Prof. dr. C.L.J. (Koen) Caminada

Transcriptie

1 Belastinghervorming: hoewel verder uitstel banen vernietigt, toch graag eerst herbezinning Prof. dr. C.L.J. (Koen) Caminada Hoogleraar Empirische analyse van fiscale en sociale regelgeving Lid Commissie Inkomstenbelasting en toeslagen (Van Dijkhuizen) Afdeling Economie Faculteit der Rechtsgeleerdheid NED 31 oktober 2014 DNB, Amsterdam Leiden University. The university to discover.

2 Afruil beleidsafwegingen hervorming Verschillende disciplines; de volgorde der dingen... rechtvaardigheid / inkomensverhoudingen visie op fiscale discriminatie (neutraliteit) efficiency / fiscale tariefarbitrage administratieve lasten Leiden University. The university to discover.

3 Enkele noties bij belastinghervorming 1. Herbezinning op mate van fiscale discriminatie 2. Herbezinning mate van grondslagversmalling 3. Herbezinning belastingmix (minder verstoring) a) Theorie b) Praktijk / voorstel Cie-Van Dijkhuizen 4. Herbezinning systeem toeslagen a) Trap op / trap af? b) Stroomlijning 5. Kamerbrief Keuzes voor een beter belastingstelsel Leiden University. The university to discover.

4 Ad 1. Probleem met fiscale discriminatie? Standpunt: wetgever mag niet discrimineren tussen welke leefvorm, sociale status of preferentie dan ook Veel regelingen afschaffen: - belastingverschillen samenwonenden / alleenstaanden - belastingverschillen twee- en alleenverdieners - alle kindregelingen inclusief KOT - regelingen eigen woning / huurhuis - alle arbeidsmarktprikkels - faciliteiten zelfstandigen / DGA - vreemd en eigen vermogen Leiden University. The university to discover.

5 Ad 1. Belastingwetgever discrimineert volop forse belastingdrukverschillen 1. Belastingdrukverschillen worden in NL maar zeer beperkt veroorzaakt door inkomenshoogte (progressie tarieven) 2.. of door heffingskortingen 3. maar vooral door - leefvorm (alleenstaanden / samenwonenden) - inkomensaanbreng partners - huishoudensamenstelling (aanwezigheid van kinderen) - voorkeuren opvoeden kinderen (opvang) - voorkeuren eigen woning / huurhuis - arbeidsmarktstatus - arbeidspatronen (eenverdieners, tweeverdieners, zelfstandigen) - financiering met vreemd of eigen vermogen Leiden University. The university to discover.

6 Ad 2. Veel loopholes, hoge tarieven smalle heffingsgrondslagen, is dat nu erg? - Mirrlees Review huidig belastingstelsel belangrijkste oorzaak voor geringe prikkels arbeidsparticipatie vanwege te hoge marginale tarieven op arbeid. - Veel recent empirisch onderzoek verstorende effecten van hoge tarieven op arbeidsdeelname. - Fiscale arbitrage minder arbitrage en lagere administratieve lasten via minder aftrekposten, heffingskortingen en toeslagen in ruil voor lagere tarieven. - Fiscale balansverkorting verdelingsgevolgen kunnen bescheiden blijven, mits slimme sigaren uit eigen doos. - Belastingmoraal fiscale (on)geletterdheid doet er toe Leiden University. The university to discover.

7 Ad 3. Mix van meer en minder verstorende belastingen Mate verstoringen belastingen: weinig veel Vermogensbelasting (mn. immovable property ) Indirecte belastingen Inkomstenbelastingen Vennootschapsbelastingen Mirrlees Review, OECD, nationale literatuur Welvaartsverhogende belastingpolitiek verschuiving mix Start filmpje.

