De ouder als ervaringsdeskundige. Informele opvoedingsondersteuning en Welzijn Nieuwe Stijl

Transcriptie

1 De ouder als ervaringsdeskundige Informele opvoedingsondersteuning en Welzijn Nieuwe Stijl

2 Colofon Auteurs: Drs. Joos Meesters Dr. Martha van Biene Mld 29 oktober 2012 Fotografie door Joos Meesters Met dank aan Tandem Welzijnsorganisatie Nijmegen en alle mensen die hun toestemming hebben gegeven de foto s beschikbaar te stellen voor deze module. De mensen op de foto zijn niet dezelfde personen als de vertellers van de verhalen. Wegens privacy overwegingen zijn de meeste verhalen van informatie ontdaan die direct naar bepaalde personen te herleiden is en hebben mensen een andere naam gekregen, tenzij ze zelf anders wensten.

3 Inhoudsopgave Voorwoord 5 Werkwijze 7 Ontwikkeling van opvoedsteun zelf organiseren De ouder als ervaringsdeskundige 11 Dialogisch werken 12 Welzijn Nieuwe Stijl 13 Verhalen zijn leidend 14 Leerconcepten 15 Verhalen van Moeders 17 Ayse vertelt 19 Ayan vertelt 22 Susanne vertelt 25 Esra vertelt 29 Interactieve Werkvormen Dialoogsessie rondom opvoeding Samenspraak organiseren rondom opvoedingsvragen Sociale netwerken en Welzijn Nieuwe Stijl Opvoedsteun zelf organiseren 45 Kennisbronnen Leerarrangement Pedagogische Civil Society Opvoedsteun zelf organiseren Netwerkanalyse Dialogisch werken en de kracht van het vragen stellen Verschil tussen dialoog en discussie Verhalen zijn leidend 66 De ouder als ervaringsdeskundige Inhoudsopgave 3

4 4.9 Bakens Welzijn Nieuwe Stijl Actie-leren 71 Literatuur 73 De ouder als ervaringsdeskundige Inhoudsopgave 4

5 Voorwoord Wat zijn de mogelijkheden en grenzen van het stimuleren van de eigen kracht van opvoeders en hun omgeving? In wijkgericht werken en hulpverlening worden ouders en hun sociale omgeving steeds meer aangesproken op hun eigen probleemoplossend vermogen: de Pedagogische Civil Society. Vrijwilligers, beroepskrachten en gemeenten nemen de ideeën van de Pedagogische Civil Society op in hun werkwijze en beleid. Het vraagt van alle betrokkenen een andere houding: niet zelf met oplossingen komen, maar de eigen kracht van ouders, jongeren, hun omgeving en buurtbewoners mobiliseren. Deze module biedt handreikingen hoe je uit kunt gaan van de deskundigheid van de ouders zelf en waarmee je ouders stimuleert om samen met andere ouders opvoedingsvragen op te pakken. In deze module is het project Moeders voor Elkaar in de wijk Hatert in Nijmegen als casus gebruikt. In 2009 heeft het Lectoraat Lokale Dienstverlening vanuit Klantperspectief van de Hogeschool van Arnhem en Nijmegen een vraagpatronen onderzoek uitgevoerd in deze wijk. Uit dit onderzoek bleek dat burgers het vraagpatroon opvoeden en opgroeien zelf erg belangrijk vinden. Ouders maken zich zorgen over hun kinderen en wijkbewoners hebben last van hangjongeren in de wijk. Een deel van de respondenten zocht de oplossing in meer toezicht op straat, een ander deel gaf aan dat het belangrijk is om beter met elkaar te leren omgaan, zodat problemen vanzelf minder worden. Een andere belangrijke uitkomst was dat burgers enerzijds de verwachting hadden dat de professionals de problemen wel voor hen zouden oplossen, maar aan de andere kant argwanend waren ten aanzien van diezelfde professionals die hen niet hoefden te vertellen hoe het moest. De vraag die hier uit voortkwam was: wat betekenen de verschillende perspectieven voor het werk en de rol van de professional bij wijkgericht werken ten aanzien van opvoedingsvraagstukken? Dit werkboek gaat uit van verhalen van ouders. Deze verhalen gebruiken we om met elkaar in gesprek te gaan over hoe je als professional denkt en werkt. We verbinden theorie en praktijk zodanig dat er leerruimte ontstaat om een sensitieve beroepshouding te ontwikkelen die bijdraagt aan de ondersteuning van ouders en hen in staat stelt om gezamenlijk hun vragen over opvoeding op te pakken. Deze ondersteuning gaat uit van het aanwenden van eigen kracht, inventiviteit en zelforganiserend vermogen van ouders. Vanuit de verhalen van ouders is toegankelijke lesstof gemaakt die kan bijdragen aan informele opvoedingsondersteuning. Daar waar je in de tekst leest student kun je ook lezen professional. De ouder als ervaringsdeskundige Voorwoord 5

6 Dit werkboek is tot stand gekomen vanuit de Wmo werkplaats Nijmegen in samenwerking met diverse professionals en ouders wonende in de wijk Hatert te Nijmegen. Met de inzet van professionals en vrijwilligers van Tandem Welzijn, MEE Gelderse Poort, Centrum voor Jeugd en Gezin en de Hogeschool van Arnhem en Nijmegen is dit werkboek gerealiseerd. Hierbij willen wij Peer van Hoof, Ledia Bagijn, Bas Vosbeek, Trude Arriaans, Mariska Braakhekke, Ton Jansen, Paul Vogels, Annelies Morssink en studenten Nina Koot en Karlijn Reincke hartelijk bedanken voor hun constructieve inbreng en bijdragen. De vertellers danken we hartelijk voor hun inspirerende verhalen en het geven van toestemming om deze te mogen gebruiken voor onderwijsdoeleinden. Drs. Joos Meesters Dr. Martha van Biene Mld Kenniscentrum HAN SOCIAAL, Wmo Werkplaats Nijmegen Hogeschool van Arnhem en Nijmegen De ouder als ervaringsdeskundige Voorwoord 6

7 Werkwijze In dit werkboek maken studenten kennis met de noodzaak om ouders te activeren hun vragen over de opvoeding ter hand te nemen en hun eigen ervaringsdeskundigheid in te zetten, voor zichzelf of voor anderen. Het lesmateriaal gaat uit van een participatieve aanpak en zelfsturend leren. Dit wil zeggen dat je als groep van vijf personen (minimaal drie, maximaal zes) meebeslist over welk leerarrangement in de les wordt gevolgd (zie Kennisbron 1 Leerarrangement). Iedere leergroep heeft een leercoach die uit de groep wordt gekozen. De dialoog staat centraal in dit werkboek. De leercoach faciliteert de dialoog. Het gaat er in deze werkwijze om dat je elkaar toelaat en openstaat om nieuwe ervaringen en kennis op te doen (Van Biene, 2005: 88-89). Bij de dialoog gaat het er niet om wie gelijk heeft zoals bij een discussie, maar vooral om luisteren naar elkaar en doorvragen (zie Kennisbron 2, Verschil dialoog en discussie). Allereerst gaan we in op de theorie over de Pedagogische Civil Society en het belang van informele opvoedingsondersteuning, de relatie met Welzijn Nieuwe Stijl en het belang van werken met verhalen. We reiken vier werkvormen aan waarmee je direct aan de slag kunt. Iedere werkvorm wordt onderbouwd met kennisbronnen en ander ondersteunend lesmateriaal waarmee je dieper op de stof in kunt gaan. De ouder als ervaringsdeskundige Werkwijze 7

