1 I Jaarrekening 2015 A. Algemeen Voorblad jaarstukken 2015.pdf. Jaarrekening en Jaarverslag 2015

Transcriptie

1 1 I Jaarrekening 2015 A. Algemeen Voorblad jaarstukken 2015.pdf Jaarrekening en Jaarverslag 2015

2

3 2 001 Inhoudsopgave voorwoord leeswijzer.pdf Inhoudsopgave jaarstukken 2015 I. Jaarrekening 2015 A. Algemeen 1. Voorwoord en leeswijzer 2. Bestuurlijke verantwoording 3. Financiële verantwoording 4. Waarderingsgrondslagen 5. Overzicht van baten en lasten 6. Balans met toelichting 7. Reserves en voorzieningen 8. Single Information Single Audit 9. Controleverklaring II. Jaarverslag 2015 A. Algemeen 1. Kerngegevens 2. Portefeuilleverdeling College van Burgemeester en Wethouders 3. Bestuurlijke structuur 4. Organigram B. Programmaverantwoording 1. Programma s 1. Inwoners en bestuur 2. Economie en werkgelegenheid 3. Veiligheid 4. Onderwijs en jeugd 5. Bouwen, wonen en milieu 6. Participatie 7. Openbare ruimte & Verkeer en vervoer 8. Sport en cultuur 9. Sociaal Domein 10. Bedrijfsvoering en inkomstenbronnen 2. Overzicht algemene dekkingsmiddelen 3. Onvoorzien en diverse volumes C. Paragrafen 1. Lokale heffingen 2. Weerstandsvermogen en risicobeheersing 3. Onderhoud kapitaalgoederen 4. Financiering 5. Bedrijfsvoering 6. Verbonden partijen 7. Grondbeleid D. Afkortingenlijst E. Bijlagen A t/m L Centrumvernieuwing Emmen / Atalanta Demografische ontwikkelingen Jaarrekening van 288

4 Jaarrekening van 288

5 I. Jaarrekening Jaarrekening van 288

6 Jaarrekening van 288

7 1. Voorwoord en leeswijzer De jaarstukken vormen elk jaar het sluitstuk van de planning & controlcyclus. Ze zijn als het ware het spiegelbeeld van de programmabegroting Dat betekent dat in de vormgeving zoveel als mogelijk de inrichting van de programmabegroting is gevolgd. Dit om gemakkelijker te kunnen volgen of en hoe het beleid - zoals dat is voorgenomen in de begroting - is uitgevoerd en wat daaraan is uitgegeven. De jaarstukken hebben ook in evaluatieve zin betekenis voor eerder gemaakte beleidskeuzes en de ontwikkelingen daarin: de jaarstukken bieden beleidsmatige informatie achteraf, met als oogmerk de raad in staat te stellen om goede en verantwoorde keuzes te kunnen maken voor nu en in de toekomst. De jaarstukken beogen aldus inhoud te geven aan de kaderstellende en controlerende functie van de gemeenteraad. De jaarstukken bestaan uit twee onderdelen namelijk de jaarrekening en het jaarverslag die gebundeld zijn in één boekwerk. Het onderdeel jaarrekening bevat vooral de bestuurlijke en financiële verantwoording, een analyse van het resultaat op hoofdlijnen en aanvullende financiële verantwoordingsinformatie. De controleverklaring completeert dit onderdeel. In het jaarverslag treft u als belangrijkste onderdelen aan: de programma s de paragrafen In 2015 vormen 10 beleidsprogramma s de basis voor zowel de programmabegroting als de jaarstukken. De programma s zijn in belangrijke mate beleidsinhoudelijk van aard en beschrijven de politiek-bestuurlijk belangrijke onderwerpen, de beleidsspeerpunten en andere relevante zaken. In het jaarverslag, onderdeel programma s, staan steeds drie kernvragen centraal: Wat hebben wij gedaan? De acties/maatregelen/producten Wat hebben wij bereikt? De behaalde doelen en maatschappelijke effecten Wat heeft het gekost? De uitvoering/input. Per programma worden daarnaast beknopt de relevante ontwikkelingen geschetst. In de jaarrekening wordt gewerkt volgens de verkeerslichtrapportage systematiek voor de onderdelen acties ( wat hebben wij gedaan ) en doelstellingen ( wat hebben wij bereikt ). Daarbij worden de volgende mogelijkheden gebruikt: De prestatie is gerealiseerd danwel loopt volgens planning De prestatie is deels gerealiseerd danwel vertraging in de planning De prestatie is niet gerealiseerd danwel nog niet opgestart De 9 paragrafen bestaan uit 7 wettelijk verplichte en 2 niet verplichte. De 7 verplichte paragrafen vormen in hoofdzaak een thematische dwarsdoorsnede van onderwerpen die vooral aspecten van bedrijfsvoering en beheer belichten. De 2 niet verplichte paragrafen gaan respectievelijk over Centrumvernieuwing Emmen (voorheen Atalanta) en Demografische Ontwikkelingen en zijn meer inhoudelijk van karakter. Het onderdeel jaarverslag bevat tevens de kerngegevens, de bestuurlijke structuur, de portefeuilleverdeling, de organisatiestructuur en de afkortingenlijst. Digitale versie en papieren boekwerk (verkorte jaarrekening) De jaarstukken staan in zijn geheel op de gemeentelijke website. Daarnaast wordt een verkorte jaarrekening opgesteld, wat een samengevatte versie van de jaarrekening is. De lezer moet na het lezen van de verkorte jaarrekening weten hoe het zit en wat er speelt. Dit betekent dat er in deze verkorte jaarrekening meer beschouwingen over bestuurlijk en politiek relevante onderwerpen worden gegeven. Bovendien wordt ook in de verkorte jaarrekening een verkeerslichtrapportage opgenomen met betrekking tot de realisatie van de voorgenomen acties ( wat hebben wij gedaan ). Tevens wordt verantwoording afgelegd over de in de begroting opgenomen prestatie-indicatoren. Voor een volledig beeld is het van belang kennis te nemen van deze volledige jaarstukken. Jaarrekening van 288

8 Opbouw van de stukken In de systematiek van verslaglegging over het jaar 2015 zijn er geen grote afwijkingen ten opzichte van voorgaande jaren. Dit houdt onder meer in dat: de grondslagen voor waardering en resultaatbepaling in een afzonderlijk hoofdstuk zijn vermeld; in de jaarrekening in hoofdstuk 5 een analyse op hoofdlijnen (grensbedrag voor afwijkingen van ) is gegeven van het rekeningresultaat; per programma inzicht wordt gegeven over de financiële ontwikkelingen over het jaar 2015, voorzien van een meer gedetailleerde analyse, waarbij als grensbedrag voor de afwijkingen een bedrag van is gehanteerd; de analyses zijn toegespitst op de verschillen tussen de begroting na laatste wijziging en realisatie; verschillen tussen de (primitieve) oorspronkelijke begroting en de begroting na wijziging zijn niet toegelicht, omdat dit veelal wijzigingen zijn geweest van administratieve aard danwel gebaseerd op bij de raad bekende bestuursrapportages; aandacht is geschonken aan de inhoudelijke kwaliteit van de financiële analyses; de paragrafen van toegevoegde informatiewaarde zijn voor het te geven inzicht voldaan is aan alle verslaggevingseisen zoals verwoord in het Besluit begroting en verantwoording provincies en gemeenten (BBV). Emmen, 19 april 2016 College van Burgemeester en Wethouders Jaarrekening van 288

9 3 002 Bestuurlijke overwegingen.pdf 2. Bestuurlijke verantwoording 1. Ontwikkelingen en voortgang transformatie Sociaal Domein Voortgang decentralisatie opgaven sociaal domein: Met de Jeugdwet zijn onze verantwoordelijkheden met betrekking tot de jeugdzorg uitgebreid. Vanaf 1 januari 2015 zijn alle vormen van jeugdzorg onder de gemeente gebracht. De focus heeft in 2015 gelegen op zorgcontinuïteit, jongeren krijgen passende hulp en ondersteuning daar waar nodig. Aan de inrichting en verbetering van de administratieve processen en gegevensstromen met betrekking tot jeugdhulp is in 2015 hard gewerkt maar behoeven nog steeds aandacht. Hiervoor hebben wij het actieplan jeugdhulp opgesteld, dit actieplan beslaat de jaren 2015 en Met de invoering van de Participatiewet zijn we eveneens verantwoordelijk geworden voor de uitkeringsverstrekking en re-integratie van nieuwe niet volledig en blijvend arbeidsongeschikte (jong) gehandicapten (de huidige populatie blijft bij het UWV) en een voorziening voor beschut werk voor wie geen regulier werk kan verrichten. We waren al verantwoordelijk voor het uitvoeren van de bijstandswet. De Wet Sociale Werkvoorziening (WSW) is met ingang van 1 januari 2015 afgeschaft. In 2015 zijn we gestart met de beleidsuitvoering van het meerjarenbeleidskader Werk en Wederkerigheid. De eerste resultaten zijn zichtbaar. Het investeringsplan Werk en Wederkerigheid, gericht op uitstroom naar werk en beperking van de instroom, is succesvol ingezet om het bijstandsvolume terug te dringen. Het bijstandsvolume is significant gedaald. Op basis van een benchmark met twintig andere grote en middelgrote gemeenten waar sprake is van een gemiddelde stijging van het bijstandsvolume is dit een prestatie om trots op te zijn. Zeker gezien het feit dat de instroom in de bijstand relatief hoog is gebleven door de instroom van nieuwe doelgroepen vanuit de jonggehandicaptenregeling (Wajong) en voormalige werkvoorziening (SW). De uitgangspunten van het investeringsplan zetten wij voort in De Wet maatschappelijke ondersteuning 2015 is onderdeel van de herinrichting van de langdurige zorg. De Algemene Wet Bijzondere Ziektekosten (AWBZ) is omgevormd tot een nieuwe kern-awbz waarin de intramurale ouderen- en gehandicaptenzorg wordt georganiseerd. Cliënten met een lichtere zorgvraag, die voorheen intramurale zorg zouden ontvangen, krijgen voortaan de zorg in de eigen omgeving. Gemeenten worden met de WMO 2015 hierbij verantwoordelijk voor de activiteiten op het gebied van ondersteuning, begeleiding en beschermd wonen. De thuisverpleging is in de zorgverzekeringswet ondergebracht. De samenhang Meer maatwerk, zelfredzaamheid en betrokkenheid van inwoners, minder verschillende hulpverleners rond één huishouden, voorkomen van escalatie van problematiek én meer voor minder-dus goedkoper, efficiënter en effectiever, dichtbij onze inwoners georganiseerd in een zestal gebieden. Dit zijn beknopt de ambities die we hebben afgesproken met betrekking tot de drie decentralisaties. Het sociale domein waar in dit kader steeds over wordt gesproken is een breed domein: van ondersteuning, begeleiding, dagbesteding, beschermd wonen, uithuisplaatsing en pleegzorg, re-integratie, beschut werken tot een goede werkgevers dienstverlening, opvoedondersteuning, vrijwilligerswerk, aandacht voor mantelzorg en activering. Om daadwerkelijk meerwaarde, winst en goede ondersteuning te kunnen realiseren, is een benadering vanuit de vraag en eigen leefomgeving van de inwoners vereist. Dit betekent dat oplossingen niet vanuit de verschillende kolommen maar vanuit de vraag van onze inwoners georganiseerd zullen gaan worden. Binnen de drie decentralisaties is sprake van een duidelijke overlap in doelgroepen en problematiek. In een huishouden gaat het vaak om meerdere problemen tegelijk, die met elkaar samenhangen en dus ook in samenhang moeten worden aangepakt. De rijksbezuinigingen, gekoppeld aan meer gemeentelijke beleidsvrijheid, hebben vanaf de start van het 3D programma gezorgd voor urgentie met betrekking tot het zoeken naar én het ontwikkelen van innovatieve concepten die 3D breed van toepassing zijn. 2. Economische ontwikkelingen in 2015 (werkgelegenheid e.d.) Werkgelegenheid ( werk-werk-werk ) blijft het speerpunt voor het programma economie en werkgelegenheid, zo ook in Op veel gebieden zijn het afgelopen jaar inspanningen geleverd om de economische situatie van Emmen te verbeteren. Daartoe is onder meer het plan Vierkant voor Werk in samenwerking met Coevorden, Hoogeveen en Hardenberg gebruikt om de in onze regio aanwezige kracht en potentie te benutten om onder meer lager opgeleiden betere perspectieven voor werk te bieden. Doelstelling is om de werkloosheid in onze regio op het landelijk gemiddelde te krijgen. Door lobby vanuit Vierkant voor Werk is de commissie Vollebregt Alberda van Ekenstein samen met het Jaarrekening van 288

10 Ministerie van Economische Zaken vorm gegeven. Deze commissie is gestart met haar onderzoek naar economische structuurversterking van onze regio. Medio 2016 zullen de uitkomsten van deze commissie bekend worden gemaakt en worden opgepakt om daarmee de komende jaren richting te geven aan de economische structuurversterking in onze regio. Vierkant voor Werk heeft er ook toe geleid dat het Sectorplan Vierkant voor Werk als eerste regioplan door het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid is goedgekeurd. Dit betekent veel voor de arbeidsmarktregio Drenthe, onder meer op het gebied van behoud van vakkrachten, scholing, arbeidsmarktmobiliteit en leerwerkplekken voor jongeren. Op korte termijn vroeg onder meer de situatie rondom Philips Lighting om snelle en krachtige actie. Inspanningen in dit kader hebben bijgedragen aan de overname van Philips Lighting en daarmee aan behoud van werkgelegenheid. Het project Centrumvernieuwing Emmen (CVE) zal de komende jaren naar verwachting substantieel bijdragen aan onder meer een toename van de werkgelegenheid en aan de positionering van Emmen als één van de vier grootste gemeenten in Noord-Nederland met regionaal verzorgende (top)voorzieningen zoals onder meer het Scheper ziekenhuis, Hogeschool Stenden en (semi)rijksdiensten als Belastingdienst en UWV. 3. Centrumvernieuwing Emmen (CvE) De projecten binnen het programma CvE geven een impuls aan de leefbaarheid en aantrekkelijkheid van Emmen als vestigingsgemeente. Centrumvernieuwing Emmen draagt ook bij aan het versterken van de economische positie van de gemeente Emmen en is van groot belang voor het vergroten van de werkgelegenheid in Emmen. Het programma CvE bevindt zich voor het grootste deel in de uitvoeringsfase. In 2014 en 2015 is de Centrumvernieuwing Emmen duidelijk zichtbaar geworden. Diverse projecten, zoals bijvoorbeeld Centrum Noord (inclusief parkeergarage Westerstraat), Hondsrugtunnel, Markt Emmen, Raadhuisplein, Boulevard Noord, Boulevard Zuid, nieuwe ontsluiting P-Zuid en nieuwbouw Domesta op de Zuid-Esch, zijn inmiddels afgerond. Daarnaast zijn diverse CvE-projecten, zoals Theater / WvO, Wildlands Adventure Zoo Emmen en enkele infrastructurele projecten volop in uitvoering. Tevens zijn er in 2015 ook diverse CvE-projecten voorbereid die in 2016, of later, in uitvoering zullen komen. Het betreft hier onder meer locatie Hoofdstraat (oude dierenpark), locatie Willinkplein Zuid (inclusief parkeergarage Willinkplein Zuid) en diverse infrastructurele projecten in en om het centrum van Emmen. Wij verwijzen u voor nadere informatie over Centrumvernieuwing Emmen naar paragraaf 8 Centrumvernieuwing Emmen in deze jaarrekening Algemene financiële situatie over 2015 In het uitdagende jaar 2015, waarin de decentralisaties in het sociaal domein tot uitvoering kwamen, is het gelukt om de jaarrekening 2015 af te sluiten met een voordelig resultaat van 2,6 miljoen. Bijzonder is dat 2015 voor het eerst in lange tijd (laatste keer was in 2009) een positief saldo van baten en lasten kent, namelijk 7,1 miljoen (2014 8,5 miljoen negatief). De reservemutaties bedroegen per saldo 4,6 miljoen toevoeging (in ,2 miljoen onttrekking). Het eigen vermogen, inclusief het gerealiseerde resultaat, is in 2015 gegroeid van 58,4 miljoen naar 65,5 miljoen. Tenslotte laten ook de grondexploitaties in 2015 een voordelig resultaat van 0,8 miljoen zien. Nadere details over de financiële verantwoording zijn opgenomen in hoofdstuk 3. De grondexploitaties worden toegelicht in paragraaf 7 grondbeleid. Jaarrekening van 288

11 4 003 Financiële verantwoording 2015.pdf 3. Financiële verantwoording De begroting van de gemeente wordt vastgesteld door de raad. Hierdoor ontstaat een financieel mandaat voor het college van burgemeester en wethouders om het vastgestelde beleid met de daarvoor beschikbare middelen uit te voeren. Gaandeweg het begrotingsjaar kunnen zich vervolgens ontwikkelingen voordoen of keuzes worden gemaakt die leiden tot begrotingswijzigingen, welke telkens door de raad worden vastgesteld. De primitieve begroting en deze bijgestelde begroting vormen de referentiepunten van de (concern)jaarrekening. Afwijkingen ten opzichte van de begroting kunnen worden veroorzaakt door niet beïnvloedbare factoren, ter besluitvorming voorgelegde keuzes en door onvolkomenheden in het budgetbeheer. Deze afwijkingen, ofwel het jaarresultaat, worden aan de raad voorgelegd. Een positief resultaat kan worden toegevoegd aan een of meerdere reserves of een negatief resultaat worden onttrokken. Naast het jaarresultaat wordt de vermogenspositie op balansdatum van de gemeente gepresenteerd in de balans. Door vaststelling van de jaarstukken wordt het college gedechargeerd voor het financiële beleid in het verslagjaar. Algemeen De jaarstukken zijn opgesteld volgens de BBV regelgeving, er zijn in 2015 enkele wijzigingen in de BBV geweest. Via begrotingswijzigingen zijn de mutaties ten opzichte van de primitieve begroting door tussentijdse budgetaanpassingen, vaststelling Kadernota en Berap 2015-II in de begroting verwerkt Rekeningresultaat 2015 en analyse Totaaloverzicht In de programmaverantwoording (jaarverslag 2015) is per programma aangegeven wat de baten en lasten zijn geweest en welke mutaties op de reserves hebben plaatsgevonden. Samengevat geeft dit het volgende beeld: Exploitatie (bedragen x 1.000) Begroting 2015 na wijziging Rekening 2015 Afwijking Lasten N N V Baten V V V Saldo van baten en lasten N V V Storting in reserves N N N Onttrekking aan V V N reserves Resultaat N V V Het saldo van baten en lasten bestaat uit het saldo van alle programma s en de algemene dekkingsmiddelen (zie tabel in hoofdstuk 5). Vervolgens worden de reservemutaties aangegeven. Het saldo dat resteert is het eindsaldo van de jaarrekening en is over voordelig. Verschillenanalyse resultaat De grootste netto-afwijkingen (x 1 miljoen) over 2015 zijn: BTW teruggave reïntegratietrajecten 1,2 V herwaardering (voorziening) bijstandsdebiteuren 0,8 V tussentijdse aanpassingen gemeentefonds boekjaar ,8 V resultaat bedrijfsvoering 2,8 V resultaat afvalstoffenheffing 1,0 N Afwaardering Aquarenabad tot grondwaarde en vorming 1,3 N voorziening sloopkosten In hoofdstuk 5 is een analyse opgenomen van de voor- en nadelen per programma. Bij deze analyse is een grensbedrag van gehanteerd. Jaarrekening van 288

12 Voor een nog uitgebreidere analyse verwijzen wij u naar de programma s waar een analyse van de verschillen groter dan is opgenomen. Resultaatbestemming 2015 Tot en met 2014 konden bij een positief resultaat resultaatbestemmingsvoorstellen worden ingediend op onderdelen waarbij sprake was van niet-bestede budgetten. Met ingang van de jaarrekening 2015 is dit proces gewijzigd. Het positief danwel negatief resultaat zal worden verrekend met de algemene reserve. Bij een positief resultaat kunnen bij Berap-I 2016 voorstellen worden ingediend die ten laste van de algemene reserve zullen komen Grondexploitaties Het voordelig resultaat op grondexploitaties 2015 bedraagt 0,77 miljoen en is als volgt opgebouwd: Resultaatnemingen +/+ 0,82 miljoen Mutaties voorzieningen -/- 0,05 miljoen Per saldo voordelig resultaat +/+ 0,77 miljoen Het voordelig resultaat van 0,77 miljoen is ten gunste van het jaarrekeningresultaat gebracht. De boekwaarde van de grondcomplexen bedraagt per ultimo ,6 miljoen (2014: 88,9 miljoen). Hier staat voor een bedrag aan 30,6 miljoen aan voorzieningen tegenover. Dit is 33 % (2014: 34%) van de boekwaarde. Voor meer informatie over de grondexploitaties verwijzen wij u naar de paragraaf grondbeleid Weerstandsvermogen De beschikbare weerstandscapaciteit van Gemeente Emmen bestaat uit het geheel aan middelen dat de organisatie daadwerkelijk beschikbaar heeft om de risico's in financiële zin af te dekken. Weerstand Peildatum begroting 2016 Jaarrekening 2015 Algemene reserves Algemene reserve Sociaal Domein Onvoorzien Vrije ruimte in de bestemmingsreserves Rekeningsresultaat Totale weerstandscapaciteit Met ingang van de begroting 2016 wordt op basis van de ingevoerde risico s in Naris een risicosimulatie uitgevoerd. Uit deze risicosimulatie volgt dat 75% zeker is dat alle risico's kunnen worden afgedekt met een bedrag van (benodigde weerstandscapaciteit). Om te bepalen of het weerstandsvermogen toereikend is, dient de relatie te worden gelegd tussen de financieel gekwantificeerde risico's en de daarbij gewenste weerstandscapaciteit en de beschikbare weerstandscapaciteit. De uitkomst van die berekening vormt het weerstandsvermogen. Ratio weerstandsvermogen = Beschikbare weerstandscapaciteit Benodigde weerstandcapaciteit = = 1,66 Het ratio van Emmen valt in klasse A en is daarmee verbeterd ten opzichte van de begroting Dit duidt op een uitstekend weerstandsvermogen (op basis van 75% zekerheid). In de paragraaf weerstandsvermogen wordt dit nader toegelicht. Jaarrekening van 288

13 3.4. Risicomanagement Begin 2015 hebben alle afdelingen sessies georganiseerd om de risico's te identificeren, te scoren (kans en impact) en de nodige beheersmaatregelen te benoemen. Gedurende het jaar is risicomanagement verder verankerd in de bedrijfsvoeringsprocessen van de afdelingen. De Emmense aanpak van risicomanagement en de berekening van het weerstandsvermogen is tweemaal met de auditcommissie besproken en zijn haar bevindingen meegenomen in de uitwerking van de vastgestelde nieuwe beleidsnota Risicomanagement & Weerstandsvermogen. Voor het beheersen van de risico's wordt het systeem Naris gebruikt, waarin de concernrisico s zijn geregistreerd. Hiermee wordt het risicoprofiel van de gemeente bepaald en wordt het weerstandsvermogen berekend, met een zekerheidspercentage van 75% (minimum) en 90% (optimum). Met het opstellen van de afdelingsjaarplannen zijn de risicoprofielen op de afdelingen eind 2015 geactualiseerd, en daarmee ook het risicoprofiel van de gemeente. Het geactualiseerde risicoprofiel van de gemeente is verwerkt in de paragraaf weerstandsvermogen van deze jaarrekening Interne beheersing De primitieve begroting 2015 was bij vaststelling sluitend. Op basis van een analyse over de periode januari t/m maart 2015, is bij de eerste bestuursrapportage een geprognosticeerd nadelig resultaat over 2015 gemeld van 2,8 miljoen. Het resultaat over 2015 verbeterde met 0,9 miljoen naar aanleiding van de raadsbrief omtrent de meicirculaire en de oplossingsrichtingen die daarvoor vastgesteld zijn. Het vertrekpunt voor de tweede bestuursrapportage was 1,9 miljoen nadelig. De ontwikkelingen na de eerste bestuursrapportage toonden een positieve lijn. Bij de tweede bestuursrapportage is een voordeel van ruim 0,6 miljoen gepresenteerd. Daarnaast werd richting de jaarrekening 2015 nog een meevaller verwacht van 1,3 miljoen inzake BTW teruggave reïntegratietrajecten. Het verwachte nadelig resultaat is hierdoor bij de tweede bestuursrapportage omgebogen naar een geprognosticeerd resultaat van nihil. De voorliggende jaarrekening sluit met een voordelig resultaat van 2,6 miljoen. De analyse van de verschillen ten opzichte van de begroting staat op hoofdlijnen in hoofdstuk 5 en meer gedetailleerd in de programma s Kosten bedrijfsvoering Personeelslasten en inhuur derden In onderstaande tabel wordt de ontwikkeling van de personeelslasten (ambtelijke organisatie en bestuur) en inhuur derden over de jaren gepresenteerd. x Personeelslasten Inhuur derden Totaal De vacatureruimte is deels benut voor inhuur van derden. De inhuur derden is in een aantal jaren teruggelopen van 8,3 miljoen in 2011 naar 4,8 miljoen in In 2015 is de inhuur derden gestegen naar 11,2 miljoen. De inhuur kan als volgt nader gespecificeerd worden: Bedragen in miljoenen Afdelingen 4,9 7,9 Openbaar Onderwijs 2,6 3,3 Totaal 7,5 11,2 De stijging van inhuur in 2015 is te verklaren door met name de volgende vraagstukken: uitvoeringskosten 3D s, investeringsplan re-integratie bij de afdeling Leren en werken, Centrumvernieuwing Emmen, digitalisering/zaakgericht werken en opschonen BAG administratie en verbeterslag uitvoering gemeentelijke belastingen. In de paragraaf bedrijfsvoering wordt hier nader op ingegaan. Overigens is de raad bij brief van 30 maart 2016 uitgebreid Jaarrekening van 288

14 geïnformeerd over de inhuur van derden in 2015 en de versterking van de beheersmaatregelen in De kosten van de inhuur van derden 2015 worden volledig gedekt binnen de begroting. Uitvoeringskosten 3D s Voor het jaar 2016 is op begrotingsbasis voor de uitvoeringskosten 3D s een bedrag van beschikbaar gesteld. Bij de Berap-II is een prognose van de uitgaven gemaakt, waarbij de schatting op een bedrag van uitkwam. Dit is een voordeel van Op basis van een strakke sturing op de budgetten én het deels doorschuiven van werkzaamheden naar 2016 is bij de jaarrekening 2015 de definitieve besteding over 2015 uitgekomen op Ten opzichte van de Berap-II is dit een aanvullend voordeel van Het voordeel op de uitvoeringskosten 3D s maakt onderdeel uit van het resultaat op de bedrijfsvoering Resultaten 2015 Sociaal Domein In de begroting 2016 is in paragraaf het meerjarenperspectief van de reserve sociaal domein weergegeven. Daarbij is rekening gehouden met resultaten over 2015 binnen de diverse onderdelen inzake het sociaal domein. In het kader van de Berap 2015-II is een geactualiseerde prognose gemaakt van de resultaten in Bij de jaarrekening 2015 zijn de definitieve resultaten bepaald. In de navolgende tabel is een totaaloverzicht gegeven van de resultaten. x Onderdeel Prognose bij Begroting 2016 Prognose bij Berap-II Definitief Jaarrekening 2015 WMO - Begeleiding WMO Beschermd Wonen WMO Voorzieningen VO-MO Jeugdhulp -/ / * Participatiewet WSW deel Participatiewet - Werkdeel -/ / /- 284 Investeringsplan Minimabeleid/bijz.bijstand 262 Overige Totaal resultaat *dit is exclusief een voordelig bedrag van op uitvoeringskosten penvoerder; dit loopt via de reserve eenmalige kosten De resultaten binnen de WMO worden met name veroorzaakt door: - het niet of beperkt inzetten van het noodfonds en het innovatiebudget - hogere eigen bijdragen dan verwacht - lager zorggebruik dan verwacht, met name bij de pgb s - een eenmalige hogere rijksbijdrage bij beschermd wonen die niet hoeft te worden ingezet. Uit de jaarcijfers over 2015 van de jeugdhulpregio Drenthe blijkt dat de Drentse gemeenten en gezamenlijke zorgaanbieders binnen het vastgestelde budget voor jeugdhulp zijn gebleven. Aan het eind van 2015 resteert een overschot van 4% te opzichte van de bijdrage van het Rijk. Lang zag het er naar uit dat het jaar met een tekort zou worden afgesloten maar door diverse ontwikkelingen en nauwkeurigere cijfers zijn de uitgaven uiteindelijk lager dan verwacht. Belangrijke redenen hiervoor zijn dat : - het aantal kinderen in zorg lager was dan voorzien, - er minder maatregelen jeugdbescherming en reclassering waren en - dat er fors minder gebruik gemaakt is van Persoonsgebonden Budgetten. - Ook de uitvoeringskosten vielen lager uit. In 2015 kregen ruim jeugdigen een vorm van gespecialiseerde Jeugdhulp. Van hen rondden ongeveer hun traject af in dat jaar. Voor ongeveer twee derde daarvan gaat het om trajecten korter dan een jaar. Verreweg de meeste trajecten werden beëindigd na afronding van het behandelplan of in goed overleg tussen cliënt en behandelaar. Het positief rekeningresultaat van 4,7 miljoen euro vloeit terug naar de Drentse gemeenten volgens het afgesproken verdeelmodel. Het resultaat op het investeringsplan betreft het doorschuiven van budget naar In dat jaar zal het bedrag ad worden besteed. Jaarrekening van 288

15 Onttrekkingen aan de reserve sociaal domein Er zijn enkele onttrekkingen aan de reserve sociaal domein begroot. Dit betreft het extra eigen risico WWB Inkomensdeel ad 1,2 miljoen; bedrag voor extra kosten bewindvoering ad en een bedrag voor extra kosten wasvoorziening ad Bij Berap 2015-II is gebleken dat de extra gelden voor wasvoorziening voor een bedrag ad niet nodig zijn. Bij de jaarrekening 2015 zijn de onttrekkingen aan de reserve definitief bepaald. Met name een afboeking van oninbare vorderingen op Heerendordt is een nieuwe ontwikkeling ten opzichte van de Berap- II. Onderdeel Prognose bij Begroting 2016 Prognose bij Berap-II Definitief Jaarrekening 2015 Extra eigen risico WWB Inkomensdeel -/ / /- 973 Bewindvoering - tekort over / / /- 500 Wasvoorziening tekort over / /- 10 -/- 10 Oninbaar Heerendordt -/- 365 Overige -/- 50 Totaal onttrekkingen -/ / / Stand van de reserve sociaal domein per Met de definitieve stortingen en onttrekkingen kan ook de definitieve stand worden gemaakt van de reserve per 31 december x Onderdeel Prognose Begroting 2016 Prognose bij Berap-II Definitief Jaarrekening 2015 Beginstand reserve Bij: resultaten Af: onttrekkingen -/ / / Af: Overige -/- 8 -/- 8 -/- 7 Eindstand reserve Er wordt nog geen meerjarige prognose gegeven. Deze zal bij de Kadernota 2017 worden geactualiseerd. Bij de huidige stand kunnen de volgende opmerkingen gemaakt worden: - voor het jaar 2015 en 2016 zijn / worden door het rijk landingsgelden beschikbaar gesteld; in het jaar 2017 is dit niet meer aan de orde; - er is nog onzekerheid over de omvang van besteding met betrekking tot de pgb s; er is namelijk nog geen validatie van de cijfers; - verder lopen er landelijk nog juridische procedures over de uitleg van de wet; de uitkomsten hiervan kunnen forse invloed hebben op het te volgen beleid; - er worden (meerjarig) nog forse risico s gelopen inzake de jeugdzorg; - er is een bedrag van 0,9 miljoen opgenomen als resultaat investeringsplan; dit zal in 2016 worden ingezet; - in 2016 krijgen we te maken met een korting huishoudelijke hulp waarvoor wellicht een beroep op de reserve sociaal domein zal worden gedaan. Jaarrekening van 288

16 Jaarrekening van 288

17 5 004 Waarderingsgrondslagen.pdf 4. Waarderingsgrondslagen 4.1. Grondslagen voor waardering van activa en passiva Algemeen De jaarrekening is opgesteld met inachtneming van het Besluit begroting en verantwoording provincies en gemeenten, de financiële verordening, de nota activabeleid en de nota reserves en voorzieningen Immateriële activa Het gaat hierbij om kosten verbonden aan het sluiten van geldleningen en kosten van onderzoek en ontwikkeling ten behoeve van een bepaald actief (artikel 34 BBV). Wijze van afschrijving Tot op heden zijn er geen kosten verbonden aan het sluiten van geldleningen en (dis)agio geactiveerd, maar indien deze kosten of het (dis)agio zich aandienen vindt afschrijving plaats voor een periode die maximaal gelijk is aan de looptijd van de lening. Op de kosten van ontwikkeling ten behoeve van een bepaald materieel actief, de zogenaamde voorbereidingskosten, wordt niet afgeschreven. Het gehele bedrag zal worden beschouwd als onderdeel van de verkrijgingprijs van de materiële activa. De afschrijvingstermijn van het geactiveerde materiële actief is geldend voor het totale bedrag. Onderzoekskosten c.q. voorbereidingskosten in de vorm van de samenstelling van een plan worden in beginsel direct ten laste van de rekening van lasten en baten gebracht. Uitzondering kan bijvoorbeeld zijn de samenstelling van een Gemeentelijk Rioleringsplan (GRP). De afschrijvingstermijn voor deze onderzoekskosten zal gelijk zijn aan de termijn van geldigheid van de uitkomsten van het onderzoek, maar maximaal vijf jaar (artikel 64, zesde lid BBV). Wanneer deze onderzoekskosten worden geactiveerd, wordt daar bij de kredietverstrekking specifiek door de raad toe besloten Materiële activa Het betreffen investeringen met een meerjarig economisch nut en met een meerjarig maatschappelijk nut (artikel 35 BBV). Activa met een meerjarig economisch nut zijn opgenomen tegen de boekwaarde. De boekwaarde betreft de verkrijgingprijs of historische kostprijs verminderd met de reeds verstreken afschrijvingstermijnen. De verkrijgingprijs of historische kostprijs wordt volgens de uitgangspunten van het BBV bruto geactiveerd. Dat betekent, dat verkregen subsidies, bijdragen of onttrekkingen uit bestemmingsreserves in mindering worden gebracht op de bruto-investering. Activa met een meerjarig economisch nut komen niet in aanmerking voor extra afschrijving. Alle gewaardeerde activa is daadwerkelijk aanwezig. Activa met een meerjarig economisch nut waarvoor ter bestrijding van de kosten een heffing kan worden geheven: Wanneer investeringen grotendeels of meer worden gedaan voor riolering, het inzamelen van huishoudelijk afval en begraven dan worden die investeringen op de balans opgenomen in deze categorie. De waardering is hetzelfde als activa met een meerjarig economisch nut. Activa met een meerjarig maatschappelijk nut in de openbare ruimte: Waardering vindt plaats tegen de boekwaarde. De boekwaarde betreft de verkrijgingprijs of historische kostprijs verminderd met de reeds verstreken afschrijvingstermijnen. Activering vindt plaats tegen de netto verkrijgingprijs of historische kostprijs. Verwachte duurzame waardeverminderingen worden onafhankelijk van het resultaat van het boekjaar in aanmerking genomen. Voor activering geldt een ondergrens voor de aanschafwaarde per investering van uitgezonderd gronden en terreinen en onderwijsinvesteringen. Voor onderwijsinvesteringen geldt een ondergrens van 1.500, welke recht doet aan autonome scholen. Wijze van afschrijving De wijze van afschrijving is vastgelegd in artikel 10 van de financiële verordening (verordening artikel 212 van de gemeentewet) en is bekrachtigd in de nota activabeleid. De afschrijving is in principe lineair, maar naast de lineaire methode wordt ook het gebruik van de annuïtaire methode in bepaalde gevallen toegestaan. De annuïtaire methode wordt echter wel beschouwd als een afwijking van de standaard en dient te allen tijde expliciet door de raad te worden besloten. In de nota activabeleid worden de afschrijvingstermijnen benoemd. Jaarrekening van 288

18 4.1.4 Financiële activa Onder financiële activa vallen de kapitaalverstrekkingen (o.a. in de vorm van deelnemingen), verstrekte leningen, overige uitzettingen (verstrekkingen) met een looptijd langer dan een jaar en bijdragen aan activa in eigendom van derden. Bijdragen aan activa in eigendom van derden kunnen worden geactiveerd indien: a. er sprake is van een investering door een derde; b. de investering bijdraagt aan een publieke taak; c. de derde zich heeft verplicht tot het daadwerkelijk investeren, op een wijze zoals is overeengekomen en; d. de bijdrage kan worden teruggevorderd, indien de derde in gebreke blijft of de provincie onderscheidenlijk gemeente anders recht kan doen gelden op de activa die samenhangen met de investering (artikel 61 BBV). De waardering is tegen nominale waarde (verstrekte waarde, verminderd met aflossingen en (andere) terugontvangsten. De verleende bijdragen worden afgeschreven in de periode waarin het betrokken actief van de derde op basis van de door de gemeente gestelde voorwaarden moet bijdragen aan de publieke taak. De financiële activa worden tegen marktwaarde gewaardeerd indien de marktwaarde lager is dan de verkrijgingsprijs of vervaardigingsprijs Voorraden en onderhanden werken Nog niet in exploitatie genomen gronden worden gewaardeerd tegen verkrijgingprijs, vermeerderd met de toegerekende algemene beheerskosten en verminderd met de gerealiseerde verkopen. Hierbij geldt als bovengrens de marktwaarde. Aan deze gronden worden geen rente en overige kosten toegerekend, als voor deze gronden geen reëel en stellig voornemen bestaat om deze in de nabije toekomst te bebouwen. De onderhanden werken zijn opgenomen tegen de verkrijgingprijs vermeerderd met de vervaardigingkosten verminderd met de opbrengsten wegens gerealiseerde verkopen en ontvangen (rijks)subsidies. Voor verwachte verliezen wordt per complex een voorziening getroffen. Een eventuele voorziening wordt op de boekwaarde in mindering gebracht Uitzettingen looptijd korter dan een jaar Vorderingen worden opgenomen tegen nominale waarde. Eventuele voorzieningen wegens oninbaarheid worden op de vorderingen in mindering gebracht Overlopende activa Onder de overlopende activa worden afzonderlijk opgenomen de van Europese en Nederlandse overheidslichamen nog te ontvangen voorschotbedragen die ontstaan door voorfinanciering op uitkeringen met een specifiek bestedingsdoel Liquide middelen Liquide middelen worden gewaardeerd tegen nominale waarde Eigen vermogen Onder het eigen vermogen zijn opgenomen de algemene reserves, de bestemmingsreserves en het saldo van de rekening van baten en lasten Voorzieningen Voorzieningen worden gewaardeerd op het nominale bedrag van de voorzienbare verplichting, het verlies en/of risico s, voor zover de omvang hiervan redelijkerwijs is in te schatten. De voorziening voor van derden verkregen middelen die specifiek moeten worden besteed zijn bedoeld voor de tariefsegalisatie inzake heffingen van tarieven van derden met een restitutieplicht (afvalstoffen, riolering en begraven). Voor arbeidskosten gerelateerde verplichtingen van een jaarlijks vergelijkbaar volume wordt geen voorziening getroffen of op andere wijze een verplichting opgenomen. Hierbij geldt als referentieperiode vier jaar Vlottende passiva De schulden zijn gewaardeerd tegen de nominale waarde Overlopende passiva Onder de overlopende passiva worden afzonderlijk opgenomen de van Europese en Nederlandse overheidslichamen ontvangen voorschotbedragen voor uitkeringen met een specifiek bestedingsdoel die dienen ter dekking van lasten van volgende begrotingsjaren Borg en garantstellingen Voor zover leningen door de gemeente gewaarborgd zijn, is buiten telling het totaalbedrag van de geborgde schuldrestanten per einde boekjaar opgenomen. Overigens is in de toelichting op de balans nadere informatie opgenomen. Jaarrekening van 288

19 4.2. Grondslagen voor resultaatbepaling De lasten en baten worden toegerekend aan het jaar waarop ze betrekking hebben. Alle lasten en baten, die betrekking hebben op het boekjaar en ten tijde van het opstellen van de jaarrekening bekend waren, zijn in het desbetreffende verslagjaar verwerkt. Opbrengsten worden verantwoord in het jaar waarin de diensten zijn verricht. Verliezen worden in aanmerking genomen in het jaar waarin ze voorzienbaar zijn. Winsten worden slechts genomen zodra ze zijn gerealiseerd. Dividendopbrengsten van deelnemingen worden als bate verantwoord op het moment waarop het dividend betaalbaar gesteld wordt. Personeelslasten worden in principe toegerekend aan het boekjaar waarop ze betrekking hebben. Als gevolg van het formele verbod op het opnemen van voorzieningen c.q. schulden uit hoofde van jaarlijks terugkerende arbeidskosten gerelateerde verplichtingen van vergelijkbaar volume worden sommige personele lasten echter toegerekend aan de periode waarin uitbetaling plaats vindt; daarbij moet worden gedacht aan bijvoorbeeld vakantiegeld en verlofaanspraken. Afschrijvingen geschieden tijdsevenredig, op basis van de verwachte toekomstige gebruiksduur. Als startmoment voor de afschrijving geldt de datum van ingebruikneming van het actief. Afschrijvingen vinden plaats onafhankelijk van het resultaat van het boekjaar. Jaarrekening van 288

20 Jaarrekening van 288

21 6 005 Rekening van baten en lasten programmarekening.pdf 5. Overzicht van baten en lasten 5.1. Inleiding In dit hoofdstuk vindt een financiële beschouwing op hoofdlijnen per programma plaats. Voor een meer gedetailleerde beschouwing en financiële analyse per programma wordt verwezen naar het jaarverslag. In onderstaande tabel wordt een totaaloverzicht van de baten en lasten per programma weergegeven. Primitieve begroting Begroting Rekening Programma (bedragen x 1.000) Lasten Baten Saldo Lasten Baten Saldo Lasten Baten Saldo Verschil begrwerk 1 Inwoners en bestuur Economie en werkgelegenheid Veiligheid Onderwijs en jeugd Bouwen, wonen en milieu Inkomensondersteuning Openbare ruimte en Verkeer & Vervoer Sport en cultuur Sociaal domein Bedrijfsvoering en inkomstenbronnen Totaal programma's Algemene dekkingsmiddelen Algemene uitkering Bespaarde rente Dividend Lokale heffingen Saldo financieringsfunctie Totaal algemene dekkingsmiddelen Saldo van baten en lasten totaal Toevoeging/ onttrekking reserves 1 Inwoners en bestuur Economie en werkgelegenheid Veiligheid Onderwijs en jeugd Bouwen, wonen en milieu Inkomensondersteuning Openbare ruimte en Verkeer & Vervoer Sport en cultuur Sociaal domein Bedrijfsvoering en inkomstenbronnen Totaal toevoeg./ onttr. reserves Resultaat Aansluiting begroot resultaat op resultaat Berap II Omschrijving (bedragen x 1.000) N V Nadeel uit Berap 2015-II Besluiten met resultaateffect na vaststelling Berap II ( incl. overige kleine verschillen) 74 Bijgesteld resultaat In Berap-II 2015 is een meevaller gemeld van 1,3 miljoen inzake BTW teruggave reïntegratietrajecten. De afwijkingen Berap 2015-II zijn verwerkt in de begroting. De meevallers richting de jaarrekening 2015, vanuit het voorzichtigheidsprincipe, nog niet. Dat houdt in dat het vertrekpunt voor de jaarrekening 2015 financieel gezien 1,2 miljoen nadelig is. Jaarrekening van 288

22 5.2. Exploitatiebeeld rekening Exploitatieomzet De gerealiseerde omzet van de gemeente Emmen ziet er volgens het hiervoor aangegeven overzicht van baten en lasten in euro s als volgt uit: Baten Lasten Resultaat Totaal programma s Lasten 2015 Bedrag % Aantal inwoners (x 1.000) per inwoner 1. Inwoners en bestuur , Economie en werkgelegenheid , Veiligheid , Onderwijs en jeugd , Bouwen, wonen en milieu , Inkomensondersteuning , Openbare ruimte en Verkeer & vervoer , Sport en cultuur , Sociaal domein , Bedrijfsvoering en inkomstenbronnen ,2 170 Totaal , Lasten in procenten 10. Bedrijfsvoering en inkomstenbronnen 4,2% 1. Inwoners en bestuur 4,3% 2. Economie en werkgelegenheid 2,6% 3. Veiligheid 2,4% 4. Onderwijs en jeugd 11,7% 9. Sociaal domein 37,7% 5. Bouwen, wonen en milieu 10,3% 8. Sport en cultuur 4,5% 6. Inkomensonderstening 15% 7. Openbare ruimte en Verkeer & vervoer 7,3% Jaarrekening van 288