8 Ad 3. Hoe bruikbaar is theorie in de praktijk? Wijzig belastingmix grondslagen met lage elasticiteiten - van kapitaal arbeid - van mannen vrouwen - van jong oud (pensioeninkomen zwaar belasten) - verslaafden zwaarder belasten - eerste levensbehoeften zwaarder belasten Maar dat kan onrechtvaardig uitpakken. Bovendien: - Empirische kennis geeft (nog) te weinig houvast voor beleidsmakers om er lustig op los te discrimineren. - Belastingpolitiek baseren op vaak (gewijzigd) inzicht over elasticiteiten (Denk aan studie Over top Laffercurve)?

9 Ad 3. Advies Commissie-Van Dijkhuizen Praktische toepassing best-practices - Advies: haal bezem door fiscale regelingen, kortingen, toeslagen en aftrekposten en verlaag met de opbrengst daarvan de tarieven - Slimme uitruiloperaties - Lagere / vlakkere tarieven (37% en 49%) - Verleg marginale druk - Verhoog btw, fiscaliseer AOW, hogere arbeidskorting, belast zelfstandigen / DGA / niet-economisch actieven zwaarder - Werkgelegenheid: banen (budget-neutraal) Ambitie Kabinetsbrief: banen (mag 5 mld kosten..)

10 Ad 3. Vergelijking marginale druk Basispad, RA, Aanpassing RA en Cie-Van Dijkhuizen

11 Ad 3. Moet kapitaal zwaarder worden belast? Sommige tarieven op kapitaalinkomen kunnen omhoog - OZB, erfbelasting, eigen woning (box 3), MKB - Niet: internationaal opererende bedrijven - Piketty en zo andere sessie Tarieven op arbeidsinkomen omlaag via fiscale balansverkorting (slimme sigaren uit eigen doos) Positief effect van minder tariefarbitrage - Intrapersoneel: neutraliteit inkomensinbreng huishoudens - Intertemporeel: middelingsregelingen kunnen vervallen, seniorentarief - Exploiteren tariefverschillen boxen (eigen woning), Vpb en oudedagsparaplu

12 Ad 4. Toeslagen (politiek) uit de hand gelopen Budget (mln euro) Aantal huishoudens (x 1.000) Huurtoeslag Kindgebonden budget Zorgtoeslag Totaal aantal toeslagen (#huishoudens met toeslag) (4.589) Huishoudenstoeslag Idem, na verplichte uitbetaling via zorgverzekeraars 1.405

13 Ad 4. Kunnen we zonder toeslagen? Nee

14 Ad 4. Minder toeslagen? Vermoedelijk wel Inkomensongelijkheid sinds 1990 constant, ondanks diverse hervormingen én incrementeel beleid IB en toeslagen

15 Ad 4. Oplossingsrichting: viersporenaanpak 1. Maak helder onderscheid tussen stimulering arbeidsparticipatie (individueel) en inkomensondersteuning (huishouden). 2. Bundel alle instrumenten via één huishoudenstoeslag; één uniform afbouwpercentage (marginale druk). 3. Dat leidt tot minder rondpompen van geld en gaat fraude tegen. 4. Betere afstemming tussen toeslagen en heffingskortingen (= onderschatte thematiek).

16 Ad 4. Helder onderscheid heffing en ondersteuning

17 Ad 4. Voeg toeslagen samen in huishoudentoeslag met één uniform afbouwpercentage

18 Ad 5. Kabinetsbrief - Ontbreekt: Wat vraagt de buitenwereld van Nederlandse fiscaliteit? - Geen inhoudelijke reactie op de voorstellen Cie-Van Dijkhuizen. - Herhaald uitstel late reactie, twee jaar na interim-rapport. - Sluit diverse keuzes voor een beter belastingstelsel uit: - Stilzwijgend: veel voorstellen Van Dijkhuizen blijven onbenoemd - Expliciet: HRA en pensioensparen - Halfslachtig: belasting op vermogen en ondernemerschap - Onjuiste gronden: De commissie Van Dijkhuizen heeft geadviseerd bestaande toeslagen te bundelen in één zogenoemde huishoudentoeslag. Deze als vereenvoudiging bedoelde operatie is echter niet uitvoerbaar gebleken.