8 De ouder als ervaringsdeskundige Werkwijze 8

9 Ontwikkeling van opvoedsteun zelf organiseren Niet oordelen maar vragen stellen, niet invullen maar aanvullen waar nodig, niet vanuit je referentiekader denken en doen maar je verplaatsen in de ander zowel in gedachten als gedrag, dit alles tezamen biedt kans dat je de competentie opvoedsteun zelf organiseren eigen maakt. De ouder als ervaringsdeskundige Ontwikkeling van opvoedsteun zelf organiseren 9

10 De ouder als ervaringsdeskundige Ontwikkeling van opvoedsteun zelf organiseren 10

11 1.1 De ouder als ervaringsdeskundige Competentie opvoedsteun zelf organiseren Naast ouders zijn er nog vele anderen die betrokken zijn bij opvoeden en opgroeien, zoals familie, docenten, vrijwilligers bij sportclubs, buren, vrienden en jeugdigen zelf. Veel ouders zijn onzeker over het opvoeden en opgroeien van hun kinderen. Ze hebben zorgen over hun kinderen op school, op straat, maar ook in het gezin. Deze onzekerheid van ouders hoeft niet geproblematiseerd te worden, want elke ouder is wel eens onzeker ten aanzien van de opvoeding. Hoe kan die onzekerheid gedeeld worden en hoe worden ouders weer gezamenlijk verantwoordelijk voor het opvoeden en opgroeien van hun kinderen? Ouders hebben vaak meer eigen kracht, creativiteit en eigen verantwoordelijkheid dan ze zelf denken. Zowel voor henzelf als voor de samenleving is het van belang dat zij hun krachten optimaal kunnen inzetten en deze krachten bundelen. Wat die krachten zijn en hoe ouders die kunnen inzetten is een belangrijke beroepstaak van professionals. Empowerment en het versterken van eigen kracht zijn belangrijke competenties voor zowel ouders als professionals. Werken aan deze competenties betekent voor professionals dat ze ouders ondersteunen en faciliteren maar tegelijkertijd zelf en met andere professionals leren van deze manier van werken. In dit werkboek leggen we uit hoe er aan informele opvoedingsondersteuning en zelforganisatie van ouders gewerkt kan worden en leggen we verbanden met de Pedagogische Civil Society. Het idee is dat iedere ouder genoeg kennis in huis heeft om een kind op te voeden. De onzekerheid die hierover wordt gevoeld kan gedeeld worden met andere ouders. Het uitwisselen van ervaringen helpt ouders bij de opvoeding en zorgt ervoor dat ze elkaar helpen en iets voor elkaar kunnen betekenen. Ouders leren om andere ouders in hun netwerk aan te spreken en hiermee ontstaat ook meer samenhang in de wijk. Ouders en wijkbewoners zijn hierdoor meer op elkaar en op elkaars kinderen betrokken. We geven in dit werkboek een aantal handreikingen in het besef dat dit niet uitputtend is. De bedoeling is dat docenten en studenten meer grip krijgen op de materie en er zelf mee aan de slag kunnen. Het kan de start zijn van een brede dialoog binnen gemeenten, aanbieders en sociale wijkteams als het gaat om ouders die opvoedingsondersteuning nodig hebben. Door het boek heen verwijzen we naar een werkwijze en randvoorwaarden om Welzijn Nieuwe Stijl mogelijk te maken. (zie Kennisbron 2 Pedagogische Civil Society, Kennisbron 3 Competentie opvoedsteun zelf organiseren en Kennisbron 8 Welzijn Nieuwe Stijl). De ouder als ervaringsdeskundige Ontwikkeling van opvoedsteun zelf organiseren 11

12 Dialogisch werken Middels de werkvormen in dit werkboek kun je ervaren hoe cultuur ons denken, voelen en handelen bepaalt. De vraag is of wij in de jeugdzorg- en dienstverlening ons referentiekader kunnen loslaten. Stellen we de ander echt in de gelegenheid te participeren? Ofwel, zijn we in staat om de dialoog te voeren en wel zodanig dat we niet invullen, maar aanvullen waar nodig is? Daarnaast leer je als groep hoe een groepslid, de leercoach, het leerproces faciliteert en voorwaarden kan scheppen waaronder een dialoog plaatsvindt (in plaats van een discussie). We ervaren met het dialogisch werken hoe we het gedrag van anderen positief kunnen beïnvloeden (zie kennisbron 5 Dialogisch werken en kracht van vragen stellen en kennisbron 6 Verschil tussen dialoog en discussie). We ervaren het verschil in het stellen van open en gesloten vragen. We leren de kunst van het vragen stellen verstaan. We zien dat doorvragen betekenisvolle inhouden oplevert. We vatten participatie niet alleen op als ergens aan meedoen, maar we leren dat het gevoel van erbij horen (inclusie) er het meest toe doet. Het voeren van dialogische gesprekken die ons aanzetten tot doorvragen en het onderzoeken van de vraag achter de vraag zijn belangrijke communicatie vaardigheden in de zorg- en dienstverlening. We maken allen onderdeel uit van een samenleving die een groot beroep doet op de eigen verantwoordelijkheid en participatie van alle burgers. Met name de verschuivende visie op de beroepshouding van het oplossen van problemen (sociale hangmat) naar eigen kracht eerst (sociale vangnet) staat centraal in Welzijn Nieuwe Stijl. De ouder als ervaringsdeskundige Ontwikkeling van opvoedsteun zelf organiseren 12

13 Welzijn Nieuwe Stijl In dit werkboek leggen we vanuit eerder genoemde visie - dialoog is participatie - verband met de uitgangspunten van Welzijn Nieuwe Stijl. Specifiek richten we ons op de acht bakens (zie kennisbron 8 Bakens Welzijn Nieuwe Stijl) waarmee de lerende inzicht verwerft in (a) verschillende vormen van ondersteuning vanuit een burgerperspectief, (b) nieuwe vormen van steunsystemen vanuit een maatschappelijke perspectief en (c) facilitering vanuit een organisatieperspectief. Welzijn Nieuwe Stijl beoogt een andere manier van werken met een andere rol voor de professional. We experimenteren met nieuwe rollen en werkwijzen waarin we uitdrukking geven aan de centrale rol van ouders als ervaringsdeskundige. Bakens Welzijn Nieuwe Stijl 1 Gericht op de vraag achter de vraag 2 Gebaseerd op de eigen kracht van de burger 3 Direct erop af 4 Formeel en informeel in optimale verhouding 5 Doordachte balans van collectief en individueel 6 Integraal werken 7 Niet vrijblijvend, maar resultaatgericht 8 Gebaseerd op ruimte voor de professional De ouder als ervaringsdeskundige Ontwikkeling van opvoedsteun zelf organiseren 13

