageningen University. Er is ook intensief overlegd met projectleiders van de andere HAO-instellingen, om zo samen tot gemeenschappelijke doelstellingen, opzet van het voorstel en het HAO-profiel te komen. Daarnaast wordt per gemeenschappelijke doelstelling een toelichting gegeven op de gemaakte keuze. De gezamenlijke HAO-stukken kunnen daardoor qua schrijfstijl van de rest van het document verschillen. Een gezamenlijke tekst, opgesteld met de vier partners van Sectorplan Noord, is tevens verwerkt in het voorstel. Het totale concept voorstel is tijdens consultatiebijeenkomsten voorgelegd aan personeels- en studentleden van de opleidingscommissies. Ook de Medezeggenschapsraad VHL is uitgenodigd voor deze consultatiebijeenkomsten en heeft toen haar input kunnen geven. De input uit deze consultatiebijeenkomsten is verwerkt in het voorstel. Door de hoge tijdsdruk was het niet mogelijk om een werkveld consultatie te houden voor 5 mei. Deze vindt daarom later plaats. Vervolgens is het concept besproken in het directie-overleg en vastgesteld door het College van Bestuur. 1.3 Randvoorwaarden Bijgaand treft u ons voorstel op grond van het Hoofdlijnenakkoord aan, op basis waarvan aan VHL naar verwachting prestatiebekostiging wordt toegekend. Voor de hiernavolgende voorstellen voor verkrijging van prestatiebekostiging en voor het maken van de bestuurlijke afspraken over profilering en valorisatie, gaat VHL uit van de volgende gemaakte afspraken in het Hoofdlijnenakkoord: a) De kwaliteit van onderwijs en het studiesucces hebben prioriteit bij de overeen te komen prestatieafspraken. b) Er is een centrale rol weggelegd voor open overleg tussen VHL en de staatssecretaris van OCW en EL&I over de overeen te komen prestatieafspraken. Prestatieafspraken Hogeschool Van Hall Larenstein

4 c) Het kader waaraan de voorstellen van VHL worden getoetst is neergelegd in het Hoofdlijnenakkoord. VHL tekent hierbij aan, dat de HBO-raad niet heeft ingestemd met het beoordelingskader dat is opgesteld door de Review Commissie die de staatssecretaris heeft ingesteld. In aanvulling op de afspraken uit het Hoofdlijnenakkoord maakt VHL het uitdrukkelijke voorbehoud dat mocht op enig moment komen vast te staan dat een formeel-wettelijke basis voor invoering van prestatiebekostiging in het hoger onderwijs ten onrechte ontbreekt, de staatssecretaris van OCW en het ministerie van EL&I geen reden heeft om de bekostiging inzake de prestatieafspraken aan VHL te onthouden. VHL spant zich in de overeen te komen prestatieafspraken te realiseren, maar er kunnen zich omstandigheden voordoen die realisatie ervan in de weg staan. Daarbij kan het bijvoorbeeld gaan om: het niet of niet tijdig afgerond zijn van het wetgevingstraject rond de (wettelijke) maatregelen die in het Hoofdlijnenakkoord zijn overeengekomen als zijnde noodzakelijke randvoorwaarden voor het verhogen van de prestaties van de hogescholen op het gebied van kwaliteit en studiesucces; de uitkomst van de discussie rond de bekostiging van het deeltijdonderwijs die nu wordt gevoerd; (ingrijpende) bezuinigingen door het kabinet op het hoger beroepsonderwijs; een definitief besluit om de mbo-4 opleidingen van te verkorten vier naar drie jaar. VHL wenst een aparte bepaling in de prestatieovereenkomst op te nemen waarin wordt geregeld dat wanneer dergelijke omstandigheden zich voordoen, dit leidt tot gehele of gedeeltelijke bijstelling van de prestatieafspraken en/of tot gehele of gedeeltelijke bijstelling van de financiële consequenties die kunnen worden verbonden aan het geheel of gedeeltelijk niet nakomen van de prestatieafspraken tussen de staatssecretaris van OCW, het ministerie van EL&I en VHL. In het geval dat de prestatieovereenkomst ten aanzien van bovenvermelde nadere overwegingen naar het oordeel van VHL procedureel onvoldoende waarborgen zou bevatten of inhoudelijk onjuist zou zijn, kan de hogeschool besluiten de prestatieovereenkomst toch aan te gaan, doch uitsluitend ter behoud van het recht op prestatiebekostiging. In dat geval behoudt de hogeschool zich het recht voor om juridische stappen te ondernemen indien zij dat noodzakelijk acht. 2 Context en historie van Hogeschool Van Hall Larenstein VHL maakt deel uit van het Hoger Agrarisch Onderwijs (HAO) en van het Sectorplan Noord. Voordat wordt ingegaan op de geschiedenis en recente ontwikkelingen van VHL worden de bredere kaders van zowel het HAO als het Sectorplan Noord geschetst, waarbinnen VHL opereert. 2.1 Context - Profiel HAO Opgesteld voor het selectieve budget. Het Hoger Agrarisch Onderwijs (HAO) is de afgelopen jaar sterk ontwikkeld. Vanuit die sterke basis staat het HAO diep geworteld en is herkenbaar in haar domein en kwaliteit. De drie hogescholen CAH Dronten, HAS Den Bosch en Hogeschool Van Hall Larenstein, het domein Agriculture van Hogeschool Inholland en Stoas Hogeschool vormen tezamen het HAO. De HAO-instellingen hebben vorig jaar - tegelijk met de ontwikkeling van de topsectorenagenda - gezamenlijk het sectorplan HAO opgesteld. In dit sectorplan zijn op hoofdlijnen drie speerpunten benoemd: 1. Zorgdragen voor een kwantitatief voldoende instroom in het HAO: verdubbeling van de instroom, met specifieke aandacht voor o.m. tuinbouw en food (2016). 2 Prestatieafspraken Hogeschool Van Hall Larenstein