23 5.2.3 Baten 2015 Bedrag % Aantal inwoners (x 1.000) per inwoner 1. Inwoners en bestuur , Economie en werkgelegenheid , Veiligheid 766 0, Onderwijs en jeugd , Bouwen, wonen en milieu , Inkomensondersteuning , Openbare ruimte en Verkeer & vervoer , Sport en cultuur , Sociaal domein , Bedrijfsvoering en inkomstenbronnen , Totaal , Baten in procenten 1. Inwoners en bestuur 0,5% 2. Economie en werkgelegenheid 0,8% 3. Veiligheid 0,2% 4. Onderwijs en jeugd 8,6% 5. Bouwen, wonen en milieu 9,1% 6. Inkomensondersteuning 11,5% 10. Bedrijfsvoering en inkosmtenbronnen 63% 7. Openbare ruimte en Verkeer & vervoer 1,8% 8. Sport en cultuur 0,9% 9. Sociaal domein 3,6% Jaarrekening van 288

24 5.3. Nadere beschouwing resultaten 2015 per programma op hoofdlijnen In dit hoofdstuk analyseren wij de resultaten per programma op hoofdlijnen, waarbij we voor de financiële afwijkingen als grensbedrag per saldo hanteren. In het jaarverslag is per programma een uitgebreidere verantwoording opgenomen, zowel met betrekking tot het beleidsdeel alswel het financiële deel. Bij de analyses binnen de programma s is als grensbedrag gehanteerd. Voor deze meer uitgebreide analyse verwijzen we naar de programma s. V = Voordeel, N= Nadeel; bedragen x Toelichting op afwijkingen (per saldo > ) in de jaarrekening Voor de programma's 1 t/m 3 en 7: nvt. Afwijkingen baten en lasten Afwijkingen mutaties in reserves Programma 4 Onderwijs en jeugd Omschrijving N V N V Het hoger dan geraamd resultaat van baten en lasten onderwijs wordt gestort in de onderwijsreserve. Deze reservemutatie wordt conform BBV-regelgeving als last verantwoord. 292 Afwaardering van de boekwaarde van een tweetal buiten gebruik gestelde scholen. 293 Een correctie op de afschrijving van de eerste waardering materiële vaste activa onderwijs heeft geleid tot een extra last Programma 5 Bouwen, wonen en milieu Omschrijving N V N V De uitgaven in het kader van het Aanvalsplan bouwen, duurzaamheid en jeugdwerkloosheid" zijn volledig in het begrotingsjaar 2015 geraamd terwijl de activiteiten gespreid over meerdere jaren plaatsvinden. De uitgaven en dekking voor het project "Saneren bodem en dempen haven industrieterrein de Tweeling" zijn volledig in het begrotingsjaar geraamd terwijk de uitgaven over meerdere jaren plaatsvinden Als gevolg van een wijziging in het BBV is de egalisatiereserve afvalstoffenheffing omgezet in een voorziening. Een voorziening mag in tegenstelling tot een egalisatie-reserve niet negatief zijn. Omdat in de voorziening slechts 0,1 milj. beschikbaar was, terwijl de benodigde onttrekking 1,1 milj.bedraagt, leidt dit tot een nadeel. Er is een voorziening windenergie gevormd, omdat er nog onzekerheid is over de hoogte van de bijdrage van de provincie Drenthe aan de proceskosten windenergie Programma 6 - Participatie Omschrijving N V N V Bij de waardering van de bijstandsdebiteuren is meer aansluiting gezocht bij werkelijke afboekingen en correcties. Dit heeft geleid tot een lagere benodigde voorziening. 771 Programma 8 Sport, recreatie en cultuur Omschrijving N V N V In 2015 is geen gebruik gemaakt van het voorbereidingskrediet nieuwbouw zwembad Emmen Lagere onderhoudskosten voor sporthallen, gymlokalen, sportterreinen, groenvoorziening sportparken en kleinere sportvoorzieningen In verband met de voorgenomen sluiting en sloop van het Aquarenabad is de boekwaarde afgewaardeerd naar grondwaarde en is er een voorziening voor sloopkosten gevormd Jaarrekening van 288

25 Toelichting op afwijkingen (saldo > ) in de jaarrekening Afwijkingen baten en lasten Afwijkingen mutaties in reserves Programma 9 Sociaal domein Omschrijving N V N V Jeugdhulp: voordeel op kosten PGB's (323) en voordeel na toepassing solidariteit (165) Jeugdhulp: nadeel regionale zorgkosten in natura (ZIN) Jeugdhulp: voordeel regionale ZIN na toepassing solidariteit WMO: gevolgen van het faillissement van zorginstelling Heerendordt WMO: voordeel op kosten PGB's WMO: lagere declaraties van zorgaanbieders dan verwacht WMO: hogere kosten voor voorzieningen als gevolg van toegenomen vraag WMO: een aantal cliënten had een indicatie jeugd, maar zijn gedurende het jaar 18 jaar geworden waardoor ze niet meer onder de jeugdwet vallen. Ondanks dat deze cliënten niet geherindiceerd zijn ten behoeve van de Wmo zijn deze cliënten wel gefinancierd uit het Wmo budget, dit om te voorkomen dat de cliënten geen zorg meer zouden ontvangen. WMO: de hoogte van de eigen bijdragen voor begeleiding en beschermd wonen is hoger dan bij Berap II werd verwacht WMO: hogere eigen bijdragen voor zorgvoorzieningen dan begroot Participatie: het resultaat van de EMCO is gunstiger dan verwacht bij Berap 2015-II Participatie: met betrekking tot het Actieplan jeugdwerkloosheid 2 komen de kosten van de trajecten ten laste van het Re-integratiebudget (co-financiering vanuit de gemeente). Participatie: voordeel op de inzet van re-integratietrajecten. Vooraf is moeilijk te bepalen welke instrumenten, en daarmee gemoeide kosten, worden ingezet. Naar aanleiding van ingediend bezwaarschrift verwachte teruggave van btw over reintegratiekosten 2012, 2013 en Van de subsidie van de 7e tender ESF is, vooruitlopend op de afronding van de externe audits door het agentschap en de rijksauditdienst (controleorganen ESF projecten) en de definitieve vaststelling, 75% verwerkt. Programma 10 Bedrijfsvoering en inkomstenbronnen Omschrijving N V N V Toevoeging aan de voorziening dubieuze debiteuren 253 Het budget voor uitvoeringskosten 3D s is niet volledig besteed. De nadruk heeft gelegen op uitvoering en minder op opleiding, training, communicatie enz. Daarnaast heeft het inkooptraject 487 om de benodigde hardware aan te schaffen vertraging opgelopen. Tussentijdse aanpassingen gemeentefonds boekjaar Aanpassing uitstaande leningen bij SVN 480 Resultaat op de bedrijfsvoeringskosten Samenvatting analyse afwijkingen Afwijkingen baten en lasten Afwijkingen mutaties reserves N V N V Totaal verklaarde afwijkingen Saldo afwijkingen per saldo > Overige afwijkingen < Saldo afwijkingen jaarrekening Jaarrekening van 288

26 5.4. Incidentele baten en lasten 2015 Vanuit het BBV is vereist om in de jaarrekening een overzicht incidentele baten en lasten op te nemen. Aangegeven wordt op hoofdlijnen wat de incidentele baten en lasten zijn. De verplichting tot het aangeven van incidentele baten en lasten vloeit voort uit artikel 19, lid c (begroting) en 28,lid c (rekening). Doel hiervan is om door eliminatie van de incidentele effecten een goed beeld te houden van de structurele baten en lasten. De toelichting hierop in het BBV geeft de volgende invulling Voor een nadere invulling van het begrip incidenteel kan worden gedacht aan baten en lasten die zich gedurende maximaal drie jaar voordoen. Het gaat hier dus om bijzondere baten en lasten die slechts één of enkele jaren duren. Incidentele lasten (> ) (bedragen 1.000) Progr Omschrijving Bedrag 4 In 2015 is incidenteel extra budget beschikbaar gesteld t.b.v. leerlingenvervoer N De afwaardering boekwaarde van buiten gebruik gestelde scholen. N Vorming voorziening windenergie N Vorming voorziening sloopkosten Aquarena N Afwaardering Aquarenabad naar grondwaarde N Geen storting (primaire begroting) reserve sociaal domein V Doorbetaling bijdrage Innovatieplannen SW-bedrijf N 856 Incidentele baten (> ) Progr Omschrijving Bedrag 1 Lagere gemeentelijke bijdrage aan Emco door beter resultaat V Subsidie provincie herinrichting Nw-Adam - Veenoord V Herwaardering voorziening bijstandsdebiteuren V Afboeken vorderingen zorginstelling N Nog te ontvangen Btw-BCF n.a.v. bezwaarschriften 2012, 2013 en 2014 V Vrijval ESF subsidie (restant 5 e en 6 e tender) V Vrijval ESF subsidie (75% van de 7 e tender) V Bijdrage t.b.v. innovatieplannen SW-bedrijf V Tussentijdse aanpassingen gemeentefonds boekjaar 2014 V 798 Saldo incidentele baten en lasten V Jaarrekening van 288

27 5.5. Structurele voor- en nadelen 2015 Ten behoeve van de eigen bedrijfsvoering is het noodzakelijk om te weten of op rekeningsbasis er sprake is van structurele voor- en nadelen. Deze kunnen we dan meenemen in de integrale afweging die bij de kadernota zal plaatsvinden. Ten behoeve hiervan wordt per programma aangegeven wat de structurele voor- en nadelen zijn. Als grensbedrag wordt gehanteerd. Structurele voor- en nadelen (> ) (bedragen 1.000) Reeds verwerkt in de begroting Progr Omschrijving Bedrag 9 Besparing eigen middelen huishoudelijke hulp (Bezuinigingsboek ) V Vervallen Doventolk * V 73 Totaal structurele voor- en nadelen 2015 reeds verwerkt in meerjarenbegroting V 939 Nog te verwerken in de begroting Progr Omschrijving Bedrag 5 Afvalververwerking, als gevolg van het niet doorgaan van afval anders (550), het risico N 774 van de afval uit vermarkting van kunststof (150) en het aanpassen van de index in de begroting van Emmen naar de besluitvorming in de AVA (124). 5 Opbrengst verkoop overige gronden N 75 9 Kosten inloopvoorzieningen* V Vervallen Volledig pakket thuis onderdeel van het product Begeleiding* V 580 Totaal structurele voor- en nadelen 2015 nog te verwerken in de meerjarenbegroting N 69 * Mutaties verlopen via de reserve sociaal domein Jaarrekening van 288

28 5.6 Wet normering bezoldiging topfunctionarissen De Wet normering bezoldiging topfunctionarissen (hierna: WNT) is op 6 december 2011 door de Tweede Kamer aangenomen en is met ingang van 1 januari 2013 in werking getreden. De WNT stelt een maximum aan de bezoldiging van topfunctionarissen in de publieke en semipublieke sector. Voor gemeenten wordt de gemeentesecretaris en griffier als topfunctionaris gekwalificeerd. De WNT kent een openbaarmakingregime en een maximale bezoldigingsnorm. In onderstaande tabel worden deze gegevens gepubliceerd. De maximale bezoldigingsnorm ( ) wordt niet overschreden en behoeft niet verder toegelicht te worden. Naam Functie Jaar Duur dienstverband Beloning Beëindigingsuitkeringen Voorzieningen betaalbaar op termijn Omvang dienstverband Jaar beëindiging Belastbare kostenvergoedingen Motivering A.J. Mewe Gemeente -secretaris onbepaalde tijd 20 februari 2015 eindigt dienstverband 36 uur Nvt. Nvt. Nvt. 36 uur Nvt. Nvt. Nvt. I.A.A. Oostmeijer -Oosting Gemeente -secretaris Niet in dienst van de gemeente Emmen In dienst per 16 maart uur Nvt. Nvt. Nvt. F. Disch Wnd. Gemeente -secretaris onbepaalde tijd. Waarneming eindigt 16 maart uur Nvt. Nvt. Nvt. 36 uur Nvt. Nvt. Nvt. H.D. Werkman Griffier 2014 Onbepaalde tijd 36 uur Nvt. Nvt. Nvt Onbepaalde tijd 36 uur Nvt. Nvt. Nvt. Naast de hierboven vermelde topfunctionarissen zijn er geen overige functionarissen die in 2015 een bezoldiging boven het individuele WNT-maximum hebben ontvangen. Er zijn in 2015 geen ontslaguitkeringen betaald aan overige functionarissen die op grond van de WNT dienen te worden vermeld, of die in eerdere jaren op grond van de WOPT of de WNT vermeld zijn of hadden moeten worden. Jaarrekening van 288

29 Jaarrekening van 288

30 7 006 Balans met toelichting.pdf 6. Balans met toelichting Balans per 31 december ACTIVA (bedragen * 1.000) Vaste activa Ultimo 2015 Ultimo 2014 Materiële vaste activa Investeringen met economisch nut gronden uitgegeven in erfpacht overige investeringen met economisch nut Investeringen met economisch nut, waarvoor ter bestrijding van de kosten een heffing kan worden geheven Investeringen in openbare ruimte met maatschappelijk nut Financiële vaste activa Kapitaalverstrekkingen aan: deelnemingen overige verbonden partijen Leningen aan: woningbouwcorporaties deelnemingen overige verbonden partijen 0 0 Overige langlopende leningen u/g Overige uitzettingen met looptijd > 1 jaar Bijdragen aan activa in eigendom van derden Totaal vaste activa Vlottende activa Voorraden Grond- en hulpstoffen niet in exploitatie genomen bouwgronden overige grond- en hulpstoffen 0 0 Onderhanden werk, waaronder gronden in exploitatie Gereed product en handelsgoederen Uitzettingen met rentetypische looptijd < 1 jaar Vorderingen op openbare lichamen Rekening-courantverhoudingen met niet-financiele instellingen Overige vorderingen Liquide middelen Kassaldi Banksaldi Overlopende activa Vooruitbetaalde bedragen Van Europese of Nederlandse overheden nog te ontvangen voorschotbedragen specifieke uitkeringen Overige nog te ontvangen en vooruitbetaalde bedragen Totaal vlottende activa Totaal activa Jaarrekening van 288

31 PASSIVA (bedragen * 1.000) Ultimo Ultimo Vaste passiva Eigen vermogen Algemene reserve Bestemmingsreserve Gerealiseerd resultaat Voorzieningen Voorzieningen, waarvoor ter bestrijding van de kosten een heffing kan worden geheven Vaste schulden met een rentetypische looptijd >= 1 jaar Onderhandse leningen van: obligatieleningen binenlandse pensioenfondsen en verzekeringsinstellingen binnenlandse banken en overige financiële instellingen overige binnenlandse sectoren Waarborgsommen Totaal vaste passiva Vlottende passiva Netto-vlottende schulden met rentetypische looptijd < 1 jaar Schulden aan openbare lichamen Kasgeldleningen Banksaldi Overige schulden Overlopende passiva Nog te betalen bedragen Van Europese of Nederlandse overheidslichamen ontvangen, nog te besteden specifieke uitkeringen Overige vooruitontvangen bedragen Totaal vlottende passiva Totaal passiva Gewaarborgde geldleningen Garantstellingen Jaarrekening van 288

32 6.1 Toelichting op de balans Vaste activa Bij vaste activa wordt onderscheid gemaakt in immateriële, materiële en financiële vaste activa. Immateriële vaste activa zijn kosten gemaakt voor onderzoek en ontwikkeling van een bepaald actief. De materiële activa zijn stoffelijk van aard, waarbij onderscheid wordt gemaakt tussen - investeringen met economisch nut - investeringen met economisch nut waarvoor ter bestrijding van de kosten een heffing kan worden geheven - investeringen in openbare ruimte met maatschappelijk nut De financiële vaste activa tenslotte omvatten kapitaalverstrekkingen, verstrekte geldleningen, vorderingen op lange termijn en bijdragen in activa van derden. De vermeerderingen en verminderingen van de vaste activa evenals de afschrijvingen/ afwaarderingen zijn nader gespecificeerd in de staat van activa. Deze staat van activa ligt ter inzage. Immateriële vaste activa Immateriële vaste activa zijn kosten gemaakt voor onderzoek en ontwikkeling van een bepaald actief. Gemeente Emmen heeft geen immateriële vaste activa. Materiële vaste activa De materiële activa zijn stoffelijk van aard, waarbij onderscheid wordt gemaakt tussen - investeringen met economisch nut - investeringen met economisch nut waarvoor ter bestrijding van de kosten een heffing kan worden geheven - investeringen in openbare ruimte met maatschappelijk nut De investeringen waarvoor ter bestrijding van de kosten een heffing kan worden geheven worden afzonderlijk in de balans opgenomen. Het gaat hierbij om investeringen in riool, afval en begraven. Deze investeringen behoren tot de investeringen met economisch nut. Investeringen (in de openbare ruimte) met een maatschappelijk nut zijn niet verhandelbaar en genereren geen inkomsten. Voorbeelden zijn o.a. wegen, bruggen/tunnels, fiets- en voetpaden, openbare verlichting, en andere investeringen waarvoor geen markt is in het private verkeer. De post materiële vaste activa wordt onderscheiden in: Boekwaarde per (bedrag * 1.000) In erfpacht uitgegeven gronden Overige investeringen met economisch nut Investeringen met economisch nut, waarvoor ter bestrijding van de kosten heffing kan worden geheven Investeringen in openbare ruimte met uitsluitend maatschappelijk nut Totaal Jaarrekening van 288

33 Het onderstaande overzicht geeft het verloop weer van de materiële vaste activa gedurende het jaar 2015: boek- vermeer- vermin- af- af- boek- (bedragen * 1.000) waarde dering dering schrijving waar- waarde dering Investeringen met economisch nut Gronden en terreinen Woonruimten Bedrijfsgebouwen Grond-, weg-, en waterbouwkundige werken 0 0 Vervoermiddelen Machines, apparaten en installaties Overige materiële vaste activa Totaal Investeringen met economisch nut, waarvoor ter bestrijding van de kosten een heffing kan worden geheven Gronden en terreinen Bedrijfsgebouwen Grond-, weg-, en waterbouwkundige werken 0 0 Machines, apparaten en installaties Overige materiële vaste activa Totaal Investeringen in openbare ruimte met maatschappelijk nut Gronden en terreinen Bedrijfsgebouwen Grond-, weg-, en waterbouwkundige werken 0 Machines, apparaten en installaties Overige materiële vaste activa Totaal Materiële vaste activa met een economisch nut zijn alle activa die bijdragen aan de mogelijkheid om middelen te genereren, bijvoorbeeld door het vragen van rechten, heffingen, leges of prijzen. Ook activa, waarbij de mogelijkheid bestaat om deze te verkopen behoren tot de activa met economisch nut. Het gaat om de mogelijkheid de activa te verkopen, niet om de vraag of de gemeente het actief ook daadwerkelijk wil verkopen. Dit betekent onder andere dat alle gebouwen een economisch nut hebben; er is immers een markt voor gebouwen. De totale boekwaarde van de activa met economisch nut bedraagt eind miljoen. Activa die vallen onder bedrijfsgebouwen betreffen hoofdzakelijk gemeentelijke huisvesting aan het Raadhuisplein, huisvesting werkplein ZO Drenthe, de praktijkschool, scholen, sporthallen, het zwembad en de brandweerkazerne. Een deel van de investeringen van het project Atalanta zijn opgenomen onder overige materiële vaste activa. De verminderingen in investeringen in maatschappelijk nut betreffen Centrum Vernieuwing Emmen, zoals het centrumplein, de hondsrugwegtunnel en de herinrichting van de markt. Jaarrekening van 288

34 In de onderstaande tabel zijn de belangrijkste investeringen weergegeven die in het boekjaar 2015 zijn geactiveerd (bedragen > 1 mln). verleend Werkelijk Cumulatief (bedragen * 1.000) krediet besteed in besteed in totaal Investeringen met economisch nut Theater - Wereld van de Ontmoeting Centrumplein Markt Emmen Herinrichting Woonwagenwoningen kleine woonwagencentra Groot onderhoud wegen GRP Totaal Investeringen in openbare ruimte met maatschappelijk nut Tunnel Hondsrugweg Totaal Financiële vaste activa Financiële vaste activa kunnen worden onderscheiden in kapitaalverstrekkingen, leningen en bijdragen aan activa in eigendom van derden. Voorzieningen die getroffen zijn om eventueel de oninbaarheid van vorderingen op te vangen, worden in de balans rechtstreeks verantwoord onder financiële vaste activa. Het verloop van de financiële vaste activa gedurende het jaar 2015 wordt in onderstaand overzicht weergegeven. boek- vermeer- vermin- af- boek- voor- balans (bedragen * 1.000) waarde dering dering schrijving waarde ziening waarde /aflossing Kapitaalverstrekkingen aan: deelnemingen gemeenschappelijke regelingen overige verbonden partijen Leningen aan: woningbouwcorporaties deelnemingen overige verbonden partijen Overige langlopende leningen Voorziening GKB Overige uitzettingen met een looptijd > 1 ja Bijdragen activa in eigendom derden Totaal Voor de kapitaaldeelname in het Stadionbedrijf Emmen ad 1,8 mln. is voor hetzelfde bedrag een voorziening gevormd. De redenen hiervoor zijn dat het eigen vermogen van het Stadionbedrijf volgens de meest recente jaarrekening negatief is ( ) en de begroting geen ruimte biedt om het eigen vermogen te laten groeien. De aflossing van de lening aan woningbouwcorporaties heeft betrekking op de aflossing van de achtergestelde leningen aan Lefier en Domesta. De gemeente is aangesloten bij het Waarborgfonds Sociale Woningbouw. Indien een woningbouwcorporatie niet aan de verplichtingen kan voldoen, kan deze een beroep doen op dit fonds. De vermindering van de overige langlopende leningen heeft voornamelijk betrekking op aflossing van leningen door de openbare bibliotheken, de zorginstelling Stichting Holdert/Leveste en de dorps- en wijkcentra; de nog uitstaande leningen aan CQ zijn hangende de afwikkeling van het faillissement door de curator overgeboekt naar de Overlopende activa. Voor de vordering van is een voorziening getroffen. van ; Het pand van CQ is in december 2015 verkocht en op basis daarvan mag verwacht worden dat de voorziening groot genoeg is. De voorziening GKB ad is getroffen op het totaal uitstaand leningbedrag van Jaarrekening van 288

35 Aan DPE is een achtergestelde lening verstrekt van 12,5 miljoen. Daarnaast is in 2010 een overbruggingskrediet van maximaal 22 miljoen beschikbaar gesteld. In 2015 is aan DPE conform de overeengekomen procedure in het kader van het overbruggingskrediet voor een bedrag van 4,6 miljoen aan aanvullende middelen verstrekt. Deze leningen zijn verantwoord onder de overige lang lopende leningen. De overige uitzetting met een looptijd langer dan één jaar betreft de vordering op Stivam en de vordering op de verstrekte geldleningen aan Enexis. De vermindering van de bijdrage activa in eigendom van derden betreft de ontvangen REP-bijdrage ad 10 miljoen die in mindering komt op de aan DPE verstrekte voorschotten op de verplaatsingskostenvergoeding. Deze vergoeding loopt tot en met 2016 op tot 65,5 miljoen. De vermeerderingen en verminderingen van de financiële vaste activa worden in de staat van activa (kapitaalverstrekkingen en bijdragen aan activa in eigendom van derden) en in de staat van geldleningen nader gespecificeerd. Deze staten liggen ter inzage. Vlottende activa Voorraden De voorraden maken deel uit van de vlottende activa en worden uitgesplitst naar de volgende categorieën: Boekwaarde per (bedrag * 1.000) Grond- en hulpstoffen gespecificeerd naar: niet in exploitatie genomen bouwgronden overige grond- en hulpstoffen 0 0 Totaal Onderhanden werk, w.o. bouwgronden in exploitatie Gereed product en handelsgoederen Totaal Van de niet in exploitatie en in exploitatie genomen bouwgronden kan het volgende overzicht worden gegeven: boek van/naar inves verkopen winst boek voor- balans (bedragen * 1.000) waarde gronden in tering opbrengst uitname waarde ziening waarde exploitatie bijdragen Niet in exploitatie genomen bouwgronden Stads- en dorpsvernieuwing Stads- en dorpsuitbreiding Industrie- en bedrijventerreinen Tuinbouw Overige gronden Totaal In exploitatie genomen bouwgronden Stads- en dorpsvernieuwing Stads- en dorpsuitbreiding Industrie- en bedrijventerreinen Tuinbouw Totaal Totaal boekwaarde Nog te maken kosten Nog te verwachten opbrengsten Verwacht exploitatiereslutaat (-/- = voordelig) Onder overige gronden wordt verstaan de strategische grondvoorraad, de compensatiegronden, verspreide gronden en gronden voormalige sportaccommodaties en opgeheven complexen. Jaarrekening van 288

36 Om een project te kunnen realiseren moeten er investeringen worden gedaan en opbrengsten worden gegenereerd. Elk jaar bij de herziening wordt per grondexploitatie bezien of de ramingen van de nog te realiseren kosten en opbrengsten reëel zijn. Verwacht wordt dat er per 1 januari 2016 nog voor 45,6 miljoen moet worden geïnvesteerd en voor 98,3 miljoen aan opbrengsten moet worden gegenereerd. De voorziening is in 2015 gestegen naar 30,6 miljoen. Uitzettingen met een rentetypische looptijd van één jaar of minder De in de balans opgenomen uitzettingen met een looptijd van één jaar of minder kunnen als volgt gespecificeerd worden: Boekwaarde voorziening balans balans (bedragen * 1.000) oninbaar waarde waarde heid Vorderingen openbare lichamen Verstrekte kasgeldleningen Rekening-courantverhoudingen met niet-financiële instellingen Overige vorderingen Totaal De vorderingen zijn als volgt gespecificeerd: Vorderingen op openbare lichamen (bedragen * 1.000) Rijksvergoeding Coevorden en Borger-Odoorn - Debiteur ministerie OCenW en SoZaWe BTW Compensatiefonds BTW 285 Openbare lichamen Totaal Overige vorderingen (bedragen * 1.000) Debiteuren Bijstand debiteuren WWB Belastingdebiteuren Vordering verkoop vennootschap BV 656 Overige vorderingen 704 Totaal De voorziening voor de oninbaarheid van vorderingen heeft betrekking op de volgende voorzieningen: Voorziening oninbaarheid (bedragen * 1.000) Voorziening dubieuze debiteuren 790 Voorziening dubieuze debiteuren belastingen 370 Voorziening bijstandsdebiteuren Voorziening op vordering verkoop vennootschap B.V. (Essent) 656 Totaal Rekening-courantverhoudingen met niet-financiële instellingen SVN Totaal Bij de verkoop van de aandelen Essent in 2009 heeft de gemeente een vordering gekregen op Verkoop Vennootschap BV van bijna 7,2 miljoen. Deze vennootschap is in het leven geroepen om allerlei claims van RWE af te handelen. Voorzichtigheidshalve is destijds een voorziening getroffen voor het hele bedrag van de vordering. In 2011 is 50% van de vordering afgewikkeld 3,6 miljoen. In 2013 is nogmaals de helft van het restsaldo van de voorziening vrijgevallen op basis van de inschatting dat de restclaims niet materieel zullen zijn. In het verslagjaar is op basis van de ontvangen afrekeningen nogmaals een bedrag van de voorziening ( 1,139 miljoen) vrijgevallen. Dit resulteert in een stand van de voorziening ultimo 2015 van 0,656 miljoen. Jaarrekening van 288

37 Liquide middelen Liquide middelen maken net als voorraden en vorderingen onderdeel uit van de vlottende activa. Voor liquide middelen geldt dat alleen positieve en negatieve banksaldi gesaldeerd mogen worden als de betreffende rekening behoren tot eenzelfde bank. Boekwaarde per (bedrag * 1.000) Kassaldi Banksaldi Totaal Dagelijks worden de saldi van bankrekeningen geraadpleegd en indien nodig wordt het saldo van de Rabobank afgeroomd ten gunste van de huisbank BNG. Via het overeengekomen kortkrediet-arrangement met de BNG wordt de rente over het totaal van alle rekeningen bij de BNG tot een maximum van 40 miljoen berekend op basis van het 1-maands Euribor met een vaste opslag van 0,25%. Ingevolge de wet op het schatkistbankieren moeten vanaf 2015 overtollige middelen (banktegoeden boven een vrij te laten drempelbedrag van ) worden afgestort bij s Rijks schatkist en deze worden weer teruggevraagd indien de stand van de liquide middelen daarom vraagt. Alleen in het eerste kwartaal van 2015 is er een overschrijding van het drempelbedrag te zien. Dit is veroorzaakt doordat de bankrekening van de Jeugdhulp in eerste instantie niet in de berekeningen van de overtollige middelen was meegenomen. De overige kwartalen laten een forse ruimte onder het drempelbedrag zien. Berekening benutting drempelbedrag schatkistbankieren (bedragen x 1000) Verslagjaar 2015 Kwartaal 1 Kwartaal 2 Kwartaal 3 Kwartaal 4 Drempelbedrag Kwartaalcijfer op dagbasis buiten 's Rijks schatkist aangehouden middelen Ruimte onder het drempelbedrag Overschrijding van het drempelbedrag Overlopende activa De post overlopende activa kan als volgt onderscheiden worden: Boekwaarde voorziening balans balans (bedragen * 1.000) oninbaar waarde waarde heid Vooruitbetaalde bedragen Van Europese en Nederlandse overheidslichamen te ontvangen voorschotten op specifieke uitkeringen Overig nog te ontvangen bedragen Te ontvangen penvoerderschap regionale jeugdhulp Totaal De voorziening oninbaarheid heeft betrekking op de volgende voorzieningen: Voorziening oninbaarheid (bedragen * 1.000) Voorziening order windenergie 368 Voorziening dubieuze vordering 875 Voorziening afwikkeling vordering CQ 750 Totaal De voorziening windenergie is opgenomen, omdat er nog onzekerheid is over de hoogte van de bijdrage van de provincie Drenthe aan de proceskosten windenergie. Voor een vordering op een projectontwikkelaar (opgenomen onder de post Overige nog te ontvangen bedragen) is een voorziening gevormd. In 2014 is een voorziening opgenomen voor de afwikkeling van het faillissement van CQ. Aangezien de afwikkeling nog gaande is, blijft de voorziening staan. Jaarrekening van 288

38 De in de balans opgenomen nog van Europese en Nederlandse overheidslichamen te ontvangen voorschotten op specifieke uitkeringen kunnen als volgt gespecificeerd worden. omschrijving saldo bijgesteld toe ont saldo bedragen * 1.000) voeging vangen ESF Verdubbeling spoor station Zuid Europe Direct Information Centre (EDIC) Treinstation Zuid werkzaamheden Prorail Herinrichting Wilhelminastraat Emmen Making places Profitable Barger-Compascuum Waterways for Growth Prov. Drenthe; voucherproject BBL- en Stageplekken Europaservicepunt Rotondes en verdubbeling Nw-Amsterdamsestraat Gedragsbeïnvloeding Regionaal Actieplan Jeugdwerkloosheid Regionaal Actieplan Jeugdwerkloosheid Herstructureren De Tweeling Herontwikkeling AZC Emmen Klimaatcontract Runde Emmer-Compascuum Vermindering Voortijdige School Verlaters Uitbreiding carpoolplaats Dikke Wijk - A Onderwijs² Windenergie Totaal ²) betreft posten die in de EFJ verantwoording vallen onder reserves en voorzieningen, maar volgens BBV-richtlijnen behoren tot de overlopende activa Voor overlopende activa en passiva geldt dat posten niet gesaldeerd worden gepresenteerd in de balans. De stand van de overlopende activa eind 2014 wordt op 1 januari 2015 bijgesteld met de posten die eind 2014 een creditsaldo hebben en daarom waren gepresenteerd onder overlopende passiva, maar die in 2015 worden verantwoord onder overlopende activa. Jaarrekening van 288

39 Vaste passiva Reserves Het in de balans opgenomen eigen vermogen bestaat uit de volgende posten: Boekwaarde per (bedrag * 1.000) Algemene reserve Bestemmingsreserve Gerealiseerd resultaat Totaal Het verloop in 2015 wordt in onderstaand overzicht per reserve weergegeven. (bedragen * 1.000) Boekwaarde toevoeging onttrekking Boekwaarde Budgettaire algemene reserve (BAR) Vrije algemene reserve (VAR) Weerstandsdeel algemene reserve (WAR) Totaal Voor de BAR en de VAR worden de onttrekkingen en stortingen > weergegeven: Onttrekking aan de BAR / VAR VAR: onttrekking ten behoeve van Atalanta VAR: Continuering bestemmingsreserve veiligheid 268 VAR: bijdrage IMOP 284 BAR: resutaatbestemming BAR: programma DNI doorschuif van budget Storting in de BAR / VAR VAR: dimpact 11 fte 440 BAR: rekeningsresultaat In hoofdstuk 7 van de jaarrekening en de bijlagen B en C is een toelichting gegeven over de stand van de reserves en de stortingen en onttrekkingen in Voorzieningen De volgende voorzieningen zijn in de balans opgenomen: Boekwaarde per (bedragen * 1.000) Voorziening afvalstoffenheffing Voorziening riolering Voorziening begraafplaatsen Voorziening sloopkosten Aquarena Totaal Het verloop in 2015 wordt in onderstaand overzicht per voorziening weergegeven. (bedragen * 1.000) Boekwaarde toevoeging aanwending Boekwaarde Voorziening afvalstoffenheffing Voorziening riolering Voorziening begraafplaatsen Voorziening sloopkosten Aquarena Totaal In hoofdstuk 7 van de jaarrekening en de bijlagen B en C is een toelichting gegeven over de stand van de voorzieningen en de stortingen en onttrekkingen in Jaarrekening van 288

40 Vaste schulden met een rentetypische looptijd van één jaar of langer De onderverdeling van de in de balans opgenomen langlopende schulden is als volgt: De onderverdeling van de in de balans opgenomen langlopende schulden is als volgt: Boekwaarde per (bedrag * 1.000) Onderhandse leningen obligatielening binnenlandse pensioenfondsen en verzekeringsinstellingen binnenlandse banken en overige financiële instellingen openbare lichamen overige binnenlandse sectoren Waarborgsommen De rentelast in 2015 bedraagt In onderstaand overzicht wordt het verloop weergegeven van de vaste schulden over het jaar 2015 In onderstaand overzicht wordt het verloop weergegeven van de vaste schulden (bedragen * 1.000) saldo vermeer aflossing boekwaarde dering Obligatielening Pensioenfondsen en verzekeringsinst Banken en overige financiële instellingen Openbare lichamen Overige sectoren Ten opzichte van voorgaand jaar zijn de langlopende schulden toegenomen met bijna 24 mln. In 2015 is er voor een totaal bedrag van 39,5 mln. opgenomen bij de BNG en 43 mln. bij verzekeringsmaatschappijen en overige geldgevers. Vlottende passiva Onder vlottende passiva zijn opgenomen: Boekwaarde per (bedrag * 1.000) Schulden < 1 jaar Overlopende passiva Totaal Kortlopende schulden De in de balans opgenomen netto vlottende schulden met een rentetypische looptijd van één jaar of minder kunnen als volgt gespecificeerd worden: Boekwaarde per (bedrag * 1.000) Openbare lichamen Kasgeldleningen Banksaldi Overige schulden Totaal De post overige schulden kan als volgt gespecificeerd worden: Jaarrekening van 288

41 Overige schulden (bedragen * 1.000) Crediteuren Te betalen loonheffing en sociale lasten Nog te verhalen posten Gemeentelijke Kredietbank 381 Overig Totaal Overlopende passiva De specificatie van de post overlopende passiva is als volgt: Boekwaarde per (bedrag * 1.000) Vooruitontvangen bedragen Van Europese en Nederlandse overheidslichamen ontvangen, nog te besteden voorschotten op specifieke uitkeringen Nog te betalen bedragen Nog te betalen penvoerderschap regionale jeugdhulp Totaal De in de balans opgenomen van Europese en Nederlandse overheidslichamen ontvangen, nog te besteden voorschotten op specifieke uitkeringen kunnen als volgt worden gespecificeerd: Omschrijving saldo bijgesteld toe- vrijgevallen saldo (bedragen * 1.000) voeging bedragen Onderwijs² Project Oosterdiep wz Project Gat van Reef Schoonebeek Werkbedrijf ArbeidsMarktRegio Drenthe Brede school, Sociale Alliantie, Impuls jongeren en veiligheid Herstructureren De Tweeling Bahco Uitvoering VSV Toegankelijkheid bushalte Tijdelijke stimuleringsregeling woningbouw Project Ontsluiting werkzoekendenbestand ESF Emmermeer-Panstraat nb beschermd wonen Regionaal Actieplan Jeugdwerkloosheid Fietspaden Bargerveen Re-integratie doelgroep 55+, Drenthe werkt, belemmerden Samen werken aan vitaal platteland ESF 7e tender belemmerden Regionaal Actieplan Jeugdwerkloosheid Totaal ²) betreft posten die in de EFJ verantwoording vallen onder reserves en voorzieningen, maar volgens BBV-richtlijnen behoren tot de overlopende passiva Voor overlopende activa en passiva geldt dat posten niet gesaldeerd worden gepresenteerd in de balans. De stand van de overlopende passiva eind 2014 wordt op 1 januari 2015 bijgesteld met de posten die eind 2014 een debetsaldo hebben en daarom waren gepresenteerd onder overlopende activa, maar die in 2015 worden verantwoord onder overlopende passiva. Jaarrekening van 288

42 Overige financiële verplichtingen Waarborgsommen en garanties Het in de balans opgenomen bedrag voor verstrekte waarborgen aan natuurlijke- en rechtspersonen kan als volgt naar de aard van de geldlening gespecificeerd worden: Aard/omschrijving oorspr. perc. boek boek eind (bedrag * 1.000) bedrag borg waarde waarde datum stelling Bouw Diaconessenhuis % Tuinbouwstimulering % Rekening Courant DPE % VV Klazienaveen sportstimulering % TC Bargeres sportstimulering % ST TC Emmen sportstimulering % Totaal Op de borgstelling van 7,5 mln. bestaat het recht van hypotheek op de grond van het nieuwe Wildlands Adventure Zoo. Het in de balans opgenomen bedrag voor verstrekte garanties bestaat uit de volgende garantstellingen: Omschrijving Garantie (bedrag * 1.000) bedrag WSW Interparis/wooncom/woonzorg: woningbouw Nationale Hypotheekgarantie Totaal Langlopende financiële verplichtingen De gemeente is voor een aantal toekomstige jaren verbonden aan verschillende, niet uit de balans blijkende, financiële verplichtingen. Hieronder volgt een opsomming van de belangrijkste van deze verplichtingen Omschrijving (bedrag * 1.000) ingangs huur/lease looptijd opmerking datum bedrag in jaren Gemeentewinkel Klazienaveen verlenging 5 jaar (optie) Gemeentewinkel Emmer Compascuum verlenging per jaar Huur 'De Fabriek' CBK met een mogelijkheid tot verlening van 5 jaar Dislocatie Vreding beëindigd per 31 mrt 2015 Lease wagenpark exclusief brandstof, contract 1 jaar verlengd Huur wagenpark 21 4 Huur ruimte van KvK bij Stenden Hogeschool 24 Mercedes bus lease het leasecontract is beëindigd Toyota personenauto lease Totaal Jaarrekening van 288

43 8 007 Reserves en voorzieningen 2015.pdf 7. Reserves en voorzieningen 7.1. Wettelijk kader Reserves Reserves zijn de vermogensbestanddelen die als eigen vermogen zijn aan te merken. Bedrijfseconomisch gezien zijn reserves vrij te bestemmen (al kan de politiek aan bepaalde reserves een bepaalde bestemming geven). De reserves worden onderscheiden in algemene en bestemmingsreserves. Voorts worden de bestemmingsreserves opgesplitst in egalisatiereserves, amortisatiereserves en overige bestemmingsreserves. Algemene reserves Dit betreft alle reserves, niet zijnde een bestemmingsreserve, zoals in onze gemeente de VAR, BAR en de WAR. Voor wat betreft de aanwendingsmogelijkheden kunnen er beperkingen zijn indien de renteopbrengst als algemeen dekkingsmiddel in de exploitatie is geraamd. In onze gemeente is dit het geval bij de BAR en de WAR. Bestemmingsreserves Dit betreft reserves waaraan door de raad een bepaalde bestemming is gegeven. Het kenmerk hiervan is dat de bestemming nog kan worden gewijzigd door de raad. Het wijzigen van de bestemming van een reserve heeft overigens meestal wel financiële en/of beleidsmatige consequenties. Ook de amortisatiereserves en de egalisatiereserves worden tot de bestemmingsreserves gerekend. Amortisatiereserves De amortisatiereserves zijn bedoeld om ontvangen investeringsbijdragen gedurende de gebruiksduur van het investeringsgoed in jaarlijkse termijnen ten gunste van de exploitatie te laten komen. Dit wordt gedaan omdat de investeringsbijdragen niet rechtstreeks op het actief in mindering mogen worden gebracht. Door amortisatie wordt een deel van de kapitaallasten opgevangen door een onttrekking aan de reserve. Egalisatiereserves Bestemmingsreserves die dienen om de kosten gelijkmatig over de jaren te verdelen (bijvoorbeeld de lasten van verkiezingen) Voorzieningen Voorzieningen behoren tot het vreemd vermogen. Het gaat bij voorzieningen om min of meer onzekere verplichtingen die te zijner tijd tot schulden kunnen leiden. Ook kunnen voorzieningen betrekking hebben op verplichtingen, samenhangend met het in de tijd onregelmatig gespreid zijn van bepaalde kosten of om ongewenste schommelingen op te vangen in tarieven. Voorzieningen dienen naar beste schatting dekkend te zijn voor de achterliggende verplichtingen en risico s. Onder voorzieningen worden wettelijk verstaan: verplichtingen en verliezen waarvan de omvang op de balansdatum onzeker is, doch redelijkerwijs te schatten; op de balansdatum bestaande risico s ter zake van bepaalde te verwachten verplichtingen of verliezen waarvan de omvang redelijkerwijs is te schatten; kosten die in een volgend begrotingsjaar zullen worden gemaakt, mits het maken van die kosten zijn oorsprong mede vindt in het begrotingsjaar of in het voorafgaande begrotingsjaar en de voorziening strekt tot gelijkmatige verdeling van lasten over een aantal begrotingsjaren; voorzieningen worden niet gevormd voor jaarlijks terugkerende arbeidskosten gerelateerde verplichtingen van vergelijkbaar volume Gemeentelijk kader De nota reserves en voorzieningen 2011 vormt het gemeentelijk beleidskader voor de reserves en voorzieningen. Voor het vormen van reserves worden de volgende uitgangspunten gehanteerd; Voor het vormen van een reserve is altijd een expliciet besluit van de raad nodig. Dit kan bij vaststelling van de begroting, jaarrekening of een afzonderlijk raadsbesluit Uitgangspunt is een zo klein mogelijk aantal reserves; in eerste instantie wordt getracht om financiële ruimte binnen de meerjarenbegroting om te zetten in budgetten of te reserveren in de algemene reserve. Het beleid met betrekking tot reserves en voorzieningen moet simpel en transparant zijn Bij vorming van een reserve moet in het raadsvoorstel worden aangegeven: de naam, de grondslag en het doel van de reserve, evenals de wijze van voeding, de rentetoerekening en het meerjarig perspectief van de reserve. Jaarrekening van 288

44 Voor het toevoegen of aanwenden van reserves worden de volgende uitgangspunten gehanteerd; Toevoeging en aanwending gebeuren bij afzonderlijk raadsbesluit, tenzij door de raad is besloten om jaarlijks een bepaald saldo, of bepaalde uitgaven, te muteren op de betreffende reserve. Aanwendingen passend binnen de voorwaarden en doelstelling van de reserve kunnen bij besluit begrotingswijzigingen, bestuursrapportage, begroting of jaarrekening aan de raad worden voorgelegd. Aanwendingen welke niet (geheel) passen binnen de voorwaarden en doelstelling van de reserve dienen bij afzonderlijk raadsbesluit te worden voorgelegd. Over vrijwel alle reserves wordt bespaarde rente berekend en aan de exploitatie toegevoegd. Alleen over de resultaatbestemmingsreserves wordt geen rente berekend. Het rentepercentage waarmee de bespaarde rente wordt berekend dient gelijk te zijn aan het percentage rente dat in de begroting toegerekend wordt aan (nieuwe) investeringen, in 2015, 4% Omvang reserves en voorzieningen De omvang van de reserves en voorzieningen zoals opgenomen in de jaarrekening 2015 wordt hierna samengevat weergegeven. De verdeling van de reserves en voorzieningen is afgestemd op de nieuwe voorschriften. (bedragen x 1.000) stand resultaat rentetoevoeging overige overige saldo vermeer- vermin dering dering Algemene reserve BAR VAR WAR Bestemmingsreserves Egalisatiereserves Amortisatiereserves Overige best. reserves Totaal reserves Voorzieningen Voorzieningen Totaal voorzieningen Subtotaal reserves en voorzieningen Voorzieningen (zijnde waardeverminderingen) Voorzieningen Totaal reserves en voorzieningen Bovenstaande tabel laat zien dat de reserves in 2015 met ruim 7 miljoen zijn toegenomen. Dit wordt voornamelijk veroorzaakt door stortingen in de reserve sociaal domein. Voor een toelichting hierop wordt verwezen naar het hoofdstuk 3, paragraaf sociaal domein. De voorzieningen zijn in 2015 toegenomen met bijna 0,4 miljoen. De toevoegingen en onttrekkingen per reserve worden gepresenteerd in bijlage C (Staat van reserves en voorzieningen. In bijlage D-1 staan de begrote en werkelijke toevoegingen en onttrekkingen per programma. De stand van de BAR en de VAR wordt in de volgende paragrafen toegelicht. Jaarrekening van 288