14 Verhalen zijn leidend In dit werkboek stellen we de verhalen van de ouders centraal. De ervaringen en belevingen van de vertellers zijn het vertrekpunt voor het leren van het empoweren van ouders, het verbinden en het zelforganiserend vermogen te verbeteren. Aan de hand van de verhalen toetsen we onze competentieontwikkeling en we richten ons op het: verkrijgen van invoelend en doortastend vermogen; ondersteunen en opbouwen (faciliteren) van sociale netwerken; overbrengen wat vereisten/verplichtingen zijn (demands); aansluiten bij individuele behoeften (needs) en collectief aanbieden waar mogelijk; naar boven halen van wat iemand kan/wil bijdragen (competence); stimuleren van het zelforganiserend vermogen van ouders; integraal werken, samenwerken, afstemmen en over grenzen heen kijken. We leren welke rol verhalen kunnen hebben in het leven van een persoon (zie kennisbron 7 Verhalen zijn leidend). Ook leren we welke inviterende vragen uitnodigen tot het vertellen van het eigen verhaal (zie kennisbron 5 Dialogisch werken en de kracht van het vragen stellen). Verhalen vertellen en vraaggestuurd werken liggen in de voorgestelde aanpak in elkaars verlengde. We zijn op zoek naar vragen in de verhalen en de mogelijkheden van de persoon waarmee deze zijn kracht kan aanwenden ten aanzien van deze vragen. We geven betekenis aan de dialoogvragen door onze eigen culturele basiswaarden en culturele programmering naar boven te halen (Nunez et al. 2010). We sluiten hiermee aan bij het idee van de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo) door vooral de culturele aspecten van de wet te benadrukken. We denken hierbij aan thema s als: beter in meedoen, bevorderen van samenredzaamheid en samenwerkzaamheid, eigen kracht benutten, burgers helpen burgers, vraaggestuurd werken en voorkomen van vraagverlegenheid. De ouder als ervaringsdeskundige Ontwikkeling van opvoedsteun zelf organiseren 14

15 Leerconcepten Dit werkboek is met name geschikt voor het werken met groepen van vijf studenten (evt. minimaal 3, maximaal 6). Iedere leergroep heeft een leercoach die uit de groep wordt gekozen. Deze coacht de dialoogvragen. De dialoogmethode wordt gebruikt volgens de aangeboden formule die het stellen van open vragen koppelt aan het formuleren van acties (Van Biene, 2005). Praktijk en theorie over opvoedingsondersteuning wordt versterkt door eerst uit te gaan van de eigen voorkennis, om vervolgens vanuit die voorkennis nieuwe leerdoelen vast te stellen (waar wil je je in bekwamen?). Met de inbreng in het dialogisch gesprek is de kans groot dat je meer zelfinzicht verkrijgt in wat je al weet en waar je aan kunt werken (kennis, vaardigheden en houding). Ieders inbreng draagt bij aan het antwoord op de dialoogvraag. Bij ieder verhaal kan een leerarrangement worden samengesteld (zie Kennisbron 1, Leerarrangement). In deze module is ruimte gereserveerd om met de groep een leerarrangement vast te stellen. Eerst worden de verhalen in beeld gebracht, daarna geanalyseerd met behulp van dialoogvragen, opgevolgd door de interactieve werkvormen. Dit alles wordt ondersteund met kennisbronnen, theoretische en verdiepende informatie. De ouder als ervaringsdeskundige Ontwikkeling van opvoedsteun zelf organiseren 15

16 De ouder als ervaringsdeskundige Ontwikkeling van opvoedsteun zelf organiseren 16

17 Verhalen van Moeders De ouder als ervaringsdeskundige Verhalen van Moeders 17

18 De ouder als ervaringsdeskundige Verhalen van Moeders 18

19 Ayse vertelt Ik ben 47 jaar en ben in 1978 naar Nederland gekomen. Mijn vader woonde destijds al in Nederland. We waren thuis met zes kinderen. Ik ben nooit naar school geweest. Ik moest werken thuis, zodat mijn broertjes en zusjes naar school konden gaan. Ik heb nu zelf vier kinderen, drie zonen en een dochter van 24, 20, 16 en 7,5 jaar. Nu zit ik wel op school, maar ik vind het leren moeilijk. Ik ben erg boos op mijn ouders en de gemeente. Er is toen niemand geweest van de gemeente, bijvoorbeeld de leerplichtambtenaar, die gezegd heeft tegen mijn ouders dat elk kind in Nederland verplicht naar school moet. Nu moet ik een inburgeringscursus doen. Ik kan nog steeds niet goed Nederlands praten. Ik weet me met tarzantaal (handen en voeten) te behelpen. Ik wil meer contacten met moeders in de buurt, ook Nederlandse moeders. Mijn kinderen ontgroeien me, zij weten al zoveel meer dan ik. Ik wil meer weten wat zij belangrijk vinden, maar ben altijd aan het zorgen. Ik durf mijn kleinste niet bij andere kinderen te laten spelen; je weet nooit of het veilig is. Iedereen mag bij mij komen maar je hoort veel over andere mensen. Hij mag ook niet alleen buiten spelen, ik ben daar altijd bij. Er zijn akelige mensen in de wereld die kwaad doen. De ouder als ervaringsdeskundige Verhalen van Moeders 19

20 Dialoogvragen BOX 1 Pedagogische Civil Society 1. Wat kan Ayse helpen bij het vertrouwd raken met de Nederlandse samenleving? 2. Welke beelden laat Ayse zien van de Nederlandse samenleving? 3. In hoeverre komt dat beeld overeen met jouw beeld? BOX 2 Dialogisch werken en kracht van het vragen stellen (zie Kennisbron 5). Deze box is steeds hetzelfde bij ieder verhaal. De groep leert de juiste vragen te stellen, zodat je in de faciliterende rol blijft zitten. De eigen kracht van de ouder staat centraal. 1. Met welke vraag spreek je de eigen kracht van Ayse aan? 2. Wat is een passende actievraag? 3. Wat is een passende doelvraag? 4. Wat is een passende realiteitsvraag? 5. Wat is een passende optievraag? 6. BOX 3 Maak eigen dialoogvragen Een dialoogvraag is een open vraag die begint met: wat, wie, welke, wanneer of hoe. De ouder als ervaringsdeskundige Verhalen van Moeders 20