5 2. Permanente herijking van het opleidingsportfolio aansluitend bij studentvoorkeuren én ontwikkelingen in de beroepspraktijk. 3. Stevige versterking van de kennispositie door focus op de gezamenlijke ontwikkeling van negen expertisethema s. Met de afspraken in het sectorplan hebben de HAO-instellingen hun doelmatigheid georganiseerd. De doelmatigheid in het opleidingsaanbod wordt gerealiseerd door op instellingsniveau een scherpe match te maken tussen de behoefte van studenten en de behoefte van het bedrijfsleven, daar waar het gaat om inhoud, kwaliteit en kwantiteit binnen de opleidingen. Uitvoeringsdoelmatigheid daar waar het gaat om het opleidingsprogramma wordt daarmee op instellingsniveau gerealiseerd. De ontwikkeldoelmatigheid hebben de instellingen gezamenlijk georganiseerd, deels door middel van de onderlinge afstemming en deels door gezamenlijke ontwikkeling / herijking van het opleidingsportfolio, maar veel sterker door de gezamenlijke ontwikkeling van de kennispositie. De negen expertisethema s zorgen enerzijds voor een duidelijke ontwikkelfocus, maar anderzijds ook voor een ontwikkelmassa, doordat de kennisontwikkeling op die thema s door de instellingen gezamenlijk wordt gerealiseerd, de keuze voor bijvoorbeeld lectoraatsposities daarbinnen worden afgestemd en zgn. Centres of Expertise door de instellingen gezamenlijk worden opgezet in lijn met die expertisethema s. Die keuzes in effectiviteit en efficiëntie sluiten aan bij een sterk kwaliteitsbesef binnen de instellingen, en dat besef heeft diepe wortels. Om daar goed zicht op te hebben is een blik op de historie van groot belang. Om in het groene domein te blijven: een goed wortelstelsel en een goede voedingsbodem geven een krachtige plant. Net zo goed overigens als een goed klimaat en goed licht de ontwikkeling van een plant als het ware naar boven trekken. Om die reden eerst een schets van die historie, om daarna stil te staan bij de verdergaande opbouw van het karakteristieke profiel van de hogescholen Doelstelling en historie De founding fathers van het HAO zijn de diverse land- en tuinbouworganisaties, deels nog steeds actief bestuurlijk betrokken, maar in alle gevallen actief in het netwerk van de hogescholen. Daarmee is vanaf de oprichting een duidelijke verbinding gemaakt tussen het HAO en de beroepspraktijk. Met een helder doel: zorgdragen dat ondernemers en medewerkers in de Agrofoodsector kwaliteit in huis hebben en zich kunnen doorontwikkelen. De hogescholen hebben deze doelstelling langs vier lijnen ingevuld: 1. Sterke inhoudelijke ontwikkeling van het onderwijsportfolio, aansluitend bij de ontwikkelingen in het werkveld. 2. Onderwijsconcepten gericht op het ontwikkelen van talenten en ondernemendheid, en het langs die lijn voorbereiden van studenten op hun plaats in de economie en de maatschappij; 3. Een permanente verankering in het bedrijfsleven; daarmee studenten real-life casuïstiek biedend in hun opleiding, docenten te laten voeden door de beroepspraktijk, ondernemers te ondersteunen in hun development-activiteiten én studenten, docenten en ondernemers wederzijds te laten inspireren door frisse ideeën, goede vakkennis en beroepservaring; 4. Een stevige verbinding in het groene domein naar collega instellingen: AOC s, WU en DLO-instituten. Een schets van de historie langs die lijnen. 1 Ontwikkeling onderwijsportfolio Het beeld van elkaar opvolgende ontwikkelingen is terug te zien in de ontwikkeling van het HAO de afgelopen zes, zeven decennia. Deels opeenvolgende ontwikkelingen, deels parallelle en in elkaar vervlechtend. Afhankelijk van de setting waar de instellingen actief zijn, in de regio s of landelijk, hebben de verschillende instellingen deze ontwikkelingen doorvertaald in het opleidingsaanbod. a) De eerste begint direct na de oorlog en gaat over productie en verwerking, landbouw en levensmiddeltechnologie, aangevuld met tuinbouw. Door in te spelen op (bio)technologische ontwikkelingen en schaalvergroting, groeit deze ontwikkeling naar zijn top eind jaren tachtig, en daalt Prestatieafspraken Hogeschool Van Hall Larenstein

6 daarna door de verschillende crises die de twee opvolgende decennia kenmerkten. In deze periode ontwikkelt zich ook de lerarenopleiding voor het agrarisch onderwijs 1. b) De tweede ontwikkelingsgolf toont de introductie van de omgevingsgerichte opleidingen en opleidingscomponenten. Begin jaren negentig Bedrijfskunde en Milieutechnologie, eind jaren negentig gecompleteerd met Plattelandsvernieuwing. Ook de studies voor (Gezelschaps)Dierhouderij en Tuin- en landschapsinrichting passen hier binnen en introduceren het leisure element: groen is niet alleen om te voeden, maar ook om te ontspannen. De laatste jaren heeft deze golf ontwikkelingen op het gebied van ondernemerschap en duurzaamheid gebracht. c) Een bijzondere vorm van dat omgevingsgerichte aspect is gelegen in internationale business en samenwerking. Het ontwikkelingssamenwerking gerichte deel is binnen de opleiding Tropische landbouw al decennia goed ontwikkeld, en deels doorontwikkeld naar meer economisch getinte (business)ontwikkeling. Inmiddels hebben alle instellingen de internationale componenten in hun opleidingen verstevigd en voor een deel doorvertaald naar nieuwe opleidingen. d) Een derde ontwikkelingsfase ligt in het onderkennen van de functie van voedsel. De consument als gebruiker/genieter van voedsel komt nadrukkelijker in beeld; niet langer alleen dat we produceren, maar voor wie en waarom we produceren. Twee aspecten daarvan zijn van belang: design als wezenlijk element in het beroepenveld van de foodsector en landschapsontwikkeling. Studies die volledig herkend worden als horend bij het HAO en die - als gevolg van de inbreng van compleet nieuwe disciplines - een stimulerende invloed hebben op de andere opleidingen en de aantrekkelijkheid van de instellingen. e) Een tweede aspect in die ontwikkelingsfase verloopt veel vlakker: die van de humane gezondheid, voor ons vooral gecombineerd met voeding en natuur/leefomgeving. Deze nieuwe stap blijkt groter en van meer fundamentele aard dan de vorige; deels omdat het gedrag van consumenten in beeld komt, deels omdat gezondheid in onze maatschappij nog vooral vanuit een curatief gezichtspunt wordt bekeken in plaats van het preventieve dat voedsel en natuur in zich hebben. Uitwerking van deze vernieuwing zien we in specialisaties binnen de opleidingen, in projecten binnen de opleidingen en via de landelijke Groene Kennis Coöperatie in de vorm van ontwikkelingsprojecten. f) Een vierde ontwikkelingsfase is het toegepast onderzoek, dat heel snel in de groeifase is gekomen, deels vormgegeven via nieuwe opleidingen zoals Toegepaste Biologie, met inmiddels specialisaties in het Marine domein en door ontwikkelend in het Geodomein, aansluitend bij de opleidingen op het gebied van landschapsontwikkeling. Maar voor een belangrijk(er) deel via lectoraten/kenniskringen en daaraan gekoppelde projecten en activiteiten doordringend in een verdieping van alle opleidingen binnen de Hogescholen. g) Een aparte plaats in het groene kennissysteem heeft de lerarenopleiding voor het groene onderwijs. De tweedegraads lerarenopleiding is sinds 1981 ondergebracht bij Stoas, en is daarmee één van de opleidingen in het HAO. Daarnaast zijn de algemeen geldende bepalingen voor lerarenopleidingen van toepassing, naast de stelselverantwoordelijkheden in het HBO in het algemeen. De ontwikkelingen daarbinnen betreffen educatie, leren en communicatie voor en in groen onderwijs. Deze opeenvolgende fundamentele vernieuwingen hebben het HAO een hecht samenhangend portfolio opgeleverd, dat herkend wordt als een sterke identiteit en erkend wordt als maatschappelijk relevant en actueel. Samengevat: 1 Tot de zeventiger jaren bestaan er bij de HASsen in Den Bosch, Dronten, Dordrecht en Deventer en de Landbouw Hogeschool allerlei varianten van pedagogisch didactische scholing (de L-aktes: landbouwaktes). De agrarische sector neemt in de zeventiger jaren het initiatief voor een gezamenlijke agrarische lerarenopleiding, gebundeld in één organisatie. De tweedegraads opleidingen voor alle aktes worden verzorgd vanuit Dronten en Den Bosch. De Landbouw Hogeschool blijft verantwoordelijk voor de eerstegraads lerarenopleiding voor het agrarisch onderwijs. 4 Prestatieafspraken Hogeschool Van Hall Larenstein