19 Ad 5. Reden uitblijven hervorming? Gissen: - Politieke steun? Maar dan was een zakelijke, brede inventarisatie nodig geweest (en die ontbreekt juist). Bovendien: Het draagvlak voor een aanpak van het stelsel lijkt inmiddels aanzienlijk - Angst voor rumoer georganiseerde belangengroepen? Maar er is ook geen vereniging voor lage belastingtarieven : algemeen belang van lage tarieven (= brede grondslag) wordt door niemand verdedigd. - Tijdshorizon: korte termijn versus structurele aanpassingen.

20 Ad 5. Positief Brief bevat nuttige gedachten wijst een goede algemene richting aan - Herschikking fiscale lasten levert maatschappelijke winst op Keuze voor een helder doel ++ - Lijn voorstellen Cie-Van Dijkhuizen onderschreven Vereenvoudiging is noodzaak Keuze voor een lang tijdpad + (maar dan moet je wel weten waar naartoe gewerkt zal worden )

21 Ad 5. Fundamente herbezinning ontbreekt - Onduidelijk hoe herschikking lasten er uit zou moeten zien - Brief schetst vooral reeks beperkingen en onmogelijkheden - Chery picking voorstellen - Ontbreken heldere vragen om tot politieke consensus te komen: - Consumptie zwaarder belasten? - IB-ondernemers en dga s meer bijdragen? - Gepensioneerden meer bijdragen? - Hoe belangrijk is neutraliteit (óók van leefvorm)? - Relatie Vpb / klassieke stelsel / renteaftrek? - Lastendruk vermogensbestanddelen / erfenissen? - Hoe verbetering prikkels onderkant van de arbeidsmarkt? - Mate van rondpompen van geld fiscale balansverkorting?

22 Ad 5. Overig Nu zullen deze vragen in het politieke proces vanzelf aan de orde komen, ook waar het kabinet ze tracht te vermijden. Start proces mocht zakelijker = opties in kaart brengen. Taalgebruik van de brief is opmerkelijk - Allerlei beeldspraken - Soms ook verzuchtingen - De zolder wordt opgeruimd (aftrekposten, vrijstellingen, toeslagen), er treedt een draaideurcrimineel op (wig), en er gebeurt van alles met een hark (marginale druk). Zou het helpen bij het creëren van politiek draagvlak? Is dit een goede manier om een grotere doelgroep aan te spreken?

23 Ad 5. Niet chique Voorstel huishoudenstoeslag Cie-Van Dijkhuizen: 1. Zorg- en huurtoeslag en kindgebonden budget 2. Eén uniform afbouwpercentage Invulling Kabinet in MN 2014: invoeren in bezuiniging + ouderenkortingen en MKOB meenemen in HH-toeslag Gevolg: problemen export sociale uitkeringen (AOW) Conclusie Kabinet: huishoudenstoeslag is onuitvoerbaar.

24 Ad 6. Waar blijkt dat dan uit? Lariekoek (kul): De commissie Van Dijkhuizen heeft geadviseerd bestaande toeslagen te bundelen in één zogenoemde huishoudentoeslag. Deze als vereenvoudiging bedoelde operatie is echter niet uitvoerbaar gebleken. Conclusie: Kabinetsbrief sluit een belangrijk optie voor een beter stelsel uit o.b.v. oneigenlijke argumentatie.

25 Conclusies 1. Definieer waar bedoelde fiscale discriminatie overgaat in armetierig instrumentalisme, en houd je daar aan 2. Ga voor een brede grondslag. Stelregel: alle fratsen schrappen, tenzij, en houd je daar aan 3. Schuif in de belastingmix (theorie versus praktijk) 4. Herbezinning op afwijzing HH-toeslag 5. Herschrijf brief Keuzes voor een beter belastingstelsel Leiden University. The university to discover.