21 De ouder als ervaringsdeskundige Verhalen van Moeders 21

22 Ayan vertelt Ik ben gevlucht uit Somalië vanwege de oorlog en ben tien jaar geleden naar Nederland gekomen. Ik heb alleen de basisschool in Somalië afgemaakt. In Nederland heb ik niet verder geleerd. Wel heb ik mijn inburgeringcursus gehaald en volg nu al zes maanden een naaicursus/opleiding. Dat vind ik erg leuk. Ik heb een broer en zus. Ik ben getrouwd en heb drie dochters en een zoon in de leeftijd van 9, 7, 5 en 2 jaar. Mijn man is verhuisd naar Londen in verband met werk. Op dit moment woon ik alleen met de kinderen. Mijn ouders wonen in Kenia, mijn broer en zus in Frankrijk. Ik wil graag leren over hoe je je kinderen kunt opvoeden om zo tot goed gedrag van hen te komen. Via het Ouder Kind Centrum ben ik betrokken bij de bijeenkomsten over opvoeding. Ik vind het belangrijk dat er Nederlandse vrouwen bij de bijeenkomsten aanwezig kunnen zijn. Iedereen heeft volgens mij een mening over de opvoeding en het is belangrijk om die te delen. Elke (gezins)situatie is anders en daar leer je van. Ik zou graag tips willen krijgen van de Nederlandse moeders. Ik wil de Nederlandse cultuur beter leren kennen, omdat ik hier woon. Daarnaast wil ik ook weten hoe ik moet opvoeden in de Nederlandse cultuur. Met mijn kinderen gaat het heel goed en gelukkig heb ik geen lastige kinderen. Ik heb bijvoorbeeld geleerd hoe ik mijn kinderen moet straffen. Ik deelde eerst straffen uit van een kwartier, maar weet nu dat het bijvoorbeeld voor een kind van 2 jaar goed is om dat maar 5 minuten te doen. En wanneer de straf voorbij is weer met het kind te praten. Ook is het goed dat als een kind sorry zegt het dan te vergeven. Vanuit mijn eigen cultuur was ik het niet gewend om straffen uit te delen aan jonge kinderen, dit omdat ze dat nog niet snappen. Maar vanuit de bijeenkomsten heb ik geleerd dat dat wel goed is en ben er daarom thuis mee aan de slag is gegaan. Het is belangrijk om te leren van elkaar, hoe je kunt samenleven met je kinderen. Ik heb een vriendin die regelmatig tegen haar zoontje schreeuwt. Ik leer haar dan dat ze niet moet schreeuwen maar hem 5 minuutjes straf moet geven. Dit heb ik geleerd uit de bijeenkomsten en probeer ik door te geven aan anderen, zoals vriendinnen. Het is belangrijk om consequent te zijn tegen kinderen. Als mijn dochtertje doorzeurt om naar buiten te gaan blijf ik nee tegen haar zeggen als ik geen tijd of zin heb. Ik leg dan ook aan mijn dochter uit waarom ik nee zeg. Het is belangrijk is om geduld te hebben met kinderen en niet te schreeuwen tegen hen. Door de bijeenkomsten doe ik veel nieuwe contacten op en leer ik beter Nederlands. Ik vind het belangrijk en fijn dat alle moeders een mening mogen en kunnen geven in de bijeenkomsten. Ik vind het goed dat dit ook gebeurd. Daarnaast vind ik het fijn dat er eerst overlegd wordt wat er nu precies gedaan moet worden, dat er een taakverdeling wordt gemaakt en dat er daarna actie genomen wordt. Het is belangrijk dat mensen komen en tijd vrij maken voor de bijeenkomsten. De ouder als ervaringsdeskundige Verhalen van Moeders 22

23 Dialoogvragen BOX 1 Pedagogische Civil Society 1. Met welke ervaringsdeskundigheid kan Ayan andere ouders helpen? 2. Waaruit blijkt dat Ayan het thema opvoeden belangrijk vindt? BOX 2 Dialogisch werken en kracht van het vragen stellen (zie Kennisbron 5). Deze box is steeds hetzelfde bij ieder verhaal. De groep leert de juiste vragen te stellen, zodat je in de faciliterende rol blijft zitten. De eigen kracht van de ouder staat centraal. 1. Met welke vraag spreek je de eigen kracht van Ayan aan? 2. Wat is een passende actievraag? 3. Wat is een passende doelvraag? 4. Wat is een passende realiteitsvraag? 5. Wat is een passende optievraag? BOX 3 Maak eigen dialoogvragen Een dialoogvraag is een open vraag die begint met: wat, wie, welke, wanneer of hoe. De ouder als ervaringsdeskundige Verhalen van Moeders 23

24 De ouder als ervaringsdeskundige Verhalen van Moeders 24

25 Susanne vertelt Ik kom uit Angola, daar heb ik alleen de basisschool afgerond. Ik heb nog nooit gewerkt. Ik ben naar Nederland gekomen omdat een oom van mij hier al lang woonde. Samen met een vriend van de familie ben ik naar Nederland gekomen. Ik heb vier kinderen, eentje is gestorven, daar wil ik liever niet over praten. Ik vind het fijn om actief iets te doen rondom opvoeden. Graag ga ik naar de bijeenkomsten van het Ouder Kind Centrum. Ik heb thuis niet veel om handen, ben er alleen voor mijn kinderen. In Nederland heb ik wel een taalcursus gedaan maar zou ook nog graag een opleiding willen volgen, maar dat kan nu niet met drie kinderen thuis. Ik moet dan opvang regelen en dat is duur en dat kunnen we niet betalen. Mijn man doet productiewerk en werkt vijf dagen in de week. De opvoeding van de kinderen is grotendeels mijn taak, maar dat vind ik heel erg leuk en interessant. Je moet het goed doen voor je kinderen, omdat ze aan het opgroeien zijn. Per leeftijdsfase kom je weer voor nieuwe verassingen te staan. Je leert elke dag van je kinderen. De kinderen hebben allemaal verschillende karakters en dat is erg interessant. De een luistert snel, de ander niet. Als jij het zo wil, willen de kinderen weer anders. Ik geef ze wel eens straf. Als ik aangeef dat ik iets niet wil en mijn kinderen er tegenin gaan probeer ik toch consequent te blijven. Ook andersom werkt het volgens mij. Mijn dochter die bij voorbaat al Nee zegt tegen dingen die ik van haar vraag. Ook dan zeg ik: Als je het niet doet heb je een probleem met mij. Maar ze begint met nee. Ik ken haar, zij begint met nee en daarna komt ja. Ik leer veel van de bijeenkomsten over opvoeden. Ik heb bijvoorbeeld geleerd dat je je kind te niet te lang moet straffen en dat je uit moet leggen waarom je je kinderen straf geeft of waarom je iets wil. Dit doe ik ook echt bij mijn kinderen. Ik heb jou straf gegeven omdat jij zo, zo, zo hebt gedaan. Je moet wel geduld hebben. Ik vind het belangrijk om consequent te blijven. Beter dat ze het nu leren dan straks. Als de kinderen buiten willen spelen dan spreek ik af hoe laat ze binnen moeten komen. Ik leer ook beter Nederlands te spreken doordat ik met andere vrouwen praat. Tijdens de bijeenkomsten spreken de meeste mensen Nederlands. Ook leer ik met de computer werken. Ik maak uitnodigingen om andere moeders uit te nodigen. Ik kan wel een beetje organiseren maar nog niet goed. Ik heb een voorbeeld nodig, zodat ik kan kijken hoe de ander dingen aanpakt. Ik oefen thuis nu ook meer met de computer en wordt er steeds behendiger in. Het lijkt me moeilijk om samen met anderen iets te organiseren, omdat iedereen anders denkt. We moeten eerst meer ervaring opdoen en geholpen worden bij praktische zaken. Hoe regel je de praktische zaken zoals tijd bijvoorbeeld? Hoe zorg je voor continuïteit? Het kost voor een aantal vrouwen best veel tijd en moeite om naar de bijeenkomsten te komen. Er is een vrouw die uit een andere wijk komt en vanwege de afstand en de tijd die dit kost nu niet meer komt. Ook is het moeilijk om een tijdstip te kiezen zodat iedereen kan komen. Sommige vrouwen werken, waardoor ze niet kunnen komen op de afgesproken tijden. De bijeenkomsten inspireren altijd, maar er moet veel aandacht worden besteed aan het uitnodigen van andere vrouwen. Ik ben met een medewerker van het Ouder Kind Centrum op pad gegaan om vrouwen aan te spreken en hen te interesseren voor de bijeenkomsten. Twee vrouwen hebben toegezegd te komen. Er is doorzettingsvermogen nodig om iets te bereiken. We moeten alles proberen, want ik vind het zo leuk. De ouder als ervaringsdeskundige Verhalen van Moeders 25