7 Figuur 1 HAO in Onderwijsconcept De HAO-instellingen kenmerken zich allemaal door een op de persoonlijke ontwikkeling gericht onderwijsconcept. De relatieve kleinschaligheid van de instellingen en de opleidingen maakt dat er een sterke docent-student interactie plaats vindt. Daardoor is er veel ruimte voor de persoonlijke ontwikkeling van de student, waarbij ondernemendheid en internationalisering kenmerkende eigenschappen zijn. De gehanteerde onderwijsstructuren geven veel ruimte voor flexibiliteit, duidelijk ingekaderd in een helder beroepsperspectief, maar aansluiting biedend aan gewenste specialisaties van studenten en tijdens vooropleiding of werkervaring al opgedane kennis. Onze wortels zuigen ook nog steeds water en mineralen uit de beroepspraktijk op. De praktijkgerichtheid van onze opleidingen onderhouden we sterk: goede praktijkfaciliteiten, sterke interactie met het bedrijfsleven, stages en afstudeeropdrachten. Dat alles maakt dat onze studenten echte praktijkervaring hebben als ze afstuderen, en docenten hun praktijkkennis op peil houden en met een sterke motivatie kunnen doorgeven aan de studenten. 3 Bedrijfsleven Vanaf de oprichting van de HAO-instellingen is een duidelijke verbinding gemaakt met de beroepspraktijk. Met een helder doel: zorgdragen dat ondernemers en medewerkers in de agrofood/tuinbouwsector en groene omgeving kwaliteit in huis hebben en zich kunnen doorontwikkelen. Om die reden is vanaf het begin een duidelijke interactie met de beroepspraktijk vormgegeven. Enerzijds om te zorgen dat het onderwijs gestoeld wordt op wezenlijke praktijkervaring, anderzijds om te zorgen dat actieve ondernemers en ondernemingen zich blijven ontwikkelen door ondersteuning in product- en procesinnovatie en cursussen en trainingen. Binnen het HBO heeft het HAO één van de hoogste percentages niet-bekostigde activiteiten. Het bedrijfsleven voor de lerarenopleiding is in eerste lijn het VMBO- en MBO-groen, in tweede lijn de bedrijven in de groene sector. Vanuit dat perspectief wordt bijdragen aan de HCA s. Topteams, en daarbinnen specifiek de teams Agrofood en Tuinbouw & Uitgangsmaterialen, geven het groene onderwijs een impuls die uitgewerkt wordt in de bekende tripartite aanpak tussen overheid - ondernemers - onderwijs, op nationaal en regionaal niveau. De Human Capital Agenda s van deze topteams sluiten aan bij het genoemde sectorplan en leggen ook een duidelijke verantwoordelijkheid bij het bedrijfsleven. Inhoudelijk wordt op drie punten versterking aangebracht: Prestatieafspraken Hogeschool Van Hall Larenstein

8 imago van de sectoren naar jongeren, betere afstemming programma s life-long-learning tussen onderwijs en bedrijfsleven, en versterken interactie beroepspraktijk en onderwijs. In het verlengde van de topteams worden ook de regionale agenda s bepaald, waarin de HAO-instellingen actief zullen participeren. 4 Groene kolom De afgelopen decennia hebben de HAO-instellingen geopereerd in een krachtig groen werkveld. Goede verbindingen met MBO-instellingen zorgden voor een sterke regionale verankering en kennisdoorstroming van HBO- naar MBO-instellingen. Goede verbindingen met Wageningen University (WU) zorgden op hun beurt voor een goede kennisontwikkeling, ook op de HBO-instellingen. De verbindingen met de DLO-instituten zorgden voor activiteiten in het praktijk- en toepassingsgericht onderzoek. Daarmee is de schakelfunctie van het HAO duidelijk gedefinieerd: in het onderwijs schakelen tussen universitair en MBO niveau en in de beroepspraktijk schakelen tussen wetenschappelijk onderzoek en implementatie/uitvoering door het daadwerkelijk toepassen van onderzoek en realiseren van innovaties. Goede verbindingen tussen praktijkonderwijs, VMBO en MBO zorgden voor de lerarenopleiding voor kennisontwikkeling, instroom uit en uitstroom van docenten in het onderwijsveld. De afgelopen jaren hebben de instellingen hun kolom-relatie geborgd in de zgn. Groene Kenniscoöperatie (GKC). Een samenwerkingsverband van en voor de instellingen voor groen onderwijs en onderzoek, gericht op het versterken van de onderlinge samenhang, uitwisseling van kennis en gezamenlijke participatie in onderzoeksprogramma s en -centra. De HAO-instellingen hebben daarbij een duidelijke schakelrol in die kolom: schakelen tussen WU-kennisontwikkeling en de kennistoepassing binnen de hogescholen en het netwerk van (MK)bedrijven rondom de hogescholen, én schakelen naar de MBO-instellingen daar waar het gaat om kennisdoorstroming Onderzoek, lectoraten, expertisecentra In 2002 deden de eerste lectoren hun intrede in het hoger onderwijs. Het HAO heeft deze kans aangegrepen, om zo toegepast onderzoek uit te voeren en te verbinden met het onderwijs en de verwante beroepspraktijk. Lectoraten voeden en verbinden. Voeden door uitkomsten van wetenschappelijk toegepast onderzoek te ontsluiten voor docenten en studenten. Verbinden door zowel binnen hun kenniskring als daarbuiten dat onderzoek daadwerkelijk toe te passen in development vraagstukken van het bedrijfsleven, maar ook in curriculumvernieuwing van het reguliere onderwijs. De afgelopen zeven à acht jaren hebben de lectoraten zich ontwikkeld 2. De komende jaren staat het HAO hierbij voor een professionaliseringsslag van het onderzoek en de organisatie rond de valorisatie. Onderdeel van die professionalisering is het inrichten van zogenaamde expertisecentra. In die centra willen we het toepassen van onderzoek in de beroepspraktijk (valorisatie) en het onderwijscurriculum, als het ware tot kunst verheffen. Voor een belangrijk deel in samenwerking met partners binnen het Hoger Onderwijs, waaronder 2 Lectoraten: CAH Dronten: Agrologistiek & Voedselzekerheid, Duurzame varkens- en pluimveehouderij (organic animal husbandry), Values of Life, Ondernemerschap & Samenleving, Duurzame energie en groene grondstoffen, Precisie Landbouw, Duurzame melkveehouderij; HAS Den Bosch: Netwerk en ketenkunde, Technologie en Ingrediënten, Innovatief ondernemen in de paardensector, Diergezondheid/welzijn, Nieuwe Teelttechnieken, Duurzame wereldvoedselvoorziening, Voeding en Gezondheid, Agro Food Marketing, Biobased Productontwikkeling, Greenport, Duurzame Veehouderijketens. Hogeschool Van Hall Larenstein: Voeding en Gezondheid, Melkveehouderij, Welzijn van dieren, Watertechnologie (drinkwater, afvalwater), Integraal Waterbeheer en klimaatbestendige gebiedsontwikkeling, Duurzame visserij en aquacultuur, Marine Ecosystems Management, Marine Policy, Plattelandsvernieuwing, Groene leefomgeving van steden, Geïntegreerd Natuur- en Landschapsbeheer, Biobased Economy, Metropolitane landbouw. Hogeschool Inholland, domein Agriculture: Integrale Voedselen productieketens, Duurzame verbindingen in de Greenport. Stoas Hogeschool: Kenniscreatie en ecologisch denken, De ecologie van het leren, Ecologie van culturele diversiteit. 6 Prestatieafspraken Hogeschool Van Hall Larenstein