45 7.4. Actualisatie stand van de VAR per Ontwikkelingen De werkelijke stand per bedraagt 0,8 miljoen negatief. Op de VAR zijn voor de komende jaren al diverse claims gelegd van in totaal ruim 3 miljoen. De diverse claims en toevoegingen resulteren in een geprognosticeerde stand van de VAR van ruim 4,1 miljoen positief per eind Wel wordt de kanttekening gemaakt dat 1,6 miljoen is aangemerkt als risicodekking voor Atalanta en dat een bedrag van 0,6 miljoen als exploitatiegarantie/achtervang beschikbaar blijft t.b.v. Sectorplan Arbeidsmarktregio Drenthe plus Hardenberg. Omdat aanwending van deze bedragen niet zeker is, zijn ze niet meegenomen in het geprognotiseerde saldo per (bedragen x 1.000) Stand volgens jaarrekening Geraamde toevoegingen Toevoeging van per jaar Terugverdieneffect IMOP Totaal toevoegingen t/m Geraamde onttrekkingen IMOP Personele lasten IMOP -433 Bijdragen voor planschades -250 FLO Brandweer cf kadernota Totaal onttrekkingen t/m Geprognotiseerde stand van de VAR per Onderstaande claims zijn niet meegenomen in bovengenoemde prognose Garantie/achtervang ter dekking mogelijke risico s Atalanta: Sectorplan Arbeidsmarktregio Drenthe plus Hardenberg: Actualisatie Budgettaire Algemene Reserve (BAR) (bedragen x 1.000) Stand volgens jaarrekening Geraamde toevoegingen Grondexploitatie Begrotingsresultaat tgv BAR Totaal toevoegingen t/m Geraamde onttrekkingen Bezuiniging 2015: rijkskorting onderwijshuisvesting in Totaal onttrekkingen t/m Geprognotiseerde stand van de BAR per : Weerstandsdeel Algemene Reserve (WAR) In de WAR worden geen mutaties voorzien. Jaarrekening van 288

46 7.7. Overzicht incidentele en structurele toevoegingen en onttrekkingen reserves Programma Som van Begroting 2015 Som van Werkelijk 2015 onttrekking Incidenteel Programma Programma Programma Programma Programma Programma Programma Programma Structureel Programma Programma Programma Programma Programma Programma Programma Programma Programma toevoeging Incidenteel Programma Programma Programma Programma Programma Programma Programma Programma Programma Structureel Programma Programma Programma Programma Programma Programma Programma Programma Jaarrekening van 288

47 9 008 SISA.pdf SiSa bijlage verantwoordingsinformatie 2015 op grond van artikel 3 van de Regeling informatieverstrekking sisa - d.d. 11 januari 2016 DEFINITIEF OCW D1 Regionale meld- en coördinatiecentra Besteding (jaar T) Opgebouwde reserve ultimo (jaar T-1) voortijdig schoolverlaten Aard controle R Aard controle R Indicatornummer: D1 / 01 Indicatornummer: D1 / 02 Besluit regionale meld OCW D9 Onderwijsachterstandenb eleid (OAB) Opgebouwde reserve ultimo (jaar T-1) Besluit specifieke uitkeringen gemeentelijk onderwijsachterstandenb eleid Gemeenten Besteding (jaar T) aan voorzieningen voor voorschoolse educatie die voldoen aan de wettelijke kwaliteitseisen (conform artikel 166, eerste lid WPO) Besteding (jaar T) aan overige activiteiten (naast VVE) voor leerlingen met een grote achterstand in de Nederlandse taal (conform artikel 165 WPO) Besteding (jaar T) aan afspraken over voor- en vroegschoolse educatie met bevoegde gezagsorganen van scholen, houders van kindcentra en peuterspeelzalen (conform artikel 167 WPO) Deze indicator is bedoeld voor de tussentijdse afstemming van de juistheid en volledigheid van de verantwoordingsinformatie OCW D10 (Volwassenen)Onderwijs (participatiewet) Aard controle R Aard controle R Aard controle R Aard controle R Indicatornummer: D9 / 01 Indicatornummer: D9 / 02 Indicatornummer: D9 / 03 Indicatornummer: D9 / Verstrekte uitkering (jaar T) Besteding (jaar T) van educatie bij roc's Besteding (jaar T) van educatie bij andere aanbieders dan roc's Besteding (jaar T) van educatie totaal (automatisch) Ten minste 75% besteed aan roc s ja/nee (automatisch) Participatiewet Contactgemeenten Aard controle R Aard controle R Aard controle R Aard controle nvt Aard controle nvt Indicatornummer: D10 / 01 Indicatornummer: D10 / 02 Indicatornummer: D10 / 03 Indicatornummer: D10 / 04 Indicatornummer: D10 / ja Reservering besteding van educatie in jaar T voor volgend kalenderjaar (jaar T+1 ) Onttrekking besteding van educatie in jaar T voor volgend kalenderjaar (jaar T+1 ) OCW D11 Wet participatiebudget overgangsrecht 2015 reservringsregeling deel educatie Wet participatiebudget Gemeenten Aard controle R Aard controle R Indicatornummer: D10 / 06 Indicatornummer: D10 / Besteding in 2015 van OCWgelden Baten in 2015 van OCW- educatie binnen de gelden educatie binnen de grenzen van de grenzen van de reserveringsregeling. reserveringsregeling. Aard controle R Aard controle R Indicatornummer: D11 / 01 Indicatornummer: D11 / Jaarrekening van 288

48 I&M E27B Brede doeluitkering verkeer en vervoer SiSa tussen medeoverheden Provinciale beschikking en/of verordening Gemeenten en Gemeenschappelijke Regelingen SiSa bijlage verantwoordingsinformatie 2015 op grond van artikel 3 van de Regeling informatieverstrekking sisa - d.d. 11 januari 2016 DEFINITIEF Hieronder per regel één beschikkingsnummer en in de kolommen ernaast de verantwoordingsinformatie Besteding (jaar T) ten laste van provinciale middelen Overige bestedingen (jaar T) Correctie ten opzichte van tot jaar T verantwoorde bestedingen ten laste van provinciale middelen Indien de correctie een vermeerdering van bestedingen betreft, mag het alleen gaan over nog niet eerder verantwoorde bestedingen Correctie ten opzichte van tot jaar T verantwoorde overige bestedingen Indien de correctie een vermeerdering van bestedingen betreft, mag het alleen gaan over nog niet eerder verantwoorde bestedingen Aard controle n.v.t. Aard controle R Aard controle R Aard controle R Aard controle R Indicatornummer: E27B / 01 Indicatornummer: E27B / 02 Indicatornummer: E27B / 03 Indicatornummer: E27B / 04 Indicatornummer: E27B / 05 1 Ongelijkvloerse aansluiting Rondweg/Statenweg- Stadionweg 2 Opwaarderen hoofdfietsroute 0 0 Kerkhoflaan-Angelsloerdijk 3 realiseren fietsvoorzieningen 0 0 Pollux-mr. Ovingstraat, Klazienaveen 4 vebeteren oversteekbaarheid 0 0 Frieslandweg voor landbouwverkeer 5 Vergroten capaciteit Rotonde Antares, Klazienaveen 6 Fietspad Foxel-Klazienaveen 0 0 Noord 7 Uitbreiden carpoolplaats A37 Dikke Wijk Toegankelijkheid 167 bushaltes fietstunnel Rondweg/St. Gerardusstraat 10 Permanente verkeerseducatie Kopie beschikkingsnummer Cumulatieve besteding ten laste van provinciale middelen tot en met (jaar T) Cumulatieve overige bestedingen tot en met (jaar T) Deze indicator is bedoeld voor Deze indicator is bedoeld voor de tussentijdse afstemming de tussentijdse afstemming van de juistheid en volledigheid van de juistheid en volledigheid van de van de verantwoordingsinformatie verantwoordingsinformatie Toelichting Eindverantwoording Ja/Nee Als u kiest voor ja, betekent dit dat het project is afgerond en u voor de komende jaren geen bestedingen meer wilt verantwoorden Aard controle n.v.t. Aard controle n.v.t. Aard controle n.v.t. Aard controle n.v.t. Aard controle n.v.t. Indicatornummer: E27B / 06 Indicatornummer: E27B / 07 Indicatornummer: E27B / 08 Indicatornummer: E27B / 09 Indicatornummer: E27B / 10 1 Ongelijkvloerse aansluiting Rondweg/Statenweg-Stadionweg Ja 2 Opwaarderen hoofdfietsroute Kerkhoflaan-Angelsloerdijk 3 realiseren fietsvoorzieningen Pollux-mr. Ovingstraat, Klazienaveen 0 0 uitstel aangevraagd Nee 0 0 uitstel aangevraagd Nee Jaarrekening van 288

49 I&M E28C Regionale mobiliteitsfondsen SiSa tussen medeoverheden Provinciale beschikking, verordening of overeenkomst Gemeenten SiSa bijlage verantwoordingsinformatie 2015 op grond van artikel 3 van de Regeling informatieverstrekking sisa - d.d. 11 januari 2016 DEFINITIEF 4 vebeteren oversteekbaarheid 0 0 project vervalt Ja Frieslandweg voor landbouwverkeer 5 Vergroten capaciteit Rotonde Ja Antares, Klazienaveen 6 Fietspad Foxel-Klazienaveen 0 0 uitstel aangevraagd Nee Noord 7 Uitbreiden carpoolplaats A Ja Dikke Wijk 8 Toegankelijkheid 167 bushaltes Nee 9 fietstunnel Rondweg/St Ja Gerardusstraat 10 Permanente verkeerseducatie Ja Hieronder per regel één beschikkingsnummer en in de kolommen ernaast de verantwoordingsinformatie Gerealiseerd Ja/Nee Besteding (jaar T) Cumulatieve besteding tot en met (jaar T) Deze indicator is bedoeld voor de tussentijdse afstemming van de juistheid en volledigheid van de verantwoordingsinformatie Te verrekenen met provincie SZW G1A Wet sociale Hieronder per regel één werkvoorziening (Wsw)_totaal 2014 Wet sociale werkvoorziening (Wsw) Aard controle n.v.t. Aard controle R Aard controle R Aard controle n.v.t. Aard controle R Indicatornummer: E28C / 01 Indicatornummer: E28C / 02 Indicatornummer: E28C / 03 Indicatornummer: E28C / 04 Indicatornummer: E28C / Nee Kopie beschikkingsnummer Toelichting Eindverantwoording Ja/Nee Als u kiest voor ja, betekent dit dat het project is afgerond en u voor het komende jaren geen bestedingen meer wilt verantwoorden Aard controle n.v.t. Aard controle n.v.t. Aard controle n.v.t. Indicatornummer: E28C / 06 Indicatornummer: E28C / 07 Indicatornummer: E28C / Totaal 2013 tm 2015 Nee 2 gemeente(code) uit (jaar T-1) selecteren en in de kolommen ernaast de verantwoordingsinformatie voor die gemeente invullen Het totaal aantal gerealiseerde arbeidsplaatsen voor geïndiceerde inwoners in (jaar T-1), uitgedrukt in arbeidsjaren; Het totaal aantal gerealiseerde begeleid werkenplekken voor geïndiceerde inwoners in (jaar T-1), uitgedrukt in arbeidsjaren; Alle gemeenten verantwoorden hier het inclusief deel openbaar lichaam totaal (jaar T-1). (Dus: deel Openbaar lichaam inclusief deel openbaar lichaam uit SiSa (jaar T-1) regeling G1B + deel Aard controle n.v.t. Aard controle R Aard controle R gemeente uit (jaar T-1) na Indicatornummer: G1A / 01 Indicatornummer: G1A / 02 Indicatornummer: G1A / 03 controle door de Emmen 1.193,87 45,42 2 Jaarrekening van 288

50 SZW G2 Gebundelde uitkering op grond van artikel 69 Participatiewet_gemeente Besteding (jaar T) algemene bijstand deel 2015 Gemeente SiSa bijlage verantwoordingsinformatie 2015 op grond van artikel 3 van de Regeling informatieverstrekking sisa - d.d. 11 januari 2016 DEFINITIEF Baten (jaar T) algemene bijstand (exclusief Rijk) Gemeente Besteding (jaar T) IOAW Gemeente Baten (jaar T) IOAW (exclusief Rijk) Gemeente Besteding (jaar T) IOAZ Gemeente Baten (jaar T) IOAZ (exclusief Rijk) Gemeente Alle gemeenten verantwoorden hier het gemeentedeel over (jaar T), ongeacht of de gemeente in (jaar T) geen, enkele of alle taken heeft uitbesteed aan een Openbaar lichaam opgericht op grond van de Wgr. I.1 Participatiewet (PW) I.1 Participatiewet (PW) I.2 Wet inkomensvoorziening oudere en gedeeltelijk arbeidsongeschikte werkloze werknemers (IOAW) I.2 Wet inkomensvoorziening oudere en gedeeltelijk arbeidsongeschikte werkloze werknemers (IOAW) I.3 Wet inkomensvoorziening oudere en gedeeltelijk arbeidsongeschikte gewezen zelfstandigen (IOAZ) I.3 Wet inkomensvoorziening oudere en gedeeltelijk arbeidsongeschikte gewezen zelfstandigen (IOAZ) Aard controle R Aard controle R Aard controle R Aard controle R Aard controle R Aard controle R Indicatornummer: G2 / 01 Indicatornummer: G2 / 02 Indicatornummer: G2 / 03 Indicatornummer: G2 / 04 Indicatornummer: G2 / 05 Indicatornummer: G2 / Besteding (jaar T) Bbz 2004 levensonderhoud beginnende zelfstandigen Baten (jaar T) Bbz 2004 levensonderhoud beginnende zelfstandigen Baten (jaar T) WWIK (exclusief Rijk) Besteding (jaar T) Loonkostensubsidie o.g.v. art. 10d Participatiewet Baten (jaar T) Loonkostensubsidie o.g.v. art. 10d Participatiewet (excl. Rijk) Volledig zelfstandige uitvoering Ja/Nee Gemeente Gemeente Gemeente Gemeente Gemeente I.4 Besluit bijstandverlening zelfstandigen 2004 (levensonderhoud beginnende zelfstandigen) (Bbz 2004) SZW G3 Besluit bijstandverlening Besteding (jaar T) zelfstandigen 2004 (exclusief levensonderhoud beginnende zelfstandigen)_gemeente deel 2015 Besluit bijstandverlening zelfstandigen (Bbz) 2004 I.4 Besluit bijstandverlening zelfstandigen 2004 (levensonderhoud beginnende zelfstandigen) (Bbz 2004) I.6 Wet werk en inkomen kunstenaars (WWIK) I.7 Participatiewet (PW) I.7 Participatiewet (PW) Aard controle R Aard controle R Aard controle R Aard controle R Aard controle R Aard controle n.v.t. Indicatornummer: G2 / 07 Indicatornummer: G2 / 08 Indicatornummer: G2 / 09 Indicatornummer: G2 / 10 Indicatornummer: G2 / 11 Indicatornummer: G2 / Ja levensonderhoud gevestigde zelfstandigen (exclusief Bob) Besteding (jaar T) kapitaalverstrekking (exclusief Bob) Baten (jaar T) levensonderhoud gevestigde zelfstandigen (exclusief Bob) (exclusief Rijk) Baten (jaar T) kapitaalverstrekking (exclusief Bob) (exclusief Rijk) Besteding (jaar T) aan onderzoek als bedoeld in artikel 56 Bbz 2004 (exclusief Bob) Besteding (jaar T) Bob Aard controle R Aard controle R Aard controle R Aard controle R Aard controle R Aard controle R Indicatornummer: G3 / 01 Indicatornummer: G3 / 02 Indicatornummer: G3 / 03 Indicatornummer: G3 / 04 Indicatornummer: G3 / 05 Indicatornummer: G3 / Baten (jaar T) Bob (exclusief Rijk) Besteding (jaar T) aan uitvoeringskosten Bob als bedoeld in artikel 56 Bbz 2004 Volledig zelfstandige uitvoering Ja/Nee Aard controle R Aard controle R Aard controle n.v.t. Indicatornummer: G3 / 07 Indicatornummer: G3 / 08 Indicatornummer: G3 / Ja Jaarrekening van 288

51 2 II Jaarverslag 2015 A. Algemeen 1 A 00 Voorblad jaarverslag.pdf II. Jaarverslag Jaarrekening van 288

52 Jaarrekening van 288

53 2 A 1 tm A3 Kerngegevens en portefeuilleverdeling.pdf NK héêåöéöéîéåë== = NKN=cóëáÉâÉ=ëíêìÅíììê téêâéäáàâ téêâéäáàâ téêâéäáàâ PNJNOJOMNR PNJNOJOMNQ PNJNOJOMNP ^F léééêîä~âíé=eáå=ü~f i~åç _áååéåï~íéêg ====qçí~~ä ======== PPKSUQ ======== PPKSUQ ========= PPKSUQ =========== NKMQS ============== UQR ============== UQR ====== PQKTPM ====== PQKROV ====== PQKROV _F tççåêìáãíéågg ====== QUKNNU ====== QVKNNV ====== QVKOSQ `F téöéå=éå=ñáéíëé~çéå=eáå=âãf _áååéå=çé=äéäçìïçé=âçãg _ìáíéå=çé=äéäçìïçé=âçãg cáéíëé~çéå=eîêáàäáööéåçf ====qçí~~ä af lééåä~~ê=öêçéå=eáå=ü~f píéçéäáàâ=öêçéå i~åçëåü~éééäáàâ=öêçéå _ÉÖê~~Ñéä~~íëÉå _ÉêãÉå ====qçí~~ä ============== TTR ============== TRN ============== TRN ============== PSR ============== QRO ============== QRO ================ TM ================ TM ================= TM ======== NKONM ======== NKOTP ======== NKOTP ============== UON ============== UON ============== URO ============== ROV ============== ROV ============== VUT ================ RO ================ RO ================= RO ============== NPR ============== NPR ============== NPR ======== NKRPT ======== NKRPT ======== OKMOS NKOK=pçÅá~äÉ=ëíêìÅíììê téêâéäáàâ téêâéäáàâ téêâéäáàâ PNJNOJOMNR PNJNOJOMNQ PNJNOJOMNP ^F fåïçåéêë M=íçí=Éå=ãÉí=NV=à~~ê OM=íçí=Éå=ãÉí=SQ=à~~ê SR=à~~ê=Éå=çìÇÉê ====qçí~~ä=áåïçåéêë ======== OPKNVS ======== OPKQUM ========= OPKUMQ ======== SNKSUV ======== SOKOQQ ========= SOKTVR ======== OOKTMP ======== OOKMSU ========= ONKQRQ ==== NMTKRUU ==== NMTKTVO ===== NMUKMRP _F sêééãçéäáåöéå ======== OKRQO ======== OKQSQ ======== OKQST áå=b=î~å=çé=äéîçäâáåö OIPSB OIOVB OIOVB `F ^~åí~ä=ïéêâò~ãé=ééêëçåéåggg ENO=ììê=Éå=ãÉÉê=éÉê=ïÉÉâF ====== PVKMMT ====== PUKUVN ====== QMKOST af pçåá~äé=ìáíâéêáåöéå m~êíáåáé~íáéïéí=eáååäk=~çêéëäçòéåf fl^t fl^w w ====qçí~~ä=~~åí~ä=ìáíâéêáåöëöéêéåüíáöçéå =========== PKQVT =========== PKRRR =========== PKPTS ============== OMV ============== NVU ============== NTU ================ NQ ================ NR ================= NP ================ NO =================== V ================= NT ======== PKTPO ======== PKTTT ======== PKRUQ bf pçåá~~ä=ïéêâöéãééåëåü~éééå=e~~åí~ä=tptjéêëfgggg ======== NKNSP ======== NKROM ======== NKRTO * Door een verbetering van het beheerssysteem en verandering in definities kunnen de aantallen in 2015 afwijkend zijn ten opzichte van voorgaande jaren. ** Er zijn aanwijzingen dat er dit jaar een administratieve aanpassing in de Basisregistratie Adressen en Gebouwen (BAG) wordt doorgevoerd, waarbij het aantal woonruimten met ± 350 wordt verminderd. *** De vergelijkingscijfers van 2013 en 2014 zijn bijgesteld obv de werkelijkheid **** Per is de Wsw gesloten voor nieuwe instroom en bestaat de wachtlijst niet meer = = = Jaarrekening van 288

54 OK=mçêíÉÑÉìáääÉîÉêÇÉäáåÖ=`çääÉÖÉ=î~å=_ìêÖÉãÉÉëíÉê=Éå=tÉíÜçìÇÉêë== = = = = _ìêöéãééëíéê=`k=_áàä= mçêíéñéìáääéw= ^äöéüéäé=äéäéáçëåç êçáå~íáéx=fåíéöê~~ä=îéáäáöüéáçëäéäéáçx=lééåä~êé=çêçé= = = téíüçìçéê=_kok=^êéåçë=emîç^f= mçêíéñéìáääéw= båçåçãáéi=téêâ=éå=péçêí= = = téíüçìçéê=ok=î~å=çéê=téáçé=et~ââéê=bããéåf= mçêíéñéìáääéw= oìáãíéäáàâé=låíïáââéäáåö=éå=aììêò~~ãüéáç= = = téíüçìçéê=_kak=táäãë=e`a^f= mçêíéñéìáääéw= séêâééêi=låçéêïáàë=éå=`ìäíììê= = = téíüçìçéê=gk=_çë=et~ââéê=bããéåf= mçêíéñéìáääéw= wçêöi=téäòáàå=éå=_éçêáàñëîçéêáåö= = = téíüçìçéê=gk=lííéê=et~ââéê=bããéåf= mçêíéñéìáääéw= cáå~ååáøåi=tçåéå=éå=e~åçü~îáåö= = = déãééåíéëéåêéí~êáë=fk=lçëíãéáàéêjlçëíáåö= aé=öéãééåíéëéåêéí~êáë=áë=çé=üççöëíé=~ãäíéå~~êk=wáà=ïçêçí=äéåçéãç=çççê=üéí=åçääéöék=k~~ëí=çé= ÜççÖëíÉ=ã~å~ÖÉê=î~å=ÇÉ=~ãÄíÉäáàâÉ=çêÖ~åáë~íáÉ=áë=òáà=íÉîÉåë=ÉÉêëíÉ=~ÇîáëÉìê=î~å=ÜÉí=ÅçääÉÖÉ=î~å= _CtK=wáà=ïççåí=Ç~å=ççâ=ÇÉ=ÅçääÉÖÉîÉêÖ~ÇÉêáåÖÉå=ÄáàK= = = Jaarrekening van 288

55 PK=_ÉëíììêäáàâÉ=ëíêìÅíììê= = déãééåíéê~~ç= iéçéå= ïéíüçìçéêë= t~ââéê=bããéå= NR= P= mîç^= S= N= `a^= R= N= ass= P= = alm= N= = ssa= O= = ibc>= O= = `ÜêáëíÉåråáÉ= O= = dêçéåiáåâë= N= = péåáçêéåäéä~åö=kççêç= O= = qçí~~ä= PV= R= = dêáññáéê= aé=öéãééåíéê~~ç=äéåçéãí=çé=öêáññáéêk=eáà=áë=äéä~ëí=ãéí=üéí=äáàëí~~å=î~å=çé=îççêòáííéê=éå=çé=äéçéå=î~å=çé= ÖÉãÉÉåíÉê~~ÇK=aÉ=ÖêáÑÑáÉê=áë=áå=ÇÉ=îÉêÖ~ÇÉêáåÖ=î~å=ÇÉ=ÖÉãÉÉåíÉê~~Ç=~~åïÉòáÖK= Jaarrekening van 288

56 3 A 4 Organigram.pdf Organigram gemeente Emmen (per 1 mei 2015) Gemeenteraad (RAAD) Griffie (GRIF) College van B&W (BenW) Concerndirectie (CDIR) Gemeentesecretaris (Algemeen directeur) Concerndirecteuren Programma Centrumvernieuwing Emmen (CVE) Programma Dienstverlening en Informatiemanagement (DNI) Ontwikkeling, Beleid en Directiestaf (OBD) Sociaal (SO) Ruimte (RU) Economie (EC) Directiestaf (DS) Bestuur- en Managementondersteuning (BM) Leren en Werken (LNW) Werkgeversdienstverlening (WD) Jongeren & Leerplicht (JL) Arbeidstoeleiding (AT) Klantcontactcentrum (KCC) Front-Office 1e schil (F1) Front-Office 2e schil (F2) Front-Office VTH (F3) Burgerzaken (BZ) Vergunningen, Toezicht en Handhaving (VTH) Vergunningen (VG) Toezicht en Handhaving (TH) Gebiedstoezicht (GT) Inkomen (INK) Uitkeringsverwerking (UV) Vaststelling Rechtmatigheid (VR) Handhaving & Invordering (HI) Kwaliteit (KW) Maatschappelijke Zaken en Zorg (MZZ) Maatschappelijke Ondersteuning (MO) Schulddienstverlening (SV) Ondersteuning MZZ (ON) Dorpen en Wijken (DNW) Voorbereiding en Coördinatie (VC) Stad en Buiten (SB) Specialisten Openbaar Gebied (SO) Financiën en Belastingen (FNB) Financieel Advies (FA) Financiële Managementondersteuning (FM) Belastingen (BE) Sport en Cultuur (SPC) Sportservice (SP) Binnen- en Buitensport (BB) Zwembaden (ZW) Centrum Beeldende Kunst en Muzeval (KM) Ruimtelijke Ontwikkeling en Infrastructuur (ROI) Projectmanagement (PM) Vastgoed en Grondzaken (VG) Ontwikkeling (OW) Voorbereiding (VB) Realisatie (RE) Openbaar Onderwijs (OBO) Personeel, Juridische Zaken en Communicatie (PJC) Organisatie en Advies (OA) Juridische Zaken, PZ en Inkoop (JP) Communicatie (CO) Facilitaire Ondersteuning (FAC) Centraal Servicepunt (CS) Services (SE) Infrastructuur (IS) Informatievoorziening (IV) Documentaire Informatievoorziening (DI) Expertisecentrum (XPC) Openbaar Onderwijs (OO) Jaarrekening van 288

57 3 II Jaarverslag 2015 B. Programmaverantwoording 1 B 00 Voorblad programmaverantwoording.pdf Programmaverantwoording Jaarrekening van 288

58 Jaarrekening van 288

59 2 B 01 Inwoners en bestuur.pdf Programma 1. Inwoners en bestuur Deelgebieden Het programma Inwoners en bestuur bevat alle beleid en activiteiten van de gemeente op het gebied van de bestuursuitoefening. De volgende taken maken deel uit van dit programma: 1 e overheid onderhouden van relaties met derden bestuursondersteuning 1. Beknopte schets van de ontwikkelingen in 2015 Naar. overheidsparticipatie In 2015 zijn wederom stappen gezet in de richting van meer overheidsparticipatie. Wij hebben ons gericht op samenwerking en samenspraak met inwoners en partners. Vraaggericht, flexibel en proactief zijn kernbegrippen die ook in 2015 daarbij centraal hebben gestaan. Denken in mogelijkheden in plaats van beperkingen en het zoeken naar de ja eveneens bij de samenwerking en samenspraak met inwoners en partners. Deze handelwijze komt o.a. terug in het dagelijks verwerken en afhandelen van telefoontjes, vragen en meldingen uit de openbare ruimte. Wij hebben gewerkt aan het verbeteren van het vertrouwen dat onze inwoners in de gemeente stellen. Dit vanuit de visie dat wij inwoners ondersteunen en samen met hen op zoek gaan naar passende oplossingen bij diverse vraagstukken. Zo participeert de gemeente nu onder meer in bewonersinitiatieven in Nieuw-Amsterdam, Schoonebeek en Erica gericht op de verbetering van hun woon- en leefomgeving. Bewoners en ondernemers bepalen het ontwerpproces met ondersteuning van de gemeentelijke organisatie. Ook op de uitvoering hebben zij grote invloed, maar wel binnen de randvoorwaarden die de gemeente vanuit kwalitatief beheer stelt. Overheidsparticipatie dus in plaats van inwonerparticipatie. Veranderingen in het sociale domein, gebiedsgericht en dichtbij de inwoners Onder de paraplu Samen Verder in het sociale domein worden inwoners en (maatschappelijke) organisaties betrokken bij de nieuwe vormgeving in het sociale domein. Door het vroegtijdig betrekken van de inwoners en organisaties bij planvorming en uitwerking krijgen zij direct invloed. In het najaar zijn 6 agendateams gestart met het opstellen van een gebiedsprofiel. Deze gebiedsprofielen worden (begin 2016) per gebied uitgewerkt in sociale agenda s waarin maatschappelijke doelstellingen worden opgenomen. Onderhouden van relaties met derden Uitvoering en afhandeling Meldingen Openbare Ruimte verbeterd. Het proces van beantwoording en afhandeling van vragen en meldingen van inwoners is in 2015 gestroomlijnd. Hiervoor zijn concrete maatregelen getroffen: zo is het proces Zaak gericht werken aangepast voor de Meldingen Openbare Ruimte. De behandeltermijn van meldingen is verruimd van 2 werkdagen, naar een voor de openbare ruimte reëlere termijn van 10 werkdagen. Specifiek voor de meldingen openbare ruimte is er in het vierde kwartaal van 2015 een 2 e schil voor afhandeling ingericht aan de Handelsweg (afd. DNW). De medewerkers van de 2 e schil zorgen voor afhandeling en een adequate berichtgeving aan de inwoners. Wanneer de afhandeling meer tijd vraagt dan afgesproken wordt dat via een tussenbericht (telefonisch/mail) gemeld. Overdracht EOP-budgetten Een EOP-werkgroep heeft in de periode geadviseerd over de overdracht van EOP-budgetten. Dit advies heeft in de vergadering van december 2015 uw raad doen besluiten om de EOP-budgetten (nog) niet over te dragen. De reden hiervoor is de Btw-heffing, deze zou een te groot beslag op het budget gaan leggen. Wel zijn de verordening en bijbehorende beleidsregels aangepast. Hierdoor krijgen de dorpen en wijken meer handelingsvrijheid. Zo kan voortaan voor geoormerkte projecten worden gespaard. Met de EOP s is een balans gevonden in de vrijheid in het budgetbeheer, en de noodzakelijke beperkingen om goed en rechtmatig te handelen. De term openbaar gebied wijzigt daarom in leefbaarheid en beperkende voorwaarden komen in de verordening niet meer voor. Om te garanderen dat er draagvlak is voor de bestedingen is aan de verordening toegevoegd dat de bestedingen in samenspraak met de bewoners van het EOP-gebied gebeuren. Jaarrekening van 288

60 Tevredenheidsmetingen meldingen van individuele burgers en EOP s. Vanwege het tegenvallende kostenaspect is in 2015 niet overgegaan tot het invoeren van tevredenheidsmetingen. Goed luisteren naar de inwoners en in samenspraak zaken oppakken kan dit instrument overbodig maken. Wij willen een goede afweging maken of dit instrument alsnog ingevoerd moet worden, voorlopig denken wij van niet. Emmen Revisited In 2015 is begonnen met de afbouw van het Programma Emmen Revisited (ER). De Wijk- en Dorpscoördinatoren ER (nu gebiedscoördinatoren) hebben in 2015 nieuwe opdrachten gekregen ten aanzien van het verbinden en oppakken van gebieds- en afdeling overstijgende werkzaamheden. Onderdelen van hun werkzaamheden zijn onder andere, de ontwikkeling van een Initiatievenkompas en het leveren van een aandeel in het opstellen van de Gebiedsagenda s ten behoeve van het sociale domein. Dit in samenwerking met de sleutelpersonen (bewoners en betrokkenen) in de betreffende dorpen en wijken. Begin januari 2016 is de Stuurgroep ER opgeheven. 1 e overheid Zaakgericht werken Met ingang van 1 oktober 2014 zijn we gestart met de gefaseerde implementatie van het Zaakgericht werken. Eind 2015 werkt de gehele organisatie op deze nieuwe wijze, met uitzondering van het Werkplein. Ook de uitgaande contactregistraties van de meeste afdelingen worden nog niet in ons zaaksysteem (het medewerkersportaal) vastgelegd (bijvoorbeeld relevante telefonische contacten / gemaakte afspraken met de klant). Hieraan wordt gewerkt. Zaakgericht werken is een klantgerichte wijze van werken, waarbij de (aan)vraag van de klant het middelpunt vormt. Alle documenten, contacten en afspraken die horen bij een bepaalde (aan)vraag, zijn inzichtelijk en worden afgehandeld met behulp van het medewerkersportaal. In deze applicatie wordt de hele geschiedenis rondom een aanvraag of contact digitaal vastgelegd en actueel gehouden (integraal klantdossier). In het zaaksysteem kunnen ook andere medewerkers met toegang tot een bepaald dossier antwoord geven op de vragen, en is dit niet slechts beperkt tot de medewerker die de zaak in behandeling heeft. Het Zaakgericht werken wordt ook toegepast (met specifieke afspraken) op enkele service-bussen. Hierdoor kunnen we beter inspelen op de vragen en signalen van inwoners. Sinds eind 2015 is managementinformatie met betrekking tot de actuele werkvoorraad en de status hiervan beschikbaar. We zien dat onze dienstverlening op verschillende onderdelen verbeterd kan worden, zoals het tijdig terugbellen van contactregistraties. In 2016 zal het Zaakgericht werken verder geïmplementeerd gaan worden. Met als doelstelling het verbeteren van de dienstverlening aan de inwoners en bedrijven van de gemeente Emmen. Het Antwoord concept Onze doelstelling is om 80% (servicenorm) van alle vragen aan de gemeente Emmen direct in de frontoffice te beantwoorden. Als gevolg van betere beantwoording worden meer vragen dan voorheen tijdens het eerste contact afgehandeld. Er wordt minder doorgeschakeld naar andere medewerkers of afdelingen. De ervaring is dat de telefoongesprekken in het callcenter (KCC) langer zijn geworden en dat het bijhouden van een integraal klantdossier tijd kost. Voordelen van de directe beantwoording en registratie is dat de klant snel geholpen is en ieder die er inzage heeft kan lezen wat er met de klant is afgesproken. Uiteindelijk scheelt dit zowel de klant als de organisatie tijd. Wij streven naar het verder optimaliseren van de telefonische bereikbaarheid en dienstverlening. De bijbehorende klanttevredenheid meten wij middels een doorlopend klanttevredenheidsonderzoek, de Klant Contact Monitor (zie hieronder bij Wat hebben we bereikt in 2015 ). In 2015 zijn we gestart met de inzet van een flexibele schil van medewerkers bij het callcenter (KCC) om ook op piekmomenten telefonisch goed bereikbaar te blijven. In 2015 is de gemiddelde behaalde servicenorm 71 %, waarbij opgemerkt wordt dat er gedurende het jaar sprake is van een stijging van het behaalde percentage ( periode november-december 85%). Modernisering GBA In 2014 is gestart met de voorbereiding van de modernisering GBA. Als gevolg van vertragingen kent dit traject een uitloop. De vertragingen zijn een gevolg van enerzijds landelijke ontwikkelingen die de nodige vertraging hebben opgeleverd. Anderzijds hebben de deelnemende gemeenten binnen Dimpact de nodige tijd genomen alvorens zij akkoord gaven op het voorstel om door Atos (in samenwerking met Pink) een oplossing voor de Burgerzakenmodules aan te laten bieden. Volgens een laatste planning zal de pilot medio 2016 afgerond zijn. Regiomarketing Het citymarketingbeleid wordt uitgevoerd door de Stichting Marketing Regio Emmen (SMRE). SMRE en de regiomarketeer zijn op drie domeinen actief (wonen, werken, vrije tijd), met als doel om inwoners, bedrijven, bezoekers en studenten te behouden en aan te trekken. De inwoners en bedrijven van de regio Emmen worden hierbij als prioriteit gezien. Zij zijn als het ware de ambassadeurs van de regio en zijn medeverantwoordelijk voor het op de kaart zetten van de gemeente. De regiomarketeer werkt op steeds meer fronten samen met de gemeente, waaronder op economisch beleid, arbeidsmarktbeleid, onderwijs, recreatieen toerisme, cultuur en wonen. Maar vooral krijgt SMRE een grotere rol als de organisatie en samenwerkingspartner die verantwoordelijk is voor de zichtbaarheid van Emmen als aantrekkelijke regio. Jaarrekening van 288

61 Corporate communicatie Overheidsparticipatie heeft grote consequenties voor de gemeentelijke werkwijze, rol, houding en gedrag van bestuurders en ambtenaren. Wij moeten onze rol omvormen van zorgen voor naar zorgen dat. Wij willen maatschappelijke initiatieven en sociaal ondernemerschap verder bevorderen. Kansen creëren en denken in mogelijkheden om in samenspraak met inwoners initiatieven uit te voeren. Het is van belang dat wat we naar buiten toe communiceren ook in het gedrag van onze medewerkers zichtbaar is. Vandaar dat corporate communicatie zowel een rol heeft in het creëren van een eenduidig gezicht naar buiten als in het intern communiceren over waar de gemeente voor staat en waar de gemeente voor gaat. Het doel is dat management en medewerkers zich betrokken blijven voelen bij de koers van de organisatie. Burgerbegroting In 2014 zijn we gestart met het project Burgerbegroting in het dorp Nieuw-Dordrecht en de wijk Emmerhout. In dit project maken we samen met inwoners voor diverse gemeentelijke budgetten zichtbaar welk deel daarvan wordt besteed in hun dorp of wijk. Dit met als doel om na het verkrijgen van het inzicht over te gaan tot de volgende stappen. Dit kan dan gaan van het geven van meer zeggenschap over besteding van budgetten tot het daadwerkelijk overdragen van budgetten. Deze volgende stappen zijn maatwerk. Daarbij is ook inzichtelijk gemaakt wat de consequenties en randvoorwaarden zijn (bv. hoe het zit met verantwoordelijkheden, aansprakelijkheid, bevoegdheden, regelgeving, verantwoording, continuïteit etc.). Recent is het project afgerond. Het college heeft op basis van dit project begin februari 2016 besloten om bij de Kadernota 2017 hierover met een voorstel naar uw raad te komen. Jaarrekening van 288

62 2. Wat hebben we gedaan in 2015? Voorgenomen maatregelen/acties en uitgevoerd/stand van zaken KLANTCONTACT TOELICHTING Gemeente als 1 e overheid voor de burger Aan het concept om 80% van de vragen (van inwoners) in één keer inhoudelijk te beantwoorden wordt steeds beter en meer voldaan. Hierbij is de kennisbank een belangrijk instrument om de uiteenlopende vragen te kunnen beantwoorden. De afdelingen dienen het KlantContactCentrum goed in stelling te brengen met actuele informatie. Op die manier kunnen vragen direct in het eerste klantcontact beantwoord worden. In 2016 gaan we monitoren in hoeverre de norm van 80% gehaald wordt om klantvragen in één keer volledig en correct te beantwoorden. Burgers en bedrijven worden zo effectief We hebben geïnvesteerd in optimalisatie van de telefonische en efficiënt mogelijk bediend bereikbaarheid en het zaakgericht werken. De telefonische dienstverlening zou nog efficiënter en beter kunnen als we het herhaalverkeer zoveel mogelijk weten te voorkomen. In 2015 ontstond nog veel herhaalverkeer doordat telefonische terugbelverzoeken niet binnen 1 werkdag werden afgehandeld. Op het realiseren van deze doelstelling wordt in 2016 extra gestuurd. Het vraaggericht werken is de basis voor de verdere professionalisering van onze dienstverlening. Introductie van een toptakensite. Uitvoering en afhandeling Meldingen Openbare Ruimte krijgt verder vorm ONDERHOUDEN RELATIES MET DERDEN Samenwerking met de wijken en dorpen die zijn erkend als Erkende Overlegpartners (EOP) Afstemming met partners en inwoners in het sociale domein over de uitwerking van de decentralisaties. De vraag van de klant is voor een belangrijk deel bepalend hoe deze afgehandeld gaat worden. Middels zaakgerichtwerken hebben we zicht gekregen op al onze openstaande zaken (vragen van de klant) en worden deze vraaggericht en efficiënt afgehandeld. We werken organisatiebreed zaakgericht en weten waar het goed gaat en waar we nog moeten aanscherpen. Ook hostmanship wordt dagelijks uitgevoerd in de huidige dienstverlening, door bijv. pro-actief met de klant mee te denken naar oplossingen, het op de hoogte houden van de klant, vriendelijk en deskundig de klant te woord staan, etc.. De nieuwe toptaken website draait. De burger krijgt op een overzichtelijke manier de informatie die hij nodig heeft gepresenteerd. Hierbij staat de klant en diens intentie om digitale producten aan te vragen centraal. Daarnaast zal met de komst van I-Burgerzaken ( planning 2016) de burger meer mogelijkheden tot selfservice krijgen. De nieuwe website heeft een koppeling met de kennisbank van het Medewerkerportaal (productinformatie), waardoor de informatie voor de klant over alle kanalen altijd gelijk is. De informatie wordt intensief geraadpleegd bij beantwoording van telefonische vragen en aan de balie. De kennisbank wordt deels landelijk gevuld en deels door de afdelingen zelf. In 2015 is de behandeltermijn van meldingen verruimd van 2 naar 10 werkdagen. Deze realistische termijn heeft een positieve uitwerking op de verwachting van inwoners. En daarmee voorkomt de afdeling extra telefoontjes of herhalingen van meldingen. De servicemedewerkers zijn getraind om de klanten een helder antwoord te geven. Het Medewerkersportaal ondersteunt doordat het meldingenproces lean is gemaakt. TOELICHTING De verschillende soorten overleggen met EOP-besturen zijn naar tevredenheid gehouden. Tijdens de platformoverleggen is er ook aandacht besteedt aan de thema s: Afval apart en Gebiedsgericht werken in het sociale domein. Vanuit de werkconferentie Samen Verder in het sociale domein is een nieuwe werkwijze opgestart waarbij organisaties en inwoners een belangrijke rol hebben bij de uitwerking van de 3 D s. Door de inbreng wordt specifiek ingespeeld op de situatie in de gemeente Emmen. Overdracht EOP-budgetten. De EOP-werkgroep heeft de raad geadviseerd aangaande overdracht EOP-budgetten. Met als resultaat dat deze niet zijn overgedragen in de nieuwe periode Jaarrekening van 288

63 BESTUURSONDERSTEUNING TOELICHTING Op een effectieve wijze ondersteunen van het bestuur in de uitvoering van zijn Volgens planning. taken Regiomarketing De uitvoering van het beleid regiomarketing verloopt volgens planning. Corporate communicatiebeleid Met het Corporate communicatiebeleid is vanaf 2014 bijgedragen aan de veranderde rol van de samenleving, door bestuur en management te ondersteunen bij het communiceren over deze veranderende rol. Onder andere via cultuurontwikkeling, het benoemen van kernwaarden en het verwoorden van waar de gemeente voor staat en waar de gemeente voor gaat. Wat hebben we bereikt in 2015? Doelstellingen en resultaat/bijdrage aan Bevorderen overheidsparticipatie en burgerinitiatief; meer invloed van de burger in de eigen leefomgeving Bevorderen positieve beeldvorming over de gemeente Emmen als aantrekkelijke werk-, woon- en leefgemeente Optimalisatie van de dienstverlening over de drie contactkanalen: Dit gebeurt dagelijks bij de uitvoering van het beheer en onderhoud van het openbaar gebied, de ondersteuning van de EOP s en andere initiatieven van burgers en bedrijven en met de werkzaamheden van de gebiedscoördinatoren (voorheen Emmen Revisited). Stichting Marketing Regio Emmen wil dat het aantal inwoners dat zich ambassadeur van de regio voelt jaarlijks toeneemt. In 2014 is SMRE gestart. Toen was 53% van de inwoners nog een Negatieve promotor. Krap een jaar later was dit percentage 45%. Streven is dit percentage in 2016 verder te laten dalen, waardoor steeds meer inwoners de regio Emmen zullen aanbevelen als een aantrekkelijk werk-, woon- en leefgebied. Streefcijfer voor de dienstverlening is op alle drie onderdelen minimaal een 8,0. o o o verhogen klantvriendelijkheid aan de balie door inzet hostmanship; betere telefonische bereikbaarheid, vermindering telefoonverkeer inwoners meer gebruik laten maken van het digitale kanaal (de website). o Behaald cijfer voor dienstverlening aan de balie: 7.9*. o Behaald cijfer telefonisch contact: 7.0*. o Behaald cijfer digitale dienstverlening (toptaken site): 7.0*. Door klantonderzoek te houden via de KCM Monitor kijken we waar volgens de klant de verbeterpunten liggen. Er zijn diverse instrumenten om de buitenwereld blijvend naar binnen te halen: webstatistieken, een permanent online onderzoek en usability tests. De resultaten van die meetinstrumenten worden voortdurend gebruikt om de site bij te stellen naar de wensen van de sitebezoekers. Op die manier volgen we de klantbeleving en werken we vraaggericht. Door de gewenste aanpassingen in de dienstverlening te verwerken, zal dat effect hebben op de klantwaardering. * De resultaten zijn afkomstig uit de Klant Contact Monitor (KCM), een continu lopend klanttevredenheidsonderzoek. De behaalde cijfers hebben betrekking op een gedeelte van het jaar Door omstandigheden zijn er geen cijfers over het volledige jaar 2015 beschikbaar. Jaarrekening van 288