26 Samen praten met elkaar over de opvoeding is belangrijk en je leert veel van elkaar. Er worden zoveel verschillende zaken besproken en er zijn veel vrouwen die wat willen vertellen dat we al snel in tijdnood komen. Sommige vrouwen in de bijeenkomst hebben oudere kinderen en zitten in een andere opvoedfase. In de bijeenkomsten kom je er achter dat iedereen ideeën heeft over wat je zou kunnen doen per leeftijdsfase. Op die manier leer je hoe je je eigen kinderen per leeftijdsfase op moet voeden. Mijn oudste kind is nu 7 jaar. Ik weet niet hoe je je kind moet opvoeden als het eenmaal 12 jaar is. Ik leer van de anderen en dat is fijn. De ouder als ervaringsdeskundige Verhalen van Moeders 26

27 Dialoogvragen BOX 1 Pedagogische Civil Society 1. Wat betekent sociaal kapitaal? 2. Op welke manier levert Susanna een bijdrage aan de samenleving? BOX 2 Dialogisch werken en kracht van het vragen stellen (zie Kennisbron 5). Deze box is steeds hetzelfde bij ieder verhaal. De groep leert de juiste vragen te stellen, zodat je in de faciliterende rol blijft zitten. De eigen kracht van de ouder staat centraal. Met welke vraag spreek je de eigen kracht van Susanna aan? 1. Wat is een passende actievraag? 2. Wat is een passende doelvraag? 3. Wat is een passende realiteitsvraag? 4. Wat is een passende optievraag? BOX 3Maak eigen dialoogvragen Een dialoogvraag is een open vraag die begint met: wat, wie, welke, wanneer of hoe. De ouder als ervaringsdeskundige Verhalen van Moeders 27

28 De ouder als ervaringsdeskundige Verhalen van Moeders 28

29 Esra vertelt Mijn ouders zijn van Turkse afkomst, maar zelf woon ik al mijn hele leven in Nederland. Ik ben hier geboren. Ik ben getrouwd en heb een zoon van vier en een dochter van elf. Ik heb Sociaal Pedagogisch Werk gedaan en daarna de Pabo. Al sta ik nu niet voor de klas, omdat ik nu meer energie in mijn kinderen wil steken. Ik kom geregeld op het Ouder Kind Centrum om te kletsen met andere moeders. Daar heb ik gehoord dat er bijeenkomsten worden georganiseerd waar moeders met elkaar in gesprek gaan over opvoeden en opgroeien. Er werd een themabijeenkomst georganiseerd en daar ben ik naar toe geweest. De bijeenkomst ging over opvoeden en er werden verschillende ontwikkelingsfasen van het kind belicht. Ik vond dat best leuk, want je bent altijd bezig met je kinderen dus elke keer leer je weer iets. De ervaringen van de andere mama s vind ik ook wel leuk, omdat mijn leeftijd wat jonger is dan de andere moeders en zij zullen meer ervaringen hebben. Als je dat met elkaar deelt kun je er meer van leren. Wat ik op school geleerd heb uit boeken komt niet altijd overeen met de praktijk. Dus ik zeg wel dit en dit moet er gebeuren dit en dit gaan we volgen, maar ja, dat lukt niet. Elk kind is weer uniek. En als ik de mama s hoor praten, soms hoor je een leuk idee en pas je het toe. Daarna wilde ik bij de kerngroep horen die bijeenkomsten voor andere moeders willen organiseren. Belangrijk voor mij is om ook Nederlandse ouders uit te nodigen. Ik ben heel druk geweest om andere Nederlandse moeders te benaderen en te betrekken bij de groep. Ik heb de directrice van de school aangesproken en gevraagd welke moeders ik kon benaderen voor de groep. Ik heb een aantal moeders zover gekregen om te komen. Een Nederlandse moeder die zou komen heeft toch afgezegd. Ik denk dat het voor de moeders ook moeilijk is om over opvoeden te praten. Deze moeder heeft het moeilijk met haar kinderen; ze leren moeilijk. Die moeder vindt het daarom moeilijker om erover te praten, denk ik. Veel moeders willen iets positiefs zeggen over hun kind en delen niet graag iets negatiefs. Ook kennen niet alle moeders elkaar. Ik denk niet dat we zonder hulp van de medewerkster van het Ouder Kind Centrum of de coördinator deze bijeenkomsten voor moeders kunnen organiseren. Zij zijn meer de kartrekkers, zeg maar. Zij houden alles bij elkaar. Denk maar aan een groep kinderen die zelf iets doet en een groep kinderen met een leidster erbij, toch? Dat is dan weer heel anders. Ik heb ook structuur nodig en iedereen heeft wat structuur nodig. Het is heel moeilijk om een groepje los te laten. Er moet iemand aan het hoofd staan en zeggen dit doen we en dit gebeurt er. Want we kunnen wel praten, praten en praten maar als iemand zegt oké dit is het, dan ga je verder. Ik wil ook graag Nederlandse moeders erbij omdat ik wil weten hoe zij het doen; dat zie ik niet. Omdat ik minder contact heb met Nederlandse moeders wil ik graag weten wat zij doen thuis. Wij wonen hier en mijn kinderen spelen bij Nederlanders thuis en hun kinderen komen bij mij. Ik wil weten hoe zij dat doen met naar de winkel gaan, met bedtijd, met naar de dokter gaan, met uitleggen. Doen ze dat of doen ze dat niet? Weet ik niet. We hoeven van elkaar niet goed te vinden wat we doen, maar misschien raakt het elkaar. Als er geen leiding is voor deze groep dan denk ik niet dat er veel vrouwen overblijven. Ik zal dan ook minder kunnen doen vanuit mijzelf. Terwijl ik toch veel kan doen, maar toch je hebt iemand erbij nodig. Het helpt en motiveert als er iemand is die de boel aanstuurt. Ik heb het al druk. Ik zou de leiding niet op me kunnen nemen vanwege de tijd. Ik kan het wel maar het ligt aan de tijd. Het is wel leuk en leerzaam. De ouder als ervaringsdeskundige Verhalen van Moeders 29