9 Wageningen University. In 2011 (Sectorplan HAO) hebben we de expertisethema s benoemd waarop we deze expertisecentra gaan ontwikkelen: 1. Voedsel, Voeding en gezondheid. 2. Biobased, nieuwe duurzame technologieën. 3. Duurzaam ondernemen in Agrofood. 4. Tuinbouw/Greenport. 5. Dierenwelzijn, diergezondheidszorg, dierhouderij. 6. Regionale Transitie, stad- en streekontwikkeling. 7. Leren en innoveren. 8. Natuur, landschap, water. 9. Groene kennis voor (wereld) burgers. Met de keuze voor deze thema s wil het HAO enerzijds een duidelijke focus in haar ontwikkeling aanbrengen en haar ontwikkeldoelmatigheid organiseren, anderzijds haar duidelijk breed-groene profiel (zoals ook geschetst in paragraaf 1.1) vasthouden en doorontwikkelen. Productie én verwerking, omgevingsgericht nationaal en internationaal, steeds meer aandacht voor de functie(s) van voedsel en via (het toepassen van) onderzoek kennis én kunde toevoegen aan bedrijfsleven en onderwijsinstellingen. Ontwikkeling De ontwikkeling in zowel het onderwijs als het toepassen van onderzoek maakt waar we nu staan: een dynamisch en breed onderwijsportfolio in een duidelijke agrokern; een persoonlijk, ondernemend en praktijkgericht onderwijsconcept; een sterke interactie met het bedrijfsleven; een breed en stevig portfolio aan kennisontwikkeling en toegepast onderzoek. In onze profilering willen we daarin dynamisch blijven. Het onderwijsportfolio is wat ons betreft dynamisch, aansluitend bij ontwikkelingen in de beroepspraktijk én aansluitend bij motivatie van studenten. Via lectoraten en expertisecentra willen we onze kennis- en expertisebasis versterken. Beiden worden meer concreet uitgewerkt in onderstaande paragrafen Doorontwikkeling onderwijsportfolio Vanuit het bestaande profiel zullen de instellingen zich inhoudelijk doorontwikkelen, rondom een duidelijke kern van agrofood/tuinbouw, groene omgeving en water. Die doorontwikkeling vindt echter wel plaats in een veel sterkere context: namelijk een zich vergroenende economie. Daarmee zitten activiteiten op het gebied van groen/agrofood nadrukkelijker in het hart van de economie. Vanuit dat perspectief zullen de volgende aspecten de komende jaren het profiel van de Hogescholen aanvullen 3 : Een revival van de eerste ontwikkelingsfase productie en verwerking: aandacht voor productie van hoger-toegevoegde waarde producten in food en non-food uit agrogrondstoffen (biobased); reststroomvalorisatie en resource-efficiency; hernieuwde aandacht voor technologische ontwikkeling in de Agrofoodsector: productie- en verwerkingstechnologie, precisielandbouw door o.m. de ontwikkelingen op het gebied van High Tech, Logistiek en ICT; versterking betekenis van chemie, biotechnologie, (toegepaste) biologie voor de harde kant van de curricula. Een doorontwikkeling van de omgevingsgerichtheid van de opleidingen in het HAO: het consumentgericht denken wordt geïntegreerd in de opleidingsprofielen; ondernemerschap wordt verder versterkt, onder meer door innovatief denken en handelen te integreren; internationalisering wordt standaard. 3 De overige geschetste ontwikkelingsfasen in paragraaf blijven eveneens dynamisch. Prestatieafspraken Hogeschool Van Hall Larenstein

10 Figuur 2 HAO in Ontwikkeling expertisebasis Gezamenlijke kennisontwikkeling willen we krachtig vormgeven in zogenaamde Centres of Expertise (CoE). De centra worden getrokken door één van de instellingen, met een heldere participatie van alle instellingen. Dit is in lijn met de uitwerking van het Centre for Biobased Economy 4 : daarin hebben alle instellingen binnen het thema Biobased ieder een helder ontwikkelingsprofiel gekozen en dekken de instellingen gezamenlijk het gehele thema. Binnen de Centres of Expertise kiezen we voor een aanpak waarin gezamenlijke innovatie(projecten) tussen bedrijfsleven en onderwijs centraal staat. Daarmee gericht op ontwikkeling van het bedrijfsleven, participatie van studenten en docenten in die ontwikkelingen (versterking beroepsgerichtheid opleidingen: studenten en docenten) én input gevend op actuele thema s in de beroepspraktijk als basis voor 4 Binnen het Centre for Biobased Economy (CBBE) hebben de instellingen hun afspraken ook geformaliseerd in een samenwerkingsovereenkomst en sturingsstructuur; voor de te ontwikkelen CoE s formaliseren we soortgelijke afspraken. 8 Prestatieafspraken Hogeschool Van Hall Larenstein

11 permanente herijking van het onderwijscurriculum. Op die wijze borgen we een permanente aansluiting van de CoE s op de behoeften vanuit onderwijs én bedrijfsleven. De Centres zullen daarnaast een duidelijke samenwerking laten zien met andere (hoger) onderwijsinstellingen. Met verwante Centres voor Innovatief Vakmanschap wordt innovatie en implementatie aan elkaar verbonden. Met HO-instellingen buiten het agrofood/groene domein worden cross-sectorale verbindingen ontwikkeld, vanuit de keuzes die wij maken in expertiseontwikkeling, en gericht op het organiseren van cross-sectorale kennisinput, nodig voor de ontwikkeling van die domeinen (bijvoorbeeld High Tech, logistiek, gezondheid, chemie, water) 5. Met relevante MBO-instellingen worden opleidingsprofielen afgestemd om een kwalitatief goede doorstroom te bevorderen. In 2011 zijn we gestart met het Centre for Biobased Economy, in 2012 het Centre for Greenports. De komende drie jaren (nl. de jaren waarvoor de prestatieafspraken gelden) willen we in ieder geval nog vier Centres of Expertise toevoegen, mede aansluitend bij agenda s van topsectoren en daaruit voortkomende regionale profileringen: Food, Dier, Duurzaam Produceren en Ondernemen en Duurzaam leren en ontwikkelen. CoE Dier (varkens, pluimvee, melkvee) (Van Hall Larenstein, CAH Dronten, HAS Den Bosch, Inholland) Voeding Diergezondheid Welzijn CoE Greenports (HAS Den Bosch, Inholland, CAH Dronten, Van Hall Larenstein) Duurzame productie Technologische innovatie Logistiek Veredeling CoE Food (HAS Den Bosch, CAH Dronten, Inholland, Van Hall Larenstein) Productontwikkeling (o.a. gericht op meer toegevoegde waarde) Procestechnologie (productie en verwerking) Voeding, gezondheid en welbevinden Voedselveiligheid en -zekerheid Samenwerkende waardeketen Logistiek CoE Duurzaam Produceren en Ondernemen (CAH Dronten, HAS Den Bosch, Inholland, Van Hall Larenstein) Duurzame productie (resource efficiency, meer met minder) High tech Farming / Precisie Landbouw Ondernemerschap Centre for Biobased Economy (Inholland, CAH Dronten, HAS Den Bosch, Van Hall Larenstein) 5 Groene grondstoffen voor grootschalige energie- en chemieproductie Ontwikkeling (hoog toegevoegde waarde) non-food eindproducten Kringloopsluiting / energieproductie binnen de primaire productie Cascadering / reststromen benutting in de (agro)foodsector CoE Duurzaam leren en ontwikkelen van professionals en organisaties in hun omgeving. (STOAS, CAH Dronten, HAS Den Bosch, Inholland, Van Hall Larenstein) Kennisinnnovatie,- transfer en -circulatie Leren en ontwikkelen van professionals Leren in programma s en organisatieontwikkeling Figuur 3 Centres of Expertise in Zo werken de HAO-instellingen met andere HO-instellingen samen in CoE s, b.v. Water in Leeuwarden met participatie van Van Hall Larenstein, Green Chemistry (AVANS) in West-Brabant met participatie van HAS Den Bosch, Techniek voor Greenports in West-Nederland en Logistiek tussen Fontys en HAS Den Bosch in Venlo. 6 Onderstreept de trekkende hogeschool. Prestatieafspraken Hogeschool Van Hall Larenstein