64 Tevredenheidsmetingen meldingen van individuele burgers en EOP s invoeren Behouden en aantrekken van inwoners, bedrijven en studenten Management en medewerker geven uitvoering aan en zijn betrokken met de kernwaarden Voldoen aan de eisen van het Toezichtskader Interbestuurlijk toezicht Vooralsnog werken we als volgt: Wanneer een burger een melding doet wordt er contact opgenomen vanuit de gemeente. De afhandeling van de melding vindt plaats in overleg tussen de melder en de gemeente. Vanuit het KCC vindt kwaliteitsonderzoek plaats op de afhandeling. De feedback vanuit de EOP s vindt onder andere plaats in de uitvoeringsoverleggen, de lokale teams en de werkbezoeken. Of en hoe de tevredenheidsmeting vorm zal krijgen zal in 2016 nader worden uitgewerkt. De aangenomen motie evaluatie EOP s wordt hierbij betrokken. SMRE heeft in haar plan van aanpak doelstellingen geformuleerd die bijdragen aan de strategie en doelen die de gemeenteraad in haar citymarketingbeleid heeft beschreven. Uit de voortgangsgesprekken en rapportages wordt duidelijk dat SMRE haar doelstellingen ruimschoots haalt en daarmee een aantoonbare bijdrage levert aan het beleid van de gemeente. De missie, visie en kernwaarden vormen de basis voor alle concern-, afdelings- en teamplannen. Ook zijn de kernwaarden opgenomen in allerlei processen, waaronder het dienstverleningsconcept en de gesprekscyclus. Bij de jaarrekening 2015 zal een bijlage worden opgenomen met een zelfbeoordeling van de kaders van het Interbestuurlijk toezicht. Er vindt tussentijds geen evaluatie plaats. Er wordt niet op alle onderdelen aan de eisen van het toezichtskader voldaan. Jaarrekening van 288

65 4. Meting INWONERS EN BESTUUR Streefwaarde 2 Resultaat Effectindicatoren 1 burgerparticipatie: de gemeente betrekt haar burgers voldoende bij de plannen, activiteiten en voorzieningen burgers en organisaties krijgen voldoende ruimte om ideeën en initiatieven te realiseren ,9 2,8 3,1 3.0 Dienstverlening KCC 4 Streefwaarde Resultaat Totaalscore klantvriendelijkheid (gemiddelde) beoordeling vriendelijkheid medewerker beoordeling proactief meedenken met klant Beoordeling bereidheid tot helpen Eindoordeel balie contact Eindoordeel telefonisch contact ,0 Nulmeting i.v.m. nieuwe methodiek. 7,9 7,9 7,7 7,9 7,9 7,0 Interbestuurlijk toezicht Intensiteit toezicht provincie laag n.v.t. Laag 5. Risico s Niet van toepassing. 6. In welke documenten is relevant beleid vastgelegd Bestuursakkoord Aanpakken en doen! Bestuurlijke visie Meer van de samenleving, een andere overheid Strategienota Emmen 2020 Kadernota corporate communicatiebeleid Beleidsnota Citymarketing Emmen Beleidsnotitie gevolgen demografische ontwikkelingen (2011) Verordening op de overlegstructuren 2011 (aangepast eind 2015) Bestuursnotitie dienstverlening KCC Integrale visie op dienstverlening (BW ) Beoordelingskader Interbestuurlijk toezicht (provincie Drenthe) 1 Bron effectindicatoren burgerparticipatie: Waar Staat Je Gemeente / Beleidsthema s, Gemeten op een schaal Streefwaardes zeggen niets over hoe je het doet, maar geven richting: het moet (nog) beter. 3, Volgens de nieuwe methodiek van het tweejaarlijks burgeronderzoek, Waarstaatjegemeente.nl. In 2015 is er geen onderzoek. 4 De resultaten zijn afkomstig uit de Klant Contact Monitor (KCM), een continu lopend klanttevredenheidsonderzoek. gemeten op een schaal van De behaalde cijfers hebben betrekking op een gedeelte van het jaar Door omstandigheden zijn er geen cijfers over het volledige jaar 2015 beschikbaar. (De cijfers van het telefonisch onderzoek hebben betrekking op het eerste halfjaar van Gedurende deze periode is twijfel ontstaan over het benaderen van klanten die telefonisch contact hebben gezocht met de gemeente. Om hun telefoonnummer ook voor het klanttevredenheidsonderzoek te gebruiken, zou niet toegestaan zijn en niet volgens de Wet Bescherming Persoonsgegevens (WBP) verlopen. Het komt erop neer dat telefoonnummers van burgers alleen gebruikt mogen worden (of afgegeven aan derden voor onderzoek), wanneer zij expliciet toestemming hebben gegeven voor deelname aan het onderzoek. Dit was destijds technisch niet mogelijk en is het telefonisch onderzoek destijds stopgezet. Het onderzoek over de telefonische dienstverlening wordt in 2016 op een andere manier uitgevoerd, waarbij wel van te voren om toestemming van de klant wordt gevraagd.) Jaarrekening van 288

66 7. Wat heeft het gekost? Programma 1 Inwoners en Bestuur 1 Inwoners en bestuur Product (Bedragen * 1.000) Primitieve begroting Begroting Rekening Verschil Begr/Werk College en secretaris Bestuursondersteuning Klantcontact Onderhouden relaties met derden Raad Raadsondersteuning Internationale bewustwording Totaal lasten College en secretaris Bestuursondersteuning Klantcontact Raad Raadsondersteuning Internationale bewustwording Totaal baten Saldo 1 Inwoners en bestuur (bruto) Bestuursondersteuning Klantcontact Onderhouden relaties met derden Totaal onttrekking Bestuursondersteuning Klantcontact Onderhouden relaties met derden Totaal storting Mutatie reserves Saldo 1 Inwoners en bestuur (netto) Verschillenanalyse (bedragen x 1.000) N/V Bedrag De verschillen tussen de begroting na wijziging en werkelijk zijn op hoofdlijnen als volgt te verklaren: Lasten: Bestuursondersteuning Een voordeel op de kosten van de brandverzekering op gebouwen (niet zijnde huisvesting). Het voordeel ontstaat doordat (her)taxaties en de risicoverhoging van de premie in 2015 niet hebben plaatsgevonden. Het voordeel zal, op basis van een genomen collegebesluit (BW ), in 2016 worden ingezet ter dekking van de, aanzienlijk verhoogde, premie van de aansprakelijkheidsverzekering. De uitgaven in het kader van de experimenten zijn volledig in de begroting geraamd. In werkelijkheid vinden de uitgaven gespreid over de jaren plaats. Op de twee tenders vanuit de Stimuleringsregeling Dorpen en Wijken is nog niet ingeschreven en schuift door naar Het nadeel is zichtbaar bij de onttrekking reserves Klantcontact Voor de post modernisering GBA (nieuwe module burgerzaken) is in 2014 extra budget beschikbaar gesteld. Door vertraging, bij deze landelijke pilot, is de besluitvorming, planning en opdrachtverstrekking tot aanschaf verschoven. Landelijk moet dit proces afgerond zijn voor De kosten zullen dus de komende jaren worden gemaakt. Bij Berap-I 2016 zal hierover worden gerapporteerd. Diverse bedrijfsvoeringsvoordelen zoals vacatureruimte, lagere kosten bij de buitenlokaties en projecten. In 2015 zijn verkiezingen geweest voor Provinciale staten en Waterschappen. Mede door een bijdrage van het rijk in de kosten voor waterschapsverkiezingen zijn de totale kosten beperkt gebleven. Dit voordeel wordt gecompenseerd door een lagere onttrekking aan de reserve verkiezingen. Per saldo geen financieel effect op de exploitatie. Door lagere omzet in reisdocumenten zijn de kosten voor inkoop lager (zie ook leges documenten bij baten) V 104 V 147 V 100 V 199 V 220 V 140 V 60 Jaarrekening van 288

67 01.04 Onderhouden relaties met derden Niet bestede gelden over 2015 van de Erkende Overleg Partners mogen in de reserve gestort worden. De gelden moeten binnen het tijdvak besteed worden ( Zie het nadeel bij de onttrekking reserves) Baten: Klantcontact Door lagere omzet in reisdocumenten zijn de opbrengsten leges documenten lager (zie ook leges documenten bij lasten). Reserves: Onttrekkingen Bestuursondersteuning Op de twee tenders vanuit de Stimuleringsregeling Dorpen en Wijken is nog niet ingeschreven en schuift door naar Het voordeel is zichtbaar bij de lasten Klantcontact Door lagere kosten op het product verkiezingen en extra kosten inhuur is de onttrekking aan de reserve lager dan geraamd. Per saldo geen financieel effect op de exploitatie. Stortingen Onderhouden relaties met derden Niet bestede gelden over 2015 van de Erkende Overlegpartners mogen gespaard worden over het tijdvak (zie het voordeel bij de lasten) V 220 N 98 N 100 N 113 N 220 Jaarrekening van 288

68 Jaarrekening van 288

69 3 B 02 Economie en werkgelegenheid.pdf Programma 2. Economie en werkgelegenheid Deelgebieden Het programma Economie en werkgelegenheid omvat alle beleid en activiteiten die door de gemeente worden uitgevoerd om de werkgelegenheid te stimuleren: Ter bevordering van een goed ondernemingsklimaat; Als dienstverlener aan het bedrijfsleven; Ter verbetering van de productieomgeving; Ter versterking van de structuur van het bedrijfsleven; Ter versterking van de kennis- en netwerkeconomie; Op het gebied van economische promotie; Op het gebied van recreatie en toerisme. 1. Beknopte schets van de ontwikkelingen in 2015 De Kadernota Economie heeft ook in 2015 richting gegeven aan de uitvoering van de diverse activiteiten in programma 2. Ter versterking van de economische structuur wordt het actieplan Vierkant voor Werk in samenwerking met Coevorden, Hoogeveen en Hardenberg gebruikt om daarmee de in onze regio aanwezige kracht en potentie te benutten om onder meer lager opgeleiden betere perspectieven voor werk te bieden. De voorbereidingen zijn getroffen om vanuit de regio gezamenlijk promotie- en acquisitie-inspanningen op te pakken. De Commissie Vollebregt Alberda van Ekenstein is gestart met haar onderzoek naar economische structuurversterking van onze regio. Door lobby vanuit Vierkant voor Werk is deze commissie samen met het Ministerie van Economische Zaken vorm gegeven. Medio 2016 zullen de uitkomsten van deze commissie bekend worden gemaakt en worden opgepakt. Binnen het arbeidsmarktbeleid is Emmen centrumgemeente inzake het Techniekpact. De Taskforce Wientjes heeft april 2015 haar eindrapport inzake Philips Lighting opgeleverd. In aansluiting hierop zijn potentiële overnamekandidaten gezocht. Gesprekken met mogelijke overnamekandidaten hebben geleid tot overname van Philips Lighting. Met Fresenius is gesproken om een bijdrage te leveren aan behoud van werkgelegenheid. Voor de verbetering van de productieomgeving zijn vorderingen gemaakt betreffende de revitalisering van De Tweeling (prioriteit binnen de Structuurvisie Werklocaties). Inzake plattelandsontwikkeling is het LEADER programma, gericht op sociaal-economische versterking, vastgesteld. Het programma Agenda voor de Veenkoloniën wordt voortgezet. Het Innovatiecentrum Veenkoloniën is geopend als trefpunt voor ondernemers, kennisinstellingen en overheden die samen werken aan innovatie in de landbouw. In samenwerking met alle betrokken partijen zijn verdere stappen gezet voor de doorontwikkeling van Kennispoort Drenthe. Vanuit Kennispoort wordt deelgenomen aan het project World Class Composite Solutions (WCCS). De Kennispoort draagt bij aan het ondernemingsklimaat en de ingezette ontwikkelingen van Kennispoort zullen in 2016 hun beslag krijgen. Voor de kennis- en netwerkeconomie participeert de gemeente en provincie samen met de Aanjaagorganisatie Groene Chemie en bedrijven in concrete innovatieprojecten waarbij er sprake is van vergroening van productie, nieuwe producten en reshoring 1. Dit draagt bij aan behoud van bestaande werkgelegenheid en geeft uitzicht op nieuwe werkgelegenheid. In 2015 is een eerste spin-off van het API 2 instituut tot stand gekomen en deze produceert grote volumes aan 3D printdraad in alle mogelijke specificaties. Het programmaplan BioBased Economy is vastgesteld en de uitvoering loopt via de samenwerking met de strategische partners Stenden(PRE 3 ), Provincie en bedrijfsleven. Een belangrijke schakel vormen de lectoren van Stenden en de docenten van het Drenthe college, waar de hele onderwijsketen wordt afgedekt en richting het bedrijfsleven diverse opleidingen worden aangeboden van Masteropleiding Polymeren tot aan de AOT 4 opleiding van het Drenthe College. Een andere belangrijke schakel vormt de aanjaagorganisatie voor de bedrijven, zij heeft ondertussen bekendheid gekregen en wordt gewaardeerd door de MKB bedrijven in het bijzonder. Het cluster waarin wordt samengewerkt is in 2015 geconsolideerd. Verdere uitbouw is voorzien in Inzake toerisme & recreatie zijn nieuwe initiatieven opgepakt in het kader van de samenwerking tussen gemeente en toeristische ondernemers. Er is een Ronde Tafelgesprek gevoerd met vertegenwoordigers van de toeristische sector en het onderwijs. Dit heeft geleid tot de oprichting van een toeristisch platform. Samen met Stichting Marketing Regio Emmen is een eerste onderzoek gedaan naar de manier waarop een bezoeker ons gebied beleeft (visitor journey). Het toeristisch platform gaat met de resultaten van dit onderzoek aan de slag en richt zich in eerste instantie op de digitale vindbaarheid van Emmen. In het kader van Vitaal Platteland is het project streekeigen ondernemen en gastvrijheid ontwikkeld, bedoeld om het toeristisch ondernemerschap te versterken met gebruikmaking van de kwaliteiten van de streek. In dit project werken vijf gemeenten, Geopark, Recreatieschap en provincie Drenthe samen. 1 Terughalen van productie uit het buitenland naar Nederland. Jaarrekening van 288

70 Vanuit Recreatie & Toerisme is mede invulling gegeven aan de versterking van de toeristische infrastructuur in het project met bufferzone Bargerveen-Schoonebeek (fietspaden en realisatie schaapskooi). Tevens is de eerste aanzet voor een regionaal toeristisch beleidskader (BOCE-gemeenten) gerealiseerd en is verder gewerkt aan het Emmense beleidskader. We verwachten rond de zomer het beleidskader aan de raad te presenteren. Het project Centrumvernieuwing Emmen (CVE) zal de komende jaren naar verwachting substantieel bijdragen aan onder meer een toename van de werkgelegenheid. De inzet van lokale en regionale werkgelegenheid is één van de belangrijke kaders van het programma CVE. In paragraaf 9 wordt nader ingegaan op de CVE. De realisatie van CVE zal tevens een grote bijdrage leveren aan de positionering van Emmen als één van de vier grootste gemeenten in Noord- Nederland met regionaal verzorgende (top)voorzieningen zoals onder meer het Scheper ziekenhuis, Hogeschool Stenden en (semi)rijksdiensten als Belastingdienst en UWV. Gezien het belang voor Emmen en regio, onder meer op economisch gebied, blijven we daarom inzetten op behoud van deze voorzieningen. Aanvankelijk daalde werkloosheid van 13,6% in januari naar 12,5% in juni, maar daarna steeg deze naar 15,3% in december. De werkloosheid in Emmen steeg sneller dan in de provincie Drenthe. De stijging in Emmen was 12,5% tegenover een stijging van 7,8% in Drenthe. De werkloosheid in de rest van Nederland (11,8%) steeg minder dan in Emmen (12,5%). De werkgelegenheid staat de laatste jaren onder druk bij enkele bedrijven door inkrimping, sluiting of verplaatsing naar elders. We blijven daar waar mogelijk inzetten op activiteiten die een bijdrage leveren aan het behoud en toename van werkgelegenheid. 2. Wat hebben we gedaan in 2015? Voorgenomen maatregelen/acties en uitgevoerd/stand van zaken ECONOMISCHE STRUCTUUR TOELICHTING Stimuleren logistieke ontwikkelingen De shuttleverbinding naar Malmö is, na een onderbreking van enkele maanden, in november 2015 opnieuw van start gegaan. Iedere twee maand verschijnt de digitale Dryport nieuwsbrief. Het lectoraat Green Logistics van Stenden is gestart. Onderzoek is gestart naar vergroting goederenstromen tussen Vietnam en ZO Drenthe. De transportbedrijven Hartman Logistics en Rotra hebben zich in Emmen gevestigd. Stimuleren toeristische ontwikkeling Zie hiervoor de actiepunten onder Toerisme en recreatie in deze tabel. Arbeidsmarktbeleid. Uitvoeren acties uit De koppeling tussen economisch beleid en onderwijs- en Meerjarenkader arbeidsmarktbeleid op basis van het door de raad vastgestelde Meerjaren Beleidskader Arbeidsmarkt- en Participatiebeleid is in 2015 uitgebouwd. Belangrijke pijlers in het arbeidsmarkten participatiebeleid zijn Vierkant voor Werk, de werkgeversdienstverlening van het Werkplein, het Actieplan jeugdwerkloosheid en het Techniekpact Binnen de arbeidsmarktregio Drenthe is een Werkbedrijf gevormd die de schakel moet gaan vormen tussen de werkgever en de mensen met een arbeidsbeperking, die aan een baan worden geholpen. In programma 9, Sociaal domein, wordt hier tevens op in gegaan. Arbeidsmarkt- en Participatiebeleid en Het sectorplan Vierkant voor Werk is door het ministerie van SZW Vierkant voor Werk. goedgekeurd. Faciliteren olie- en gaswinning NAM NAM en aanverwante sectoren zijn actief gefaciliteerd. Het faciliteren is inmiddels geen specifiek actiepunt meer maar een going-concern taak. Inspelen op kansen voor duurzame recycling Initiatieven vanuit de aanjaagorganisatie Groene Chemie spelen in op deze kansen. Dat heeft geleid tot enkele projecten die ook invulling geven aan duurzame recycling. Overige kansen die zich voordoen worden going concern opgepakt. PRODUCTIEOMGEVING TOELICHTING Centrumvernieuwing Emmen (CVE) Zie hiervoor paragraaf 9, CVE, elders in deze jaarrekening. Stimuleren opzetten samenwerkingsplan bedrijven op bedrijventerreinen Er is subsidie aan de Vereniging Parkmanagement Bedrijventerreinen (VPB) verstrekt voor het opzetten van een Bedrijven Investerings Zone (BIZ). In 2016 worden vervolgstappen voor realisatie door de VPB gezet in samenwerking met de gemeente. 2 Applied Polymer Innovations 3 Polymer Research & Education 4 Allround Operationeel Technicus Jaarrekening van 288

71 Revitalisering de Tweeling Faciliteren gewenste ontwikkelingen uit Structuurvisie Werklocaties Uitgifte bedrijventerreinen Faciliteren ontwikkeling bedrijventerrein Emmer-Compascuum Vraaggerichte ontwikkeling Oranjepoort Verbetering hoofdinfrastructuur Revitaliseringsplan tuinbouwcentra Herijking SRGE regeling. Uitvoeren ontwikkelvisie Rundedal. Uitvoeren acties uit uitvoeringsprogramma Biobased Economy Faciliteren initiatieven Gebiedsontwikkeling Veenvaart Begeleiding en facilitering van de agrarische sector (o.a. accountmanagement). Stimuleren krachtige toeristische infrastructuur Uitvoering geven aan programma de Agenda voor de Veenkoloniën Opstellen en uitvoering geven aan het Verbrede Plattelandsprogramma. ONDERNEMINGSKLIMAAT Dienstverlening aan bedrijven (o.a. accountmanagement) De herinrichting is gestart en een groot gedeelte van de Boerdijk en de Veilingstraat is afgerond. Deze werkzaamheden worden in de eerste helft van 2016 afgerond. Gewenste ontwikkelingen zijn ook in 2015 gefaciliteerd zoals aanpak leegstand, het inrichtingsplan openbare ruimte van het centrum Nieuw-Amsterdam is opgesteld en de herinrichting van winkelcentrum Bargeres is afgerond. De effecten van de economische crisis laten zich nog steeds gelden. Ook in 2015 is de verkoop achtergebleven t.o.v. de streefwaarde. In 2015 is totaal 0,35 hectare verkocht. Streefwaarde, zoals weergegeven in het MPG 2015 was ruim 3 hectare te verkopen in Voorwaarden voor het exploitatieplan zijn besproken en aspecten m.b.t. haalbaarheid zijn uitgewerkt. Het is aan de grondeigenaar een besluit te nemen over de verdere ontwikkeling van het bedrijventerrein. Oranjepoort zal voorlopig niet worden ontwikkeld als bedrijventerrein. Op andere bedrijventerreinen in Emmen zijn op basis van de nu in te schatten marktvraag voldoende kavels beschikbaar. De gewenste (hoofd)verkeersstructuur is vastgelegd in het document Oog voor Mobiliteit, gemeentelijk verkeer en vervoerplan Over de realisering van de in het GVVP beschreven doelen is periodiek overleg gepleegd met de provincie. In 2015 is onder meer gesproken over: herinrichting provinciale weg N 391, rondweg N 862, verdubbeling van de weg Emmen- Klazienaveen (N 862), gedeeltelijke verdubbeling van de N 34, ongelijkvloerse afslag Emmen-west (N34-Rondweg) en spoorlijn Emmen-Zwolle (baanverdubbeling bij station Emmen-zuid). Aanleg parkeerplaats Klokkenslag is afgerond, parkeerplaats Vreding is gestart. Zie hiervoor ook programma 7. Door de werkgroep Taskforce Tuinbouw vindt door inventarisatie van de tuinbouwgebieden, op individueel ondernemersniveau, toetsing en controle van vergunningen en huisvesting arbeidsmigranten plaats. Dit met het doel legalisering op basis van de wet en regelgeving. De SRLE ondersteunt de revitalisering. De SRGE regeling is herijkt en in augustus door het college vastgesteld als de Stimuleringsregeling Revitalisering Landbouw Emmen Deze SRLE is aan de Europese Commissie ter toetsing op staatssteun voorgelegd. De ontwikkelvisie Rundedal is onderwerp van gesprek met de provincie. Het Rode Loper Beleid van de provincie is de leidraad om te komen tot uitvoering van de ontwikkelvisie. Begin 2016 wordt dit overleg vervolgd. Acties zijn gezamenlijk met Stenden, Drenthe College, Provincie en de aanjaagorganisatie Groene Chemie/Greenpac opgepakt. De coöperatie Veenvaart wil als maatschappelijke onderneming waarde creëren voor het gebied. Dit doet zij onder meer door toeristische activiteiten te stimuleren. In 2014 is gestart om in samenwerking met de provincie de sector Intensieve Veehouderij in kaart te brengen. Dit met als doel te komen tot een blijvende vitale sector en als gevolg van gewijzigde wet en regelgeving. Eind 2015 zijn er concrete stappen gezet om te komen tot een werkgroep. De landbouwsector wordt via het accountmanagement door maatwerk bediend. Zie hiervoor de actiepunten onder Toerisme en recreatie in deze tabel. Het programma wordt voortgezet. Innovaties in de landbouw komen in aanmerking voor Europese subsidiegelden. Het Innovatiecentrum Veenkoloniën is geopend. Het LEADER programma, gericht op sociaal-economische versterking, is vastgesteld en goedgekeurd en treedt begin 2016 in werking. De uitvoering wordt begeleid door een lokale werkgroep voor de gemeenten Emmen, Coevorden, Borger-Odoorn en het Veenkoloniale gebied van Aa en Hunze. TOELICHTING Accountmanagement heeft verschillende initiatieven van bedrijven begeleid / gecoördineerd. Zowel beleids- als procesmatig. Jaarrekening van 288

72 Doorontwikkeling Ondernemersplein / Kennispoort Periodiek overleg organisaties (o.a. MKB, VNO-NCW en Koepel) Bedrijfsbezoeken wethouder en accountmanagers Positionering in de regio In 2015 is er verder vorm gegeven aan de Kennispoort. De provincie heeft een bijdrage toegekend om programma s te ontwikkelen. De ondernemersverenigingen zijn betrokken bij de inhoud en er is een werkgroep waarin onderwijsinstellingen, ondernemers en overheden uit de hele provincie zijn vertegenwoordigd. Periodiek overleg heeft plaatsgevonden. Wethouder EZ bezoekt wekelijks bedrijven, samen met een accountmanager. Daarnaast worden bijeenkomsten met ondernemers georganiseerd dan wel bijgewoond. In totaal is er drie keer een ontbijtbijeenkomst georganiseerd op verschillende bedrijventerreinen. Ongeveer 70 ondernemers in totaal waren daarbij aanwezig om in gesprek te gaan met de wethouder. Middels Vierkant voor Werk wordt dit gerealiseerd. KENNIS- EN NETWERKECONOMIE Stimuleren van verbindingen tussen onderwijs en bedrijven door kennis innovatieve projecten +blok bevorderen netwerkvorming Bevorderen netwerkvorming (o.a. Technieksociëteit). Verder inrichten van IKDrenthe/Kennispoort. Begeleiden netwerk- en clustervorming in de creatieve sector Uitwerken programmaplan en aanpak Bio Based Economy. Faciliteren Bedrijfsvakschool en Opleiding AOT. Faciliteren ontwikkeling (groene) chemie. ECONOMISCHE PROMOTIE Acquisitie van bedrijven en bevorderen van investeringen Beursdeelname Up-to-date houden promotiemiddelen Promotie en vermarkting van het toeristischrecreatieve totaalproduct Emmen. Extra promotie voor een doelgroep Reclamebelasting. Inning en verdeling geinde gelden. Coördineren van het evenementenbeleid. Verlenen subsidies. Publiciteit rond aansprekende economische onderwerpen Verdere uitbouw website voor bedrijven TOERISME EN RECREATIE Onderhouden contacten met bedrijven in de sector. Participatie in kennisnetwerken Deelname aan Recreatieschap Drenthe. Deelname als partner aan Geopark de Hondsrug Veenvaart verzilveren TOELICHTING Er ontstaat steeds meer verbinding (d.m.v. innovatieprojecten) tussen onderwijs (de lectoraten van Stenden), het Drenthe College en het bedrijfsleven. Zowel het HBO als het MBO is daarmee aangehaakt. Dit geldt zowel voor chemie/bbe, techniek en toerisme & recreatie. De technieksociëteit is in gesprek met de OKE en VPB over samenwerking. De verdere ontwikkeling van Kennispoort is in 2015 opgepakt door Stenden, gemeente en Provincie en wordt in 2016 vervolgd. In Noord Nederlands verband wordt besproken hoe de creatieve sector in samenhang verder gestimuleerd kan worden. Het programmaplan wordt elk jaar uitgewerkt in een plan van aanpak voor de uitvoering. Jaarschijf 2015 uit dit PVA uitgevoerd. Gerealiseerd. Dit is een speerpunt van het programmaplan BBE en daarmee onderdeel van het PVA BBE en is conform uitgevoerd. TOELICHTING Door de aantrekkende economie is het aantal leads toegenomen. Gerealiseerd. Onder meer deelname Zakenvloer Emmen, Bedrijvencontactdagen Drenthe en TNO congres. Grotendeels gerealiseerd. Flyers worden in 2016 afgerond. Zie hiervoor de actiepunten onder Toerisme en recreatie in deze tabel. Voor de MKB maakindustrie is een bedrijvendag georganiseerd. In 2015 is reclamebelasting geïnd in Emmen-centrum, Klazienaveen en Nieuw-Amsterdam/Veenoord. Aan de drie stichtingen zijn de ingehouden bedragen overgemaakt, exclusief gemaakte kosten. Gerealiseerd. Gerealiseerd. Onder meer de uitbouw van Prysmian-Draka Emmen is goed onder de aandacht gebracht. De digitale informatievoorziening voor bedrijven op emmen.nl wordt uitgebreid. TOELICHTING Gerealiseerd Gerealiseerd. Samen met Duitse partners zijn we gestart met een grensoverschrijdend netwerk voor kennis en innovatie mb.t. Toerisme en recreatie. Gerealiseerd Gerealiseerd. Het Geopark heeft de UNESCO status gekregen. Gerealiseerd. De Coöperatie Veenvaart is opgericht. Jaarrekening van 288

73 Onderhoud en waar mogelijk versterking van het toeristisch-recreatief voorzieningenniveau. Ondersteuning Stichting t Drentse Veenland. Uitwerking toeristische projecten in het kader van Geconcentreerde aanpak Zuidoost Drenthe. Ondersteuning van Stichting Promotie Emmen Stimuleren van samenwerking tussen organisaties die zich bezig houden met promotie en marketing. Ondersteuning van de verblijfs- en dagrecreatie. Onderhouden van een evenementenkalender. Ondersteunen en initiëren van digitale communicatiemiddelen. Deelname in het internationale Natuurpark Veenland / Bourtangermoor. Gerealiseerd. Onder meer start aanleg fietspaden en Schaapskooi Bargerveen. Gerealiseerd. Het profiel voor de streekconsulent is opgesteld. Begin 2016 start de werving. Hoofdtaak van de consulent zal zijn adviezen geven aan de sector. Gerealiseerd. Gerealiseerd. Gerealiseerd. Gerealiseerd. Gerealiseerd. Overdracht website Veenvaart naar Coöperatie Veenvaart is gerealiseerd. Gerealiseerd 3. Wat hebben we bereikt in 2015? Doelstellingen en resultaat/bijdrage aan Robuuste en evenwichtige economische structuur Versterking bestaande krachtige en kansrijke sectoren Vergroening van de economie Wervende productieomgeving Krachtige centrumfunctie, wervende winkelcentra en bedrijventerreinen Vitale glastuinbouwgebieden Vitaal platteland Aantrekkelijk ondernemingsklimaat Behoud van de positie van Emmen in de top van gemeenten met een aantrekkelijk ondernemingsklimaat Florerende kennis- en netwerkeconomie Ruimer aandeel van kennisintensieve sectoren Ruimer aandeel van regionaal belangrijke sectoren Het actieplan Vierkant voor Werk is in samenwerking met Coevorden, Hoogeveen en Hardenberg gebruikt om daarmee in onze regio de aanwezige kracht en potentie te benutten om onder meer lager opgeleiden betere perspectieven voor werk te bieden. In aansluiting hierop is de commissie Vollebregt-Alberda van Eekenstein gestart met haar onderzoek naar economische structuurversterking van de regio. Binnen het arbeidsmarktbeleid is Emmen centrumgemeente inzake het Techniekpact. Het Plan van aanpak voor de Smart Energy Region Emmen-Haren om te komen tot concrete projecten is opgesteld. De Centrumvernieuwing Emmen draagt bij aan een krachtige centrumfunctie. Het voorstel voor verruiming van de koopzondagen 2016 is vastgesteld. Uitvoering van onder meer de Agenda voor de Veenkoloniën, het Verbrede Plattelandsprogramma en Biobased Economy dragen bij aan innovaties in glastuinbouwgebieden en aan een vitaal platteland. De Stimuleringsregeling Revitalisering Landbouw Emmen is geactualiseerd. Door onder meer accountmanagement, bedrijfsbezoeken en doorontwikkeling naar Kennispoort Drenthe wordt vanuit het economisch domein bijgedragen aan behoud en uitbouw van een aantrekkelijk ondernemingsklimaat. De economische initiatieven die bij het gemeentelijk accountmanagement zijn binnengekomen zijn voortvarend opgepakt. Door gemeentelijke ondersteuning is het aanbod van onderwijs door Bedrijfsvakschool Techniek, bij Stenden (Masteropleiding polymeren) en Drenthe College (centrum innovatief vakmanschap) verbreed. De opleiding tot hoogspannings-monteur offshore is gestart. Vanuit de aanjaagorganisatie Groene Chemie draaien inmiddels concrete innovatieprojecten samen met bedrijven (onder meer Cumapol, API en Morssinkhof). De uitvoering van het programmaplan BioBased Economy loopt. Jaarrekening van 288

74 Economische promotie; ruime bekendheid van Emmen bij ondernemers, consumenten en toeristen Meer differentiatie in werkgelegenheid door meer toeristische overnachtingen en dagtochten Een grotere koopkrachtbinding en toevloeiing Een sterk toeristisch totaalproduct Emmen Versterking en economisch uitnutten van het toeristisch totaalproduct Emmen Door onder meer uitvoering van het evenementenbeleid en promotie en vermarkting van het toeristisch-recreatieve totaalproduct Emmen wordt bijgedragen aan de bekendheid van Emmen bij de diverse doelgroepen. Als onderdeel van de economische promotie heeft het door SMRE geïnitieerde succesvolle BioBased Event circa 400 bezoekers getrokken. We geven invulling aan de status van Culturele Gemeente van Drenthe. Deze positie draagt bij om toeristen te verleiden Emmen (meerdaags) te bezoeken. Zie ook programma 8. Met EOP s en handelsverenigingen rond de Veenvaart is gewerkt aan het Veenvaartcollectief om kansen rondom de Veenvaart te verzilveren. 4. Meting ECONOMIE EN WERKGELEGENHEID Streefwaarde Resultaat Effect indicator 2015 (1) Ontwikkeling werkgelegenheid (totaal aantal t.o.v. voorgaand jaar) Uitgifte bedrijventerreinen [hectare in jaar] 3,3 (2) ,35 Kerncijfers Aantal arbeidsplaatsen [totaal per april 2015, full- en parttime] Aantal arbeidsplaatsen toeristische sector Aantal toeristische overnachtingen (3) (1) In de programmabegroting 2015 zijn niet voor alle indicatoren streefwaarden opgenomen. (2) Op basis van MPG (3) Provinciaal Werkgelegenheids Register Drenthe Risico s In de programmabegroting 2015 zijn geen risico s benoemd. Nieuwe risico s zijn niet opgetreden. 6. In welke documenten is relevant beleid vastgelegd Specifiek Bestuursakkoord Aanpakken en doen! Meerjaren Beleidskader Arbeidsmarkt- en participatiebeleid Kadernota Economie Structuurvisie Werklocaties Emmen 2020 Beleidskader Toerisme & recreatie Kansen verzilveren Herziening evenementenbeleid Tuinbouwbeleid Emmen 2013 Kadernota Vitaal Platteland Kadernota internationale betrekkingen Jaarrekening van 288

75 7. Wat heeft het gekost? (x ) Programma 2 Economie en Werkgelegenheid Product (Bedragen * 1.000) Primitieve begroting Begroting Rekening Verschil Begr/Werk Economische structuur Productomgeving Ondernemingsklimaat Economische promotie Toerisme en recreatie Centrum Vernieuwing Emmen Totaal lasten Economische structuur Productomgeving Ondernemingsklimaat Toerisme en recreatie Totaal baten Saldo 2 Economie en werkgelegenheid (bruto) Economische structuur Productomgeving Centrum Vernieuwing Emmen Totaal onttrekking Productomgeving Centrum Vernieuwing Emmen Totaal storting Mutatie reserves Saldo 2 Economie en werkgelegenheid (netto) Verschillenanalyse N/V Bedrag De verschillen tussen de begroting na wijziging en werkelijk zijn op hoofdlijnen als volgt te verklaren: Lasten: Economische structuur De lasten van het Biobased Event. (budgettair nagenoeg neutraal, zie de baten) N 67 De lasten wat betreft commissie Vollebrecht schuiven door naar 2016 (zie het nadeel V 58 bij de onttrekkingen reserves) De lasten van het Olie- en Gasevent New Emmergy 2015 (zie de baten) N Productieomgeving Het beschikbaar gestelde budget tbv de ruimtelijke economische visie Emmen- Centrum schuift door naar 2016 (zie het nadeel bij de onttrekkingen reserves) Ondernemingsklimaat Verantwoording electriciteitskosten: VTH betaalt de kosten van alle evenementen op het marktplein (waar andere afdelingen van de gemeente en niet VTH de organisator van is) plus een nabetaling van over 2014 die met verplaatsing van de markt heeft te maken. Over de verrekening vindt nog overleg plaats. V 82 N Centrum Vernieuwing Emmen Bij de kadernota is geld beschikbaar gesteld voor een onderhoud en beheerplan voor het Centrum. Tot op heden is er aan kosten gemaakt voor het plan. In 2016 zal de afrekening plaatsvinden. V 60 Baten: Economische structuur De baten van het Biobased Event. (budgettair nagenoeg neutraal, zie de lasten) V 63 De baten van het Olie- en Gasevent Emmergy 2015 (zie de lasten) V 55 Reserves Onttrekkingen Economische structuur De lasten wat betreft commissie Vollebrecht schuiven door naar 2016 (zie het voordeel bij de lasten) N 58 Jaarrekening van 288

76 02.02 Productieomgeving Het beschikbaar gestelde budget tbv de ruimtelijke economische visie Emmen- Centrum schuift door naar 2016 (zie het voordeel bij de baten) Stortingen Centrum Vernieuwing Emmen Het voordelige resultaat op de exploitatie van de algemene proces en voorbereidingskosten CVE, ultimo 2015 toe te voegen aan de bestemmingsreserve Atalanta N 82 N 103 Jaarrekening van 288

77 4 B 03 Veiligheid.pdf Programma 3. Veiligheid Deelgebieden Het programma Veiligheid omvat alle beleid en activiteiten die samen met partners als politie, openbaar ministerie, bedrijfsleven, maatschappelijke organisaties en inwoners op het integrale veiligheidsterrein worden uitgevoerd. Het programma veiligheid is als volgt onderverdeeld: Fysieke veiligheid; Sociale veiligheid; Verkeersveiligheid. Dit programma heeft met name relaties met de programma s 4, 5, 7 en Beknopte schets van de ontwikkelingen in 2015 Het afgelopen jaar heeft in het teken gestaan van indrukwekkende gebeurtenissen in de wereld en dichterbij in Europa. De strijd in Syrië, de spanningen in het Midden Oosten en Turkije, de aanslagen in Parijs en natuurlijk de grote stroom vluchtelingen op zoek naar een beter onderkomen. In Drents verband werken we nauw samen met de Veiligheidsregio Drenthe om vluchtelingen in Drenthe op te kunnen nemen. Wij hebben er voor gezorgd dat vluchtelingen ook s avonds laat nog hun reis naar Ter Apel kunnen voortzetten. De tijdelijke noodopvang hebben wij in onze gemeente in goede harmonie met onze inwoners kunnen bespreken en regelen. Wij hebben in 2015 inzet geleverd in de Noordelijke samenwerking op het terrein van Veiligheid. Zo is er inzet geleverd bij de werkgroepen en bestuurlijke themabijeenkomsten. Tevens is er zowel bestuurlijk als ambtelijk een bijdrage geleverd in de uitvoering van het Regionaal Informatie en Expertise Centrum Noord (RIEC-N). Fysieke/Externe Veiligheid De Veiligheidsregio Drenthe met als onderdeel de geregionaliseerde brandweer heeft in 2015 hard gewerkt om de taakstellende bezuinigingen (5% in 2015) in goede banen te leiden. In 2015 zijn afspraken gemaakt over het gemeentelijke eigendom van de brandweerkazernes. Het integrale handhavingsproject Octopus is in zijn volle omvang doorgegaan en hiermee zijn vervelende en gevaarlijke situaties in de samenleving opgepakt. Er is een start gemaakt met de integrale handhaving op de woonwagencentra. De samenwerking met Politie, brandweer, OM, Regionaal Informatie en Expertise Centrum (RIEC), belastingdienst en FIOD werpt zijn vruchten af. Onze informatiepositie is verbeterd en wij constateren dat door Octopus het naleefgedrag is verbeterd. Sociale veiligheid Vanaf 1 januari 2015 is het Advies- en Meldpunt Huiselijk geweld en Kindermishandeling actief onder de nieuwe naam Veilig Thuis Drenthe (VTD). VTD heeft te maken gekregen met een moeizame start. We constateren dat de aanpak goed is, maar dat er mede door de toename van de meldingsbereidheid sprake is van een hoge werkdruk bij VTD. Dit terwijl de eisen die landelijk aan het VTD worden gesteld per 1 januari 2015 zijn verhoogd. De overdracht van de VTD-melding naar de verschillende jeugdteams verloopt nog niet naar behoren. In het afgelopen jaar is duidelijk geworden dat er meer expertise nodig is voor analyse en advisering op het terrein van huiselijk geweld en kindermishandeling. In 2015 is een verbeterplan opgesteld. Verwacht wordt dat medio 2016 verdere verbeteringen optreden en geborgd worden in de aanpak van huiselijk geweld of situaties waarin de veiligheid van het kind in het geding is. Medio 2015 is de gezamenlijke inzet om de overlast van jeugdigen in Nieuw Weerdinge terug te dringen geëvalueerd. Mede door de bevlogen inzet van inwoners van het dorp met ondersteuning van diverse professionals (jongerenwerk, politie en gemeente) zijn goede resultaten bereikt. De sfeer in het dorp is structureel veranderd en de overlast is in omvang sterk gedaald.. De integrale aanpak van de groep criminele jongeren geeft meerwaarde voor alle betrokken partijen (OM, Politie, Reclassering en Veiligheidshuis). Door het stapelen van processen-verbaal, afstemmen van de adviesrapportage ten behoeve van de zitting en de bestuurlijke maatregelen (zoals bijv. gebiedsverboden) af te stemmen op het strafrecht wordt een persoongerichte aanpak gerealiseerd. Omdat er de afgelopen jaren sprake is van een toename van buurtoverlast zijn we op 1 oktober 2015 gestart met buurtbemiddeling. Inmiddels zijn 13 vrijwilligers opgeleid en actief. Buurtbemiddeling is gestart in de wijken Emmerhout, Angelslo en Bargeres en in de dorpen Nieuw-Amsterdam/Veenoord en Schoonebeek en zal na een jaar in de gehele gemeente operationeel zijn. In 2015 heeft de Raad van State ons gemeentelijk handhavingsbeleid hard- en softdrugs getoetst en bevestigd. Op basis hiervan kunnen wij ons blijven inzetten om de leefbaarheid in dorpen en wijken te bevorderen en de teelt en handel in soft- en harddrugs tegen te gaan. In 2015 zijn 15 panden tijdelijk gesloten. Verkeersveiligheid Bij de civiele werkzaamheden lag de nadruk op de projecten in het kader van de centrumvernieuwing en in de bereikbaarheid. Diverse situaties zijn verbeterd. Zo zijn er op de Dordsedijk (Klazienaveen), Europaweg (Schoonebeek), Boerdijk (Veenoord) en de Weerdingerstraat (Emmen) maatregelen genomen om de oversteekbaarheid voor fietsers en of voetgangers te verbeteren. Jaarrekening van 288