30 Dialoogvragen BOX 1 Pedagogische Civil Society 1. Hoe kunnen allochtone ouders ervoor zorgen dat Nederlandse ouders met hen in gesprek gaan over opvoeding? 2. Wat vindt Esra belangrijk in de opvoeding? BOX 2 Kracht van het vragen stellen (zie Kennisbron, zie laatste pagina) Deze box is steeds hetzelfde bij ieder verhaal. Leert de groep juiste vragen te stellen, zodat ze in de faciliterende rol blijft zitten. De eigen kracht van de ouder staat centraal. 1. Met welke vraag spreek je de eigen kracht van Esra aan? 2. Wat is een passende actievraag? 3. Wat is een passende doelvraag? 4. Wat is een passende realiteitsvraag? 5. Wat is een passende optievraag? BOX 3 Maak eigen dialoogvragen Een dialoogvraag is een open vraag die begint met: wat, wie, welke, wanneer of hoe. De ouder als ervaringsdeskundige Verhalen van Moeders 30

31 De ouder als ervaringsdeskundige Verhalen van Moeders 31

32 De ouder als ervaringsdeskundige Verhalen van Moeders 32

33 Interactieve Werkvormen De ouder als ervaringsdeskundige Interactieve Werkvormen 33

34 De ouder als ervaringsdeskundige Interactieve Werkvormen 34

35 3.1. Dialoogsessie rondom opvoeding Instructie Dialogisch werken is een werkwijze waarbij gewerkt wordt vanuit een permanente dialoog, waarbij de dialoog aangestuurd wordt door de intentie open te staan voor het perspectief van de ander. Leergroepen Een leergroep bestaat bij voorkeur uit 5 personen (evt. minimaal 3, maximaal 6). Een van jullie is de leercoach. De leercoach zorgt dat de leergroep in dialoog blijft (geen discussie, zie kennisbron 5 Dialogisch werken en kracht van vragen stellen en kennisbron 6 Verschil tussen dialoog en discussie). De leercoach laat dialogen samenvatten en coacht richting actie/experiment/initiatief: wat gaan we doen met onze ideeën? of wat ga jij doen met jouw idee? De dialoogsessie Lees de verhalen van Ayse, Ayan, Susanna en Esra (zie verhalen vanaf blz. 9. en kennisbron 7 Verhalen zijn leidend). We maken een keuze uit de volgende dialoogvragen. Of we maken eigen dialoogvragen. Een dialoogvraag is een open vraag die begint met: wat, wie, welke, wanneer of hoe. De gekozen vraag wordt voorgelezen. Thema Opvoeden 1 Wat vinden Ayse, Ayan, Susanna en Esra belangrijk in de opvoeding? 2 Hoe belangrijk is het dat Ayse, Ayan, Susanna en Esra ervaringen uitwisselen? 3 Welke opvoedthema s lees je in de verhalen van de vrouwen? 4 Welke acties kunnen de moeders zelf ondernemen? 5 Hoe kunnen de vrouwen elkaar helpen? Thema zelforganisatie bij opvoedingsvragen vergroten 1 Hoe kunnen de vrouwen elkaar helpen? 2 Wat hebben ze nodig om dit te kunnen? 3 Wat heb je zelf nodig om dit proces te kunnen begeleiden? We schrijven in 1 minuut op ieder voor zich - wat ons idee is bij de vraag (reflecteren). De leercoach nodigt vervolgens iemand uit om te vertellen wat hij of zij heeft opgeschreven en we gaan in dialoog. We maken geen rondje om te horen wat een ieder heeft bedacht. De leercoach nodigt tussentijds de groepsleden uit de dialogen samen te vatten. We formuleren, persoonlijk of op groepsniveau, een actie. De ouder als ervaringsdeskundige Interactieve Werkvormen 35

36 Leeropbrengsten Dialogisch werken: Luisteren naar elkaar; Elkaar laten uitpraten; Vragen stellen en doorvragen; Onderzoek de vraag achter de vraag; Niet invullen maar aanvullen waar nodig; Vermogen tot reflecteren op persoonlijke referentiekaders, meningen en opvattingen; Vermogen tot persoonlijke en groepsgerichte reflectie. Kennisbronnen Verschil tussen dialoog en discussie Dialogisch werken en vragen stellen Verhalen zijn leidend Ondersteunend lesmateriaal Literatuur Bohm, D. (2004). On Dialogue. Routledge: New York. Dixon, N.M. (2000). Dialoog op het werk. Een gids voor managers. Nieuwezijds: Amsterdam. Houtkoop, H., & J. Veenman (2002). Interviewen in de multiculturele samenleving, Koninklijke Van Gorcum: Assen. Tjin A Djie, K., & I. Zwaan (2007). Beschermjassen, transculturele hulp aan families. Koninklijke Van Gorcum: Assen De ouder als ervaringsdeskundige Interactieve Werkvormen 36

37 3.2 Samenspraak organiseren rondom opvoedingsvragen Instructie We gaan in dit werkboek aan de slag met een perspectiefbenadering met betrekking tot opvoedingsvragen. Aan de hand van een verhaal van een ouder gaan we in gesprek over de verschillende perspectieven. Dat wil zeggen dat het idee/de actie in een te overziende toekomst wordt geplaatst. Kortom, een perspectief wordt in het hier en nu en in de nabije toekomst geplaatst, en om die reden direct uitvoerbaar. Kies een van de twee casussen: Casus 1: Peuterspeelzaal Fatima en Ibrahim hebben een tweeling van 3 jaar. Fatima vindt het belangrijk dat de kinderen leren spelen en omgaan met andere kinderen. Zij brengt de kinderen naar de peuterspeelzaal. Van Ibrahim hoeft dat niet zo nodig. De tweeling heeft elkaar en daarbij vindt hij het gevaarlijk dat Fatima met de tweeling naar de peuterspeelzaal moet lopen. Een van de tweeling heeft moeite om te wennen en begint steeds te huilen als ze weggebracht wordt. Bij thuiskomst klaagt ze over pijn in de arm, omdat de leidster van de peuterspeelzaal haar hard vastpakt. Als een van de andere kinderen jarig is, wordt er getrakteerd en omdat er geen snoep mag worden uitgedeeld heeft de jarige op plakjes worst en stukjes kaas getrakteerd. De plakjes worst zijn van varkensvlees. De kinderen van Fatima en Ibrahim hebben varkensvlees gegeten. Voor Ibrahim is de maat vol en de kinderen mogen niet meer naar deze peuterspeelzaal. Fatima vertelt op het Ouder Kind Centrum dat ze het erg vindt dat de kinderen niet meer naar de peuterspeelzaal gaan en ziet geen oplossing. Zij vindt het erg voor de kinderen, maar ook voor zichzelf. Ze vond het fijn om twee ochtenden in de week wat meer ruimte te hebben voor zichzelf. Casus 2: Pesten Anja en Rob hebben drie kinderen, ze zijn onlangs met hun gezin verhuisd naar een nieuwbouwwijk. Een van hun kinderen is Michiel. Michiel is 7 jaar en licht verstandelijk beperkt. Michiel wil graag bij de voetbalclub. Anja en Rob vinden dat lastig, omdat ze bang zijn dat Michiel gepest gaat worden. Ze kennen nog weinig mensen in de wijk. Het Centrum voor Jeugd en Gezin organiseert inloopavonden in de wijk. Anja bezoekt een van die avonden en geeft aan dat ze graag met andere ouders die een kind met een beperking hebben in contact wil komen. Ze wil graag samen met die ouders iets organiseren, zodat hun kinderen mee kunnen doen met activiteiten die in de wijk worden georganiseerd. Kies een casus en volg allereerst de volgende drie stappen: 1 Omschrijf de verschillende issues uit de casus; 2 Bepaal in dialoog welke actie nodig is. Bespreek ook wie eigenaar wil zijn en met bovenstaande casus aan de slag wil gaan; 3 Gebruik het onderstaande format om de verschillende perspectieven te formuleren. De ouder als ervaringsdeskundige Interactieve Werkvormen 37