12 Met deze zes Centres kiezen we voor centra die de gehele agrofood en tuinbouwketen raken: Dier en Greenports: twee Centres die zich richten op de primaire sector. Food en Biobased: binnen die centra wordt de verwerkende industrie - food- en non-foodproductie - vanuit de verschillende agrostromen (vlees, zuivel, tuinbouw, akkerbouw etc.) met aandacht voor hun product- en keteneigenheid ontwikkeld. Duurzaam produceren en ondernemen: een Centre dat zich richt op de bredere duurzame en technologische ontwikkeling van agroproductie. Duurzaam leren en ontwikkelen: een Centre dat zich richt op leren en ontwikkelen van professionals en organisaties in hun omgeving. In alle thema s komt een aantal aspecten prominent terug: technologie en technologische innovatie; duurzaamheid o.m. via (her)gebruik reststromen, resource efficiency en verbetering logistiek; hogere toegevoegde waarde via productontwikkeling in food en agro-nonfood. De centra worden ingebed binnen de hogescholen. Daarmee is een natuurlijke verankering van de primaire (agro) en secundaire (food) sector en toeleverende industrie en dienstverlening geborgd, maar is ook wisselwerking op de genoemde doorsnijdende thema s georganiseerd. We kiezen voor vier toe te voegen centra, omdat de ervaring leert dat het ontwikkelen inclusief de eerste fase van implementatie van een centrum ongeveer een jaar in beslag neemt. De afstemming tussen de instellingen, maar ook het realiseren van verbindingen met bedrijven, vraagt veel tijd en aandacht. Daarmee houden we wel nadrukkelijk vast aan de negen te ontwikkelen thema s. Wetend dat de thema s Natuur, landschap en water en Regionale Transitie, stad- en streekontwikkeling de afgelopen jaren al de nodige aandacht in hun ontwikkeling hebben gehad, ligt daar een goede basis om op door te bouwen en deze te zijner tijd door te ontwikkelen naar Centres of Expertise. Het thema Groene kennis voor wereldburgers krijgt volop aandacht in de ontwikkellijn van het onderwijs zoals geschetst in dit document. Internationalisering wordt de standaard. 2.2 Context - Het sectorplan HBO Regio Noord De regio Noord-Nederland wordt gekenmerkt door de overgang van de traditionele productie-economie naar een hoogwaardige kennisintensieve economie. In het kader van die transitie naar een kenniseconomie heeft de regio een groeiende behoefte aan HBO ers met een hoog kennisniveau en een hoog niveau van beroepsuitoefening. Het Noorden heeft daarbij veel kansen, maar ook een aantal belemmerende factoren: bevolkingskrimp en vergrijzing, een laag scholingsniveau en een ijle economische structuur zonder echt dominante sectoren. Op dit snijvlak van economische ontwikkeling en noodzakelijke verandering ligt een geweldige, kansrijke opgave voor de noordelijke hogescholen. Het onderwijs versterken, het opleidingsniveau substantieel verhogen, kennis verbinden aan economische bedrijvigheid, praktijkgericht onderzoek voor het midden- en kleinbedrijf en via incubators het ondersteunen en begeleiden van jonge starters: het zijn kerntaken van het hoger onderwijs. De Hanzehogeschool Groningen, de NHL Hogeschool, Stenden hogeschool en Hogeschool Van Hall Larenstein leiden tweederde van de hoger opgeleiden op die in Noord-Nederland jaarlijks nieuw instromen op de arbeidsmarkt. Met onze opleidingen en ons praktijkgericht onderzoek willen wij bijdragen aan de transitie naar de kenniseconomie. Wij staan dan ook voor de instandhouding van de Noordelijke HBO-infrastructuur. Als uitgangspunt geldt daarbij de instandhouding van de hoofdvestigingsplaatsen - Groningen, Leeuwarden en Emmen - als vestigingsplaats van HBO in het Noorden. Wij bundelen de komende periode onze krachten om samen een breed en kwalitatief hoogwaardig pakket van onderwijs en onderzoek voor Noord-Nederland te verzorgen. 10 Prestatieafspraken Hogeschool Van Hall Larenstein

13 2.2.1 Missie Wij zien het als onze gezamenlijke missie als samenwerkende Noordelijke Hogescholen om de komende vijf jaar een optimale opleidings- en kennisinfrastructuur te realiseren. Daarbij willen we in samenwerking en/of onderlinge afstemming onderwijs aanbieden en ontwikkelen, samenwerken in onderzoek en ons gezamenlijk inspannen om kenniswerkers op te leiden met een hoog niveau van beroepsuitoefening, kennis gebaseerd op onderzoek en kennis en competenties op het gebied van valorisatie, innovatie en ondernemerschap. Daarbij werken we nauw samen met bedrijven en instellingen in de noordelijke regio. We zetten in op de volgende doelen: Sterke zwaartepunten van hoogwaardige kennisproductie en valorisatie op innoverende thema s voor de regio waarin de Hogescholen samenwerken. Een pool van hoogopgeleide, getalenteerde afgestudeerde kenniswerkers met ondernemingszin, die innovatieve kennisbedrijven willen starten. Regio Noord positioneren als kennis- en onderwijsregio in de techniek en (nieuwe) technologie door de samenwerking tussen de hogescholen op alle niveaus. Een geheel van krachtige, doorlopende leerlijnen, op voor de regionale kennissamenleving en kenniseconomie relevante gebieden, waarin de Hogescholen structureel met elkaar samenwerken, lopend van het pre-hbotraject, via Ad en voltijd/deeltijd/duaal HBO. Masteropleidingen tot en met in de toekomst het professionele promotietraject (waarbij verandering van het huidig opleidingsportfolio onderwerp van gezamenlijke afstemming is). Een krachtig en flexibel gezamenlijk onderwijsaanbod voor (oudere) studenten die zich willen op-, om- of bijscholen Hoofdthema s De vier hogescholen zijn actief bezig met het uitvoeren van onderdelen van het Sectorplan Noord. De noordelijke samenwerking is bekrachtigd in een programmabestuur. Men heeft besloten om op zes thema s in te zetten. Elke hogeschool is coördinator van één of meer thema s: Energie (trekker NHL Hogeschool) Healthy Ageing (trekker Hanzehogeschool) Ondernemerschap (trekker Hanzehogeschool) Toerisme (trekker Stenden hogeschool) Watertechnologie (trekker Van Hall Larenstein) Educatie (trekker Stenden hogeschool) Per thema is in kaart gebracht wat er op het gebied van onderwijs aan verbindingen tussen de hogescholen bestaat en hoe daar in samenwerking een meerwaarde gerealiseerd kan worden. Ook op het gebied van onderzoek is geïnventariseerd wat er allemaal loopt en op welke manier verder onderzoek in samenhang met andere kennisinstellingen en bedrijven een bijdrage kan leveren aan de noordelijke economie. De vier hogescholen hebben de samenwerking met de verschillende MBO-instellingen in Noord-Nederland onder de loep genomen met het doel te komen tot versterking van de verschillende thema s, onder meer door beter aansluitend onderwijs en een versterkte doorstroom Centres of Expertise De drie noordelijke provincies Groningen, Friesland en Drenthe hebben gekozen voor inzet op een beperkt aantal kansrijke sectoren, waaronder water, energie en healthy ageing. Inmiddels is rond het thema Watertechnologie in Leeuwarden een Centre of Expertise tot stand gekomen, als eerste uitwerking van het rapport van Commissie de Boer. De noordelijke hogescholen ondersteunen elkaar bij de ontwikkeling van Centres of Expertise op de andere thema s. Voor de thema s Energie en Zorg werkt de Hanzehogeschool aan een Centre of Expertise. Stenden hogeschool werkt aan een Centre of Expertise op het gebied van Toerisme (mede in samenwerking met de Prestatieafspraken Hogeschool Van Hall Larenstein