78 2. Wat hebben we gedaan in 2015? Voorgenomen maatregelen/acties en uitgevoerd/stand van zaken FYSIEKE VEILIGHEID BRANDWEERZORG TOELICHTING Vergroten van het veiligheidbewustzijn De Veiligheidsregio Drenthe verantwoordt de geleverde prestaties in de jaarrekening aan het Algemeen Bestuur (AB). Vervolgens rapporteert het AB aan de raden. Een separate verantwoording per gemeente op onderwerpen is daardoor niet meer mogelijk. Stimuleren van de eigen Idem zie de toelichting hierboven. verantwoordelijkheid voor brandveiligheid Geven van advies op het gebied van Idem zie de toelichting hierboven. brandveiligheid binnen de reguliere vergunningenprocedure Tijdig beschikbaar hebben van informatie Idem zie de toelichting hierboven. op het voertuig voor een veilige en goed voorbereide uitruk Stabiliseren en optimaliseren van nazorg Idem zie de toelichting hierboven. en evaluatie na incidenten CRISISMANAGEMENT TOELICHTING Adviseren van gemeentebestuur Accounthouder is benoemd en proces loopt. Wel zijn er na de betreffende Veiligheidsregio en Crisis regionalisering van de brandweer nog een aantal onderwerpen Management Organisatie (CMO) die extra aandacht vragen w.o. de verdeling van de kosten m.b.t. het gebruik van de brandweerkazernes tussen de gemeente en de VRD. Actueel houden en borgen van CMO door oefenen EXTERNE VEILIGHEID Pro-actie/preventie en ruimtelijke ordening en milieu Risico communicatie en Risicoinventarisatie VERGUNNINGVERLENING Vergunningen verlenen met betrekking tot horeca en evenementen, openbare orde en veiligheid en fysieke/externe veiligheid TOEZICHT EN HANDHAVING Vergunninggericht toezicht Objectgericht toezicht (gebruikersfase) Gebiedsgericht toezicht Thema- en projectmatig toezicht De crisismanagementorganisatie is goed geborgd en wordt door een actief beleid m.b.t. opleiding en training actueel gehouden. Op dit moment wordt er aan een volledige invulling van het Drentse piket communicatie gewerkt. TOELICHTING Het gemeentelijk fysieke/externe veiligheidsbeleid is vastgesteld. Op uitvoeringsniveau vinden partijen als VTH, de VRD en de Regionale uitvoeringsdienst Drenthe elkaar en wordt vroegtijdig afgestemd. Ook bij calamiteiten is er sprake van een goede afstemming en samenwerking. De gemeentelijke risico-communicatie wordt momenteel beperkt ingezet. Wij willen samen met het bedrijfsleven en de VRD een actiever risicocommunicatiebeleid gaan voeren. Een risicoinventarisatie heeft op Drents niveau door de VRD plaatsgevonden. De uitkomsten zijn binnen de gemeenten besproken. TOELICHTING Samen met de provincie Drenthe geeft de gemeente Emmen uitvoering aan een belangrijk Fysieke/Externe veiligheidsproject op het Emmtec terrein. Bij 12 productiebedrijven heeft onderzoek plaatsgevonden. Eind 2015 zijn de concept plannen van aanpak ingediend. De verbetering van de horeca vergunningen is gecontinueerd. Probleemlokaties zijn aangepakt. TOELICHTING Het vergunninggericht toezicht is conform uitgevoerd. Streefgetallen zijn gehaald en het naleefgedrag is op peil gebleven. Er is een belangrijke slag gemaakt met de verdere ontwikkeling tussen Drank &Horeca-, evenementen- en toezicht op gebruik. Hierdoor hebben wij meer naleefgedrag weten te bevorderen. De controleurs openbare ruimte hebben conform de streefgetallen e.e.a. opgelost. Door de samenwerking met WOZ (leegstaande panden) zijn er ook andere zaken gesignaleerd en opgepakt welke de veiligheid bevorderen. Het integraal toezicht conform 6 sporen is voor 80% afgerond en heeft waar nodig tot handhaving geleid. De Cold-case aanpak is gedeeltelijk in uitvoering (ca. 30%). Het betreft intensieve dossiers die veel tijd vergen. Deze manier van werken is binnen de afdeling verder volmaakt wat de veiligheid ten goede komt. Jaarrekening van 288

79 SOCIALE VEILIGHEID VEILIGE WOON EN LEEFOMGEVING Verminderen van criminaliteit Overlast en onveiligheidsgevoel verbeteren Verminderen van aantasting lichamelijke integriteit Ex-gedetineerden en veelplegers Integrale aanpak veiligheid en zorg bij multi-probleemgezinnen/ huishoudens JEUGD EN VEILIGHEID Jeugdcriminaliteit en jeugdoverlast verminderen Terugdringen overmatig drugs- en alcoholgebruik jeugd TOELICHTING De high impact crimes (woninginbraken en geweld) zijn ten opzichte van vorig jaar met 13,9% gedaald. Dit wordt vooral veroorzaakt door minder geweldsdelicten. Afgelopen jaar is het aantal fraudezaken fors gestegen (van 188 naar 457). Dit wordt vooral veroorzaakt door online fraude. Ondanks onze voorlichtingsactie (naar ondernemers) constateren we een toename van het aantal winkeldiefstallen. (2015: 252; 2014: 212; 2013: 201). We blijven inzetten op de bestrijding van de drugshandel en teelt. Het geheel draagt er aan bij dat de criminaliteit op de belangrijke onderwerpen daalt. Wij hebben geen jaarlijkse cijfers betreffende onveiligheidsgevoel. De laatste cijfers dateren van 2013/2014 uit de Veiligheidsmonitor. Aanpakken van overlast en onveiligheidsgevoel is opgenomen in de meeste dorps en wijkprogramma s en worden daarin vertaald naar activiteiten. Kijkend naar overlastmeldingen zien we een daling van overlastmeldingen: jeugd(-34,5%), verkeer(-18%), burengerucht (- 6%) en minder meldingen vernielingen openbare ruimte (- 19,6%). We zien een toename van 51% drugs/drankoverlast (2015: 320; 2014: 212) en een toename van overlast verwarde personen dit is met 26,5% gestegen (2015: 391; 2014: 309) Onder verantwoordelijkheid van de burgemeester van Assen vindt op Drents niveau een onderzoek/inventarisatie plaats naar de oorzaken en mogelijke oplossingen van deze problematiek. Helaas heeft de dalende lijn van de afgelopen jaren zich niet doorgezet kent een forse toename van het aantal zedendelicten. Het aantal aanrandingen, verkrachtingen en schennispleging is bijna verdubbeld. In 2015 is er aangifte gedaan van 95 misdrijven in 2014 waren dit er 53. In 2015 zijn 144 ex-gedetineerden begeleid er zijn 65 plannen (nazorg casuïstiek) opgesteld. De huisvesting blijft een lastige opdracht, met name voor hen die na detentie zijn aangewezen op bijzondere woonvormen. Met de vorming van de gebiedsteams en de jeugdteams is de basis gelegd voor een integrale aanpak voor multi-problemen. Het door ons ontwikkelde digitale informatiesysteem Inzet in zicht helpt hulpverleners bij de integrale afstemming. In 2015 is een traject gestart om dit systeem te integreren in het basissysteem voor sociale toegangsteams of netwerken en te koppelen aan systemen van naburige gemeenten. TOELICHTING De aanpak in De Monden, doorlopend in het eerste half jaar 2015 heeft geleid tot structurele verbeteringen. Betrokken inwoners werken aan de cultuur in het dorp en zijn in gesprek met de jeugd. De aanpak is geëvalueerd met als doel de leerervaring mee te nemen naar andere wijken en dorpen. De jeugdoverlast in de gemeente Emmen is aanzienlijk verminderd met 34,5%. Ketenpartners stemmen hierbij de aanpak met elkaar af om zo recidive te verminderen en om de ontwikkeling naar criminele netwerken tegen te gaan. Het Preventie en Handhavingsplan Drank en Horeca wet is in uitvoering gekomen. De gebiedscoördinatoren zetten het onderwerp preventie op de gebiedsagenda s. Ook de commerciële/para-commerciële horeca en de EOP s worden betrokken bij de uitvoering. De handhaving wordt door de gemeente opgepakt. Jaarrekening van 288

80 Terugdringen huiselijk geweld en kindermishandeling BEDRIJVIGHEID EN VEILIGHEID Veilige winkelcentra en bedrijventerreinen Bevorderen van veilig uitgaan en veilige evenementen Openbare orde en veiligheid rondom betaald voetbalwedstrijden VERKEERSVEILIGHEID INFRASTRUCTUUR Concentraties van verkeersongevallen aanpakken Wijk- en dorpsprogramma s vertalen naar verkeersveiligheid Infrastructurele- en bereikbaarheidsprojecten ondersteunen ONDERHOUD OPENBAAR GEBIED Onderhoud bermen, wegen, paden en verlichting Onderhoud radarpalen en verkeerstekens Openbaar gebied schoonhouden EDUCATIE VERKEERSVEILIGHEID Educatie en Drentse veiligheidslabels uitvoeren Verkeerbrigadiers en veiligheidsregelaars opleiden en begeleiden Het aantal incidenten huiselijk geweld is in 2015 gestegen van 638 naar 733. Het aantal meldingen via Veilig Thuis Drenthe verdubbelde van 434 naar 883. Dit betekent dat de meldingsbereidheid ten aanzien van Huiselijk geweld en Kindermishandeling is toegenomen. Het aantal aangiften HG/KM is iets gedaald (163: 2015; 176:2014). Ook het aantal opgelegde huisverboden daalde van 22 naar17. We gaan onderzoeken waarom het aantal geaccepteerde hulptrajecten in 2015 (29) zo laag is. In 2014 waren dit 94 trajecten. De regie in Emmen wordt verbeterd over de teams heen en de hulpverleners per team worden op het specialisme versterkt. Dit aspect vraagt in 2016 extra aandacht. TOELICHTING We zetten samen met bedrijven, Politie en Brandweer, via het Keurmerk Veilig Ondernemen, in op het verbeteren van de veiligheid van onze bedrijventerreinen. Dit jaar betrof dit: Meerdijk/Barger-Oosterveld; Bargermeer; Vierslagen Schoonebeek; Klazienaveen (Industriestr.) en De Tweeling Nieuw- Amsterdam/Veenoord. In het kader van de Kwaliteitsmeter Veilig uitgaan hebben wij periodiek overleg met de horeca. De afspraken over de individuele en collectieve horecaontzeggingen lopen naar volle tevredenheid. Op basis van de uitgevoerde evaluatie is besloten een ketenregisseur Evenementen te belasten met het verbeteren van het (keten)proces evenementen. De periodieke voorbereiding van de inzet van Politie en stewards rondom risicowedstrijden wordt tijdig en adequaat uitgevoerd TOELICHTING In 2015 lag de nadruk van de civiele werkzaamheden op bereikbaarheid en de centrumprojecten. Hierdoor kon geen uitvoering worden gegeven aan de verkeersveiligheidsknelpunten op de Verlengde Herendijk en Statenweg. Veel dorpen (o.a. Weiteveen, Zandpol, Schoonebeek, Nieuw- Schoonebeek) hebben een eigen snelheidsdisplay aangeschaft waarmee de weggebruiker direct feedback krijgt op zijn verkeersgedrag. Op de Dordsedijk (Klazienaveen), Europaweg (Schoonebeek), Boerdijk (Veenoord) en de Weerdingerstraat (Emmen) zijn maatregelen genomen om de oversteekbaarheid voor fietsers en of voetgangers te verbeteren. TOELICHTING Het onderhoud is conform de beeldkwaliteitsafspraken uitgevoerd. De kwaliteit van de verkeerstekens wordt geïnventariseerd en waar nodig vindt onderhoud plaats. Onderhoud van de verkeersborden gebeurt veelal op basis van meldingen. Die meldingen worden binnen de kwaliteitsnormen van Emmen afgehandeld. Het machinaal vegen en het handvegen is in overeenstemming met de productovereenkomst uitgevoerd. Het Raadhuisplein is toegevoegd aan het schoonhouden van het openbaar gebied. Daarnaast is het schoonhouden van het centrum uitgebreid naar de zondag. Opruimen van zwerfaval is opgenomen in de bestekken van Area en de Emco. Daarnaast heeft buurtsupport hier een taak in. In verband met het verbod op chemisch reinigen is in 2015 in 3 gebieden (Nieuw Dordrecht, Centrum en Emmermeer een proef uitgevoerd met de HOB methode (inzet hete lucht methode). TOELICHTING Het educatieprogramma is uitgevoerd. Na een proefperiode is verkeerstraining voor bestelverkeer opgenomen in het programma verkeerseducatie. Met de training leren chauffeurs op een goede en veilige manier om te gaan met de bestelauto. De gemeente heeft een abonnement afgesloten met de Stichting Verkeersregelaars Nederland (SVNL). SVNL faciliteert de theorieinstructie voor evenementenverkeersregelaars. Jaarrekening van 288

81 Gedrag ten aanzien van verkeersveiligheid beïnvloeden In 2015 zijn verschillende buurtacties georganiseerd in samenwerking met VVN om bewoners te stimuleren zich verkeersveilig te gedragen (o.a. in Erica, Barger-Compascuum, Nieuw-Dordrecht en de Delftlanden). 3. Wat hebben we bereikt in 2015? Doelstellingen en resultaat/bijdrage aan FYSIEKE / EXTERNE VEILIGHEID Het huidige niveau van brandweerzorg in stand houden Crisismanagementorganisatie borgen en actueel houden Emmen voert een actief beleid ter verbetering van de fysieke externe veiligheid Het huidig niveau van vergunningverlening en de toezicht- en handhavingstaak van de gemeente borgen SOCIALE VEILIGHEID Het veiligheidsgevoel bij de burger verbeteren (veilige woon- en leefomgeving) Gebiedsgebonden aanpak van sociale overlast en verloedering Gerichte aanpak van de High Impact Crimes Minder jeugdcriminaliteit en jeugdoverlast Minder recidive ex-gedetineerden en veelplegers door adequate (na)zorg Tegengaan hennepteelt Terugdringen alcoholgebruik onder jongeren < 18 jaar Een veilige openbare ruimte, waardoor een aantrekkelijk vestigingsklimaat blijft bestaan voor nieuwe en bestaande bedrijven Aanpak signalen huiselijk geweld, met prioriteit bij gezinnen met kinderen Integrale aanpak veiligheid voor en hulpverlening aan multi-probleem gezinnen. De resultaten zullen in de jaarrekening 2015 van de Veiligheidsregio Drenthe zichtbaar worden. Idem Idem Idem Wij hebben geen jaarlijkse cijfers betreffende onveiligheidsgevoel. De laatste cijfers dateren van 2013/2014 uit de Veiligheidsmonitor. Al jaren geven wij uitvoering aan een gebiedsgebonden aanpak van sociale overlast en verloedering. Vanuit de betrokken afdelingen VTH (BOA-toezicht) en de afdeling DNW wordt afstemming gezocht in de gebieden om deze problematiek gezamenlijk te verbeteren. De high impact crimes (woninginbraken en geweld) zijn gedaald. Dit wordt vooral veroorzaakt door minder geweldsdelicten. De Persoonsgerichte aanpak (PGA) binnen het VHD en de afstemming met alle betrokken partijen heeft een positief effect. Jeugdoverlast komt incidenteel op verschillende plekken voor. In 2015 is de overlast van jeugd ten opzichte van 2014 gedaald. PGA wordt ingezet op preventieve interventies voor groepen/ individuen. Ketenpartners stemmen hierbij de aanpak met elkaar af om zo recidive te verminderen en om de ontwikkeling naar criminele netwerken tegen te gaan. Recidive is een lastig te duiden kengetal. In 2015 is 4,8 % van het aantal gedetineerden uit detentie opnieuw in detentie gekomen. In het afgelopen jaar zijn twee maatregelen Inrichting Stelselmatige Dader (ISD) getroffen. Met een ISD kunnen actieve meerderjarige veelplegers max. voor 2 jaar worden vastgehouden. Dit draagt bij aan het terugdringen van recidive. Gesteund door de besluitvorming van de Raad van State hebben wij onverkort uitvoering gegeven aan het gemeentelijk drugsbeleid met als doel het bewaren/herstellen van het woon- en leefklimaat en het tegengaan van verloedering Gedragsbeïnvloeding is een kwestie van lange termijn. De effecten van de uitvoering van het Preventie en Handhavingsplan Drank en Horeca kunnen nog niet in beeld worden gebracht. Wij bevorderen een veilige openbare ruimte door meer inzet van BOA s in wijken en dorpen, alle inzet in relatie tot schoon, heel en veilig (snel herstel). Gezamenlijke met ondernemersverenigingen zorgen we voor veilige bedrijventerreinen i.c. een bijdrage aan een aantrekkelijk vestigingsklimaat. De meldingsbereidheid ten aanzien van huiselijk geweld en kindermishandeling is vergroot. Het aantal aangiften HG/KM en het aantal huisverboden zijn gedaald. Er bestaan zorgen rond de daling van het aantal geaccepteerde hulptrajecten. In 2015 zijn via het systeem Inzet in Zicht ruim honderd matches gemaakt tussen bij het gezin of huishouden betrokken hulpverleners teneinde de samenwerking te bevorderen. In de praktijk bleken de hulpverleners elkaar goed te kunnen vinden om 1 plan te maken. De kwaliteit en de randvoorwaarden van deze plannen (1 plan) verdienen aandacht. Jaarrekening van 288

82 VERKEERSVEILIGHEID Minder verkeersdoden en verkeersslachtoffers Waar mogelijk verbeteren van de verkeersveiligheid rond scholen. Het aantal verkeersdoden (3) in 2015 is vergeleken met vorig jaar (5) iets verminderd. Er kan nu nog geen informatie worden verstrekt over het aantal ernstige verkeersslachtoffers. Met het toevoegen van verkeersprojecten voor het voortgezet onderwijs is de continuïteit van het uitvoeringsprogramma Verkeerseducatie in het onderwijs gewaarborgd. 4. Meting FYSIEKE VEILIGHEID Streefwaarde Resultaat Prestatie indicator De brandweer bereikt in 80% van de prioriteit 1-80% 88% n.n.b.%* alarmeringen binnen de vastgestelde norm de locatie Het % actueel verstrekte vergunningen cat 4 en cat 3 96% 90% 94% FV Het % op naleving gecontroleerde vergunningen (w.a. 80% 80% 85% vergunningen grote evenementen) 90% van het aantal medewerkers in de crisismanagementorganisatie is goed opgeleid en geoefend met behulp van min. 2 oefeningen per jaar 90% 90% 90% SOCIALE VEILIGHEID Streefwaarde Resultaat Prestatie indicator Aantal woninginbraken/diefstal uit schuren / garages 4.6 4,8 4,2 per 1000 inwoners Aantal geweldsmisdrijven (incl. mishandeling en bedreiging) per 1000 inwoners Incidenten Huiselijk Geweld/ aantal huisverboden /30 7,2 638/22 5,9 733/17 Aantal controles /hercontroles georganiseerde criminaliteit (hennep, prostitutie, mensenhandel en arbeidsuitbuiting) 14 45/12 37/15 VERKEERSVEILIGHEID Streefwaarde Resultaat Prestatie indicator Aantal verkeersslachtoffers (-doden en ziekenhuisslachtoffers) ** n.n.b.* 50% van de basisscholen doet mee aan het Drents Verkeersveiligheidslabel 48% 50% 55% * De definitieve gegevens worden pas medio april, via de jaarverslagen van de instellingen bekend. De officiële cijfers zijn pas in april/mei bekend. ** Mede door onvolkomenheden in de registratie door derden zijn er nog geen betrouwbare cijfers te geven inzake verkeersslachtoffers Inmiddels zijn goede afspraken gemaakt waardoor dit het de komende jaren wel mogelijk is om sneller inzicht te ontvangen. Jaarrekening van 288

83 5. Risico s In de programmabegroting 2015 zijn geen risico s benoemd. Nieuwe risico s zijn niet opgetreden. 6. In welke documenten is relevant beleid vastgelegd Brondocumenten zijn: Bestuursakkoord Aanpakken en Doen! Beleidsnota Externe veiligheid gemeente Emmen (04/2013) Gemeente Emmen Kaders Integraal Veiligheidsbeleid Gemeente Emmen Regionaal beleidsplan Veiligheid Politie/OM/gemeenten Werkplan Gedragsbeïnvloeding Emmen Gemeente Emmen Provinciaal Uitvoeringsprogramma Gedrag Provincie Drenthe Nota Mobiliteit / Strategisch Plan Verkeersveiligheid Rijk Provinciaal Verkeers- en Vervoersplan Drenthe Provincie Drenthe Strategisch Plan Verkeersveiligheid Drenthe Provincie Drenthe Andere belangrijke documenten: Evaluatie aanpak jeugdoverlast Nieuw-Weerdinge- Gemeente Emmen Wijk- en dorpsprogramma s 7. Wat heeft het gekost? Programma 3 Veiligheid 3 Veiligheid Product (Bedragen * 1.000) Primitieve begroting Begroting Rekening Verschil Begr/Werk Fysiek externe veiligheid Brandweerzorg Crisismanagementorganisatie Veilige woon- en leefomgeving Jeugd en veiligheid Totaal lasten Fysiek externe veiligheid Brandweerzorg Crisismanagementorganisatie Veilige woon- en leefomgeving Totaal baten Saldo 3 Veiligheid (bruto) Fysiek externe veiligheid Brandweerzorg Veilige woon- en leefomgeving Totaal onttrekking Brandweerzorg Veilige woon- en leefomgeving Totaal storting Mutatie reserves Saldo 3 Veiligheid (netto) Jaarrekening van 288

84 Verschillenanalyse N/V Bedrag De verschillen tussen de begroting na wijziging en werkelijk zijn op hoofdlijnen als volgt te verklaren: Lasten: Veilige woon- en leefomgeving Onderschrijding apparaatskosten Nazorg veelplegers en ex-gedetineerden door inzet van personeel op ander terrein. Op gebied van openbare orde en veiligheid is meer gebruikt gemaakt van andere mogelijkheden zoals inzet en cofinanciering burgers en organisaties (zie het nadeel bij de onttrekking reserves) Baten Fysieke externe veiligheid Het product Bijzondere Wetten heeft een nadeel door afboeken van niet invorderbare waarborg en dwangsommen en diverse extra kosten voor handhaving. Mutaties reserves: Onttrekkingen Veilige woon- en leefomgeving Op gebied van openbare orde en veiligheid is meer gebruikt gemaakt van andere mogelijkheden zoals inzet en cofinanciering burgers en organisaties (zie het voordeel bij de lasten) V 54 V 65 N 80 N 65 Jaarrekening van 288

85 5 B 04 Onderwijs en jeugd.pdf Programma 4. Onderwijs en jeugd Deelgebieden Het programma Onderwijs en Jeugd omvat het beleid en de activiteiten die door de gemeente rondom deze thema s worden uitgevoerd. Het gaat hierbij om de volgende taken: Centrum voor Jeugd en Gezin (CJG); Jongerenparticipatie; Algemeen lokaal onderwijsbeleid; Onderwijsachterstandenbeleid (OAB); Doorlopende leerlijn en voortijdig schoolverlaten; Onderwijshuisvesting; Leerlingenvervoer; Schoolbestuurlijke taak, bestuur openbaar primair onderwijs. 1. Beknopte schets van de ontwikkelingen in 2015 Onderwijsachterstandenbeleid Landelijk is in 2015 de ambitie opgesteld voor Kindcentra 2020, die door vele betrokken partijen als VNG, Onderwijsraad, MO-groep, PO-raad, werkgevers- en werknemersorganisaties wordt onderschreven. De ambitie is één kindvoorziening voor 0 tot 12 jarigen voor onderwijs, voorschool en opvang onder één aansturing (bestuur) en vervat in één wet, bi voorkeur de onderwijswetgeving. Landelijk bestaan meerdere kindcentra, maar geen integrale, dat wil zeggen onder één bestuur. Voorwaarde voor integraal is één bekostiging en één wettelijke regeling, zodat één bestuur dit kan uitvoeren. Integrale Kind Centra zijn dus voorlopig niet haalbaar. In juni 2015 is in de raad de Hoofdlijnennotitie Ontwikkeling en Onderwijs vastgesteld. Ambitie van de notitie is dat elke peuter een aanbod krijgt voor voorschoolse educatie. Eind 2015 is als uitwerking hiervan het nieuwe beleid vastgesteld in de Beleidsregel voorschoolse educatie 2016 en het bijbehorende kwaliteitskader. De schoolbesturen voor het primair onderwijs en de Tinten Welzijnsgroep werken op strategisch niveau samen om in de vorm van een uitvoeringsprogramma de komende jaren adequaat een gespreid aanbod van voorscholen bij basisscholen te ontwikkelen, die aan de kwaliteitseisen voldoen. De Stichting Peuterwerk en de kinderopvangorganisaties implementeren het uitvoeringsprogramma. Aan de kwaliteit van voorscholen is in 2015 volop gewerkt door onder meer cursussen voor taalniveau 3F, ouderpartnerschap en een kindvolgsysteem. Schoolbestuurlijke taak openbaar onderwijs Het jaar 2015 heeft voor Openbaar Onderwijs voornamelijk in het teken gestaan van de implementatie van de nieuwe onderwijsvisie Duurzaam en sterk de toekomst tegemoet. Voorbereidingen zijn getroffen om per 1 augustus 2016 in de nieuwe structuur te werken en uitvoering te geven aan de nieuwe onderwijsvisie. De onderwijsvisie Duurzaam en sterk de toekomst tegemoet is ontwikkeld vanwege de daling van het aantal leerlingen in deze regio. Hierdoor wordt een deel van de schoolorganisaties kleiner en deze komen hierdoor steeds meer onder druk te staan. De werkzaamheden blijven hetzelfde en kunnen verdeeld worden onder minder medewerkers. De taken op een kleine school zijn namelijk niet minder dan op een grote school. Door maatregelen te treffen om in grotere eenheden (clusters) te gaan werken worden de beschikbare middelen en expertise zo maximaal mogelijk benut. Hierdoor wordt de kans vergroot dat we zoveel mogelijk locaties in stand kunnen houden en vooral de benodigde onderwijskwaliteit kunnen bieden. Niet alleen de kleine scholen maar ook de grotere scholen hebben voordeel van het werken in onderwijsteams binnen clusters, doordat ze kennis, ervaring en expertise kunnen uitwisselen. Dit alles in het belang van de leerlingen op onze openbare scholen. In 2015 is ook het Bestuurlijk Koersplan voor vastgesteld met de lange termijn doelstellingen voor Openbaar Onderwijs Emmen. Jaarrekening van 288

86 2. Wat hebben we gedaan in 2015? Voorgenomen maatregelen/acties en uitgevoerd/stand van zaken ONDERWIJS EN JEUGD TOELICHTING Organiseren van de zorgcontinuïteit, er De zorgcontinuïteit en een passend aanbod van jeugdhulp is voor zorg voor dragen dat een passend en de jaren 2015 en 2016 geborgd door de regionale samenwerking dekkend aanbod van Jeugdhulp blijft van de 12 Drentse gemeenten in de jeugdhulpregio Drenthe, bestaan. bovenregionaal met de drie noordelijke provincies en de samenwerking met de jeugdhulp aanbieders. Projectteam Plusvoorziening, de plusvoorziening verzorgt ondersteuning en hulp aan overbelaste jongeren in het onderwijs. Uitvoering convenant en beleid voortijdig schoolverlaten, uitvoering leerplichtwet. De financiering en het beheer van huisvestingsvoorzieningen in samenwerking met schoolbesturen en maatschappelijke organisaties krijgt optimaal vorm. 56 pedagogische medewerkers van de voorscholen en kinderopvang geschoold voor taalniveau 3F. Ouderpartnerschap wordt ontwikkeld en op de Brede Scholen wordt opbrengstgericht werken ingevoerd. Inzet van HBO-ers als coaches in de voorschoolse voorzieningen De stichting Peuterwerk en de kinderopvang leveren kwalitatief peuterspeelzaalwerk voor alle peuters in de gemeente Emmen. De Stichting Peuterwerk en de kinderopvang voldoen aan de eisen gesteld in het programma voor voorschoolse educatie. Er is uitvoering gegeven aan de onderwijsvisie In de regio Drenthe zijn 128 jeugdhulp aanbieders gecontracteerd die gezamenlijk zorgen voor een dekkend aanbod aan passende ondersteuning en hulp. De overkoepelende zorgstructuur van het samenwerkingsverband voortgezet onderwijs is in 2015 gekoppeld aan het platform thuiszitters. Er ontstaat steeds meer zicht op de groep overbelaste jongeren, in de tussenvoorziening zijn mogelijkheden ontwikkeld om deze leerlingen terug te leiden naar school. De Plusvoorziening werkt aan trajecten voor leerlingen met weinig draagkracht. Het convenant en beleid voortijdig schoolverlaten, en de uitvoering van de leerplichtwet zijn in 2015 conform de kaders uitgevoerd. In 2015 is het jaarprogramma onderwijshuisvesting conform planning en afspraken uitgevoerd. Bijna 200 cursisten hebben deelgenomen aan de cursussen voor taalniveau 3F. Naar verwachting zullen ruim 60 personen over het certificaat beschikken per januari 2016, wanneer de cursussen afgerond worden. Pedagogisch medewerkers die het certificaat alsnog willen behalen, kunnen dat doen via de werkgever of zelf via bijvoorbeeld het contractonderwijs van het Drenthe College. 3F is per 2018 wettelijk verplicht. Het project ouderpartnerschap is afgerond met een symposium. De Brede scholen hebben met ondersteuning hun ouderpartnerschapsplan opgesteld, dat nu kan worden uitgevoerd. Momenteel werken 8 Hbo ers in de voorscholen. Door de combinatie voorschool-basisschool kan de coaching vanuit de basisschool plaatsvinden onder andere met de directeur en leerkrachten groep 1 en 2. Het peuter(speelzaal)werk wordt omgebouwd tot voorschool, hiervoor gelden extra kwaliteitseisen. De huisvesting en voorschoolse educatie programma s van de voorscholen voldoen aan de gestelde kwaliteitseisen. In 2015 zijn voorbereidingen getroffen voor de implementatie en uitvoering van de onderwijsvisie De directeuren van clusters en locatieleiders zijn benoemd. Voor beide doelgroepen is een Management Development traject aangeboden dan wel voorbereid. Jaarrekening van 288

87 3. Wat hebben we bereikt in 2015? Doelstellingen en resultaat/bijdrage aan ONDERWIJS EN JEUGD Wij stimuleren een leefklimaat waarin jeugdigen met plezier hun talenten kunnen ontwikkelen, waardoor zij goed voorbereid zijn op de toekomst en hun steentje kunnen bijdragen aan de maatschappij als betrokken burgers. Alle kinderen in de leeftijd van 2,5 3 jaar hebben optimale ontwikkelingskansen en zijn goed voorbereid op hun start in het basisonderwijs door het bezoeken van de voorschool. Alle kinderen die extra stimulering nodig hebben voor hun taalontwikkeling maken gebruik van het aanbod voor voorschoolse educatie. De kwaliteit van de voorschoolse educatie is verbeterd overeenkomstig de Bestuursafspraken. Voortijdig schoolverlaten wordt voorkomen en verminderd. Meer jongeren behalen een startkwalificatie. Kwalitatief goed onderwijs dichtbij is georganiseerd. Integrale kindcentra zijn voor opvang, onderwijs en opvoedondersteuning van kinderen van 0 tot 12 jaar. Elke school biedt basisondersteuning. In de regio zijn scholen die een passend aanbod hebben voor leerlingen met een extra ondersteuningsvraag. Een doorgaande leerlijn in het primair onderwijs en de onderbouw van het voortgezet onderwijs is gerealiseerd. Op verschillende manieren is invulling en uitvoering gegeven aan deze doelstelling. Vanuit sport, cultuur, zorg, veiligheid en onderwijs wordt veel geïnvesteerd in het creëren van een positief en stimulerend leefklimaat voor jongeren. Concrete voorbeelden: sociale vaardigheidstrainingen, werken met de methodiek positief opvoeden Drenthe, de inzet van de kunstbeweging (programma 8), gezond in de stad (programma 8) en het terugdringen van alcoholgebruik onder jongeren (programma 3). In de hoofdlijnennotitie Ontwikkeling en Onderwijs is de ambitie opgenomen om alle peuters een aanbod van voorschool te doen. Stapsgewijs willen we dit in 2020 bereiken. Eind 2015 zijn er 27 voorscholen. De voortgang verloopt volgens plan. De capaciteit om doelgroepkinderen een aanbod voor voorschoolse educatie (via voorscholen) te doen is uitgebreid van 510 naar ruim 900 plaatsen in De kwaliteit van de voorschoolse educatie voldoet aan de Bestuursafspraken. De schooluitval ligt met 1,6% ruim onder het landelijk gemiddelde (1,9%). In het extra jaar wordt gewerkt aan de borging van de maatregelen. In de laatste officiële telling had het Drenthe College het grootste percentage daling van het aantal schoolverlaters. Dat komt voornamelijk door betere begeleiding en goede verzuimregistratie. Er is nog steeds een daling van het aantal schoolverlaters. Het aantal jongeren met minimaal een MBO II is gestegen. Passend onderwijs biedt leerlingen meer ondersteuning om in het regulier onderwijs de nodige ondersteuning te krijgen om de opleiding op een reguliere school door te zetten. Er zijn diverse contacten in het land met scholen voor speciaal onderwijs met het doel expertise binnen te halen om zelf binnen het voortgezet onderwijs en MBO de lessen in het reguliere programma te kunnen geven. Voor het voortgezet onderwijs is samenwerking uitgesproken tussen de scholen om in het kader van de Krimp toch goed, of zelfs beter kwalitatief onderwijs te kunnen bieden. Als voorbeeld het plan voor gezamenlijke technieklokalen, voorzien van alle moderne apparatuur. In het overleg tussen schoolbesturen primair onderwijs, voorschoolse voorzieningen en gemeente (LOBO) is geconcludeerd dat integrale kindcentra (IKC) voorlopig niet haalbaar zijn. Ook landelijk niet. Emmen gaat nu uit van kindvoorzieningen met als eerste stap de combinatie van voor- en basisschool. Landelijk wordt nu bepleit: 1 wettelijke regeling, 1 financiering en 1 aansturing (bestuur) voor 1 voorziening voor onderwijs en opvang. De basisondersteuning is op orde. Naar aanleiding van de Wet Passend Onderwijs werken scholen samen in samenwerkingsverbanden. Scholen maken binnen deze samenwerkingsverbanden onder meer afspraken over welke scholen kunnen voorzien in een passend aanbod voor leerlingen met een extra ondersteuningsvraag. Scholen zijn hiervoor primair verantwoordelijk. Het systeem is gerealiseerd, maar de concretisering vraagt nog verdere aandacht. Het is een proces dat vraagt om samenwerking tussen primair onderwijs, voortgezet onderwijs en het MBO. Jaarrekening van 288

88 Jongeren worden meer betrokken bij de invulling van hun eigen leef, leer- en werkomgeving. Er is extra aandacht/begeleiding en een gericht aanbod voor alle jonge kinderen die risico lopen op (taal-) ontwikkelingsachterstand De zorgstructuren op alle scholen zijn zodanig ingericht dat ieder kind dat dreigt de aansluiting te missen wordt gesignaleerd en krijgt de hulp die het nodig heeft. Het is alle ouders, kinderen en professionals met vragen over gezondheid, opgroeien en opvoeden duidelijk waar zij met een vraag of probleem terecht kunnen. Er wordt kwalitatief goede Jeugdhulp geboden aan kinderen en jeugdigen die het nodig hebben. Professionals signaleren vroegtijdig in een ondersteuningsbehoefte en opvallend gedrag om, daar waar mogelijk, door preventieve inzet het verergeren van situaties te voorkomen. Er is eind 2015 een nieuw bestuur voor de Jongeren Adviesraad Emmen (JARMM) ingesteld. Met het onderzoek wat jongeren willen in Emmen en het nieuwe beleid zullen jongeren meer worden betrokken bij hun eigen leefomgeving. Het onderzoek is in 2015 gestart en zal naar verwachting voor de zomervakantie 2016 zijn afrond. Het aanbod voor voorschoolse educatie is van 510 plaatsen (eind 2014) uitgebreid naar ruim 900 plaatsen (eind 2015), waardoor 60% van alle peuters, en 100% van de doelgroep peuters, van dit aanbod gebruik kunnen maken. Doel is dat dit aanbod in voorscholen (in basisscholen) georganiseerd gaat worden. Daarvoor worden de peuterspeelzalen met voorschoolse educatie omgebouwd. In 2015 is er bovenschools in het voortgezet onderwijs en het MBO veel verbeterd. Veel kinderen die ondersteuning en of hulp nodig hebben worden vroegtijdig gesignaleerd. De meeste ouders weten de weg te vinden naar professionals op het moment dat zij kampen met opvoed- en of opgroeivragen. Uit cijfers van de Drentse Jeugdhulp regio blijkt dat de meeste verwijzingen naar jeugdhulp nog steeds via de huisarts verlopen. De in de regio gecontracteerde Jeugdhulp-aanbieders dienen te voldoen aan het Drentse kwaliteitskader Jeugdhulp en aanvullende kwaliteitscriteria die in de contracten zijn opgenomen. Er wordt kwalitatief goede jeugdhulp geboden. Er wordt extra geïnvesteerd in preventieve jeugdhulp om vroegtijdig te signaleren en ondersteunen. Hier wordt met name door het Centrum voor Jeugd en Gezin op ingezet. 4. Meting ONDERWIJS EN JEUGD Resultaat Streefwaarde Prestatie indicator Het aantal HBO-ers in het voorschoolse Het aantal leidsters met taalniveau 3F in het voorschoolse Aantal plaatsen voor- en vroegschoolse educatie Het aantal locaties waar een brede school is omgevormd tot een integraal kindcentrum (de genoemde cijfers hebben betrekking op kindcentra, niet integraal zie tekst ontwikkelingen 2015 voor een toelichting) Risico s In de programmabegroting 2015 zijn geen risico s benoemd. Nieuwe risico s zijn niet opgetreden. Jaarrekening van 288

89 6. In welke documenten is relevant beleid vastgelegd Specifiek: Bestuursakkoord Aanpakken en doen! Beleidsplan WMO Notitie infrastructuur onderwijshuisvesting gemeente Emmen Projectopdracht decentralisatie jeugdzorg Convenant voortijdig schoolverlaten Beleidskader Jeugdbeleid Beleidsplan Jeugdhulp Kaders voor continuïteit en vernieuwing in het sociale domein 7. Wat heeft het gekost? Programma 4 onderwijs en jeugd 4 Onderwijs en jeugd Product (Bedragen * 1.000) Primitieve begroting Begroting Rekening Verschil Begr/Werk Werk- Onderwijs en jeugd Maatschappelijke Zaken Impuls brede scholen, sport en cultuur Onderwijs Onderwijshuisvesting Onderwijs- en jeugdbeleid Kinderopvang en peuterspeelzaalwerk Totaal lasten Werk- Onderwijs en jeugd Maatschappelijke Zaken Impuls brede scholen, sport en cultuur Onderwijs Onderwijshuisvesting Onderwijs- en jeugdbeleid Totaal baten Saldo 4 Onderwijs en jeugd (bruto) Onderwijs Onderwijshuisvesting Onderwijs- en jeugdbeleid Totaal onttrekking Onderwijshuisvesting Onderwijs- en jeugdbeleid Totaal storting Mutatie reserves Saldo 4 Onderwijs en jeugd (netto) Jaarrekening van 288

90 Verschillenanalyse N/V Bedrag De verschillen tussen de begroting na wijziging en werkelijk zijn op hoofdlijnen als volgt te verklaren: Lasten: Werk- Onderwijs en jeugd Hogere doorbelasting van apparaatskosten door tijdelijke inhuur (ivm langdurige ziekte) met dekking uit project- en of productbudget. Niet gebruikt productbudget in verband met andere externe financiering (rechtmatig declarabel op participatiebudget en projectgelden Actieplan Jeugd) en ingezet als dekking voor tijdelijke inhuur van extra personeel tbv intensievere aanpak voortijdige schoolverlaters (VSV) Maatschappelijke zaken Een school voor voortgezet onderwijs uit Smilde is na de zomervakantie gestart met een dependance in Emmen waardoor het aantal taxikilometers is afgenomen Onderwijs Openbaar basisonderwijs Het hoger dan geraamd resultaat van baten en lasten onderwijs wordt gestort in de onderwijsreserve. Deze reservemutatie wordt conform BBV-regelgeving als last verantwoord. Over 2014 heeft een correctie moeten plaatsvinden op de afschrijving van de eerste waardering materiële vaste activa. Dit heeft geleid tot een last van Dit bedrag is in 2015 onttrokken aan de herwaarderingsreserve onderwijs. De scholen hebben in totaal 7,5% minder ingezet dan in hun schoolbegrotingen was opgenomen. In 2016 zal de systematiek van de schoolbegrotingen worden geëvalueerd en anders worden ingericht Onderwijshuisvesting De afwaardering boekwaarde van buiten gebruik gestelde scholen leidt tot een extra kapitaallast in Kinderopvang en peuterspeelzaalwerk Niet uitgegeven middelen subsidiebeschikkingen kinderopvang en peuterspeelzaalwerken, deze zijn gereserveerd voor de taakstelling Rijkskorting onderwijs Baten: Onderwijs Openbaar basisonderwijs In 2015 is door, prijsbijstelling en aanpassing van de Gemiddelde Gewogen Leeftijd meer rijksvergoeding ontvangen dan begroot. Mutaties reserves: Onttrekkingen Onderwijs Over 2014 heeft een correctie moeten plaatsvinden op de afschrijving van de eerste waardering materiële vaste activa. Dit heeft geleid tot een last van Dit bedrag is in 2015 onttrokken aan de herwaarderingsreserve Onderwijs- en Jeugdbeleid Een hogere onttrekking doordat de reserve Jeugd wordt opgeheven en deze gelden ten gunste van de nieuw gevormde reserve Sociaal Domein komen. N 93 V 58 V 102 N 292 N 252 V 137 N 293 V 245 V 211 V 252 V 150 Jaarrekening van 288

91 6 B 05 Bouwen wonen en milieu.pdf Programma 5. Bouwen, wonen en milieu Deelgebieden Dit programma omvat alle gemeentelijk beleid en activiteiten op de beleidsterreinen: Wonen; Stedelijke vernieuwing; Ruimtelijke ordening; Milieu; Riolering; Water; Bodemkwaliteit; Afvalinzameling en verwerking; Regionale Uitvoerings Dienst; Vergunningen en handhaving; Grondexploitaties. 1. Beknopte schets van de ontwikkelingen in 2015 Omgevingswet / omgevingsvisie Op 1 juli 2015 heeft de Tweede Kamer ingestemd met de Omgevingswet. In 2018 moet de omgevingswet van kracht worden. Doel van de wet is dat procedures binnen het omgevingsrecht eenvoudiger worden, de onderzoekslasten worden beperkt en de digitale beschikbaarheid verbetert. De omgevingswet moet geïmplementeerd worden in de gemeentelijke organisatie. In 2015 zijn de voorbereidingen voor de komst van de wet gestart met een bewustwording over en verkenning van de impact van de wet. De C-discussie van december 2015 past binnen het stelselwijziging van de omgevingswet. De C-discussie leidt tot een korte en lange termijn aanpak. De korte termijn acties worden spoedig uitgevoerd en de lange termijn meegenomen in de invoering van de omgevingswet. Wonen Op 1 juli 2015 is de Woningwet 2015 in werking getreden. Deze wet leidt tot een nieuwe werkelijkheid in de relatie gemeente, corporaties en huurdersorganisaties. De wet verplicht corporaties zich meer te richten op hun kerntaak: het huisvesten van de laagste inkomensgroepen. Gemeenten krijgen met de woningwet een stevige regisserende rol. De wet geeft huurderorganisaties een positie bij het maken van prestatieafspraken. Het Nieuw Lokaal Akkoord (NLA) is al in de geest van de Woningwet 2015 opgesteld. Het NLA wordt jaarlijks geactualiseerd met concrete prestatieafspraken. De corporaties hebben in 2015 biedingen gedaan, die door de gemeente zijn geaccepteerd. Woonbedrijf De herstructurering van de kleine woonwagencentra is grotendeels afgerond en de bewoners van de 24 nieuwe woningen hebben de sleutel. Besloten is om een 25ste woning te bouwen op locatie de Gierzwaluw. Het opzetten van een vastgoedexploitatie voor het woonbedrijf is verder uitgewerkt. In verband daarmee is onder andere externe deskundigheid ingehuurd voor de inspectie van de woningen en het omliggende gebied. Een vastgoedexploitatie is nodig om de eventuele overdracht naar de corporaties mogelijk te maken, of te kiezen voor een andere vorm van beheer. Verwachting is dat voor het gereed maken van de Ark extra investeringen nodig zullen zijn. Hier wordt in Berap op teruggekomen. Windenergie We hebben de eerste stap van de structuurvisie Emmen, Windenergie opgesteld en vastgesteld op 19 november Deze structuurvisie geeft een ruimtelijk kader voor de ontwikkeling van windparken. Met de vaststelling worden, voorafgaand aan de vaststelling van de gehele structuurvisie, de betrokken initiatiefnemers met een grondpositie in de zoekgebieden uitgenodigd om eerst een voorstel uit te brengen. Dit moet zorgen voor een betere positie voor direct omwonenden ten opzichte van initiatiefnemers bij het maken van afspraken. Het doel is meer balans tussen lusten en lasten voor initiatiefnemer en omwonenden. Er is een PlanMER, inclusief Passende Beoordeling, uitgevoerd om de milieueffecten van de ontwikkeling van windenergie in Emmen in beeld te brengen. Deze PlanMER is nodig om tot een structuurvisie te komen We hebben het platform Windkracht 3 ingericht en de Natuur en Milieufederatie Drenthe en de Nederlandse Vereniging Omwonenden Windenergie (NLVOW) gevraagd om hier het voortouw in te nemen. De opdracht aan het platform Windkracht 3 is het organiseren van gebiedsprocessen en het opstellen van een concept gedragscode. Structuurvisie Zonneakkers In 2012 is de Energienota Gemeente Emmen vastgesteld. In de nota wordt gestreefd naar een vermindering van de CO2 uitstoot in 2025 met 25% van de uitstoot t.o.v en naar een CO2 neutraal Emmen in Onder andere door realisatie van zonneakkers. In 2015 is de structuurvisie Zonneakkers vastgesteld. Deze visie stimuleert en faciliteert initiatiefnemers bij de realisatie van zonneakkers door het opnemen van locaties, criteria en ondersteunende faciliteiten. Bij vaststelling is een motie aangenomen om in gesprek te gaan met de provincie. Een eerste verkennend gesprek over zonneakkers in het buitengebied heeft, n.a.v. de overgenomen motie, met de provincie plaatsgevonden. Er is sprake van een positieve grondhouding. Welstand In het bestuursakkoord Aanpakken en Doen is het herijken van het welstandsbeleid aangekondigd. In 2015 is gewerkt aan een vereenvoudiging van het welstandsbeleid met als voornaamste doel minder welstandscriteria, toegankelijker en makkelijker welstandsbeleid. Er wordt gekozen voor de invoering van een ambtelijke toets waardoor het onderdeel welstand binnen vergunningverlening vlotter afgedaan kan worden. De welstandsnota wordt voor de zomer ter besluitvorming voorgelegd aan de raad. Stimuleringsfonds Dorpen en Wijken Het Actieplan Stimuleringsfonds Dorpen en Wijken is op 26 maart 2015 vastgesteld en in uitvoering genomen. Ten laste van het fonds zijn de volgende uitvoeringskredieten verstrekt: 1. Aanpassing Langestraat Klazienaveen ,- 2. Subsidies Stimuleringsregeling ,- Jaarrekening van 288