38 Opvoeden en opgroeien, hoe gaat dat? Hier komt een korte samenvatting met de kern van dit vraagpatroon te staan. Ouders maken zich zorgen om het opvoeden en opgroeien van hun kinderen. Ze zijn handelingsverlegen in verschillende situaties. Kindperspectief Ouderperspectief Professionalperspectief Opvoedingsperspectief Organisatieperspectief Bestuurdersperspectief Wijkperspectief Ander perspectief De ouder als ervaringsdeskundige Interactieve Werkvormen 38

39 TIPS!!! 1. Gebruik deze of andere perspectieven naar gelang de aard en bedoeling van het vraagpatroon. Haal de rijen weg die je niet gebruikt. Dat maakt het geheel overzichtelijker. 2. Overweeg steeds hoeveel perspectieven echt van belang zijn voor deze fase van ontwikkeling. Bij (te) veel uitgewerkte perspectieven is de kans groot dat het zijn doel mist, omdat we niet meer weten waar we het eerste moeten beginnen. Vervolg met stap 4: 4 Toets de voornemens, acties en experimenten die de groep wil aangaan met de acht bakens Welzijn Nieuwe Stijl (zie kennisbron 8). Waar komen deze bakens tot uitdrukking, wat is er nodig als professional en de organisatie om er aan te voldoen? Gebruik hiervoor het volgende format. De ouder als ervaringsdeskundige Interactieve Werkvormen 39

40 Werken met bakens Welzijn Nieuwe Stijl 1. Gericht op de vraag achter de vraag Omslag van aanbod- naar vraaggericht werken 2. Direct er op af Welke bakens herken je vanuit het professioneel handelingsperspectief in het verhaal? Welke houdingsaspecten vallen op? Competenties van de nieuwe sociale professional Stelt de vraag van de burger centraal Vraagt door Analyseert Is proactief Voor hen die de weg naar de ondersteuning niet weten te vinden of benutten 3. Gebaseerd op de eigen kracht van de burger Als de vraag helder is, is er de vraag: wie doet wat 4. Doordachte balans van collectief en individueel Ontwikkelen van meer collectieve aanpakken is gewenst 5. Formeel en informeel in optimale verhouding Is betrokken en toegankelijk Is handelingsgericht Gaat uit van potenties Laat de regie bij de burger. Persoon maakt zijn eigen plan Ondersteunt bij sociale netwerkontwikkeling Maakt behoeften zichtbaar en collectief Brengt innovaties tot stand Stimuleert zelforganiserend vermogen van burgers Inzet van eigen netwerk benutten 6. Integraal werken Ondersteunt het informele netwerk Werkt samen en stemt af Werken aan een samenhangende aanpak Kijkt over grenzen heen 7. Niet vrijblijvend, maar resultaatgericht Toewerken naar resultaten Maakt realistische en haalbare plannen Geeft inzicht in resultaten Maakt gebruik van effectieve methoden 8. Gebaseerd op ruimte voor de professional Zelfstandig handelen en een vrije beslisruimte Professionele ruimte Werkt beroepsbewust en is vakbekwaam Maakt verantwoord keuzes en beslissingen Bron: Movisie, concept dec.2011; VWS, Welzijn Nieuwe Stijl, 2011 De ouder als ervaringsdeskundige Interactieve Werkvormen 40

41 Leeropbrengsten Je leert vanuit verschillende perspectieven te denken, je kunt je verplaatsen in de situatie van andere professionals en de manier waarop zij handelen. Je leert de bakens Welzijn Nieuwe Stijl toe te passen Reflecterend vermogen: je kunt de verhalen van cliënten en andere professionals toepassen op je eigen handelen. Kennisbronnen Pedagogische Civil Society Bakens Welzijn Nieuwe Stijl Ondersteunend lesmateriaal Literatuur Hermanns, J. (2009). Het opvoeden verleerd. Oratie uitgesproken op 9 juni Universiteit van Amsterdam: Amsterdam Jeugd en Gezin (2010). Professionals in het Centrum voor Jeugd en Gezin. Samenwerken in het belang van jeugdigen en opvoeders. Jeugd en Gezin: Den Haag. Nunez, C., Nunez, R., Popma, L. (2010). Interculturele communicatie. Van ontkenning tot wederzijdse integratie. Van Gorcum: Assen. Oenen van, S., & Westering van,y., van (2010). Een solide basis voor positief jeugdbeleid. Visiedocument 1.0. Nederlands Jeugdinstituut: Utrecht. Raad voor Maatschappelijke Ontwikkeling (RMO) & Raad voor de Volksgezondheid & Zorg (RVZ). (2008). Versterking voor gezinnen: versterken van de village. Pre-advies over gezinnen en hun sociale omgeving. RMO/RVZ: Den Haag. Raad voor Maatschappelijke Ontwikkeling (RMO) & Raad voor de Volksgezondheid & Zorg (RVZ). (2009). Investeren rondom kinderen. RMO/RVZ: Den Haag Winter, M. (2011). Verbeter de wereld, begin bij de opvoeding. Vanachter de voordeur naar democratie en verbinding. Uitgeverij SWP: Amsterdam. De ouder als ervaringsdeskundige Interactieve Werkvormen 41

42 3.3 Sociale netwerken en Welzijn Nieuwe Stijl Netwerkanalyse In dit lesonderdeel gaan we in op het activeren van het netwerk rondom gezinnen. Voordat ouders gebruik kunnen maken van hun netwerk zullen ze eerst zicht moeten hebben wie er deel uitmaakt van hun netwerk. Poorthuis (2006) heeft een methode ontwikkeld, de zogenaamde netwerkanalyse, waarmee in kaart wordt gebracht welke mensen en instanties een rol kunnen spelen in het netwerk van mensen. De netwerkanalyse gaat uit van een initiatief en inventariseert de actieve en nog aan te boren betrokkenheid van mensen bij dit initiatief. Instructie Faciliteer een bijeenkomst waarin ouders met sleutelpersonen in de wijk kunnen experimenteren met de netwerkanalyse. De netwerkanalyse geeft ouders inzicht in wie hen kunnen ondersteunen. Instructie: Lees kennisbron 4 en maak vervolgens een netwerkanalyse aan de hand van de volgende twee casussen. Volg de omschreven stappen. Casus 1: Contact Een alleenstaande ouder met twee kleine kinderen wil graag meer contacten in de wijk, ze vraagt zich af of er meerdere alleenstaande ouders zijn. Op een inloopochtend in de open wijkschool komt ze een medewerker van het Centrum voor Jeugd en Gezin tegen en legt haar deze vraag voor. We nemen de volgende stappen: 1 Jij bent professional bij het Centrum voor Jeugd en Gezin en gaat deze ouder faciliteren om in contact te komen met andere alleenstaande ouders. 2 Benoem het initiatief in een paar kernwoorden en plaats deze in het centrum van het netwerk op een vel papier. Figuur 2: Netwerkanalyse volgens Poorthuis (2006), met stap 2, 3 en4. 3 Laat vervolgens alles toe wat en wie betrokken zijn bij het initiatief en zet dit in een ruime kring op het papier. Alles wat (positief of negatief) betrokken is kan op papier worden gezet. Je kunt het weer weglaten als het geen rol meer speelt. 4 Tussen de kernwoorden en andere woorden ontstaat ruimte om relaties en verbindingen aan te gaan. We maken de netwerkanalyse zo concreet mogelijk door de namen te noemen waar je contact mee hebt of contact mee kunt leggen. De ouder als ervaringsdeskundige Interactieve Werkvormen 42