14 NHTV in Breda en de Hogeschool Zeeland) en aan een Expertisecentrum Educatie gericht op de bundeling van expertise op onderwijsgebied (van Primair tot Hoger Onderwijs). NHL Hogeschool bereidt Centres of Expertise voor rond Gaming (samen met de Hogeschool Utrecht) en Scheepsbouw. Voor alle thema s zijn de beoogde resultaten op het gebied van onderwijs en onderzoek vastgesteld (ofwel in het Sectorplan Noord, ofwel in de uitwerking daarvan) en zijn afspraken gemaakt over de samenwerking met het bedrijfsleven, de overheden en andere kennisinstellingen Afstemming, focus en massa Het afstemmen van opleidingen doen we door versterking en vernieuwing van bestaande opleidingen, onder andere via afstudeervarianten, minoren en - waar gewenst en mogelijk - joint degrees. De hogescholen hebben afgesproken nieuwe bachelor opleidingen alleen te ontwikkelen als het economische belang van de regio daar aantoonbaar mee gediend is, er een goed plan is, er belangstelling van studenten is, er middelen zijn om daarin te investeren en er geen adequaat programma uit het bestaande cursuspakket kan worden samengesteld. Het programmabestuur overlegt vooraf over eventuele nieuwe opleidingen. Waar meer hogescholen in het Noorden een opleiding aanbieden, stemmen zij die opleidingen af. We streven zo veel mogelijk naar complementariteit en/of een specifieke inkleuring per aanbiedende hogeschool. In het Noorden concentreert het HBO zich in de toekomst in de steden Leeuwarden, Emmen en Groningen. Hiermee wordt verdere versnippering voorkomen. Wel blijven bestaande locaties in stand en worden bestaande afspraken gehonoreerd. We overleggen hoe we gezamenlijk in de drie de provincies een adequaat HBOonderwijsaanbod kunnen verzorgen. We sluiten een opleiding alleen als én de instroomcijfers en de arbeidsmarkt langere tijd slecht zijn Techniek Specifieke aandacht wordt geschonken aan de sector techniek. Het bevorderen van kwalitatief goed en hoogwaardig techniek-onderwijs is een gedeelde en gezamenlijke doelstelling. Voor het Noorden is het van belang dat de basisopleidingen die op de verschillende hogescholen worden aangeboden, voor de verschillende arbeidsmarkten behouden blijven naar de toekomst. Om met voldoende kwaliteit, niveau en expertise deze opleidingen in de toekomst aan te kunnen blijven bieden, is verdere samenwerking noodzakelijk. Duurzame technologie voor duurzame energie, duurzaam bouwen en duurzaam ontwerpen zijn thema s van belang in Noord-Nederland. Met duurzame energie wordt de verbinding gelegd naar het Noordelijk thema Energy Valley. Met duurzame kunststoffen wordt de verbinding gelegd met de actuele ontwikkelingen in de landbouw en agro-industrie, die een sterke traditie in de regio kennen. Deze thema s vormen een belangrijk aanknopingspunt voor het versterken van de samenwerking tussen de hogescholen, onderling gericht op het versterken van de opleidingskwaliteit. Verder zijn het thema s van belang voor het versterken van de samenwerking tussen hogescholen en bedrijfsleven, en tussen de hogescholen en het MBO, VO en PO. Deze activiteiten moeten leiden tot een sterkere inbedding van het techniekonderwijs ook in het PO en VO, en tot een toename van de instroom bij de techniekopleidingen Integrale aanpak succesvolle doorstroom mbo hbo: verhogen opleidingsniveau Om de doorstroom van het MBO naar het HBO te optimaliseren hebben alle HBO- en ROC-instellingen in het Noorden gezamenlijk gekozen voor een aanpak, waaraan zowel het MBO als het HBO een bijdrage levert. Het HBO gaat toelatingseisen stellen aan de MBO-instroom, met als belangrijke elementen een actief keuzetraject en een inhoudelijke goede voorbereiding. In het traject is expliciet aandacht voor de benodigde studievaardigheden voor het HBO, een intakegesprek en de mogelijkheid tot het verkorten van de beroepskolom. Het MBO gaat de studieloopbaanbegeleiding intensiveren, met expliciete aandacht voor de (studie)loopbaan(keuzes). Het doel is om de talenten van het MBO een grotere slaagkans op het HBO te bieden. De hogescholen hebben afgesproken de invulling van het toelatingstraject gezamenlijk uit te werken. Daarbij stemmen ze ook af met de ROC s, die een rol hebben in de studieloopbaanbegeleiding van deelnemers. 12 Prestatieafspraken Hogeschool Van Hall Larenstein

15 2.2.7 Van Sectorplan naar Prestatieafspraken De partners in het Sectorplan Noord hebben bovenstaande lijnen elk in hun eigen rapportage naar de Review Commissie uitgewerkt, naar aanleiding van hun eigen activiteiten in deze. Daarbij gaat het zowel om een uitwerking van de genoemde initiatieven met betrekking tot de Centres of Expertise als om een uitwerking ten aanzien van de thema s die specifieke aandacht nodig hebben. 2.3 Historie Hogeschool Van Hall Larenstein VHL is één van de hogescholen die opereert binnen het hierboven beschreven HAO-profiel en het Sectorplan Noord. VHL is als hogeschool ontstaan uit verschillende fusies en heeft de afgelopen decennia meerdere verhuizingen doorgemaakt. Het Van Hall Instituut is een fusie van verschillende onderwijsinstellingen uit Groningen, Bolsward en Leeuwarden. Een aantal van deze fusies zijn hieronder in een tijdlijn weergegeven. Tijdlijn 1903 Oprichting Hogere Bosbouw en Cultuurtechnische School in Arnhem/Velp 1904 Oprichting Hogere Zuivelschool in Bolsward 1912 Oprichting Rijks Middelbare Koloniale Landbouwschool te Deventer. Vanaf 1928 verandert de naam in Tropische Landbouwschool Oprichting Rijkslandbouwschool Groningen 1988 De Hogere Bosbouw en Cultuurtechnische School (Velp), Tropische Landbouwschool (Deventer), Rijks Hogere School voor Tuin- en Landschapsinrichting (Boskoop) en Hogere Analisten School (Wageningen) fuseren tot Internationale Agrarische Hogeschool Larenstein 1993 Verplaatsing van de opleidingen uit Boskoop en Wageningen naar Velp 1996 Verplaatsing Bolsward en Groningen naar Leeuwarden 2003 Het Van Hall Instituut en Larenstein bundelen bestuurlijk de krachten in Hogeschool Van Hall Larenstein 2004 Hogeschool Van Hall Larenstein treedt toe tot Wageningen UR 2006 Verplaatsing van één opleiding uit Velp en alle opleidingen uit Deventer naar Wageningen 2011 Volledige fusie van het Van Hall Instituut en Larenstein VHL vormt een onderdeel van Wageningen UR en er vindt afstemming plaats op het gebied van onderwijs, onderzoek en ondersteunende diensten. Recente ontwikkelingen De focus van Hogeschool Van Hall Larenstein ligt op het opleiden van praktijkgerichte professionals, het vertalen van wetenschappelijke kennis naar praktijktoepassingen en het verrichten van praktijkgericht onderzoek. Samen met de universiteit streeft de hogeschool naar een samenhangend palet van academische en professionele opleidingen, met daarbinnen goede overstapmogelijkheden voor studenten. Het onderwijs van Hogeschool Van Hall Larenstein wordt gegeven op de locaties Leeuwarden, Velp en Wageningen. Uitgaande van de belangstelling, kennis en ervaring van de student ondersteunt de hogeschool hem of haar in het traject dat leidt tot een lerende professional op hbo-niveau. De hogeschool doet dit door het aanbieden van professionele bachelor- en masteropleidingen, maar ook door training en scholing tijdens de loopbaan. Het onderwijs is competentiegericht en het leren in de beroepscontext krijgt veel aandacht. Studenten maken zo snel en zo veel mogelijk kennis met de beroepspraktijk door werkvormen als leerwerkplaatsen, stages en afstudeeropdrachten. Docenten begeleiden studenten en zijn daarnaast betrokken bij toegepast onderzoek. Dit onderzoek vindt plaats in de kenniskringen rond de lectoren of door contractactiviteiten uit derdegeldstromen. Deze activiteiten ondersteunen de innovatie van het onderwijs, verhogen de deskundigheid van de docenten en versterken de relaties van de hogeschool met het werkveld. De hogeschool staat open voor andere culturen en verwelkomt studenten en cursisten uit de hele wereld. Prestatieafspraken Hogeschool Van Hall Larenstein