92 3. Eerste fase 'herinrichting centrum Nieuw-Amsterdam/ Veenoord' ,-. Ook is er een subsidieregeling voor dorpsinitiatieven vastgesteld. Ladder van duurzame verstedelijking In 2012 is de (rijks) Structuurvisie Infrastructuur en Ruimte (SVIR) vastgesteld. Met deze vaststelling werd de Ladder voor Duurzame Verstedelijking (voorheen SER ladder) vigerend (via het Besluit ruimtelijke ordening). Het doel van de ladder is 'een goede ruimtelijke ordening door een optimale benutting van de ruimte in stedelijke gebieden'. De ladder legt een motiveringseis op bij nieuwe stedelijke ontwikkelingen. Aangetoond moet worden dat een nieuwe stedelijke ontwikkeling voorziet in de regionale behoefte. Als de regionale behoefte niet kan worden aangetoond dan kan een beoogde ontwikkeling niet tot uitvoer worden gebracht. In 2015 is duidelijk geworden dat uitspraken van de Raad van State vragen om een grotere aandacht van onze gemeente voor de Ladder voor Duurzame Verstedelijking. Statushouders Voor 2015 hadden we een taakstelling voor de plaatsing van 183 statushouders. Het is gelukt om 111 statushouders te plaatsen. Er resteert nog een opgave van 72 statushouders. Er zijn vele inspanningen geleverd om aan de taakstelling te voldoen. De gemeente trekt gezamenlijk op met de woningcorporaties, het COA en de provincie om tot passende woonruimte te komen. De verwachting is dat de vraag naar het opvangen van statushouders zal aanhouden. Wij nemen daarin onze verantwoordelijkheid samen met onze partners en benaderen dit vanuit kansrijke invalshoeken, door bijvoorbeeld bij woningcorporaties sloop en verkoop huurwoningen en ombouwen van (kantoor)panden uit te stellen en het stimuleren van nieuwbouw. Daarnaast zijn we in gesprek met woonzorginstellingen en makelaars. Meer afval scheiden doen we samen In 2015 heeft Area opdracht gekregen om het plan Meer Afval Scheiden Doen We Samen te gaan uitvoeren. Het plan moet bijdragen om de doelstelling van het Kaderplan Afvalstoffen (60% afvalscheiding) te realiseren. Tevens moet het plan een eerste aanzet geven ter realisering van de VANG-norm (Van Afval Naar Grondstof) van 75% afvalscheiding in Het betreft de volgende maatregelen: vervanging zakkeninzameling plastic, blik en drankenkartons door mini-containers; invoering sorteerstraten; invoering ondergrondse containers bij hoogbouw; invoering containermanagementsysteem; optimalisering inzameling papier; professionalisering textielinzameling met social return. Met het plan is een totale investering gemoeid van Het betreft een kostenneutrale uitvoering welke doorvertaald worden naar de productovereenkomst tussen Area en de gemeente Emmen. Reserve Afvalstoffenheffing Verschillende ontwikkelingen hebben invloed op de egalisatie reserve afvalstoffenheffing; Het verwachte voordeel op het nieuwe verwerkingscontract restafval (per ) is in de begrotingsraad 2014 teruggegeven aan de burgers. Met de vaststelling van het maatregelenplan afvalbeheer (BW ) heeft de raad besloten uitvoering te geven aan het Plan Meer afval scheiden doen we samen. Hiermee is een reeds ingeboekt voordeel van Afval Anders vervallen Daarnaast is er sprake van autonome kostenstijgingen en nieuwe risico s (zie berap 2015). De autonome kostenstijgingen betreffen: stijging van de kosten van kwijtschelding, indexeringsverschillen, veranderend gedrag consumenten en tegenvallende vermarkting van kunststof. Nieuw risico is de landelijke maatregel om afvalstoffenbelasting te heffen. In het kader van Besluit Begroting en Verantwoording is de egalisatiereserve afvalstoffenheffing omgezet in een voorziening. Dit betekent dat een voorziening niet negatief mag zijn. Dit leidt tot een nadeel van De regels van het BBV hebben hun doorwerking naar 2016 en daarna. Met Berap wordt teruggekomen op de risico s voor de komende jaren en de beheersingsmaatregelen die hierop ingezet kunnen worden. Smart Energy Region Emmen Haren (SEREH) SEREH geeft invulling aan de Energienota van Emmen en het energiebeleid van de Stadt Haren. Uitgangspunt daarbij is dat de transitie naar een duurzame energievoorziening regionaal-economische ontwikkeling stimuleert. SEREH beoogt de ontwikkeling van een duurzame energievoorziening in het grensgebied Emmen-Haren en het benutten van regionale economische kansen die daaruit voortvloeien. SEREH gaat óók over het betrekken van burgers en bedrijven bij de energietransitie. Emmen wil een energie neutrale gemeente zijn in 2050 en beschouwt het energiebeleid als motor voor groene groei. Stadt Haren heeft grote stappen gezet in de productie van duurzame energie en produceert 150% van haar energievraag duurzaam. De energietransitie is een grote maatschappelijke opgave de komende decennia. Beide gemeenten willen hierin samen optrekken. De Gemeente Emmen, Stadt Haren, Universiteit Twente, Enexis, RWE, Landgoed Scholtenszathe hebben de intentie uitgesproken om zich in het kader van het project Smart Energy Region Emmen-Haren in te zetten voor een slimme en zelfvoorzienende energieregio. De ondertekende intentieovereenkomst beschrijft dat de genoemde partijen samen de technische, economische en juridische mogelijkheden zullen verkennen om samen als gemeenten Emmen en Haren een regionaal slim energienet te realiseren. De Gemeente Emmen en Stadt Haren hebben een conceptvisie ontwikkeld voor een transnationale en regionale energietransitie. Jaarrekening van 288

93 2. Wat hebben we gedaan in 2015? Voorgenomen maatregelen/acties en uitgevoerd/stand van zaken RUIMTE EN WONEN GRONDBELEID/-EXPLOITATIES TOELICHTING Grondexploitaties, grondaankopen en Heeft plaatsgevonden (zie voor argumentatie de paragraaf grondverkopen van het ruimtelijk economisch grondexploitaties) beleid gefaciliteerd Gronden verpacht en verhuurd en in gebruik De verhuur en verpachting van gronden van de gemeente is in 2015 gegeven. voortgezet. Met accent op de volkstuinen. Het Meerjaren Perspectief Grondexploitaties Er is een Meerjarenperspectief Grondexploitaties opgesteld. opgesteld. WONEN Met nieuwbouw en herstructurering is aansluiting gezocht bij wensen van de woonconsumenten. Emmen Revisited heeft een actieve bijdrage geleverd aan de wijk en dorpsprogramma s Er is vanuit het Lokaal Akkoord uitvoering gegeven aan de prestatieafspraken met woningcorporaties over gezamenlijke thema s; wonen, zorg en voorzieningen, herstructurering en leefbaarheid, betaalbaarheid en duurzaamheid. Brede aanpak voor de onderkant van de koopmarkt gerealiseerd. Heroprichtingopgave m.b.t. woonwagencentrum de Ark en de vijf kleine woonwagencentra gerealiseerd. Woonwagencentra overgedragen aan woningbouwcorporaties BOUWEN Toezicht gehouden op de vergunningen voor een veilige en kwalitatief hoogwaardige leefomgeving. Naleving van vergunningen waar nodig met passende handhavingsinstrumenten gedwongen. RUIMTELIJKE ONTWIKKELING Archeologische- en cultuurhistorische en landschappelijke waarden zijn geborgd. Bestemmingsplannen, overige nieuwe ruimtelijke plannen als structuurvisies en voorbereidingsbesluiten en communicatie hierover zijn opgesteld, herzien en gedigitaliseerd. TOELICHTING De gemeente heeft de markt actief benaderd met de gemeentelijke woningbouwkavels. Er zijn nieuwbouw cafés georganiseerd en er was veel aandacht voor oktober woonmaand (inloopspreekuren en woonbeurzen). De werkwijze van Emmen Revisited en de lokale teams is overgegaan in het gebiedsgericht werken. De gebiedsindeling van de 3D s wordt hierbij gehanteerd (de z.g. Sedna gebieden). De betekenis van de sociale component in het gebiedsgericht werken wordt verder versterkt (zie ook programma 1) In 2015 hebben gemeente, corporaties en huurderorganisaties het Nieuw Lokaal Akkoord gesloten. Er zijn concrete afspraken gemaakt over de thema s: krimp, betaalbaarheid en duurzaamheid. De corporaties hebben op basis van dit Nieuw Lokaal Akkoord een bod uitgebracht voor Dit is conform de nieuwste wet- en regelgeving (Woningwet 2015). De gemeente biedt via het SVn laagrentende leningen aan voor woningverbetering (verduurzaming en levensloopbestendig maken). Het blijkt erg lastig collectieve projecten van de grond te krijgen. Eigenaren van goedkope koopwoningen komen vaak niet in aanmerking voor de lening. De zonnelening is wel een succes. In 2015 heeft de gemeente op de kleine woonwagencentra 24 nieuwe woningen gebouwd in de sociale woningvoorraad. In 2016 volgt nr. 25. In 2015 is intensief gewerkt aan het opzetten van de vastgoedexploitatie van het gemeentelijk woonbedrijf. Een vastgoedexploitatie is nodig om de overdracht naar de corporaties mogelijk te maken. TOELICHTING Het toezicht heeft plaatsgevonden op basis van een bestuurlijk vastgestelde naleefstrategie en prioriteitsstelling. Het toezicht heeft plaatsgevonden op basis van een bestuurlijk vastgestelde naleefstrategie en prioriteitsstelling. TOELICHTING Het plan van aanpak voor de erfgoednota is vastgesteld en wordt uitgevoerd. Fase 1 is afgerond. Deze fase heeft een verkenning van erfgoed en cultuur opgeleverd met zowel interne als externe partners. Fase 2 is opgestart en zal resulteren in een cultuurhistorische waardenkaart gemeente Emmen. De bestemmingsplannen worden actueel gehouden, de gemeente beschikt over 40 (basis) bestemmingsplannen. Daarnaast worden nieuwe ontwikkelingen vertaald naar een passend juridisch instrumentarium / beleidskader (bestemmingsplannen, structuurvisies, beheersverordening) Stedenbouwkundige structuurschetsen en plannen ontwikkeld Op diverse projecten, producten en initiatieven is stedenbouwkundige inbreng en zijn stedenbouwkundige bijdragen geleverd. Jaarrekening van 288

94 Beleidregie, beeldkwaliteit plannen en (deel)structuurvisies, ter ondersteuning van de dorps- en wijkprogramma s in het kader van Emmen Revisited ontwikkeld Integrale ontwikkelingsvisies voorbereidt en verschillende ruimtelijke kaders ontwikkeld voor de verschillende onderdelen van het gebiedsprogramma Centrumvernieuwing Emmen Op diverse projecten, producten en initiatieven is stedenbouwkundige inbreng en zijn stedenbouwkundige bijdragen geleverd. Beeldkwaliteit wordt toegepast bij het groen onderhoud. In 2015 is een experiment uitgevoerd om beeldkwaliteit uit te voeren bij het schoonhouden van wegen. In 2015 is een beheerplan voor het gebied van Centrum Vernieuwing Emmen ontwikkeld op alle aspecten van beheer en onderhoud. De definitieve keuze voor niveau van onderhoud wordt in 2016 gemaakt. Voor Emmen Centrum is gestart met het opstellen van een plan van aanpak om te komen tot een Omgevingsvisie Emmen Centrum. Een omgevingsvisie is een nieuw instrument binnen de Omgevingswet, die in 2018 vigerend zal worden. Milieu RIOLERING EN WATER Uitvoeringsprogramma samenwerking afvalwaterketen Noordelijke Vechtstromen Structuurvisie water Emmen Structuurvisie water Emmen Uitvoering gegeven aan het gemeentelijk Rioleringsplan AFVALINZAMELING Uitvoering gegeven aan het afvalbeheer van huishoudens, bedrijven en het beheer en afvalverwijdering en verwerking in het openbaar aan de hand van het landelijke afvalbeheersplan MILIEUBELEID Een groene groei van de economie bevorderd (Smart Energy Region Emmen Haren (SEREH)) Samenhang en samenwerking tussen de verschillende gebruiksdoelen van de ondergrond ten aanzien van het milieuprogramma geoptimaliseerd Toezicht gehouden vanuit een wettelijk kader en/of gemeentelijk beleidskader op omgevingsvergunningen, activiteit milieu, beschikkingen en meldingen in het kader van de wet bodem bescherming, milieubeheer en geluidbeheer. Spoedlocaties en waar nodig saneringsmaatregelen conform het hiertoe afgesloten convenant met het rijk in kaart gebracht TOELICHTING De uitvoering van het programma is in 2015 verder opgepakt. Het programma loopt af in Er wordt gestreefd naar het continueren en intensiveren van de samenwerking. Een vervolg op het uitvoeringsprogramma is in voorbereiding genomen. Vastgesteld in de raad van September De looptijd van het GRP is verlengd tot het moment dat er een nieuw GRP wordt vastgesteld. De reden voor verlenging is benodigde afstemming met het Afvalwaterplan dat in de samenwerking afvalwaterketen wordt voorbereid. TOELICHTING Het voor gemeenten leidende Landelijk Afvalbeheersplan 2 (met een looptijd van 2009 tot en met 2015) is in 2015 met twee jaar verlengd. Daarnaast is in 2015 het rijksprogramma Van Afval naar Grondstof gaan lopen. Dit programma moet gemeenten stimuleren meer scheiding/recycling van afvalstoffen/grondstoffen te realiseren. In het najaar van 2015 heeft het college besloten tot invoering van pakket aan maatregelen die bijdraagt aan meer bronscheiding (effectuering in 2016). TOELICHTING De intentieovereenkomst SEREH en het Net(z)werkproject (EDR subsidie) hebben geleidt tot een verkenning om de groene groei van de economie met energievoorziening te bevorderen. De verkenning heeft geleid tot een conceptvisie/programma SEREH op lange termijn en projectvoorstellen op de korte(re) termijn. De stuurgroep SEREH heeft besloten om de conceptvisie/programma ter vaststelling aan te bieden aan de raden van Emmen en Haren (DLD). Voor de projecten wordt onderzocht of Europese middelen ingezet kunnen worden. Een verdere integratie van de verschillende gebruiksdoelen van de ondergrond is onderzocht. De wettelijke toezichtstaken op het gebied van milieu en bodem zijn belegd bij de Regionale Uitvoeringsdienst Drenthe. Er zijn geen bijzonderheden te melden. Het terugdringen van het spoedlocaties was en blijft actueel. Op de locaties waarvoor de gemeente verantwoordelijk is, worden saneringsmaatregelen uitgevoerd of voorbereid. Voor de overige locaties ligt de verantwoordelijkheid van de aanpak bij derden. De gemeente volgt de vorderingen, voert overleg en zet waar nodig juridische middelen in. Jaarrekening van 288

95 Stappen zetten om te komen tot integraal bodembeleid Kaders en beleid opgesteld in de vorm van een structuurvisie en project MER om een windmolenopstelling van 95.5 MW mogelijk te maken Het proces om te komen tot een integraal bodembeleid loopt. Het onderzoek naar de mogelijk toevoegen van functies aan de ondergrond maakt daar onderdeel vanuit. In 2015 is verder gewerkt aan beleidsontwikkelingen op het gebied van bodem en ondergrond. Er is een ontwerp-structuurvisie opgesteld op basis van de bevindingen van het Gebiedsproces en het planmer met bij behorende onderzoeken. Tevens is het platform Windkracht 3 ingericht. 3. Wat hebben we bereikt in 2015? Doelstellingen en resultaat/bijdrage aan RUIMTE EN WONEN Realiseren en in stand houden van het groene karakter en de eigen identiteit van aantrekkelijke woon- en leefmilieus en vestigingscondities Actuele bestemmingsplannen met voldoende plancapaciteit om ambities op het gebied van wonen, bedrijvigheid en voorzieningen te kunnen realiseren en een doelmatige vergunningverlening. Hoogwaardige stedenbouwkundige en landschappelijke planvorming, met benutting en accentuering archeologische- en cultuurhistorische waarden / (nieuw) erfgoed. Het verbeteren van de kwaliteit en samenstelling van de huidige woningvoorraad MILIEU Verbeteren en in stand houden van milieukwaliteiten Blijven inzetten op verbeterde resultaten bronscheiding van afval Een effectieve en doelmatige inzameling en verwerking van huishoudelijk afval Een goed werkend klimaatbestendig en duurzaam watersysteem en rioolstelsel voor de afvoer van afval- en hemelwater, dat hygiënisch, chemisch en ecologisch in goede staat verkeert Verbeteren van de bodemkwaliteit of minimaal beheerst hebben van de risico s op locaties met bodemverontreiniging Er zijn initiatieven geweest die een bijdrage hebben geleverd aan behoud/versterking van bestaande woonmilieus. Een voorbeeld hiervan is de bouw van 24 sociale huurwoningen aan de Buitenweg, beter bekent als Europan. De gemeente beschikt over ruim 40 (basis)bestemmingsplannen. Bij herzieningen van bestemmingsplannen is efficiënte vergunningverlening een belangrijk onderwerp. Het plan van aanpak Erfgoednota wordt uitgevoerd. Fase 1 is afgerond. Voorbereidingen om te komen tot het opstellen van een cultuurhistorische waardenkaart (fase 2) zijn opgestart. De corporaties hebben investeringen gedaan (en doen dat nog steeds) ter verbetering en vernieuwing van de woningvoorraad. Op de Eikenlaan in Veenoord zijn 4 twee-onder-een-kap- woningen gesloopt en opnieuw gebouwd. In Zandpol en Weiteveen zijn nieuwe levensloopbestendige woningen gerealiseerd. En in Schoonebeek is de ontwikkeling aan het Spanjaardspad al een heel eind op streek. Verduurzaming heeft meer aandacht gekregen. Binnen het programma Smart Energy Region Emmen-Haren zijn projecten voorbereid, bedoeld om de doelstellingen uit de Energienota te realiseren. Daarnaast is de structuurvisie Zonneakkers opgesteld, met als doel een zorgvuldige ruimtelijke inpassing van de grootschalige zonneakkers. In overeenstemming met de doelstellingen uit de Milieuagenda is een verkenning uitgevoerd naar de geurproblematiek gerelateerd aan de veehouderijen: de omvang van het probleem, oplossingsrichtingen en het proces. De verkenning duidt op een toegevoegde waarde bij het opstellen van een gemeentelijk beleid voor geur. Het bronscheidingspercentage is al jarenlang stabiel rond de 54% terwijl het Afvalkaderplan de ambitie stelt op 60%. In september 2015 is een nieuw maatregelenkader vastgesteld die bij moet dragen aan de realisatie van de gestelde ambitie. De wettelijke zorgtaak voor de afvalinzameling wordt uitgevoerd door Area Reiniging. Effectiviteit en doelmatigheid van het huishoudelijk afvalbeheer zijn door innovaties in de uitvoering en slimme aanbestedingen van verwerkingscontracten te realiseren. In 2015 is de dubbele zijbelading van mini-containers uitgebreid en zijn gunstige tarieven uit de markt gehaald voor de verwerking van gft en glas. De gemeente beschikt over een goed werkend klimaatbestendig en duurzaam watersysteem en rioolstelsel. Eén aandachtspunt daarbinnen is de Buis Oranjekanaal. Vanwege de complexiteit in de grondpositie gaat wordt gewerkt met een andere aanbestedingsvorm. Het project is eind 2015 aanbesteed. De uitvoering is gestart. De verontreiniging problematiek is door onderzoek beter in beeld gebracht. De lijst van mogelijke spoedlocaties is verkleind. Door de uitvoering van saneringen worden risico s beheerst. Jaarrekening van 288

96 4. Meting RUIMTE EN WONEN Resultaat Streefwaarde Effect indicator % soc. huurwoningen [%] 30% 30% 30% oordeel burger over de woonbeleving 1 Waardering fysieke kwaliteit leefomgeving 1 Prestatie indicator vastgestelde bestemmingsplannen Actuele bestemmingsplannen Herstructurering woningvoorraad, gemiddeld aantal woningen (1.000 periode ) 16 98% 95% 14 98% 200 MILIEU Resultaat Streefwaarde Effect indicator afvalscheiding door huishoudens (LAP2-norm) 54% 60% 60% Kerncijfers aantal vergunningen wet Milieubeheer aantal meldingen wet Milieubeheer Prestatie indicator reductie CO2-emissie (91 kiloton per t.o.v ) 4% 4% 4% 5. Risico s Bouwvolumes: De bouwvolumes en bouwaanvragen laten een voorzichtig herstel zien voor wat betreft de reguliere omgevingsvergunningen. De grote projecten blijven nog wel achter. De (overigens bijgestelde) legesopbrengst viel desalniettemin ruim hoger uit dan begroot. Om het risico te verlagen zal vanaf 2017 met een andere begrotingssystematiek worden gewerkt (niet langer geïndexeerd). Ladder voor duurzame verstedelijking: Een overschot aan plancapaciteit binnen de functies wonen, bedrijven, detailhandel en kantoren vormt een risico bij het mogelijk maken van nieuwe stedelijke ontwikkelingen. De gemeente moet zich hiervan bewust zijn en de nodige stappen zetten om dit risico te reduceren. 6. In welke documenten is relevant beleid vastgelegd De bovenstaande onderwerpen vinden hun grondslag in vastgesteld beleid: Specifiek Woonvisie Thuis in Emmen. MOP Stedelijke Vernieuwing Emmen (voor bodem lopen de bestedingen door tot 2015) Kadernota Grondbeleid Masterplan Emmen Centrum. Waterplan Milieuagenda Rioleringsplan Productovereenkomst Area Reiniging Integraal toezicht- en handhavingsbeleid gemeente Emmen Visie op bodemkwaliteit Referentie: periodiek onderzoek wonen en leefbaarheid Jaarrekening van 288

97 7. Wat heeft het gekost? Programma 5 Bouwen, wonen en milieu Product (Bedragen * 1.000) Primitieve begroting Begroting Rekening Verschil Begr/Werk Grondexploitaties Historische gebouwen en objecten Wonen Bouwen Riolering Afvalverzameling en -verwerking Milieu Ruimtelijke ontwikkeling Totaal lasten Grondexploitaties Historische gebouwen en objecten Wonen Bouwen Riolering Afvalverzameling en -verwerking Milieu Ruimtelijke ontwikkeling Totaal baten Saldo 5 Bouwen, wonen en milieu (bruto) Grondexploitaties Historische gebouwen en objecten Wonen Riolering Afvalverzameling en -verwerking Milieu Ruimtelijke ontwikkeling Totaal onttrekking Grondexploitaties Historische gebouwen en objecten Wonen Afvalverzameling en -verwerking Milieu Totaal storting Mutatie reserves Saldo 5 Bouwen, wonen en milieu (netto) Verschillenanalyse N/V Bedrag De verschillen tussen de begroting na wijziging en werkelijk zijn op hoofdlijnen als volgt te verklaren: Lasten: Grondexploitaties Uitbreiding van benodigde voorzieningen op grondcomplexen (o.a. Oude Meerdijk, Delftlanden, Vreding e.o. Klokkenslag, Willinkplein Zuid, Bahco-Drenthecollege, Bedrijvenpark A37, Rundedal, De Tweeling, BP Meerdijk en Achter de Dorpshoeve). Meer bouw- en woonrijp gemaakt (o.a. Waanderveld, Delftlanden, Planeet) Historische gebouwen en objecten Meerjarige projecten die gefinancierd worden uit reserves zijn nog niet volledig uitgevoerd. Het betreft conditiemeting vastgoedobjecten, asbestinventarisatie, saneren en beheersen van asbest in gebouwen en sloop voormalige brandweerkazerne Verhuurdersheffing en overige zakelijke lasten kunnen verhaald worden op de woningbouwcorporaties (zie baten). V 303 V 138 N 50 Jaarrekening van 288

98 05.03 Wonen In 2015 was er sprake van veiligheidsproblematiek richting medewerkers van de gemeente. Dit was aanleiding om direct extra in te huren zodat medewerkers niet meer alleen op pad hoeven te gaan. Het opzetten van een vastgoedexploitatie voor het woonbedrijf is verder uitgewerkt. In verband daarmee is onder andere externe deskundigheid ingehuurd voor de inspectie van de woningen en het omliggende gebied welke noodzakelijk is i.v.m. de realisatie van de vastgoedexploitatie. De uitgaven in het kader van het Aanvalsplan zijn volledig in de begroting geraamd met daartegenover een onttrekking aan de reserve. In werkelijkheid vinden de uitgaven gespreid over de jaren plaats (zie het nadeel bij de onttrekkingen reserves) Door het vertrek van de beleidsadviseur Wonen is om het Aanvalsplan uit te voeren, gebruik gemaakt van een andere afdeling. Dit heeft tot een overschrijding van uren geleid Bouwen Lager aandeel kosten bedrijfsvoering door met name lagere inzet dan geraamd op Compenserende Capaciteit inzake Medewerkersportaal Riolering Project saneren bodem en dempen haven industrieterrein de Tweeling dat gefinancierd wordt uit reserves is nog niet volledig uitgevoerd. De werkzaamheden worden volgtijdelijke aangepakt. Eerst de bodem saneren dan dempen. Het dempen van de haven zal later plaats vinden. Een voordeel op aansluitingen en onderzoek rioleringen wordt veroorzaakt doordat aanbestedingen pas aan het einde van 2015 gegund zijn. De uitvoering van dit werk verschuift hierdoor deels naar Afvalverzameling en verwerking Een nadeel van wordt veroorzaakt door een nagekomen afrekening van Area over het jaar In 2014 heeft dit geleid tot een positief resultaat op de bedrijfsvoering, dat is toegevoegd aan de egalisatievoorziening. In 2015 geeft het een nadeel dat wordt onttrokken aan de voorziening (voor zover de voorziening toereikend is). Het resterende nadelige saldo van wordt veroorzaakt doordat de lasten van de PMD (Papier, Metaal, Drankkartons) inzameling door Area apart in rekening gebracht worden bij de gemeente. De gemeente heeft deze lasten gedeclareerd bij het Afvalfonds waardoor dit resultaat per saldo nihil is (zie baten) Milieu De uitvoering 20ste penning heeft niet tot uitgaven geleid (zie het nadeel bij de onttrekking reserves) Het resultaat van de orderadministratie op milieugebied met een reserve als dekking wordt op deze plaats in de exploitatie verantwoord (zie het nadeel bij onttrekking reserves) Het resultaat van de orderadministratie op milieugebied met een bijdrage van derden als dekking wordt op deze plaats in de exploitatie verantwoord (zie het voordeel bij de baten) Er is een voorziening windenergie opgenomen, omdat er nog onzekerheid is over de hoogte van de bijdrage van de provincie Drenthe aan de proceskosten windenergie. Afrekening rijksbijdrage bodemsanering In 2010 is met het Rijk overeengekomen om de niet behaalde prestaties uit door te schuiven naar de programmaperiode De verantwoording van deze prestaties vond derhalve in 2015 plaats. De bijdrage van het rijk is gekoppeld aan vooraf afgesproken prestaties op basis van een specifieke meetmethode. Hoewel de saneringsoperatie conform planning is verlopen, is uiteindelijk maximaal tussen de 80 en 90% van de afgesproken prestaties behaald. Het Rijk heeft dan ook besloten tot terugvordering van een deel van de in deze periode verkregen bijdrage. Op basis van toenmalige inzichten in de werkelijk gerealiseerde prestaties was het bedrag van de mogelijke terugvordering ve Het terug te betalen bedrag is Het restant van de vordering behoeft niet te worden onttrokken aan de reserve (zie het nadeel bij de onttrekking reserves) Ruimtelijke ontwikkeling In 2015 zijn geen uitkeringen van planschades geweest. Zie het nadeel bij de onttrekkingen reserves N 231 V N 60 V 212 V 312 V 211 N 635 V 50 V 590 N 368 N 368 V 203 V 50 Jaarrekening van 288

99 Baten: Grondexploitaties Afsluiting diverse complexen (UMCG-Ambulancezorg, Dordsedwarsstraat, Gebiedsontwikkeling Centrum Noord, Herontw. Centrum Noord, Gorzenveld), verkoop overige gronden en achterblijven verkoop (bedrijfs)kavels t.o.v. prognose. N Historische gebouwen en objecten Verhuurdersheffing en overige zakelijke lasten voor rekening van woningcorporaties (zie lasten). V Wonen De hogere baten worden veroorzaakt door de verkoop van standplaatsen V 188 Voordeel op verhuur van standplaatsen als gevolg van de realisatie van de woningen V Bouwen Door afname van het bouw volume bij met name grote projecten zijn de leges opbrengsten voor bouwen bij Berap I en Berap II met respectievelijk en afgeraamd. Door de opbrengst van bouwleges voor zonnepanelen in de maand december resteert op dit product nu een voordeel. V Afvalverzameling en verwerking De vergoeding die het afvalfonds betaalt voor de PMD inzameling en nascheiding V 487 was in 2015 hoger dan begroot. Zie ook verklaring lasten. In het kader van Besluit Begroting en Verantwoording is de egalisatiereserve afvalstoffenheffing omgezet in een voorziening. Dit brengt met zich mee dat een voorziening niet negatief mag zijn. In de voorziening is slechts 0,1 milj beschikbaar, terwijl de begrote onttrekking 1,1 milj bedraagt. Dit heeft voor de algemene middelen een nadeel van 1 milj tot gevolg. N Milieu Het resultaat van de orderadministratie op milieugebied met een bijdrage van V 368 derden als dekking wordt op deze plaats in de exploitatie verantwoord (zie het voordeel bij de lasten) De bodemsaneringsorder Oosterdiep wz 219 is afgewikkeld en het restantbedrag kan vrijvallen V 128 Reserves Storting: Grondexploitaties Het resultaat grondexploitaties is niet toegevoegd aan reserve, maar is onderdeel van het rekeningresultaat Wonen Het resultaat op exploitatie huurwoonwagens en standplaatsen wordt toegevoegd aan de reserve exploitatie woonwagens, conform besluitvorming in de raad. Onttrekking: V 115 N Grondexploitaties Begrote mutatie op reserve Bouwen Duurzaamheid en Jeugd ten behoeve van project oude bouw Nieuw Weerdinge, zie wonen. N Historische gebouwen en objecten Meerjarige projecten die gefinancierd worden uit reserves zijn nog niet volledig uitgevoerd. Het betreft conditiemeting vastgoedobjecten, asbestinventarisatie, saneren en beheersen van asbest in gebouwen en sloop voormalige brandweerkazerne N Wonen De nog niet uitgevoerde cq. afgewikkelde onderdelen uit het Aanvalsplan (zie het voordeel bij de lasten) N Riolering Project saneren bodem en dempen haven industrieterrein de Tweeling dat gefinancierd wordt uit reserves is nog niet volledig uitgevoerd. N Milieu De uitvoering 20ste penning en taken in het kader van Bosfonds hebben niet tot N 50 uitgaven geleid (zie het voordeel bij de lasten) Het resultaat van de orderadministratie op milieugebied wordt in de exploitatie N 590 verantwoord (zie het voordeel bij de lasten) Afrekening rijksbijdrage bodemsanering (Zie voordeel bij de baten.) N Ruimtelijke ontwikkeling Geen onttrekking aan de VAR als gevolg van geen uitkeringen van planschades. Zie het voordeel bij de lasten. N 50 Jaarrekening van 288

100 Jaarrekening van 288

101 7 B 06 Inkomensondersteuning.pdf Programma 6. Inkomensondersteuning Deelgebieden Het programma Inkomensondersteuning omvat beleid en activiteiten die door de gemeente op dit terrein worden ontwikkeld c.q. ondernomen. De volgende taken maken deel uit van dit programma: Inkomen: inkomensvoorziening voor mensen in de Participatiewet, IOAW, IOAZ; uitvoering van bijzondere bijstand, minimabeleid en Individuele Inkomenstoeslag; Maatschappelijke zaken en Zorg- door middel van schulddienstverlening het (vroegtijdig) oplossen van (de oorzaken van) financiële problemen. Armoedebeleid. 1. Beknopte schets van de ontwikkelingen in 2015 Armoedebeleid In 2015 hebben we onze focus gericht op het bevorderen van zelfredzaamheid en maatschappelijke participatie van onze inwoners. Hierbij gaan we uit van de eigen kracht van onze inwoners en hun omgeving. We hebben extra aandacht gegeven aan gezinnen met minderjarige kinderen en inwoners met acute financiële nood. Een andere belangrijke wijziging was in 2015 dat we het armoedebeleid waar mogelijk met lokale organisaties uitvoeren. Speerpunten voor ons beleid waren: Het bevorderen van (financiële) zelfredzaamheid (o.a. armoedepact, subsidie aan maatschappelijke organisaties, stimuleren gebruik regelingen); Activeren naar werk en participatie (via o.a. de in 2015 vastgestelde regeling ontplooiing en ontwikkeling); Gebiedsgerichte aanpak ook voor armoede (ruilgoederenbank en noodfonds); Het bevorderen van bekendheid van de inkomensondersteunende maatregelen (minimawijzer); Verdere digitalisering dienstverlening, o.a. uitbreiding webshop en digitalisering van het aanvraagtraject (implementatie berekenuwrechtplus); Meer inzet op kwetsbare groepen (kindregelingen, noodhulp). Handhaving In het beleidsplan handhaving Participatiewet zijn de kaders vastgesteld voor de handhaving op het vlak van zowel uitkeringsverstrekking als re-integratie. Dit beleidsplan richt zich op rechtmatigheid binnen de Participatiewet, en is daarmee complementair aan het op doelmatigheid gerichte Meerjarenbeleidskader Participatiewet (met name voor wat betreft arbeidstoeleiding). Het concept hoogwaardig handhaven blijft het uitgangspunt. Met dit concept wordt ingezet op het vroegtijdig informeren van klanten, het optimaliseren van de dienstverlening, controle op maat en het daadwerkelijk sanctioneren bij geconstateerde overtredingen, waarbij evenwicht wordt gehouden tussen preventie en repressie. Meer specifiek wordt met dit beleidsplan ingezet op het nader verbinden van handhaving in het sociaal domein, de doorontwikkeling van informatie gestuurd handhaven en het verder borgen in de dienstverlening van integrale handhaving. Schulddienstverlening Schulddienstverlening is uitgevoerd op basis van de uitgangspunten van het beleid in het sociale domein. Dat wil zeggen dat de dienstverlening is gericht op het bevorderen van zelfredzaamheid en maatschappelijke participatie. Een belangrijk punt binnen dit beleid is dat schuldenproblematiek alleen kan worden opgelost als de betrokkene gemotiveerd is om hiermee aan de slag te gaan. Samenwerking met andere maatschappelijke organisatie is essentieel voor de uitvoering van een integraal aanbod. De inzet van vrijwilligers is daarbij van groot belang. Een zakelijke manier van werken, heldere verwachtingen over en weer en wederkerigheid in inzet. Waar een schuldenaar de eigen verantwoordelijkheid niet op zich kan nemen zal hulpverlening worden geboden door één van onze Emmense instellingen. Bij de toeleiding naar Schulddienstverlening werken we met selectie naar oplosbaarheid : alleen een traject voor schuldregeling treffen als er een reële kans is dat een dergelijke regeling kans van slagen heeft. Jaarrekening van 288

102 2. Wat hebben we gedaan in 2015? Voorgenomen maatregelen/acties en uitgevoerd/stand van zaken INKOMENSONDERSTEUNING INKOMEN TOELICHTING Rechtmatig en doeltreffend uitvoeren In 2015 is ingezet op de ambities met betrekking tot het van de wettelijke taken in BOCE- terugdringen van het uitkeringsvolume. In 2015 zijn we er in verband, o.a. Participatiewet, Ioaw, Ioaz geslaagd om het volume te laten dalen. Minder dan onze ambitie, en Bbz; maar wel gedaald, dit in tegenstelling tot het landelijke bijstandsvolume. Naast reguliere capaciteit is in 2015 met extra capaciteitsinzet de rechtmatigheid van het zittend bestand gescreend. Uit rapportages interne controle, maar ook uit steekproeven kwaliteit blijkt rechtmatigheid voldoende geborgd. In 2015 is de sluitende aanpak met betrekking tot instroom(beperking) ingevoerd. Voorkomen en bestrijden misbruik en oneigenlijk gebruik van bijstand. Uitvoeren armoedepact, subsidie aan maatschappelijke organisaties en het verstrekken van noodhulp; Gebiedsgerichte aanpak ook voor armoede; Het bevorderen van bekendheid van inkomensondersteunende maatregelen. Onze inzet is gericht op het voorkomen en bestrijden van oneigenlijk gebruik. Met instrumenten als inlichtingenbureau, statusformulier, huisbezoeken, het systeem van inkomsten- en wijzigingsformulieren, maar ook een observatie-unit worden ingezet om fraude te bestrijden. In 2015 is ingezet om de samenwerking tussen verschillende maatschappelijke organisaties te versterken. O.a. door een gezamenlijk aanvraagformulier en de ontwikkeling van de website Stichting Leergeld en Jeugdsportfonds hebben een extra subsidiebijdrage ontvangen en ook is het jaarlijkse subsidiebedrag verhoogd. Met een aantal partijen uit het armoedepact zijn ook afspraken gemaakt over de vorming van een fonds voor noodhulp. Aan een gebiedsgerichte aanpak hebben we geen invulling gegeven. De digitale aanvraag en regulier (armoede)beleid geeft voldoende ruimte om te individualiseren en daarmee invulling te geven aan een wijkgerichte aanpak. Waar sprake is van meervoudige problematiek kan eventueel dit opgepakt worden door een gebiedsteam. Middels de website www. berekenuwrechtplus.nl kan bijzondere bijstand en minimaregelingen aangevraagd worden. Door het beantwoorden van algemene vragen wordt de burger aangegeven waar mogelijk recht op bestaat. Ketenpartners brengen de mogelijkheden van inkomensondersteunende maatregelen onder de aandacht. Dit is een voorwaarde voor subsidieverlening. In het kader van terugdringen bijzondere bijstand voor bewindvoering bieden we onze inwoners de website startpuntgeldzaken.nl aan. Hiermee kunnen inwoners bepalen op welke uitgaveposten bespaard kan worden. Verdere digitalisering dienstverlening, o.a. uitbreiding webshop. In 2015 hebben we de digitalisering van dienstverlening verder doorontwikkeld. Bijzondere bijstand kan digitaal aangevraagd worden (berekenuwrechtplus.nl), de stimuleringsregeling is toegevoegd aan de webshop. Ook is de klantenkrant sociale zaken info gedigitaliseerd. Andere digitale producten als een persoonlijke internet pagina, gemeenschappelijke landelijke backoffice inkomen en een digitale uitkeringsaanvraag zijn in ontwikkeling. Jaarrekening van 288

103 MAATSCHAPPELIJKE ZAKEN Uitvoering schulddienstverlening TOELICHTING In 2015 hebben we de nieuwe werkwijze schulddienstverlening verder geïmplementeerd. Er wordt met klantprofielen gewerkt om resultaatgericht producten in te kunnen zetten. De producten preventie en vroegsignalering worden in nauwe samenwerking met de ketenpartners ingezet. Er is ingezet op teamontwikkeling door middel van een intensief trainingstraject. Daarnaast is het NVVKcertificaat wederom verlengd. 3. Meting INKOMENSONDERSTEUNING Streefwaarde Resultaat Prestatie indicator Pwet aantal uitkeringen Preventiequote SoZa 20% 28% 30% Aantal instroom Pwet (in administratie) Uitstroomquote 37,9% 37,2% 37,9% Aantal uitstroom Pwet (uit administratie) Aantal aanmeldgesprekken schulddienstverlening Wachttijd tussen aanmelding en intake schulddienstverlening <4 wk <4wk <4wk 4. Wat hebben we bereikt in 2015? Doelstellingen en resultaat/bijdrage aan INKOMENSONDERSTEUNING Bieden tijdelijke inkomensondersteuning Het verhogen van de maatschappelijke participatie ( iedereen doet mee ) Beperking van instroom in de uitkering Bevordering van uitstroom uit de uitkering Alle activiteiten zijn er op gericht om instroom te beperken en uitstroom te bevorderen. Met de 2 e voortgangsrapportage is gerapporteerd over de toenemende (beïnvloedbare) uitstroom. Een snelle, eenvoudige en betrouwbare uitkering wordt nagestreefd. Digitale dienstverlening krijgt steeds meer vorm. De webshop, digitale klantenkrant, en berekenuwrechtplus (aanvraag bijzondere bijstand) zijn hier voorbeelden van. Maatschappelijk meedoen wordt gestimuleerd door o.a. de webshop. De participatieregeling 18- en stimuleringsregeling 18+ kunnen digitaal en in natura worden aangevraagd. In totaal hebben zo n personen gebruik gemaakt van de webshop. Een deel van de klanten heeft, ondanks veelvuldige persoonlijke communicatie hierover, niet het (volledige) budget besteed. Middels een sluitende aanpak en rechtmatigheidsheids-screeningen wordt de instroom beperkt. Fraude alertheid, kennis van voorliggende voorziening en matching met vacatures zorgt voor preventie. De preventiequote (aantal uitkeringen dat niet tot toekenning komt) ligt boven de doelstelling. Door het hoge aantal aanvragen is de instroom hoger dan verwacht. 38% van de instroom komt voort uit beïnvloedbare redenen als WW, werk en scholing. 18% van de instroom door vergunninghouders, dak- en thuislozen, crisisopvang en leger des heils. Het aandeel instroom i.v.m. vergunninghouders neemt toe. Rechtmatigheid is voortdurend een prioritair thema. In 2015 is hier extra op ingezet middels het investeringsplan. Alle klanten worden gescreend op rechtmatigheid. Daarnaast wordt uitstroom gerealiseerd door inzet van handhaving en sociale recherche. Ook uitkeringsverwerking levert een wezenlijke bijdrage door het verwerken van inkomsten- en wijzigingsformulieren. Door inzet op het investeringsplan volume beperking is de beïnvloedbare uitstroom (730) in 2015 voor het eerst hoger dan de niet beïnvloedbare uitstroom (622). Jaarrekening van 288