43 Casus 2: Culturen Een aantal initiatiefnemers in de wijk wil ouders uitnodigen om te praten over opvoeden in verschillende culturen. Het doel is om de leefbaarheid in de wijk te vergroten door uitwisseling van ervaringen tussen allochtone en autochtone bewoners. We volgen de volgende stappen: 1 Jij bent professional in de wijk, twee wijkbewoners hebben het initiatief genomen om een intercultureel festival te organiseren in de wijk. Binnen dit festival willen ze een bijeenkomst organiseren met allochtone en autochtone ouders met als thema opvoeden in verschillende culturen. 2 Benoem het initiatief in een paar kernwoorden en plaats deze in het centrum van het netwerk op een vel papier. Figuur 3: Netwerkanalyse volgens Poorthuis (2006), met stap 2, 3 en 4. 3 Laat vervolgens alles toe wat en wie betrokken zijn bij het initiatief en zet dit in een ruime kring op het papier. Alles wat (positief of negatief) betrokken is kan op papier worden gezet. Ook weer weglaten als het geen rol meer speelt. 4 Tussen de kernwoorden en andere woorden ontstaat ruimte om relaties en verbindingen aan te gaan. We maken de netwerkanalyse zo concreet mogelijk door de namen te noemen waar je contact mee hebt of contact mee kunt leggen. Dialoogvragen over sociale netwerken Lees kennisbron 5 Bespreek met de groep de volgende vragen: 1 Wat is de consequentie voor de organisatie als sociale netwerkmethodieken de samenwerkingsverbanden bepalen rondom een burger/cliënt? 2 Hoe verspreidt jouw organisatie nieuwe kennis over de sociale kaart van het werkgebied? 3 Hoe bereikt nieuwe kennis over sociale netwerken het snelst de burger/cliënt? Aan de hand van welke vraag/situatie maak jij een netwerkanalyse om je samenwerkingsrelaties te versterken? 4 Wat is de meeropbrengst van het maken van een netwerkanalyse? De ouder als ervaringsdeskundige Interactieve Werkvormen 43

44 Leeropbrengsten Werken met de netwerkanalyse Dialogisch werken Vermogen tot reflecteren op persoonlijke referentiekaders Vermogen tot persoonlijke en groepsgerichte reflectie Kennisbronnen Netwerkanalyse Verschil tussen dialoog en discussie Dialogisch werken en vragen stellen Ondersteunend lesmateriaal Literatuur Bohm, D. (2004). On Dialogue. Routledge: New York. Dixon, N.M. (2000). Dialoog op het werk. Een gids voor managers. Nieuwezijds: Amsterdam. Poorthuis, A., & Van der Bijl, C. (2006). Van netwerkanalyse naar organisatieroutine. In: Poorthuis, A. (red.), De kracht van de netwerkbenadering: een dynamische en inspirerende kijk op de organiserende samenleving. Van Gorcum: Assen. Online materiaal Wmo stripcolleges, deel 3 over sociale netwerkstrategieën De ouder als ervaringsdeskundige Interactieve Werkvormen 44

45 3.4 Opvoedsteun zelf organiseren Hoe faciliteer je als professional informele opvoedingsondersteuning in een wijk? Voor de professional zijn niet alleen de vragen (demands) en behoeften (needs) van de opvoeder leidend, maar ook de bijdragen (competences) die opvoeders zelf kunnen leveren. Het is belangrijk om vanuit de wensen en behoeften van opvoeders samen met professionals in de wijk ouders te facilteren. In dit lesonderdeel gaan we hier op in. Allereerst leren we de bijdragen te inventariseren die ouders zelf kunnen leveren aan opvoedvraagstukken. Vervolgens gaan we in dialoog met elkaar over actie-leren (zie kennisbron 9) en reflecteren we op de opbrengsten die uit de reflector naar boven komen. Comptetentie ontwikkeling ouders Instructie Aan de hand van de verhalen van Ayse, Ayan, Susanna en Esra formuleren we welke bijdragen (competences) zij kunnen leveren aan de vragen en behoeften die zij hebben (verhalen vanaf blz.9, kennisbron 3 en 7). 1 Lees de verhalen en noteer de competenties (kennis, vaardigheden en houding) van de ouders. 2 Welke competenties (t.a.v. opvoeden en generieke competenties) beheersen de vrouwen en welke willen ze ontwikkelen? 3 Bespreek deze competenties in subgroepjes. 4 Welke vorm van eigen kracht herken je? Koppel die aan de bakens Welzijn Nieuwe stijl. Gebruik hiervoor het volgende schema. 5 Bespreek vervolgens welke competenties belangrijk zijn voor professionals. Voeg deze toe aan het schema. 6 Wat betekent dit voor je eigen competenties en handelen? De ouder als ervaringsdeskundige Interactieve Werkvormen 45

46 Competenties ouders Welke vorm van eigen kracht herken je? Welke bakens herken je vanuit het professionele perspectief in de verhalen van ouders? Competenties professionals De ouder als ervaringsdeskundige Interactieve Werkvormen 46

47 Actie-leren We gaan in dit deel in dialoog over de uitgangspunten van actie-leren. Actie-leren is een proces waarin de volgende stappen steeds opnieuw worden gevolgd: 1 Het stellen van vragen om de aard van de situatie helder te krijgen; 2 Het bepalen van mogelijke oplossingen of oplossingsrichtingen; 3 Het ondernemen van actie. Instructie Lees kennisbron 6 en 9 en vul de Reflector Faciliteren van een actie leerprogramma in. In deze Reflector kun je toetsen hoe effectief je aanpak is. De verkennende vragen stellen je in de gelegenheid je kennis, vaardigheden en gedrag te concretiseren. Bespreek in tweetallen de opbrengsten op basis van de ingevulde reflector. De ouder als ervaringsdeskundige Interactieve Werkvormen 47

48 De ouder als ervaringsdeskundige Interactieve Werkvormen 48

49 De ouder als ervaringsdeskundige Interactieve Werkvormen 49

50 De ouder als ervaringsdeskundige Interactieve Werkvormen 50