16 Hogeschool Van Hall Larenstein profileert zich als internationale hogeschool met een internationale oriëntatie in het onderwijs en in de contractactiviteiten. De hogeschool leidt mensen op voor het werken in een internationale context. Vooral de vestiging in Wageningen heeft een internationale 'couleur locale'. Op de locatie Velp beschikt de hogeschool over een unieke locatie, het landgoed Larenstein. De komende jaren wil de hogeschool de voordelen van dit landgoed beter benutten. Dit gebeurt door de kaders voor de toekomst van het onderwijs en het landgoed concreter vast te stellen. Deze kaders (of onderwijsvisie) bepalen de wensen, eisen en randvoorwaarden voor het ruimtelijk programma van het landgoed, wat uiteindelijk de basis gaat vormen voor een stedenbouwkundig plan. De benadering van deze planvorming laat de hogeschool dus meer plaats vinden vanuit de ambities van het onderwijs. Daarbij ook beter rekening houdend met economische principes. In het najaar van 2008 is de directie gestart met een strategisch proces om de koers voor de komende vier jaren uit te zetten. Het transitieproces heeft in juni 2010 geresulteerd in de Concept Strategienota Onderdelen uit de nota zijn opgenomen in het Strategisch Plan Wageningen UR , tevens instellingsplan VHL Onderdelen van de concept strategienota worden gedurende de planperiode één voor één verder uitgewerkt. In 2011 is gewerkt aan Operational Excellence : hieronder verstaat de hogeschool het effectief en efficiënt verbeteren van de onderwijsondersteunende werkprocessen en systemen, waarbij rekening wordt gehouden met drie hoofdpijlers: mensen, processen en systemen. Het uitgangspunt: de student staat centraal. De systemen en processen worden uniform zo ingericht, dat studenten en docenten goede service wordt geboden, dat ze kruisbestuiving en samenwerking tussen locaties en opleidingen stimuleren, dat ze het leren in communities faciliteren, en dat het op een economisch verantwoorde manier gebeurt. In 2011 bleek uit interne discussies dat de potentie van de samenwerking van Van Hall Larenstein binnen Wageningen UR de afgelopen jaren nog niet volledig is benut. In december 2011 zijn in een notitie van directie en MT de te nemen stappen beschreven voor de nader te maken keuzes voor de samenwerking binnen Wageningen UR, de aansturing van onze hogeschool en andere voorwaarden die nodig zijn om onze ambitie te realiseren. Deze stappen en keuzes worden in 2012 concreet uitgewerkt en waar mogelijk uitgevoerd om zo de profilering ten volle uit te nutten en tevens het onderzoek van het HBO optimaal te verbinden met DLO. Per 1 september 2011 is de instellingenfusie van het Van Hall Instituut en Internationale Agrarische Hogeschool Larenstein tot Hogeschool Van Hall Larenstein een feit, conform de Wet Versterking Besturing. De gemaakte afspraken bij de fusie zijn in 2011 verder uitgewerkt. Een aantal van onze opleidingen wordt zowel in Leeuwarden (Van Hall) als in Wageningen (Larenstein) gegeven. In dit traject zijn vijf bachelor opleidingen van Larenstein en vijf opleidingen van het Van Hall Instituut betrokken. Sommige opleidingen worden gedifferentieerd, anderen worden voor 70% hetzelfde gemaakt.. In het najaar van 2010 is de nieuwe WHW in werking getreden. Binnen Wageningen UR waren al in 2008 verschillende werkgroepen in het leven geroepen die de specifieke gevolgen van deze nieuwe wet, vergeleken met het bestaande, in beeld brachten. In 2011 is verdere uitwerking gegeven aan de verdiepingsslag hiervan binnen de hogeschool, en is gewerkt aan de verdere professionalisering en positionering van de examencommissies nieuwe stijl. In 2010 kreeg het Sectorplan Noord Scholen voor ambities vorm. De vier noordelijke hogescholen (Hogeschool Van Hall Larenstein, Hanzehogeschool Groningen, NHL Hogeschool en Stenden hogeschool) spraken af op zes thema s intensief te gaan samenwerken, zowel op het gebied van onderzoek als onderwijs, om zo de Noord-Nederlandse economie te versterken. VHL is projectleider van het thema Watertechnologie. In 2011 is een aantal succesvolle initiatieven gestart welke te maken hebben met één of meerdere opleidingen van VHL: Verdere vormgeving van het Centre of Expertise Watertechnology (CEW) (start begin 2012). Verdere vormgeving van het Centre for Biobased Economy (start 01 januari 2012). Hogeschool Van Hall larenstein, Wageningen University, HAS Den Bosch, CAH Dronten en InHolland Delft zijn gezamenlijk initiatiefnemers. Het Centre richt zich op kennisontwikkeling door de groene onderwijsinstellingen en op de overdracht van die kennis naar het bedrijfsleven en andere kennisinstellingen. 14 Prestatieafspraken Hogeschool Van Hall Larenstein

17 In het najaar is Food Circle van start gegaan. Food Circle opereert als een regionaal platform waarin kennisinstellingen, de Noord-Nederlandse voedingsmiddelenbedrijven, aanverwante sectoren en experts kennis uitwisselen en multidisciplinair samenwerken. Medio 2011 is de University Campus Friesland (UCF) een feit. De samenwerking tussen de noordelijke hogescholen, de provincie en de gemeente Leeuwarden heeft tot doel de academische activiteiten, de kennisinfrastructuur en kennisketen rond Fryske Hotspots te versterken. De start van Dairy Campus, het nationale en internationale centrum voor onderzoek, innovatie, educatie en training op het gebied van de melkveehouderij. In Dairy Campus werkt VHL samen met de provincie Fryslân, de gemeente Leeuwarden en Wageningen UR Livestock Research. In het voorjaar 2011 hebben de agrarische hogescholen een sectorplan voor het Hoger Agrarisch Onderwijs aangeboden aan het ministerie van EL&I. Het plan beschrijft de relevante ontwikkelingen in de omgeving van de agrarische hogescholen en gaat vervolgens in op de manier waarop de agrarische hogescholen daarop de komende jaren willen inspelen. Prestatieafspraken VHL in het licht van bovengenoemde ontwikkelingen Deze prestatieafspraken zijn gebaseerd op bestaand beleid. Bovengenoemde paragrafen geven aan dat bij VHL volop ontwikkeling is en dat onderdelen uit de strategie gedurende de planperiode één voor één worden uitgewerkt. Het onderzoeksbeleid en lectorenplan is volop in ontwikkeling en wordt in de loop van 2012 afgerond. De profilering van het onderzoek sluit aan bij de profilering van de hogeschool, DLO en de HAO afspraken in het sectorplan. Daarbij worden momenteel stappen en ambities voor onze samenwerking met Wageningen UR verder uitgewerkt die mogelijk ver strekkende gevolgen kunnen hebben voor de toekomst van VHL. 3 Huidig instellingsprofiel Na een beschrijving van de omgeving en uitgangspositie wordt ingegaan op onze inhoudelijke thema s. In de paragraaf onderwijs wordt weergegeven welke opleidingen VHL verzorgt en welke samenwerkingen we zijn aangegaan. Per prestatie indicator wordt ingegaan op de huidige situatie. Het huidige profiel wordt samengevat in een SWOT. 3.1 Omgeving en uitgangspositie Hogeschool Van Hall Larenstein, onderdeel van Wageningen UR, is een kennisinstelling gericht op natuur en omgeving, de gezondheid van mens en dier en voeding en voedselproductie, en opereert binnen het HAOprofiel zoals eerder geschetst. Vanuit drie locaties in Nederland - Leeuwarden, Velp en Wageningen - verzorgt VHL Associate degrees, bacheloronderwijs, masteropleidingen, post hbo-opleidingen, cursussen en advies voor de nationale en internationale markt. In vergelijking met andere instellingen in het Hoger Agrarisch Onderwijs ligt ons onderscheidend vermogen vooral in: a) een (potentiële) landelijke dekking of bereik in het groene domein; b) een ruim aanbod van (toonaangevende) studies en ruime keuzemogelijkheden binnen een studie (keuzevakken); c) de vele mogelijkheden om te switchen van studie, binnen de volledige breedte van het groene domein; d) de verschillende locaties, verdeeld over het land (één op de campus van Wageningen UR) en verankerd in de betreffende regio s; e) een brede internationale profilering; f) dat we een onderdeel vormen van Wageningen UR, waardoor o.a. ontwikkeling en profilering van toegepast onderzoek adequaat kan worden doorontwikkeld op die thema s waar de buitenwereld behoefte aan heeft. Prestatieafspraken Hogeschool Van Hall Larenstein