104 Voorkomen dat burgers in problematische schuldensituaties geraken en ondersteuning bieden bij het oplossen van problematische schuldensituaties van diegenen die daar ondersteuning bij willen hebben De dienstverlening is dicht bij onze inwoners uitgevoerd door gebiedsgericht te werken. Fysiek zijn de consulenten aanwezig in de zes gebieden en werken hierbij nauw samen met welzijnsorganisatie Sedna zodat er sprake is van integrale dienstverlening voor onze inwoners. Door intensivering van de ketensamenwerking, het organiseren van activiteiten op het gebied van preventie en meer communicatie is de zichtbaarheid van de dienstverlening vergroot. Hiermee is de drempel voor onze inwoners naar de schulddienstverlening verlaagd. 5. Risico s Doelstellingen en resultaat/bijdrage aan Met het investeringsplan volume beperking is het volume gedaald. Dit in tegenstelling tot het gestegen landelijk volume. Het tekort op het Inkomensdeel 2015 is -9,4%. Over 2015 kunnen we gebruik maken van een vangnetuitkering. Zowel de voorwaarden als de vergoedingen zijn gewijzigd. Het tekort tussen 5% en 10% van het rijksbudget komt voor 50% in aanmerking voor een bijdrage. Voor het deel van het tekort boven de -10% komt voor 100% in aanmerking voor een bijdrage. Voor ons betekent dit dat we voor het deel -4,4% 50% vergoeding kunnen aanvragen. De aanvraag moet uiterlijk 18 augustus 2016 ingediend zijn. Om aan procedure voorschriften te voldoen wordt voor de zomer een raadsbijeenkomst georganiseerd. De vangnetbijdrage komt uit op ongeveer 1 miljoen euro. 6. In welke documenten is relevant beleid vastgelegd Specifiek Strategienota Emmen 2020 Kadernota 2014 Bestuursakkoord Aanpakken en doen! Handhavingbeleidsplan jaar Meerjarenbeleidsnota Schulddienstverlening Meerjarenbeleidskader Arbeidsmarkt- en Participatiebeleid Armoedebeleid Jaarrekening van 288

105 7. Wat heeft het gekost? Programma 6 Inkomensondersteuning 6 Inkomensondersteuning Product (Bedragen * 1.000) Primitieve begroting Begroting Rekening Verschil Begr/Werk Inkomen Maatschappelijke Zaken Belastingaanslagen Totaal lasten Inkomen Maatschappelijke Zaken Totaal baten Saldo 6 Inkomensondersteuning (bruto) Inkomen Totaal onttrekking Inkomen Maatschappelijke Zaken Totaal storting Mutatie reserves Saldo 6 Inkomensondersteuning (netto) Verschillenanalyse N/V Bedrag De verschillen tussen de begroting na wijziging en werkelijk zijn op hoofdlijnen als volgt te verklaren: (bedrag x 1.000) Lasten: Inkomen Door prijs en volume verschillen lagere uitgaven op de BUIG. V 79 Door herwaardering van de bijstandsdebiteuren is meer aansluiting gezocht bij werkelijke V 524 afboekingen en correcties. Dit heeft geleid tot een lagere benodigde voorziening. Door vacatureruimte (flexibiliserering en voorbereiding inzet taakstellingen), minder uitgaven inhuur en kostenbewust. V 235 Bijzondere bijstand en minimabeleid; onderbenutting budget. Is saldo van overbesteding en onderbesteding op diverse soorten bijzondere bijstand en minimabeleid. De kosten bewindvoering zijn gestegen naar + 1,16 mln. Zowel aantal als gemiddelde prijs is gestegen. Actieplan beperken bewindvoering is er op gericht om uitgaven te beperken. De webshop is goed gebruikt. Desondanks is er sprake van een onderbesteding van toegekende middelen. Leenbijstand kent een overbesteding. De reden hiervoor is het hoge aantal huisvestingen vergunninghouders. De toename in het aantal huisvestingen in 2015 is minder hoog geweest dan eerder aangenomen. Over 2015 is sprake van een achterstand in het huisvesten van vergunninghouders. Baten: Inkomen V 202 V 80 Door hogere verstrekkingen leenbijstand zijn de ontvangsten hoger. V 68 Ingaande 2015 is er een nieuw landelijk verdeelsystematiek van het budget Bundeling V 55 Uitkeringen Inkomensvoorziening Gemeenten (Inkomensdeel) geïmplementeerd. Met de definitieve vaststellingsbrief eind oktober is het budget BUIG voor de gemeente Emmen vastgesteld op een hoger bedrag dan de voorlopige vaststelling. Door onder andere dit verhoogd budget en grote inzet op uitstroombevordering en instroombeperking is er minder hoge aanvulling nodig van de vangnetregeling op het rijksbudget. Tevens kennen wij nu de definitieve toekenning vangnetregeling BUIG Deze valt lager uit dan begroot. Door een intensiever inzet op terugvordering en verhaal zijn de ontvangsten van ten onrecht V 95 uitbetaalde uitkeringen hoger dan begroot. Door herwaardering van de bijstandsdebiteuren is meer aansluiting gezocht bij werkelijke V 247 afboekingen en correcties. Dit heeft geleid tot een lagere benodigde voorziening. Door lagere uitgaven huisvesten vergunninghouders is afgezien van het ophalen van extra inkomsten uit taakmutatie vergunninghouders. N 99 Reserves: Onttrekkingen Inkomen Lagere onttrekking door een positief resultaat Bijzondere Bijstand en Minima N 262 Lagere onttrekking uit de reserve door lagere resultaat op BUIG (Inkomensdeel) N 227 Jaarrekening van 288

106 Jaarrekening van 288

107 8 B 07 Openbare ruimte en Verkeer en vervoer.pdf Programma 7. Openbare ruimte Verkeer en Vervoer Deelgebieden Het programma Openbare ruimte Verkeer en Vervoer omvat de aanleg en het onderhoud van wegen, straten, pleinen, groenvoorzieningen, openbare verlichting en kanalen. Ook omvat dit programma het beleid en de activiteiten die van invloed zijn op een goede bereikbaarheid van Emmen via het (inter)nationale net van verbindingen en een veilige ontsluiting van het centrum en de woon- en werkgebieden. Dit programma omvat de volgende (beleids)producten: Openbare Ruimte Inrichting Vergunningen Parkeren Beheer Onderhoud Begraafplaatsen Mobiliteit Verkeersplannen en regelingen Openbaar Vervoer Gladheidsbestrijding Het onderwerp verkeersveiligheid maakt deel uit van programma Beknopte schets van de ontwikkelingen in 2015 Algemeen De gebruikers van de openbare ruimte ( groen en grijs ) hebben ervaren dat er heel veel werk is verzet. De realisering van omvangrijke centrumvernieuwingsprojecten (onderdeel weginfrastructuur), de uitvoering van onderhoudswerkzaamheden en overige infrastructurele projecten hebben tot kwaliteitsverbeteringen geleid. Er zijn dan ook belangrijke stappen voorwaarts gezet in het toekomst bestendig maken van de bereikbaarheid van Emmen alsmede in het realiseren van de beleidsdoelen van het Gemeentelijk Verkeer- en Vervoerplan Het overleg over en de realisering van de hier bedoelde werken heeft van gasten, inwoners, gebruikers openbaar vervoer c.a.) veel gevraagd. Bestuurlijk Overleg met provincie over de hoofdverkeersstructuur De gewenste (hoofd)verkeersstructuur is vastgelegd in het document Oog voor Mobiliteit, gemeentelijk verkeer- en vervoerplan Voor de realisering van de in het GVVP beschreven doelen alsmede voor de voorgenomen provinciale infrastructurele werken werd in het najaar van 2015 een stuurgroep Hoofdinfrastructuur gemeente Emmen ingesteld. Deze stuurgroep heeft in 2015 onder meer gesproken over: -herinrichting provinciale weg N 391 -ruiling van wegen (Rondweg / de weg Emmen-Klazienaveen) -de door de gemeente gewenste verdubbeling van de weg Emmen-Klazienaveen (N 862) -voornemen van de provincie tot gedeeltelijke verdubbeling N 34 -vormgeving ongelijkvloerse afslag Emmen-west (N 34-Rondweg) -spoorlijn Emmen-Zwolle (baanverdubbeling bij station Emmen-zuid, viertreinensysteem) Parkeren Taakstelling parkeren Het maatregelenpakket om de jaarlijkse taakstelling parkeren voor de periode vorm te geven is verwoord in de op 30 april 2015 door de gemeenteraad vastgestelde notitie Verder met Parkeren, versie 2. Omdat de realisatie van de taakstelling tijd nodig heeft is door de Raad voor miljoen beschikbaar gesteld voor de dekking van het tekort van de parkeerexploitatie. Het invoeren van het hiervoor bedoelde maatregelenpakket gebeurt waar dat nodig is in overleg met betrokken EOP c.q. de Koepel/Emmen Vlinderstad. In 2015 is het volgende gerealiseerd: -verhogen van het tarief straat parkeren naar 2.00 per uur en één tarief voor de gesloten terreinen. Dit betekent dat het tarief op P Noord nu 1.75 per uur bedraagt. -de tarieven voor de diverse parkeervergunningen zijn meer marktconform gemaakt -in overleg met de direct betrokken EOP s en de Koepel/Vlinderstad is betaald parkeren ingevoerd aan de Flintstraat en de stationsomgeving. De overig genoemde maatregelen zullen in de loop van 2016 hun beslag krijgen. Met de uitvoering van het maatregelenpakket is in 2015 in ieder geval al bereikt dat de baten en lasten ten opzichte van de bijgestelde begroting een voordeel laten zien van twee ton. Dit betekent dat van de beschikbaar gestelde 1 miljoen, terugvloeit naar de algemene middelen. Parkeren en de praktijk De centrum bezoekers zijn gebaat bij een goed functionerend parkeersysteem. Het gaat daarbij om zaken als het beschikbare aantal plaatsen, de verwijzing naar en de bereikbaarheid van de parkeerfaciliteiten alsmede een gastvrije Jaarrekening van 288

108 ontvangst. Vanaf medio 2015 wordt maandelijks op bestuurlijk niveau met de Koepel-Vlinderstad Emmen-Wildlands over dit soort zaken gesproken. Er kan worden teruggekeken op een succesvol verlopen overleg halfjaar: * Tijdelijke locatie extra parkeerplaatsen Wildlands * Transferium aan de Meerdijk met bus voorziening * Uitwerking maatregelenpakket notitie Verder met parkeren, versie 2 * Bespreken monitor gegevens gebruik gesloten parkeerfaciliteiten Emmen * Inzetten van verkeers- en parkeerregelaars op drukke dagen * Verkeersmanagement-maatregelen Dris: dynamisch route informatie systeem Pris : parkeer route informatie systeem Integrale parkeervisie Op 30 april 2015 heeft de gemeenteraad besloten een nieuwe integrale parkeervisie op te stellen die voor het zomerreces van 2017 moet zijn vastgesteld. Het proces zal bottom up vorm worden gegeven en start met een c-discussie in de raad over de uitgangspunten. De voorbereiding van de c discussie is in het 4 e kwartaal gestart. Wegen en kunstwerken In 2015 is er omstreeks 4,5 miljoen geïnvesteerd in het onderhoud van de wegen ( 3 milj. uit het krediet en 1,5 miljoen uit de exploitatie). Het onderhoud aan verharde wegen en zandwegen betrof onder andere: uitvullen, herstraten, deklagen aanbrengen en funderingen vervangen. De investeringen hebben plaatsgevonden op veel verschillende locaties. Nieuw Weerdinge Emmer- Compascuum Nieuw Amsterdam Emmer Erfscheidingsveen Barger Oosterveld Roswinkel Erica Foxel Nieuw Dordrecht Veenoord Zwartemeer Sterrenbuurt Centrum Emmen Emmermeer Weiteveen Schoonebeek Westenesch Industrie Bargermeer Met het programma van 2015 zijn inmiddels al veel knelpunten in de dorpen en wijken opgelost. Het beleid is erop gericht om het inhaalprogramma onderhoud wegen de komende jaren voort te zetten. Het onderhoud van de kunstwerken is erop gericht dat deze voldoen aan kwaliteits- en veiligheidsnormen. Om het onderhoudsniveau van de kunstwerken op voldoende peil te houden en om te blijven voldoen aan de wettelijke verplichting om de veiligheid te waarborgen zijn er door de Raad extra middelen beschikbaar gesteld. In 2015 zijn de volgende werkzaamheden uitgevoerd. Steigers bij de Rietplas Betonbrug Erfscheidenweg Brug Zwartemeer Fietsbrug Tramwijk Nieuw Weerdinge Brug in Amsterdamse veld Fietsbrug Delftlanden Reinigen steigers en bruggen Trambrug Nw. Amsterdam Brugdek Stille Knip Muur Balingerbrink In 2015 is er een nieuwe inspectie uitgevoerd. De gegevens van deze inspectie komen in 2016 beschikbaar. Voorlopig beeld is dat het extra beschikbaar gestelde krediet voor het onderhoud van de wegen heeft geleid tot een stijging van het percentage voldoende volgens de CROW-norm. De opgave is echter nog niet voltooid. Openbaar Vervoer Trein De planologische procedure voor het verdubbelen van de spoorlijn Emmen-Zwolle bij het station Emmen-zuid is gestart. Deze verdubbeling is noodzakelijk om de gewenste kwartierdienst mogelijk te maken. Vooruitlopend op de kwartierdienst zal vanaf medio 2017 worden gestart met extra treinen in de spits. Bus In het kader van de in het GVVP vastgelegde multimodale verkeer- en vervoerdoelstellingen werd rond de kerst 2015 een actie gratis openbaar vervoer gehouden. Deze actie is zo succesvol verlopen dat de inzet van extra gelede bussen noodzakelijk was. Om het openbaar vervoer meer onder de aandacht te krijgen werd er in 2015 een regionale informatieavond voor raads- en statenleden georganiseerd. Uit cijfers van het OV-bureau blijkt dat de stadsbussen in ,9% meer reizigers heeft vervoerd dan in het jaar daarvoor. De streeklijnen hebben in zijn totaliteit te maken met een kleine groei van het aantal reizigers. Het OV-bureau heeft aangekondigd om per dienstregeling 2017 alle belbuslijnen op te heffen. Voor Emmen gaat het om de lijnen vanaf station Zuid. Hierop is door de gemeente een zienswijze ingediend. Beheerplan centrumgebied Emmen Vanaf juli 2015 is begonnen met de overdracht van de realisatie van de CvE projecten naar beheer en onderhoud. Jaarrekening van 288

109 In 2015 zijn de lasten daarvan deels incidenteel gedekt en deels heeft de Raad met de tweede bestuursrapportage van 2015 extra middelen beschikbaar gesteld. In de meerjarenbegroting wordt vanaf 2016 rekening gehouden met aan extra lasten. In 2015 is voor de realisatie van de werken van Centrum Vernieuwing Emmen een integraal beheerplan ontwikkeld. Hierin wordt onderscheid gemaakt tussen de Hondsrugweg tunnel, het mensenpark en het overig centrumgebied. De definitieve kosten van dit beheerplan hangen af van de keuzes die er in 2016 worden gemaakt m.b.t. de kwaliteitsniveaus van het onderhoud. Hier zal in Berap-1 van 2016 op teruggekomen worden. Begraven De gemeente heeft zorg gedragen voor het beheer en onderhoud van de 21 begraafplaatsen. Op de begraafplaatsen in Zwartemeer, Erica en Nieuw-Dordrecht werken bewoners mee in het onderhoud. In 2015 heeft de aanbesteding van de uitbreiding van Veenoord haar beslag gekregen. In 2016 zal met de aanleg worden begonnen. Bij het Oeverse Bos zijn de voorbereidende werkzaamheden uitgevoerd voor de aanleg van een nieuwe urnenmuur. De aanleg zal er voor zorgen dat er op termijn geen tekort aan urnenkeldertjes ontstaat. Het komende jaar zal bekeken worden hoe de taakstelling betreffende het aantal medewerkers begraven vorm zal worden gegeven. In de eerste bestuursrapportage van 2015 werd aangegeven dat de inkomsten vanuit het begraven sterk zijn teruglopen. In aanmerking nemend dat er de afgelopen jaren forse tariefsverhogingen (38%) zijn doorgevoerd is het niet wenselijk om door te gaan met deze extra tariefsverhogingen; dit betekent dat het principe van kostendekkendheid niet meer als beleidsuitgangspunt wordt gehanteerd. Aan de kostenkant kan door efficientieslagen besparingen worden bereikt in het begraafproces; hiervoor is in de begroting een taakstellende bezuiniging opgenomen van voor 2016 en 2017 en voor de jaren daarna. Met Berap-1 is er extra budget beschikbaar gesteld. Op rekening basis blijkt echter dat de resultaten van het begraven in de tweede helft van 2015 verder zijn teruggevallen. De opbrengsten vallen opnieuw tegen. Dat betekent dat in 2015 de voorziening van het begraven is uitgeput. De bedrijfskosten dalen nog steeds maar zijn nog niet in evenwicht met de begroting. Doordat de voorziening leeg is zal dit in 2016 niet langer gedekt kunnen worden uit de reserve begraven. Bij berap-1 van 2016 wordt hierop teruggekomen. 2. Wat hebben we gedaan in 2015? Voorgenomen maatregelen/acties en uitgevoerd/stand van zaken OPENBARE RUIMTE VERKEER EN TOELICHTING VERVOER Provincie Drenthe ondersteunen bij haar Emmen maakt deel uit van de stuur- en werkgroep. inzet naar derden om de knelpunten op de In 2015 is de planvorming alsmede het planproces voor de spoorlijn Emmen Coevorden Zwolle met baanverdubbeling bij het station Emmen-zuid met direct voorrang op te lossen zodat ook voor belanghebbenden besproken. Emmen een vier-treinen-per uur dienstregeling mogelijk wordt Strategisch bereikbaarheidsoverleg Provincie Drenthe en Gemeente Emmen Implementatie Beleidsuitgangspunten Parkeren Over de realisatie van de doelen van het GVVP (gewenste hoofdverkeersstructuur, verbetering OV etc.) vindt op bestuurlijken ambtelijk niveau periodiek overleg plaats met de provincie Drenthe. In 2015 is onder meer gesproken over: -inrichting N 391 als stroomweg, -ongelijkvloers maken van de afslag Emmen-West (N 34/Rondweg),-ruiling van wegen, -afslag Noord N 34, knelpunten en viertreinensysteem spoorlijn Emmen- Zwolle, de door Emmen gewenste verdubbeling van de weg Emmen-Klazienaveen De notitie Verder met parkeren, versie 2 waarin naast maatregelen ter nadere uitwerking van de beleidsuitgangspunten parkeren ook concrete acties zijn opgenomen ter invulling van de Kadernota taakstelling parkeren werd na intensief overleg met de direct betrokken EOP s en Koepel/Vlinderstad op 30 april 2016 door de raad vastgesteld. Jaarrekening van 288

110 3. Wat hebben we bereikt in 2015? Doelstellingen en resultaat/bijdrage aan OPENBARE RUIMTE Een aangenaam woon- en leefgebied, waarin bewoners en bezoekers op een plezierige en veilige wijze kunnen verblijven en zich verplaatsen naar huis, werk, school of ontspanning Een samenwerking met de Erkende Overlegpartners die voldoet aan de tien spelregels die door de Nationale Ombudsman zijn opgesteld voor behoorlijke burgerparticipatie Het percentage wegen met het kwaliteitsniveau voldoende in de periode te verhogen van 76% naar 80% MOBILITEIT Een betere balans vinden tussen de verschillende modaliteiten onderling door het aandeel fiets en openbaar vervoer te vergroten Faciliteren van mensen die hun reis slim plannen door gebruik te maken van het meest geschikte vervoermiddel De binnenstad voetgangersvriendelijk, toegankelijker en veiliger maken, waardoor het voor bewoners en bezoekers aantrekkelijker wordt om daar langer te verblijven Het aantal ernstige verkeersslachtoffers terugbrengen in 2020 met 50% ten opzichte van het aantal in 2008 Het goed bereikbaar houden/maken van Emmen Het woon- en leefgebied wordt budget gestuurd onderhouden op basis van (beeldkwaliteit)bestekken. Met (individuele)burgers, EOP s en andere maatschappelijke organisaties vindt afstemming plaats om het beheer en onderhoud zoveel mogelijk in overeenstemming met de wensen uit te voeren. De voor 2015 geplande onderhoudswerken groen en grijs hebben bijgedragen aan het verbeteren en op peil houden van een aangenaam woon- en leefgebied. De gemeente handelt conform deze spelregels. De samenleving wordt dan ook actief betrokken bij de opstelling alsmede de uitvoering van onder meer onderhoudsplannen. Dit gebeurt via de uitvoeringsoverleggen EOP s; de lokale teams ( wijk- en dorpsteams), platform overleggen en de werkbezoeken van het college. Om het percentage wegen met het kwaliteitsniveau voldoende te verhogen werd 3 miljoen euro extra aan onderhoudsmiddelen ingezet; hiermee is de eerste stap gezet richting het gewenste ambitieniveau. In 2015 is er ook extra geïnvesteerd om het veiligheidsniveau van (verkeers)kunstwerken te verbeteren. De gegevens van de in 2015 uitgevoerde effectmeting op het algemeen kwaliteitsniveau komen in 2016 beschikbaar. Dan kan worden beoordeeld in hoeverre het gewenste ambitieniveau van 80% is gerealiseerd. Met het planmatig uitvoeren van maatregelen op de onderdelen parkeren, fietsbeleid en openbaar vervoer voorzieningen wordt stapsgewijs aan de realisatie van deze doelstelling gewerkt. Gerealiseerd in 2015: eind december gratis gebruik van de stadsdienstlijnen; inzet extra bussen op koopzondagen; dienstregeling Q liner Groningen loopt via Klazienaveen; planvoorbereiding ombouw Kerkhoflaan tot fietsstraat; verkenning mogelijkheden bewaakte fietsenstalling noordelijk deel Emmen centrum Deze doelstelling heeft betrekking op het bevorderen van de ketenmobiliteit/stimuleren van multimodale reismogelijkheden. Acties 2015: -planstudie uitbreiding p en r voorziening Emmen zuid; dynamisch reizigers informatie systeem bij ov halten, Met de uitvoering van de centrumvernieuwingsplannen en de hierbij behorende projecten en (verkeers)maatregelen heeft dit vorm en inhoud gekregen. Voor Verkeersveiligheid zie Programma 3. Het GVVP en het daarbij behorende uitvoeringsplan is de basis. In 2015 is heel werk verzet om de bereikbaarheid van Emmen te verbeteren en daarmee toekomstbestendig te maken. Veel plannen en projecten zijn in overleg met EOP s c.a. voorbereid en/of uitgevoerd. Het betreft hier: de CvE projecten; planvoorbereiding voor het ongelijkvloers maken van de afslag Emmen-West (N 34); ombouw N 391 tot stroomweg, planvoorbereiding afslag Emmen-noord (N 34). Jaarrekening van 288

111 Bevorderen van scheiding tussen fietsers en gemotoriseerd verkeer, waar mogelijk in centra en woon-/werkgebieden Veilige fietsroutes naar scholen Het GVVP en het daarbij behorende uitvoeringsplan is de basis. Acties 2015: fietspad Foxel Klazienaveen noord; fietspad Pollux-Mr. Ovingstraat Het GVVP en het daarbij behorende uitvoeringsplan is de basis. Actie 2015: fietsoversteek Dordsedijk 4. Meting 5. Risico s Begraven Met Berap-1 is er extra budget beschikbaar gesteld. Op rekening basis vallen de resultaten van het begraven opnieuw tegen. Dat betekent dat er in 2015 een fors beslag gelegd moet worden op de voorzieningen van het begraven De bedrijfskosten dalen nog steeds maar zijn nog niet in evenwicht met de begroting. Doordat de voorziening nagenoeg leeg is zal dit in 2016 niet langer gedekt kunnen worden uit de reserve begraven. Verwachting is dat er extra middelen nodig zijn om te komen tot een sluitende begroting van het begraven. Met berap zal hier op teruggekomen worden. 6. In welke documenten is relevant beleid vastgelegd * Beleidsuitgangspunten parkeren Emmen Oog voor Mobiliteit, gemeentelijk verkeer- en vervoerplan Notitie Verder met Parkeren, versie 2 Bestuursakkoord Aanpakken en Doen Gemeentelijk Rioleringsplan Bomenverordening 2011 Beheersverordening Begraafplaatsen 2011 Nota Wegenonderhoud Nota Kunstwerken Woonschepenverordening Wat heeft het gekost? Programma 7 Verkeer en Vervoer 7 Openbare ruimte en Verkeer & Vervoer Product (Bedragen * 1.000) Primitieve begroting Begroting Rekening Verschil Begr/Werk Beheer openbaar gebied Vergunningen Onderhoud openbaar gebied Verkeer en vervoer Inrichting openbaar gebied Begraven Parkeren Totaal lasten Beheer openbaar gebied Vergunningen Onderhoud openbaar gebied Verkeer en vervoer Inrichting openbaar gebied Begraven Parkeren Totaal baten Saldo 7 Openbare ruimte en Verkeer & Vervoer (bruto) Beheer openbaar gebied Inrichting openbaar gebied Begraven Parkeren Totaal onttrekking Beheer openbaar gebied Inrichting openbaar gebied Parkeren Totaal storting Mutatie reserves Saldo 7 Openbare ruimte en Verkeer & Vervoer (netto) Jaarrekening van 288

112 Verschillenanalyse N/V Bedrag De verschillen tussen de begroting na wijziging en werkelijk zijn op hoofdlijnen als volgt te verklaren: (bedrag x 1.000) Lasten: Beheer openbaar gebied Resultaat op onderhanden (meerjarige) orders zoals Herstructurering bedrijventerrein de Tweeling, Treinstation Zuid en Gedragsbeïnvloeding. Dit resultaat wordt gedekt uit bijdragen van derden (zie baten) en reserves Extra lasten van groot onderhoud fietspaden. Hiervoor is een subsidie ontvangen. (zie de baten) Verkeer en Vervoer N N 126 Garantstelling spoorshuttle Malmö in het kader van Dryport Emmen- Coevorden N inrichting openbaar gebied Resultaat op onderhanden (meerjarige) orders de Runde en essentiële herkenbaarheidskenmerken. Dit resultaat wordt gedekt door bijdragen van derden (zie baten) Begraven Het nadeel wordt veroorzaakt doordat de onderhoudslasten hoger zijn dan begroot. Dit betreft onder meer afvoeren van puin, onderhoud op en rond de 23 begraafplaatsen (o.a. inhuur Emco) en kosten van materieel. In 2012, 2013 en 2014 was dit ook het geval. Binnen de kostendekkendheid van begraven kan dit in 2012 t/m 2014 worden opgevangen door de toename van baten als gevolg van de boven trendmatige tariefstijging Parkeren Het nadeel wordt veroorzaakt doordat de werkelijke WOZ aanslagen hoger zijn en er in 2015 voor de garage Emmen Centrum Noord ook nog achterstallige aanslagen zijn opgelegd. Daarnaast waren er extra lasten in verband met de schikking die de gemeente met de Emco heeft getroffen vanwege nakomende juridische kosten als gevolg van de overname van het parkeerbeheer door de Emco. Bovenstaande is grotendeels opgevangen binnen de parkeerexploitatie. Baten: Beheer openbaar gebied N 87 N 103 N 53 Bijdragen van derden en bijdragen uit investeringen ter dekking van uitgevoerde V (meerjarige) orders zoals Herstructurering bedrijventerrein de Tweeling en Gedragsbeïnvloeding (zie lasten) Ontvangen subsidie voor onderhoud fietspaden (zie lasten) V 126 Ontvangen baten door de verkoop van snipperhout en bijdragen van EOP s V inrichting openbaar gebied Bijdragen van derden en bijdragen uit investeringen ter dekking van uitgevoerde (meerjarige) order de Runde (zie lasten) Begraven De baten op het begraven blijven nog verder achter bij begroting dan gemeld bij berap II. Dit wordt veroorzaakt doordat er steeds minder belangstelling is voor begraven Parkeren De toename aan baten wordt veroorzaakt door het doorvoeren van tariefsverhoging in het straat parkeren, uitbreiding van het betaalde areaal en doordat er een lichte toename is van de parkeerbezetting. V 88 N 51 V 226 Reserves Onttrekking: Beheer openbaar gebied De onttrekking uit de reserve knelpuntenfonds Emmen Revisited heeft werkelijk plaatsgevonden omdat er dit jaar met de werkzaamheden voor de waterspeelplaatsen is begonnen. De begrote onttrekking zat in inrichting openbaar gebied Onttrekking aan reserves ten behoeve van uitgevoerde (meerjarige) order Station Zuid. V 92 V 84 Jaarrekening van 288

113 9 B 08 Sport en Cultuur.pdf Programma 8. Sport en cultuur Deelgebieden Het programma Sport en cultuur omvat alle beleid en activiteiten die door de gemeente op dit terrein worden uitgevoerd. Sport en cultuur zijn elementen die bijdragen aan een prettig woon- en leefklimaat. Enerzijds om actief aandeel te (kunnen) nemen en anderzijds om van te genieten als toeschouwer of bezoeker. Het betreft dus zowel activiteiten als voorzieningen. Sportieve en culturele evenementen en festivals dragen bij aan een goed woon- en leefklimaat. De volgende producten maken onderdeel uit van dit programma: Sportbeleid en sportstimulering; Sportaccommodaties; Bibliotheek; Podiumkunst/ De Muzeval; Beeldende kunst/cbk; Kunstzinnige vorming; Cultureel Erfgoed 1. Beknopte schets van de ontwikkelingen in 2015 De overdracht van de kleedaccommodaties aan de voetbalverenigingen is een jaar uitgesteld (m.i.v ), maar de voorbereidingen hiervan zijn wel in volle gang. De kaders omtrent het revolverend fonds zijn afgestemd met de voetbalverenigingen en geprivatiseerde stichtingshallen en openlucht zwembaden. Daarnaast heeft de raad besloten het niet benutte deel van het stimuleringsfonds dorpen en wijken in te zetten om de overdracht van kleedaccommodaties te faciliteren. Onderzoek heeft plaatsgevonden over de staat van onderhoud van de kleedaccommodaties, en op basis daarvan zal het niet benutte deel van het stimuleringsfonds worden ingezet. Afgelopen juni stond Emmen in het teken van een groot wielersportevenement nl. het NK Wielersportweken Van 20 juni t/m 5 juli was Emmen hét middelpunt van de nationale wielersport tijdens deze NK Wielersportweken. Dit evenement is succesvol verlopen. 2. Wat hebben we gedaan in 2015? Voorgenomen maatregelen/acties en uitgevoerd/stand van zaken SPORT SPORTSTIMULERING TOELICHTING Bereiken van meer inactieve jongeren en Door middel van actieprogramma s hebben de buurtsportcoaches en kinderen, senioren, mensen uit lagere de seniorensport-medewerkers alles in staat gesteld om vooral de sociaaleconomische milieus en mensen inactieve jongeren en ouderen en mensen met een beperking in met een beperking of chronische beweging te krijgen. Er zijn veel kinderen, ouderen en mensen met aandoening een beperking bereikt Inzet van combinatiefunctionarissen op de beleidsterreinen brede school, sport en cultuur Bevorderen van gezond- en fitheid van alle senioren in Emmen d.m.v. deelname aan sport- en bewegen SPORTBELEID Implementeren en uitvoeren Kadernota Sportbeleid Wat Emmen beweegt Drenthe Beweegt: het sport- en beweegprogramma van en voor de hele provincie Drenthe Het opstellen van een nieuw talentontwikkelingsbeleid en het creëren van mogelijkheden voor regionale toppers d.m.v. facilitering en optimalisering van accommodaties De gemeente Emmen doen mee aan de Brede Impuls Combinatiefuncties. In 2015 is de inzet van het aantal combinatiefunctionarissen gecontinueerd met het aantal van 21,3 fte (140%) combinatiefuncties. Er zijn in 2015 gezondheidsprojecten gecontinueerd i.s.m. organisaties in de wijk zoals bijvoorbeeld het project Het fitte brein, georganiseerd door de Buurtsportcoach Senioren van de gemeente Emmen, de Bibliotheek, de Cocon en apotheek de Vriendschap. In 2015 is conform het uitvoeringsprogramma invulling gegeven aan hetgeen in de Kadernota Sportbeleid is vastgesteld. De voorbereidingen omtrent de nieuwe kadernota sport zijn in volle gang. Het jaar 2015 staat voor de gemeente Emmen in het teken van Op Fietse! De aftrap van Festival Op Fietse vond plaats op het Centrumplein in Emmen, en daarnaast vond ook de NK Wielersportweken en de Drentse Fiets4Daagse plaats in Emmen. Op Fietse is 1 van de pijlers waarop ingezet is. Daarnaast is gemeente Emmen JOGG(Jongeren Op Gezond Gewicht)- gemeente, gezamenlijk met de overige 11gemeenten in de provincie Drenthe. Buurtsportcoaches gaan, in samenwerking met ondernemers, scholen, verenigingen en inwoners, stimuleren jongeren op gezond gewicht te krijgen. Er is samen opgetrokken met Topsport Noord om de RTC s in Emmen te faciliteren in het kader van talentontwikkeling. Jaarrekening van 288

114 Onder motto Meer van de samenleving, een andere overheid samenwerking met partijen uit samenleving aanjagen Weer aan het werk middels sport is 1 van de projecten die in 2015 gestart is, waarbij samengewerkt wordt met Ergocontrol, Afdeling werk en participatie en buurtsportcoaches. SPORTACCOMMODATIES Het bieden van mogelijkheden tot het beoefenen van diverse sporten in zwembaden, overdekte sportaccommodaties, in gymnastiek- en spellokalen, groene sportvelden en sportterreinen en op tennisgebied en het aanbieden van eigentijdse zwemvoorzieningen die zowel recreatief, doelgroepen- en zwemlesgebied een rol van betekenis spelen Materiële en financiële ondersteuning van geprivatiseerde sporthallen en openlucht- zwembaden. Onderzoek naar mogelijkheden realisatie nieuw zwembad Emmen. TOELICHTING Er is voldoende aanbod van sportaccommodaties voor binnen- en buitensport. Er is geïnvesteerd in de nieuwbouw, vervanging en renovatie van sportaccommodaties binnen de beschikbare middelen, waaronder de: -Renovatie van sporthal Veenoord (afgerond); -Voorbereiding nieuwbouw van twee gymzalen in de wijk Emmermeer; -Voorbereiding aanleg van kunstgrasvelden bij sportpark Barger- Oosterveld; Daarnaast is het Keurmerk Veilig & Schoon weer behaald voor de drie overdekte zwembaden. De benodigde middelen van ,- uit het knelpuntenbudget 2015 is ingezet als subsidie voor de uitvoering van achterstallig onderhoud aan geprivatiseerde openluchtzwembaden en geprivatiseerde sporthallen. In 2015 is een overzicht van besluiten en uitgangspunten aangeboden aan het college omtrent de haalbaarheid van een nieuw zwembad. CULTUUR PODIUMKUNSTEN/MUZEVAL Bevorderen van een cultuurklimaat t.a.v. de podiumkunsten door het in stand houden van basisvoorziening theater t.b.v. aanbod en afname van professionele podiumkunsten en aanbod en afname van locatiefaciliteiten (o.a. t.b.v. amateurverenigingen). Het bieden van een breed geschakeerd aanbod van professionele podiumkunsten, verdeeld over verschillende genres. TOELICHTING Ten aanzien van het thema Basisvoorziening is het advies om hier bijvoorbeeld iets te melden n.a.v. de voorbereiding van het ontmantelingsproces. In 2015 is een aanvang gemaakt met het ontmantelingsproces. Er is een asbestinventarisatie gemaakt met het oog op de komende sloop. Verder zijn er inventarisaties gemaakt van aanwezige kunstwerken en het archief. Tenslotte zijn ook contracten met diverse serviceverleners en leveranciers opgezegd. Ten aanzien van aanbod en afname van locatiefaciliteiten (o.a. t.b.v. amateurverenigingen) heb ik verder geen informatie gelezen. Wat kan daarover gemeld worden? Ca 20 keer is het theater gebruikt door amateurverenigingen en groepen, zoals Loods 13, t Aol Volk, het Volk van Grada, Harm en Roelof en Kantje Boord voor repetities, workshops en uitvoeringen. In de voorstellingsbegrotingen van de seizoenen en werd rekening gehouden met een bezoekersaantal van in totaal voor het kalenderjaar In werkelijkheid hebben mensen het theater bezocht. Een bezetting die ruim 32% hoger uitvalt dan geraamd.. Er zijn in 2015 zes voorstellingen geannuleerd, het merendeel wegens gebrek aan belangstelling. Eén voorstelling werd geannuleerd door de producent om productionele redenen. Aan toegangsgelden werd in het kalenderjaar 2015 een bedrag van ,- begroot. In werkelijkheid bedroegen de recettes een bedrag van ,-. Jaarrekening van 288

115 Bevordering cultuurparticipatie/- educatie, onder meer via de basisscholen en het voortgezet onderwijs. Cultuurtraject uitgevoerd door Kunst &Cultuur Drenthe- gericht op cultuureducatie voor de eerste 3 jaar van het voortgezet onderwijs. Verdere voorbereidingen voor de realisatie van een nieuw Stadstheater met een sterke culturele programmering. Er wordt gestreefd naar een professioneel en kwalitatief hoogwaardig en breed geschakeerd aanbod van theatervoorstellingen. Daarnaast wordt incidenteel een aanbod educatieve activiteiten ontwikkeld en aangeboden aan het onderwijs. Realiseren van alle randvoorwaarden (techniek, PR, etc.) ten behoeve van de programmering. Overgang naar Nieuw Theater BEELDENDE KUNST / CBK Het in stand houden van een Centrum Beeldende Kunst als culturele basisvoorziening, adequaat toegerust voor tentoonstellingen, educatie en participatie-activiteiten, kunstuitleen en beheer en behoud kunstbezit. Het programmeren en vermarkten van een hoogwaardig en gedifferentieerd aanbod van tentoonstellingen, educatieen participatie-activiteiten en het aanbieden. Organiseren van circa 10 exposities van beeldende kunst/vormgeving en cultuurthema s. In 2015 zijn er 2 voorstellingen georganiseerd van de voorstelling Onstuitbaar van Danstheater AYA in het kader van de Kunstontmoetingsdag voor CKV-leerlingen (cultuureducatie voor het voortgezet onderwijs). Hieraan hebben 675 leerlingen deelgenomen. Voor het basisonderwijs heeft de rijksoverheid in 2013 nieuw beleid op het gebied van de cultuureducatie uitgezet met de invoering van de regeling Cultuureducatie met kwaliteit. Hiertoe is in samenwerking met de provincie Drenthe het Visieplan CeMK Emmen/Drenthe ontwikkeld. Kern van deze regeling is dat de Emmense scholen meer zeggenschap krijgen over hun eigen cultuureducatieplan en dat de aanbieders meer vraaggericht werken. Dat vereist van zowel de vragers (het PO) als de aanbieder (De Muzeval) de nodige afstemming en coördinatie. Voor De Muzeval betekende dit dat er in 2015 helaas nog te weinig vraag is gekomen om voorstellingen aan te bieden. Kunst en Cultuur Drenthe voert dit uit en De Muzeval is hier faciliterend bij betrokken geweest. Het ging in 2014 om 3 voorstellingen met totaal 575 leerlingen. De ambtelijke voorbereiding van de CUo (Culturele Uitvoeringsovereenkomst) tussen gemeente Emmen en DPE is in volle gang. Vanuit de Muzeval zijn desgevraagd inhoudelijke bijdragen geleverd. Er hebben 5 rondleidingen plaatsgevonden in De Muzeval voor kleine groepen; in totaal voor 75 leerlingen. De randvoorwaarden voor de programmering zijn gerealiseerd. In 2014 heeft overleg plaatst gevonden tussen Gemeente Emmen en DPE over de overgang van het personeel naar het nieuwe theater. Eind december 2014 zijn alle personeelsleden van De Muzeval ingelicht over hun toekomstige functie in het nieuwe theater. Voor 5 personeelsleden blijkt geen plaats te zijn bij het nieuwe theater dat wordt geëxploiteerd door DPE. De functie van theaterdirecteur is aangemerkt als sleutelfunctie waarvoor een aparte sollicitatieprocedure in gang is gezet. De 5 of 6 personeelsleden die niet meegaan zullen door de gemeente worden begeleid in het vinden van een nieuwe functie binnen of buiten de gemeente Emmen. TOELICHTING Het CBK-Emmen is de professionele aanbieder van beeldende kunst en vormgeving voor Emmen en de wijde omtrek. In 2015 heeft het CBK-Emmen een kwalitatief hoogwaardig en zeer gedifferentieerd aanbod gemaakt. Naast de fysieke bezoekers is er ook sterk ingezet op digitale bezoekers en nieuwe media, zoals een facebookchallenge te organiseren In 2015 zijn er 12 tentoonstellingen georganiseerd; 3 op het gebied van amateurkunst, 8 op het gebied van professionele beeldende kunst en 1 op het gebied van cultuurthema s. Bijzondere tentoonstellingen waren: Van A tot Zoo n.a.v. 80 jaar Noorder dierenpark en i.k.v. Emmen Drentse Culturele Gemeente, GNI-RI van Nick Ervinck n.a.v. het nieuwe kunstwerk EGNOABER op het Raadhuisplein en Op de weg van Anna Frank n.a.v. 70 jaar bevrijding WOII. Jaarrekening van 288

116 Organiseren van educatieve projecten voor Primair Onderwijs (PO), Voortgezet Onderwijs (VO) en Brede school Organiseren van participatieprojecten, waaronder een galerie-/ atelierroute In 2015 zijn er 12 verschillende workshops en educatieve projecten op het gebied van beeldende kunst georganiseerd voor het primair onderwijs (PO),voortgezet onderwijs (VO), Brede School en NT2 taalonderwijs. Sommige workshops aanbodgericht, andere op maat gemaakt en vraaggericht. Het CBK participeert in het platform cultuureducatie Emmen en is onderdeel van de Kunstontmoetingsdag. In 2015 zijn 22 participatieprojecten georganiseerd, waaronder de zeer populaire Kunstroute. Daarnaast heeft het CBK meegedaan aan de Drentse fietsvierdaagse, De Opening van het Culturele seizoen Emmen, Oktobermaand kindermaand, Gekleurd Grijs en heeft het CBK een Duits/Nederlandse Cultuurconferentie georganiseerd. Het CBK was deelnemer van het project 6 x 6, een pilotproject vanuit Gekleurd Grijs. Heel bijzonder was de première van de film BlowOut over de verdwenen boortoren in t Haantje, die in het CBK plaatsvond. Als speciale activiteit i.k.v. Emmen Drentse Culturele Gemeente heeft het CBK een concert van het Drents Symfonieorkest georganiseerd met muziek uit Kamp Westerbork. Onderhoud kunst in de openbare ruimte (KOR) Het CBK beheert ongeveer 65 kunstwerken in de openbare ruimte. In 2015 zijn 30 kunstwerken schoongemaakt, is bij 2 kunstwerken klein onderhoud verricht en bij 2 kunstwerken groot onderhoud. Er zijn een tiental adviezen gegeven over kunst in de openbare ruimte ( EOP s, dierentuin, gemeente) Daarnaast is een inventarisatie voor DPE gemaakt van de kunstwerken in het oude dierenpark en een inventarisatie van kunstwerken in de Muzeval. Een oud fotokunstwerk: Kunt u mij de weg wijzen naar het CBK? van Carel, is opnieuw geplaatst in een andere vorm en hangt nu op een buitenmuur van het gemeentehuis. Twee kunstwerken zijn vernield, daar wordt een nieuwe bestemming aan gegeven; enkele kunstwerken zijn verplaatst. Er is bij twee kunstwerken op het raadhuisplein en het gemeentehuis, gestart met het nieuwe QR-code project. Beide kunstwerken zijn voorzien van een nieuw titelbordje met QR code. De Coördinator Kunst Openbare Ruimte van het CBK Emmen heeft de kunstopdracht begeleidt voor het Raadhuisplein, wat heeft geresulteerd in het Kunstwerk EGNOABER van Nick Ervinck. Publieksbereik In 2015 hebben mensen het CBK bezocht, waaronder leerlingen van PO en VO. Door het inzetten van sociale media als Facebook en Twitter, Is er veel meer bereik ontstaan bij jongeren. De beeldensite voor de Kunst in de Openbare ruimte werd dit jaar steeds beter bezocht. Het adressenbestand voor de digitale nieuwsbrief van het CBK breidt zich uit. Door de nieuwe mogelijkheid om goedkoop te adverteren in lokale kranten is de naamsbekendheid van het CBK Emmen behoorlijk vergroot. Kunstuitleen Naar aanleiding van de drastisch dalende abonnementen voor de kunstuitleen en de daling in bezoekers voor de kunstuitleen, heeft het CBK Emmen meerdere gesprekken gevoerd met het CBK Drenthe om de kunstuitleenfunctie anders uit te voeren. Eind 2015 is het CBK Drenthe opgeheven en is de kunstuitleen van het CBK Drenthe overgenomen door een particulier. Het CBK Emmen blijft voorlopig alleen nog inbrengpunt en uitleenpunt voor de Emmense abonnees. De ruimte van de voormalige kunstuitleen is in 2015 bouwkundig aangepast als flexibele multifunctionele ruimte, genaamd t Lab. Het is de intentie om in t Lab op de korte termijn in te kunnen spelen op vragen uit de samenleving. In 2015 zijn bijvoorbeeld de door leerlingen CKV gemaakte kunstwerken tijdens de Kunstontmoetingsdag getoond. Jaarrekening van 288