18 3.2 Onze inhoudelijke thema s De thema s waarmee Van Hall Larenstein zich bezighoudt zijn onder te brengen in drie samenhangende kerngebieden van Wageningen UR: Dit zijn de brede thema s van Wageningen UR, waarbij VHL zich focust op de volgende samenhangende domeinen: Voeding, gezondheid, milieu en technologie. Groene economie en plattelandsvernieuwing. Biologie en dier. Groene leefomgeving en water. De maatschappelijke aandacht voor ons werkgebied is groot. Door de groeiende wereldbevolking groeit ook de vraag naar voedsel en grondstoffen en nemen de mobiliteit, het energieverbruik en de druk op het landgebruik toe. Bovendien is er sprake van technologische vernieuwingen, veranderingen in het klimaat en globalisering. Al deze ontwikkelingen zorgen er voor dat typische VHL-thema s, zoals duurzaamheid, energie, klimaat, dierenwelzijn, water, voedselzekerheid en inrichting en ontwerp van de buitenruimte, volop in de belangstelling staan. Onze onderwerpen zijn dagelijks in het nieuws en de publieke opinie rond groene onderwerpen is aanzienlijk beter dan een aantal jaren geleden. Wij hebben op deze terreinen veel en hoogstaande expertise in huis door onze lectoren en docenten. Door kennis te genereren en te verspreiden via opleidingen en toegepast onderzoek, wil VHL bijdragen aan oplossingen voor maatschappelijke problemen, en door nauwe samenwerking met DLO de vertaalslag maken van toegepast onderzoek naar praktijk. 3.3 Onderwijs Als eerste wordt het portfolio van VHL beschreven, waarna per indicator de huidige stand van zaken weergegeven wordt Portfolio Bij VHL, Brin nr. 30HD, worden momenteel de volgende opleidingen verzorgd: 16 Prestatieafspraken Hogeschool Van Hall Larenstein

19 Isat Naam opleiding Onderwijsvorm Locatie Onderwijssoort Ad Duurzaam Bodembeheer deeltijd Leeuwarden Associate degree Ad Duurzame Watertechnologie deeltijd Leeuwarden Associate degree Ad Integrale Handhaving Omgevingsrecht deeltijd Leeuwarden Associate degree Ad Integrale Handhaving Omgevingsrecht voltijd Leeuwarden Associate degree Ad Melkveehouderij voltijd Leeuwarden Associate degree Ad Ondernemerschap voltijd Leeuwarden Associate degree B Bedrijfskunde en Agribusiness voltijd Leeuwarden bachelor B Biotechnologie (samen met NHL) voltijd Leeuwarden bachelor B Dier- en Veehouderij voltijd Leeuwarden bachelor B Diermanagement voltijd Leeuwarden bachelor B International Business and Management Studies (samen met voltijd Leeuwarden bachelor Stenden en NHL) B Kust en Zee Management voltijd Leeuwarden bachelor B Milieukunde deeltijd Leeuwarden bachelor B Milieukunde voltijd Leeuwarden bachelor B Plattelandsvernieuwing voltijd Leeuwarden bachelor B Tuinbouw en Akkerbouw voltijd Leeuwarden bachelor B Voedingsmiddelentechnologie (samen met NHL) voltijd Leeuwarden bachelor Ad Tuin- en Landschapsinrichting deeltijd Velp Gld. Associate degree Ad Tuin- en Landschapsinrichting voltijd Velp Gld. Associate degree B Tuin- en Landschapsinrichting deeltijd Velp Gld. bachelor B Tuin- en Landschapsinrichting voltijd Velp Gld. bachelor B Bos- en Natuurbeheer deeltijd Velp Gld. bachelor B Bos- en Natuurbeheer voltijd Velp Gld. bachelor B Land- en Watermanagement deeltijd Velp Gld. bachelor B Land- en Watermanagement voltijd Velp Gld. bachelor M Project & Process Management in the Domain of Land and Water deeltijd Velp Gld. Post-initiële master B Bedrijfskunde en Agribusiness voltijd Wageningen bachelor B Dier- en Veehouderij voltijd Wageningen bachelor B Plattelandsvernieuwing voltijd Wageningen bachelor B Tropische Landbouw voltijd Wageningen bachelor B Voedingsmiddelentechnologie voltijd Wageningen bachelor M Agricultural Production Chain Management voltijd Wageningen Post-initiële master M Management of Development voltijd Wageningen Post-initiële master Prestatieafspraken Hogeschool Van Hall Larenstein

20 Kengetallen jaarverslag Studenten (totaal per 01-10) Instroom Afgestudeerden Bachelor Afgestudeerden Associate degree Afgestudeerden Master In het verleden is de opleiding Laboratoriumtechniek overgedragen aan de Hogeschool Arnhem Nijmegen en is de opleiding Tuinbouw en Akkerbouw in Wageningen gestopt. De opleiding Plattelandsvernieuwing in Leeuwarden wordt op verzoek van het werkveld weer nieuw leven ingeblazen. Het aanbod is naast verdiepend en verbredend ook gericht op doorstroom naar de universiteit (8%). De master- en bachelor opleidingen in Wageningen zijn volledig Engelstalig. Bij de Nederlandstalige bacheloropleidingen wordt gestreefd naar het aanbieden van minimaal één Engelstalige major. Samenwerking Naast de samenwerking binnen Wageningen UR met Wageningen University en DLO wordt binnen verschillende opleidingen samengewerkt met andere (hoge)scholen. Op de locatie Leeuwarden biedt de hogeschool gezamenlijk met de NHL Hogeschool de opleidingen Voedingsmiddelentechnologie en Biotechnologie aan, binnen de gezamenlijke unit Life Sciences and Technology. Deze opleidingen zijn samen met de technologieopleidingen van het AOC ondergebracht in de unit Life Science. De opleiding International Business and Management Studies wordt samen gegeven met Stenden hogeschool en NHL Hogeschool. VHL zet zich in om de aansluiting van het voortgezet en middelbaar beroepsonderwijs op het (verkort) hboonderwijs te verbeteren. Op de locatie Leeuwarden is dit onder meer gerealiseerd in de unit Life Sciences en met de nieuwe Ad-programma s. Ook zijn doorlopende leerlijnen ontwikkeld samen met onder andere Helicon Opleidingen Velp. Schakel- en zomercursussen moeten de overstap naar Hogeschool Van Hall Larenstein vergemakkelijken. Daarnaast neemt Hogeschool Van Hall Larenstein deel aan diverse overleggen met andere scholen, onder andere het LICA (Landelijk Informatie Centrum Aansluiting VO - HBO), HBO-Raad, GKC (Groene Kennis Coöperatie), Sectorplan Noord (met Stenden hogeschool, NHL Hogeschool en Hanzehogeschool) het Platformoverleg Voortgezet/Hoger Onderwijs (VOHO) in Velp en Leeuwarden, AOC-overleg Leeuwarden en met AOC Oost. De internationale samenwerking wordt in een apart hoofdstuk besproken Uitval Om de uitval zo veel mogelijk te verminderen, streeft VHL ernaar de aankomende student zo goed mogelijk te begeleiden bij haar studiekeuze en aansluiting tussen het VO of MBO en het HBO. Dit wordt beschreven in de paragraaf Werving. Daarna wordt ingegaan op het voorkomen van de uitval in het eerste jaar. Werving en aansluiting VHL onderneemt vele activiteiten om de aankomende studenten zo goed mogelijk te informeren over de studies bij VHL. Werving vindt plaats samen met onze collega s van Wageningen University, er worden meeloopdagen en voorlichtingsdagen georganiseerd, er zijn studiecoaches, en we zijn bereikbaar voor vragen van studiekiezers. Daarnaast worden er verschillende activiteiten voor studenten, decanen, docenten van middelbare scholen en ouders georganiseerd om hen zo goed en realistisch mogelijk voor te lichten over de mogelijkheden van studeren bij VHL. Een aantal opleidingen houdt intakegesprekken met de aankomende student om te beoordelen of de verwachtingen van de opleiding realistisch zijn en of de opleiding bij hen past. Voor onze locatie in Leeuwarden vindt ook jaarlijks een instroommonitor plaats, om te monitoren hoe de aansluiting tussen het VO en VHL is. Daarnaast is er intensief contact met verschillende MBO- opleidingen om een zo goed mogelijke overgang tussen MBO en HBO te bewerkstelligen. 18 Prestatieafspraken Hogeschool Van Hall Larenstein