117 BIBLIOTHEEK Bestuurlijke advisering VDG werkgroep bibliotheken Aandacht vragen voor de Openbare Bibliotheek Emmen in het bestuurlijk overleg VDG inbrengen Realisering Productenboek 2015 Openbare Bibliotheek Emmen KUNSTZINNIGE VORMING / De Kunstbeweging Bestuurlijke advisering voor de VDG werkgroep Kunstcentra In het DKB-productenboek is vastgelegd welke prestaties v.w.b. de drie kernprioriteiten Jeugd & Jongeren, Amateurkunst en Dorpen en Wijken geleverd zijn. Ontwikkeling vaneen Emmens convenant Cultuur en Onderwijs als uitwerking van het bestuurlijk kader Cultuur en Onderwijs TOELICHTING Op 1 januari 2015 is de Wet stelsel openbare bibliotheekvoorzieningen (Wsob) -kortweg aangeduid als de Bibliotheekwet- van kracht geworden. Deze Bibliotheekwet heeft tot forse verschuivingen geleid voor wat betreft de inzet van provinciale middelen voor de Drentse bibliotheken. Daarbij was de voorrangspositie van de kleinere bibliotheken ten opzichte van de drie grotere Drentse bibliotheken nadrukkelijk aan de orde. Vanuit de VDG-commissie Cultuur is dit onderwerp in nauw overleg met de provincie- bestuurlijk en ambtelijk uitgebreid onderwerp van gesprek, afstemming en uitwerking geweest. Met de provinciale beschikking van december 2015 is dit proces afgerond. De gemeente Emmen heeft hierbij als lid van de Agendacommissie voor dit VDG-overleg, ambtelijk de gevraagde adviescapaciteit geleverd. Bestuurlijk en ambtelijk heeft de gemeente Emmen zich ingezet voor een forse herschikking van de inzet van provinciale middelen voor het Drentse bibliotheekwerk. De gemeente Emmen en de Emmense bibliotheek hebben in dit traject intensief samengewerkt met de gemeenten Assen en Hoogeveen en de daar gevestigde bibliotheken. Met de provinciale beschikking Herverdeling provinciale middelen Biblionet Drenthe (december 2015) is dit proces overeenkomstig de Emmense inzet afgerond. Vanaf 2016 zullen deze drie grote bibliotheken minder gaan betalen voor de dienstverlening van Biblionet. De kleinere bibliotheken zullen voor die dienstverlening navenant meer moeten gaan betalen. Daarvoor is door de provincie voor 2016 met hen een overgangsregeling getroffen. Tevens gaat er ruimte komen voor de grote bibliotheken om naast Biblionet en met inzet van provinciale middelen- ook in Emmen Innovaties te ontwikkelen. Het productenboek 2015 van de Stichting Openbare Bibliotheek Emmen is tot stand gekomen. Een productenboek 2016 is niet ontwikkeld. Het productenboek 2015 zal als betrekkelijk stabiel document de komende jaren de onderlegger vormen de subsidieaanvragen. Daarmee kan het ook in voorkomende gevallen- dienen als benchmarkdocument en leidt het tot een meerjarig beeld van de ontwikkelingen. Alleen bij echt afwijkende ontwikkelingen zal het productenboek geactualiseerd worden. TOELICHTING Eind 2015 hebben de Drentse kunstinstellingen (Emmen: De Kunstbeweging, Assen: ICO, Hoogeveen: Scala en Drenthe: Kunst & Cultuur Drenthe) als Cultuur Federatie Drenthe besloten tot intensieve samenwerking. Deze samenwerking richt zich op de volgende thema s: Jeugdorkesten, Impulsregeling Muziek, Deskundigheids-bevordering (netwerk)docenten, Cultuurmenu, Online Marktplaats en Communicatie. Door de Cultuur Federatie Drenthe wordt verder gewerkt aan de organisatorische samenwerking op de langere termijn. Medio 2016 zal een plan voor die meest passende organisatievorm voor de vier instellingen gepresenteerd worden. De subsidieverlening voor seizoen vond plaats in de dynamiek van het faillissement van CQ en de oprichting van De Kunstbeweging. Voor DKB is productenboek tot stand gebracht. De adviesinzet van DKB is groter geweest dan de activiteiteninzet. Het overschot dat hier is ontstaan betrekt DKB bij de verantwoording Door middel van monitoringsgesprekken wordt de voortgang van de uitvoering productenboek DKB gevolgd. Dit voornemen is ten gevolge van prioritaire afwegingen niet gerealiseerd. Jaarrekening van 288

118 ERFGOED Programma van eisen en startdocument Erfgoednota. CULTUUREDUCATIE De cultuureducatie aanjager adviseert het Emmens PO m.b.t. de ontwikkeling van het CV Cultuureducatie en het indienen van subsidiabele jaarplannen CEMK voor het schooljaar Cultuureducatie PO Drenthebreed Herbezetting bestuurszetel CQ binnen Compenta. Landelijke voorjaarsconferentie Cultuureducatie met kwaliteit van he Fonds Cultuurparticipatie (FCP) naar Emmen halen. CENTRUMPROGRAMMERING Voor het Platform Centrumprogrammering wordt vanuit cultuur gevraagd en ongevraagd inbreng en expertise geleverd voor de programmeringen van het centrum. TOELICHTING Het startdocument Erfgoednota zou een inhoudelijke reflectie zijn op de afgeronde fase 1 en een visie op fase 2. Vanwege de gewenste voortgang door het college is besloten deze stap over te slaan en de betreffende informatie op een andere wijze te borgen. Als start van fase 2 is het Programma van Eisen voor de Erfgoednota in december 2015 afgerond en inmiddels gebruikt bij de aanbestedingsprocedure voor het laten uitvoeren van inventarisatie en waardering van de cultuurhistorische waarden. De gunning hiervoor zal begin 2016 plaats vinden. Deze inventarisatie wordt opgeleverd in de vorm van een cultuurhistorische kaart. Conform de planning zal dit proces in de raad van december 2016 zijn beslag kunnen krijgen. TOELICHTING Naar aanleiding van de individuele CemK subsidie aanvraag voor de schooljaren 13/14 14/15 heeft 94 % van de scholen (inclusief speciaal onderwijs) de subsidie toegekend gekregen. Zij zijn vanaf dat moment een interne cultuurcoördinator gaan opleiden en beleid gaan vormen. Binnen de gemeente Emmen heeft 92% van de basisscholen wederom subsidie aangevraagd voor de schooljaren15/16-16/17 en zij hebben allen de subsidie toegekend gekregen. Zij verbinden zich daarmee blijvend aan het hebben van een interne cultuurcoördinator, aan het vorm geven van deskundigheidsbevordering, het implementeren van het cultuurbeleidsplan en de verdere ontwikkeling daarvan. De gemeente Emmen maakt onderdeel uit van de Beleidsadviesgroep CeMK. Dit adviserend orgaan ziet toe op realisering van het Drents- Emmense Visieplan CeMK In 2015 is de adviesgroep door het onvoorzien afhaken van de voorzitter niet bijeen geweest. Binnen Compente als uitvoeringsorganisatie voor het Visieplan CeMK Emmen-Drenthe , heeft De Kunstbeweging de vrijgekomen positie van het gefailleerde CQ overgenomen. Het goede bericht: ja de conferentie is naar Drenthe gehaald. De nuance; Emmen was voor het organiserend FCP een station te ver. Dankzij de Emmense inzet is het uiteindelijk Meppel/Ogterop geworden (het eerste Drentse NS-station!). Resultaat: FCP noteerde meer bezoekers dan ooit voor hun Voorjaarsconferentie en ruim 400 conferentiebezoekers keerden met een aangenaam verrast Drenthebeeld huiswaarts. Daar heeft Emmen ook profijt van. TOELICHTING Naar aanleiding van Centrumvernieuwing Emmen is het programmeerbare gebied in het centrum veranderd: Raadhuisplein en het oude dierenpark worden toegevoegd. Vanuit OBD, SPC en CVE wordt een advies voorbereid over de vormgeving van centrumprogrammering. Om de vraagstukken integraal op te pakken is een Platform Centrumprogrammering ingericht (Vlinderstad, SMRE, Emmpact, Kunstbeweging, Atlas, Wildlands, Van Goede Grond, evenementenbeleid, projectleider Mensenpark). Jaarrekening van 288

119 museum Biochron 2.0 als mogelijke museale functie voor de ontwikkeling van de Hoofdstraatlocatie (Dierentuin) EMMEN CULTURELE GEMEENTE 2015 Programmering Emmen Culturele Drentse gemeente 2015/16. GEOPARK DE HONDSRUG In 2015 is door de stichting STEEN in de Nabershof de expeditiepoort Boeren gerealiseerd. REGIONALE SAMENWERKINGSAGENDA In 2015 is ambtelijke input geleverd vanuit cultuur, toerisme en economie voor het initiatief van de provincie Drenthe om te komen tot (vormgeving van) een Regionale Samenwerkingsagenda voor Zuidoost Drenthe In het Bestuursakkoord Aanpakken en Doen is de ambitie opgenomen tot Versterking van de culturele sector met een museale voorziening. Als definiëring voor deze museale ambitie kunnen we aanhaken bij de definitie van de Nederlandse Museumvereniging (bron: Musea voor Morgen, 30 september 2012): Musea zijn spiegels naar het verleden en naar de toekomst. Tevens heeft de NMV geconstateerd dat er drie ontwikkelingsprofielen zijn binnen de museale sector: 1. Musea genereren kennis en context 2. Musea bieden emotie en inspiratie 3. Musea verrijken de samenleving In aansluiting op uw bovenstaand nader geduide museale ambitie- is in 2015 vanuit de projectorganisatie Hoofdstraatlocatie richting de initiatiefnemers voor een museale Geopark-presentatie in het huidige Biochron een uitvraag geformuleerd. Deze heeft geleid tot het rapport Biochron, the Hondsrug experience. Een haalbaarheidsstudie naar een innovatieve beleving van het Hondsrug-gebied. Aansluitend hebben wij de initiatiefnemers verzocht om een vervolgstudie ten aanzien van de verdere uitwerking van het idee, de werving van de deelnemers in het concept en advisering ten aanzien van de organisatorische setting en financiering. Eind 2015 is een bidbook (inclusief de concept businesscase Biochron 2.0) gepresenteerd met de ambitie voor een groots museumgevoel. Naast de museale Geopark-presentatie is ook ingegaan op de behoefte voor onder andere wisselexposities (in relatie tot kunst, geologie, landschap). TOELICHTING De projectorganisatie voor Emmen 2015/16 heeft in 2015 concreet invulling gegeven aan de programmering. Halverwege het jaar is vanuit een werkervaringsplaats de projectorganisatie op uitvoeringsniveau versterkt met en parttime projectassistent. Vanuit de proces-aansturing voor Emmen 2015/16 is ingezet op het realiseren van aanvullende dekkingsmogelijkheden om ook het grote aantal ambitieuze plannen voor 2016 mogelijk te maken. TOELICHTING Ambtelijk zijn in 2015 de door de Stichting STEEN ontwikkelde bouwplannen besproken en voorbereidingen getroffen voor de aanvraag van een Omgevingsvergunning. STEEN is in 2015 opgegaan in de Verenging t Volk van Grada. Voor de realisering van deze expeditiepoort Boeren heeft het Geopark De Hondsrug samen met de Verenging t Volk van Grada een Leaderaanvraag voorbereid ten bedrage van ,--. Van dit bedrag zal ingezet worden voor de realisering van de beoogde (ver)nieuwbouw van de Nabershof alsook de inrichting daarvan. In februari 2016 gaat dit Leaderprogramma van start en zal de aanvraag voor de expeditiepoort Boeren in behandeling genomen worden. TOELICHTING Ten aanzien van dit aanvankelijke provinciale initiatief zijn vanuit de breedte van de genoemde beleidsterreinen geen verdere acties ondernomen. Wel is door VDG-cultuur bestuurlijk en ambtelijk ingezet op de ontwikkeling van een Drenthebreed gedeelde culturele focus. Dit heeft ertoe geleid dat tijdens de bestuurlijke VDG-werkconferentie van december 2015 voor die ambitie de volgende thema s zijn overeengekomen: Verhaal van Drenthe, Cultuureducatie en Participatie. Drie thema s waar de twaalf gemeenten en de provincie zich de komende jaren sterk voor gaan maken. Ambtelijk wordt daartoe in 2016 het eerder ontwikkelde Alliantiemodel geactualiseerd. Jaarrekening van 288

120 Emmen treedt toe tot Noordelijk Overleg Cultuur (NOC) Het NOC was tot 2015 het bestuurlijke platform voor afstemming met OCW over de rijksgefinancierde culturele BIS -instellingen. Assen en Emmen maakten van dat overleg geen deel uit omdat wij geen BISinstelling in onze gemeenten hebben. Volgens de Raad voor Cultuur vormt de BIS-beperking een te grote belemmering om vanuit het rijk recht te doen aan een breed scala van waardevolle maar niet-bis gerelateerde culturele initiatieven. Dit advies leidde in 2015 tot het NOC-initiatief om OCW voor te stellen het Noorden de gelegenheid te geven een brede Noordelijke Experimenteeragenda te ontwikkelen. OCW heeft dit initiatief gehonoreerd en vanaf dat moment zijn Emmen en Assen als belangrijke bestuurlijke partners tot het NOC toegetreden. In 2015 hebben we mee vorm gegeven aan uitwerking van de experimenteeragenda We The North waarbinnen 11 noordelijk experimenten zijn uitgewerkt. In 2016 zal blijken of en in hoeverre OCW bereid is de cofinancieringsmiddelen beschikbaar te stellen om WTN in de periode te realiseren. 3. Wat hebben we bereikt in 2015? Doelstellingen en resultaat/bijdrage aan SPORT In de Kadernota Sportbeleid staat een kwalitatief goed, voldoende en betaalbaar en eigentijds sport- en recreatieaanbod centraal. De deelname aan sport in de gemeente Emmen is gelijk aan het landelijk gemiddelde. Hierbij spelen topsport en talentontwikkeling ook een rol. Topsport en Talentontwikkeling draagt bij aan de verhoging van de sportparticipatie maar ook aan passieve recreatie (bijwonen, beleven), bevordert het imago en economie van Emmen en daarnaast zijn topsportevenementen sociale ontmoetingsplaatsen en bieden kans op leuk en uitdagend vrijwilligerswerk Het stimuleren van een leven lang sporten. Actieve sportstimulering en gezond ouder worden voor meerdere doelgroepen (per levensfase), waarbij buurtsportcoaches een grote rol spelen. Er is voldoende betaalbaar/kwalitatief goed aanbod van sportaccommodaties voor binnen- en buitensport in de gemeente Emmen. Er is/wordt geïnvesteerd in de vervanging en renovatie van sportaccommodaties binnen de beschikbare middelen, waaronder in 2015 de: Renovatie van sporthal Veenoord (afgerond); Voorbereiding aanleg van kunstgrasvelden bij sportpark Barger- Oosterveld(onderhanden); Voorbereiding voor nieuwbouw van twee gymzalen in de wijk Emmermeer(onderhanden); Vervanging golfslagmachine zwembad Aquarena en vervanging dak van zwembad de Slagen in Schoonebeek (afgerond); Nieuwe vloer sporthal Bargeres(afgerond) als gevolg van waterschade; Aanpassen leidingwerken herstel van sportvloeren in sporthallen (afgerond); Renovatiewerkzaamheden verwarmingsinstallatie sporthal Emmer-Compascuum (onderhanden); Herstel kleedkamers Mixed Hockeyclub Emmen als gevolg van brandschade (onderhanden). Daarnaast is het Keurmerk Veilig & Schoon weer behaald voor de drie overdekte zwembaden. Sporttarieven zijn dit jaar niet gestegen. Beleid is er op gericht om zoveel mogelijk inactieven aan het sporten te krijgen. Gemeente Emmen heeft afgelopen jaar het grote topsportevenement NK Wielersportweken 2015 binnengehaald. Dit evenement is georganiseerd door de gemeente Emmen in samenwerking met de KNWU en deze is succesvol verlopen. Er zijn in 2015 diverse gezondheidsprojecten georganiseerd i.s.m. organisaties in de wijk zoals bijvoorbeeld Het fitte brein georganiseerd door de Buurtsportcoach Senioren van de gemeente Emmen, de Bibliotheek, de Cocon en apotheek de Vriendschap. Ook worden er wandelingen en bijeenkomsten georganiseerd en worden er cursussen gegeven omtrent valpreventie. Ook wordt actief ingezet op project Gezond In De Stad (GIDS). Jaarrekening van 288

121 Het verhogen van de kwaliteit van de sportbeoefening. Sportverenigingen zijn een belangrijke partner in de uitvoering van ons beleid. De gemeente streeft naar effectiviteit en efficiency, krachtenbundeling en vitale verenigingen. Er is in februari 2015 een bijeenkomst georganiseerd voor sportverenigingen omtrent sport en duurzaamheid. Daarnaast zijn er vele bijeenkomsten georganiseerd omtrent overdracht kleedkamers (zowel gezamenlijk als individueel), waarbij we het afgelopen jaar voortdurend in overleg zijn met de vereniging om het proces van overdracht zo goed mogelijk te laten verlopen. CULTUUR Sterke culturele infrastructuur Voor het stimuleren van een aansprekend beleid (kunst en cultuur maken en meemaken) is een sterke culturele infrastructuur van wezenlijk belang. Die moet leiden tot een goede inbedding in de samenleving, een divers en zichtbaar aanbod én professionaliteit. De beoogde versterking van onze culturele infrastructuur is in 2015 vanuit het project Emmen 2015/16 een belangrijk thema geweest. Met name de vanuit VGG georganiseerde netwerkbijeenkomsten en de culturele cafe s De Schreeuwende Vrouw bleken ontmoetingsplekken waar -dankzij het kennen van elkaars kunnen - geïnvesteerd is op meer onderlinge verbindingen. De Kunstbeweging vervult voor concrete initiatieven danwel culturele ontwikkelingen op de middellange termijn een belangrijke initiërende en verbindende rol. We zijn in 2015 ons actiever gaan profileren via allerlei nieuwe media (Facebook, Twitter, RTV-Emmen). Vanuit cultuur is medewerking verleend aan een online-netwerkanalyse. Hierbij is uitgegaan van een aantal zoektermen/cultuurdisciplines/evenementen dat moet leiden tot een eerste kwantitatief beeld. Kort gezegd: hoe herkenbaar en vindbaar binnen de nieuwe media is cultuur eigenlijk? Deze eerste onderzoekstap wordt op detailniveau voor heel de gemeente gerealiseerd. Begin 2016 verwachten we de eerste resultaten. Cultuurparticipatie We bieden zoveel mogelijk mensen de kans deel te nemen aan kunst en cultuur. We focussen op samenwerking op wijkniveau en zetten in op een actief evenementenbeleid voor een bruisende gemeente (leven/wonen/werken) waar (voor jongeren) veel te doen is. Ideeën en voorzieningen geëntameerd door jongeren worden ondersteund. Cultuur, Ruimte en Economie Investeren in cultuur stimuleert de lokale economie. Kansen liggen er voor versterking, behoud en ontwikkeling van het eigen ( nieuwe ) culturele en historische erfgoed. Met de aanpak voor Emmen culturele Drentse gemeente 2015/16 geven we de mogelijke verbindingen tussen deze drie sectoren maximaal de ruimte. De Kunstbeweging (DKB) richt zich op jeugd &jongeren, dorpen & wijken en amateurkunst. De cultuurkoppelaar van de DKB heeft in 2015 menig initiatief op weg geholpen. Enerzijds om op eigen kracht een succesvol project te realiseren. Anderzijds stond als diepte-investering voor deze cultuurmakers ook altijd de deskundigheidsbevordering centraal. Aansprekende projecten waren de Zang-workshopdag voor (koor)zangers, een bijscholingscursus voor (aspirant) koordirigenten en een netwerkbijeenkomst crowdfunding/ subsidieregelingen Jeugdtheaterschool Loods 13 heeft in 2015 met veel eigen initiatief - gekoppeld aan gemeentelijke ondersteuning- voorlopig in het vm. schoolgebouw van het Drenthe College vastere grond onder de voeten gekregen. Aansprekende startproducties was de opvoering van Total Loss Zeker niet onvermeld mag blijven De Opening van het Culturele Seizoen waarbij met een geheel vernieuwde aanpak door een groot aantal betrokkenen aan een bestaand en enigszins belegen concept een frisse nieuwe draai is gegeven. Emmen 2015/16 verloopt zeer naar wens! Na vijf van de acht tranches van drie maanden zijn inmiddels 61 VGG-activiteiten (en een besteed subsidiebedrag van excl. de communicatiekosten) gerealiseerd. Daarbij zitten projecten die op grote publieke belangstelling om het mee te maken mochten rekenen of die juist heel veel enthousiaste mensen heeft geïnspireerd om mede de activiteit te maken (voorbeelden: Messiah-scratch (gerealiseerd), het mini-museum (gerealiseerd) en de Canon van Emmen (nagenoeg gerealiseerd). Zeker niet onvermeld mag blijven De Opening van het Culturele Seizoen waarbij met een geheel vernieuwde aanpak door een groot aantal betrokkenen aan een bestaand en enigszins belegen concept een frisse nieuwe draai is gegeven. In 2015 startte de voorbereiding van een grootse afsluiting voor Emmen 2015/16 als doorstart naar structurele borging van veel dat wij inmiddels met VGG in 2015 gezaaid hebben. Jaarrekening van 288

122 4. Meting CULTUUR Streefwaarde Resultaat Prestatie indicator Muzeval Muzeval-activiteiten Muzeval-bezoekers CBK Aantal bezoekers Aantal abonnementen Kunstuitleen Risico s Niet voorzien. 6. In welke documenten is relevant beleid vastgelegd Kadernota Sportbeleid Kadernota Kunst en Cultuur Emmen op kop Bestedingskader Beeldende Kunst en Vormgeving Bestedingskader Fonds Museale Voorzieningen Visieplan Cultuureducatie met kwaliteit Emmen-Drenthe Bestuursakkoord Beleidsnota Archeologie Wat heeft het gekost? (x 1.000) Programma 8 Sport, Recreatie en Cultuur 8 Sport en cultuur Product (Bedragen * 1.000) Primitieve begroting Begroting Rekening Verschil Begr/Werk Sportbeleid en stimulering Sportaccommodaties Podiumkunsten / Muzeval Beeldende kunst Bibliotheek Kunstzinnige vorming Cultuur algemeen Totaal lasten Sportbeleid en stimulering Sportaccommodaties Podiumkunsten / Muzeval Beeldende kunst Cultuur algemeen Totaal baten Saldo 8 Sport en cultuur (bruto) Sportbeleid en stimulering Sportaccommodaties Cultuur algemeen Totaal onttrekking Sportaccommodaties Podiumkunsten / Muzeval Cultuur algemeen Totaal storting Mutatie reserves Saldo 8 Sport en cultuur (netto) Jaarrekening van 288

123 Verschillenanalyse N/V Bedrag De verschillen tussen de begroting na wijziging en werkelijk zijn op hoofdlijnen als volgt te N/V x verklaren: Lasten: Sportbeleid en stimulering Lagere doorverdeling apparaatskosten o.a. door twee niet ingevulde functies V 101 Hogere kosten inzet NK Wielersportweken (zie ook baten NK Wielersportweken) N Sportaccommodaties In 2015 is geen gebruik gemaakt van het voorbereidingskrediet nieuwbouw zwembad V 340 Emmen; dit verloopt budget neutraal omdat onttrekking aan de reserve ter dekking van deze kosten niet nodig was (zie ook onttrekking reserves) Hogere onderhoudskosten sporthallen (verloopt budget neutraal via reserve) N 126 Lagere onderhoudskosten groot onderhoud gymlokalen in algemeen (verloopt budget V 183 neutraal via reserve) Lagere onderhoudskosten sportterreinen (verloopt budget neutraal via reserve) V 147 Lagere onderhoudskosten groenvoorziening sportparken (verloopt budget neutraal via V 61 reserve) Lagere onderhoudskosten kleinere sportvoorzieningen (verloopt budget neutraal via V 63 reserve Hogere onderhoudskosten o.a. veroorzaakt door waterschade Sporthal Bargeres N 126 In verband met het voorgenomen sluiting en sloop van het Aquarenabad is de boekwaarde afgewaardeerd naar de grondwaarde (N 718) en is een voorziening gevormd voor de sloopkosten (N 535) N Podiumkunsten/Muzeval Lagere voorstellingskosten a.g.v. minder voorstellingen V 114 Lagere apparaatskosten V Bibliotheek In de meicirculaire 2014 is een korting op de Algemene Uitkering op de bibliotheekvoorziening aangekondigd. De subsidiebeschikking 2015 was op het moment van verwerken van deze korting al afgegeven; het subsidiebedrag voor de bibliotheek kon dus niet meer worden aangepast N Cultuur algemeen De middelen beschikbaar gesteld voor een nieuwe Erfgoednota Emmen zijn niet V 91 uitgegeven. Baten: Sportbeleid en stimulering Hogere sponsorgelden NK Wielersportweken (zie ook lasten NK Wielersportweken) V Sportaccommodaties Verzekeringsgelden waterschade Sporthal Bargeres V 126 Lagere inkomsten door verhuur accommodatie aan scholen en verenigingen N Podiumkunsten/Muzeval Lagere inkomsten a.g. v. minder voorstellingen N 77 Reserves: Onttrekkingen Sportaccommodaties Geen onttrekking aan bestemmingsreserve strategische innovatie (SIOF) omdat geen gebruik is gemaakt van het voorbereidingskrediet nieuwbouw zwembad Emmen (zie ook bij lasten sportaccommodaties) Onderhoudskosten verloopt budget neutraal, doordat er ook minder onttrekkingen zijn gedaan ten laste van de bestemmingsreserve onderhoud gebouwen (N 208) en de bestemmingsreserve onderhoud gymlokalen (N 120) N 340 N 328 Jaarrekening van 288

124 Jaarrekening van 288

125 10 B 09 Sociaal Domein.pdf Programma 9. Sociaal Domein Deelgebieden Het programma Sociaal Domein omvat alle beleid en activiteiten die door de gemeente op dit terrein worden uitgevoerd. De volgende taken maken deel uit van dit programma: Maatschappelijk en sociaal cultureel werk Gezondheidszorg Decentralisatie Jeugdhulp Maatschappelijke opvang Beschermd wonen Werk Participatie Inburgering Maatschappelijke Ondersteuning Zorgvoorzieningen Accommodaties zorg en welzijn 1. Beknopte schets van de ontwikkelingen in 2015 Decentralisatieopgaven Jeugd, Werk en Wmo Met de Jeugdwet zijn onze verantwoordelijkheden met betrekking tot de jeugdzorg uitgebreid. Vanaf 1 januari 2015 zijn alle vormen van jeugdzorg onder de gemeente gebracht. De focus heeft in 2015 gelegen op zorgcontinuïteit, jongeren krijgen passende hulp en ondersteuning daar waar nodig. Aan de inrichting en verbetering van de administratieve processen en gegevensstromen met betrekking tot jeugdhulp is in 2015 hard gewerkt maar behoeven nog steeds aandacht. Hiervoor hebben wij het actieplan jeugdhulp opgesteld, dit actieplan beslaat de jaren 2015 en Met de invoering van de Participatiewet zijn we eveneens verantwoordelijk geworden voor de uitkeringsverstrekking en re-integratie van nieuwe niet volledig en blijvend arbeidsongeschikte (jong) gehandicapten (de huidige populatie blijft bij het UWV) en een voorziening voor beschut werk voor wie geen regulier werk kan verrichten. We waren al verantwoordelijk voor het uitvoeren van de bijstandswet. De WSW is met ingang van 1 januari 2015 afgeschaft. De Wet maatschappelijke ondersteuning 2015 is onderdeel van de herinrichting van de langdurige zorg. De Algemene Wet Bijzondere Ziektekosten (AWBZ) wordt omgevormd tot een nieuwe kern-awbz waarin de intramurale ouderen- en gehandicaptenzorg wordt georganiseerd. Cliënten met een lichtere zorgvraag, die voorheen intramurale zorg zouden ontvangen, krijgen voortaan de zorg in de eigen omgeving. Gemeenten worden met de WMO 2015 hierbij verantwoordelijk voor de activiteiten op het gebied van ondersteuning, begeleiding en beschermd wonen. De thuisverpleging is in de zorgverzekeringswet ondergebracht. De samenhang Meer maatwerk, zelfredzaamheid en betrokkenheid van inwoners, minder verschillende hulpverleners rond één huishouden, voorkomen van escalatie van problematiek én meer voor minder-dus goedkoper, efficiënter en effectiever, dichtbij onze inwoners georganiseerd in een zestal gebieden. Dit zijn beknopt de ambities die we hebben afgesproken met betrekking tot de drie decentralisaties. Het sociale domein waar in dit kader steeds over wordt gesproken is een breed domein: van ondersteuning, begeleiding, dagbesteding, beschermd wonen, uithuisplaatsing en pleegzorg, reintegratie, beschut werken tot een goede werkgevers dienstverlening, opvoedondersteuning, vrijwilligerswerk, aandacht voor mantelzorg en activering. Om daadwerkelijk meerwaarde, winst en goede ondersteuning te kunnen realiseren, is een benadering vanuit de vraag en eigen leefomgeving van de inwoner vereist. Dit betekent dat oplossingen niet vanuit de verschillende kolommen maar vanuit de vraag van onze inwoners georganiseerd zal gaan worden. Binnen de drie decentralisaties is sprake van een duidelijke overlap in doelgroepen en problematiek. In een huishouden gaat het vaak om meerdere problemen tegelijk, die met elkaar samenhangen en dus ook in samenhang moeten worden aangepakt. De rijksbezuinigingen, gekoppeld aan meer gemeentelijke beleidsvrijheid, hebben vanaf de start van het 3 D programma gezorgd voor urgentie met betrekking tot het zoeken naar én het ontwikkelen van innovatieve concepten die 3D breed van toepassing zijn. Werk In 2015 zijn we gestart met de beleidsuitvoering van het meerjarenbeleidskader Werk en Wederkerigheid. De eerste resultaten zijn zichtbaar. Het investeringsplan werk en wederkerigheid, gericht op uitstroom naar werk en beperking van de instroom, is succesvol ingezet om het bijstandsvolume terug te dringen. Het bijstandsvolume is significant gedaald. Op basis van een benchmark met twintig andere grote en middelgrote gemeenten waar sprake is van een gemiddelde stijging van het bijstandsvolume is dit een prestatie om trots op te zijn. Zeker gezien het feit dat de instroom in de bijstand relatief hoog is gebleven door de instroom van nieuwe doelgroepen vanuit de jonggehandicaptenregeling (Wajong) en voormalige werkvoorziening (SW). De uitgangspunten van het investeringsplan zetten wij voort in Jaarrekening van 288

126 De vorming van het LeerWerkBedrijf is in voorbereiding. In september 2015 hebben de BOCE colleges in samenspraak met de raden besloten om twee uitvoeringsvarianten (het integratiemodel en het centrummodel) nader uit te werken. De verwachting is dat in het 2 e kwartaal van 2016 besluitvorming plaatsvindt over de te kiezen uitvoeringsvariant. Tot slot heeft de ontwikkeling van de arbeidsmarktregio (AMRD) een goede ontwikkeling doorgemaakt. Er is een werkgeversservicepunt ingericht en het sectorale plan Vierkant voor Werk wordt uitgerold. Lokaal Volksgezondheidsbeleid Ook in de eerstelijnsgezondheidszorg lag in 2015 het accent op de eigen kracht van onze inwoners met ondersteuning van zorg dichtbij. Zorg in de buurt blijft het uitgangspunt. Verder blijven we het van belang vinden dat de afstemming eerste lijns gezondheidszorg/preventie WMO geoptimaliseerd wordt. O.a. de wijk- /dorpsgerichte aanpak van de preventieve volksgezondheid (doelstelling uit de Nota Emmen gezond ) en de aanpak vanuit de drie decentralisaties bieden hiervoor goede mogelijkheden. De Wet langdurige zorg, de Wmo 2015, de Jeugdwet en de Zorgverzekeringswet 2015 vormen samen de hervorming langdurige zorg. In het bijzonder voor inwoners met meervoudige problematiek is het soms lastig te bepalen welke wet of combinatie van wetten van toepassing is. Om afbakeningskwesties te voorkomen hadden we in 2015 intensief overleg met de zorgverzekeraar, huisartsen en de instellingen in onze gemeente. We hadden hierin een actieve rol en zien er op deze manier op toe dat kwetsbare mensen de noodzakelijke ondersteuning, zorg of behandeling ontvangen. Een voorbeeld van een grensgeschil vwb de bekostiging van integrale zorg betrof het goedlopende project SamenOud.Een aandachtspunt blijft verder de huisartsenzorg in onze gemeente. De opvolging van huisartsen, die hun praktijk beëindigen, kent een probleem door de geringe beschikbaarheid van nieuwe huisartsen. Ook bestaat de wens om in gezondheidscentra met andere gezondheidsdisciplines samen te werken. In gezondheidscentra kunnen ook voorzieningen worden getroffen om de extra medische taken, die uit de tweede lijn worden overgenomen Als gemeente hebben we ook in 2015 in dit proces een stimulerende en faciliterende rol vervuld o.a. om voorwaarden te scheppen voor de vestiging van deze gezondheidscentra vanuit de ruimtelijke ordening en verkeer en vervoer (bereikbaarheid). Ontwikkelingen EMCO De aanvullende gemeentelijke bijdrage is afhankelijk van het bedrijfsresultaat van EMCO. Dat resultaat wordt beïnvloed door ontwikkelingen op de markt (hoeveelheid opdrachten) en de ontwikkelingen in de Rijksbijdragen. De EMCO is erin geslaagd om een fors beter resultaat te boeken dan de primitieve begroting Dit betere resultaat heeft ertoe geleid dat wij onze taalstelling op het resultaat van de EMCO hebben ingevuld en daarbovenop nog een bedrag in de reserve sociaal domein hebben kunnen storten. Met de EMCO bekijken we in hoeverre dit betere resultaat een structureel effect heeft. Dit effect zal worden betrokken bij de Kadernota Wat hebben we gedaan in 2015? Voorgenomen maatregelen/acties en uitgevoerd/stand van zaken SOCIAAL DOMEIN TOELICHTING De nieuwe Wmo en de nieuwe Jeugdwet In 2015 was een majeure opgave het intensief volgen van de feitelijke veranderingen die de uitvoering van ons beleid met betrekking tot de decentralisaties met zich mee brachten.. De invoering van de nieuwe wetten was een operatie die geen precedent kende. Via monitoring konden we snel inspelen op nieuwe ontwikkelingen, onverwacht opkomende kansen of onvoorziene situaties. Op deze wijze hebben we mede invulling gegeven aan onze regierol In december 2015 hebben we het nieuwe beleidsplan Samen verder in het sociaal domein vrijgegeven voor inspraak. Na verwerking van de reacties zal het beleidsplan in maart 2016 ter besluitvorming worden aangeboden aan de gemeenteraad Meerjarenbeleidskader Participatie- en reintegratie In verband met de invoering van de Participatiewet, het bedienen van de nieuwe doelgroepen WSW en WAJONG, de daarmee gepaard gaande bezuinigingen op zowel het Wsw-budget als het Participatiebudget hebben we het bestaande meerjarenbeleidskader participatie- en re-integratiebeleid heroverwogen en hebben we nieuwe arbeidsinstrumenten ontwikkeld. Het nieuwe beleidskader is in februari 2015 vastgesteld door de raad. Jaarrekening van 288

127 3. Wat hebben we bereikt in 2015? Doelstellingen en resultaat/bijdrage aan WERK,PARTICIPATIE EN INBURGERING Het verlagen van de werkloosheid Het verhogen van de arbeidsparticipatie Het verhogen van de maatschappelijke participatie ( iedereen doet mee ) Jongeren tot 27 jaar volgen onderwijs of hebben een baan of combineren beide. Jongeren hebben tenminste een startkwalificatie en thuiszitten is niet aan de orde Actieve inzet op het creëren van stageplaatsen, leerwerktrajecten en beschut werken De werkloosheid (NWW) van WW-ers, WWB-ers en werkzoekenden zonder uitkering in Emmen is ultimo december ,3% van de beroepsbevolking (landelijk is dit percentage 11,3%). De WW is in 2015 met 2,2% gestegen (bron UWV). Wat betreft het verlagen van het bijstandsvolume is in 2015 is voortvarend begonnen met de uitvoering van het investeringsplan, wat geresulteerd heeft in een significante daling van het bijstandsvolume. Eind 2015 eindigen we op een bijstandsvolume van (op 1 januari 2015 was dit 3.560). De beïnvloedbare uitstroom - dit is de uitstroom naar regulier werk, studie en handhaving - is beduidend hoger dan voorgaande jaren. De ambitie om 350 extra uitstroom te realiseren (150 structureel en 200 incidenteel) is echter nog niet gehaald. Daarom zetten we het investeringsplan in 2016 voort. Het verhogen van de arbeidsparticipatie is een breed begrip. In 2015 is in het kader hiervan de focus gericht geweest op de doorontwikkeling van de sluitende aanpak. Met de invoering van de Sluitende aanpak wordt beoogd dat iedereen met een uitkering participeert naar vermogen. Binnen het TDC, waar uitvoering wordt gegeven aan deze aanpak, bieden we een introductieprogramma en verschillende scholings- en werkervaringsmogelijkheden aan. Dit dienstverleningsconcept combineert een modulaire aanbod met het voordeel van maatwerk met het verplichtende karakter om een programma binnen het TDC te volgen. Met de invoering van de tegenprestatie wordt beoogd dat bijstandsgerechtigden iets terugdoen voor hun uitkering. In 2015 heeft Sedna 600 tegenprestatieplaatsen geworven. Bijstandsgerechtigden die een tegenprestatie moeten verrichten kunnen op een van deze plaatsen solliciteren. Actieplan Jeugd II is succesvol geweest; De ambitie was het aantal niet werkende werkzoekende jongeren tot 27 jaar terug te dringen van ca (stand voorjaar 2013) naar maximaal per 1 juli Deze ambitie is op een haar na gehaald. Het aantal niet werkende werkzoekende jongeren tot 27 jaar was op 1 juli De aanpak is eind 2015 geëvalueerd. De aanbevelingen worden meegenomen in het plan van aanpak Actieplan Jeugd III. Met de aanpak Actieplan Jeugd III wordt de komende twee jaren ingezet op het actief bemiddelen naar werk van jongeren met een kwetsbare positie op de arbeidsmarkt. Dit zijn in ieder geval jongeren met een uitkering en jongeren zonder startkwalificatie en prioritaire groepen jongeren zoals VSO/PRO jongeren. Met de school first aanpak worden jongeren toegeleid naar een studie of opleiding (met als minimale inzet het verkrijgen van een startkwalificatie). Stageplaatsen en leerwerkplekken hebben we in voldoende mate gecreëerd en gerealiseerd. In 2015 heeft beleidsvoorbereiding plaatsgevonden over de inrichting van beschut werken nieuwe stijl. Verkend wordt of verbinding met arbeidsmatige dagbesteding mogelijk is. Dit dient nog te worden uitgekristalliseerd. In 2016 dient het zijn beslag te krijgen in een concrete aanpak. Jaarrekening van 288

128 Betere afstemming vraag en aanbod op de arbeidsmarkt door verdere optimalisatie van de werkgeversdienstverlening De uitvoering van het investeringsplan heeft geresulteerd in een betere samenwerking tussen het beleidsterrein economie en het terrein van re-integratie. In totaal zijn er vacatures binnengehaald, 775 personen zijn geplaatst op een vacature, wat uiteindelijk heeft geleid tot een reguliere uitstroom naar werk van 463 personen. Ten opzichte van voorgaande jaren was de uitstroom naar regulier werk beduidend hoger. In het jaar 2015 is de werkgeversdienstverlening in de arbeidsmarktregio, op basis van de gemeenschappelijke visie op de werkgeversdienstverlening, verder geoperationaliseerd. Zo is een marktbewerkingsplan opgesteld, zijn de instrumenten zoveel mogelijk geharmoniseerd en is een communicatiestrategie uitgewerkt. Over de werkgeversdienstverlening is afgesproken dat deze gezamenlijk zal worden uitgevoerd in het op te richten Werkgeverservicepunt. Het werkgeversservicepunt Drenthe (WSP Drenthe) is inmiddels ook opgericht en op 22 juni 2015 geopend. De werkgeversdienstverlening wordt nu verder geoperationaliseerd en doorontwikkeld. MAATSCHAPPELIJKE ONDERSTEUNING, ZORGVOORZIENINGEN, JEUGDHULP, ACCOMMODATIES,, MAATSCHAPPELIJKE OPVANG EN BESCHERMD WONEN De sociale samenhang/leefbaarheid (veelal Er zijn sociale gebiedsagenda s in de zes gebieden opgesteld. De op wijk-/dorpsniveau) vergroten inhoud van de sociale gebiedsagenda s is een gemeenschappelijke verantwoordelijkheid van de inwoners, instellingen en gemeente. Dit stimuleert betrokkenheid bij elkaar, burgerparticipatie, zelforganisatie en eigenaarschap van de inwoners. Tevens heeft Sedna met de extra inzet van de wijk en buurtteams een extra impuls gegeven aan het vergroten van de sociale samenhang. Hierbij wordt nauw samengewerkt met andere sociale partners Inwoners zo lang mogelijk zelfstandig in hun eigen omgeving laten wonen Met de uitvoering van individuele woonbegeleiding en via het aanbieden van dagstructuur zijn onze inwoners die minder zelfredzaam waren in staat gesteld zelfstandig in hun eigen woning te blijven wonen. Ook de ondersteuning van mantelzorgers en het aanbieden van kortdurend verblijf maakt het mogelijk om zo lang mogelijk zelfstandig te wonen. Mensen met een beperking/belemmering (weer) in staat stellen duurzaam deel te nemen aan de samenleving Inwoners uitdagen meer zelf initiatief te nemen Een vangnet bieden aan specifieke doelgroepen (dak- en thuislozen, exgedetineerden, veelplegers en ontregelde huishoudens) Het bieden van kwalitatief goede Jeugdhulp aan kinderen en jeugdigen die het nodig hebben. Beschermd Wonen. Met de inzet van beschermd wonen wordt aan mensen met een psychische aandoening onderdak en begeleiding geboden, waardoor o.a. opname in een veel duurdere instelling wordt voorkomen. De beleidsdoelen zijn gehaald. Inwoners weten de weg te vinden naar ondersteuning. Het aanbod is erop gericht om inwoners in staat te stellen deel te nemen aan de samenleving. Lokale initiatieven gericht op versterking informele zorg of op bevordering van de gezondheid worden financieel ondersteund via aanjaagsubsidies. Het totaal beschikbaar gestelde bedrag is euro. Tijdens een recente bijeenkomst bleek dat er in een aantal wijken inspirerende initiatieven zijn, voorbeeld Bargeres en Emmerhout. Uitvoeren vastgesteld beleid maatschappelijke opvang, vrouwenopvang en beschermd wonen. Tevens uitvoering 10 dagenmodel bij opleggen van een tijdelijk huisverbod naar aanleiding van huiselijk geweld In 2015 hebben jongeren de ondersteuning en hulp gekregen die zij nodig hebben. De samenwerking tussen (boven)regionale gemeenten en aanbieders heeft gezorgd voor zorgcontinuïteitsafspraken voor de jaren 2015 en Jaarrekening van 288

129 Een gezonde leefstijl bevorderen op alle levensgebieden. Wijk- en dorpsgericht gezondheid bevorderen door zelfregie van burger, gericht op leefstijl en de sociale en fysieke leefomgeving door uitvoering Gezond in de Stad (GIDS) in de gehele gemeente. Afstemming 1 e lijns gezondheidszorg en preventie met o.a. voortzetting Zichtbare Schakels (wijkverpleging met een coördinerende functie) in de gehele gemeente. 4. Meting A Verwachting Resultaat Referentiecijfers werkloosheid Nederland (NWW %) 1 9,3% 10,6 11,3 werkloosheid arbeidsmarktregio Drenthe (NWW %) 14,1% 12,6 12,7 arbeidsparticipatiegraad landelijk 2 (%) 70,9% 64,9 nnb arbeidsparticipatiegraad Emmen 3 65,5% 60,8 nnb 5. Risico s 6. In welke documenten is relevant beleid vastgelegd Bestuursakkoord Aanpakken en doen! Beleidsplan WMO Uitvoeringsovereenkomst met Welzijngroep Sedna 2015 Beleidsnota Preventief Lokaal Volksgezondheidsbeleid Emmen Gezond Kaders voor continuïteit en vernieuwing in het sociale domein Beleidskader invoering stelselwijziging Jeugd. Meerjaren beleidskader Werk en Wederkerigheid. 1 Bron: UWV WERKbedrijf. Hierbij wordt uitgegaan van het NWW percentage = aandeel niet werkende werkzoekenden ten opzichte van de totale beroepsbevolking. Wegens de onzekere economische situatie is het moeilijk een prognose te geven van de werkloosheid in 2013 e.v. 2 Bron CBS; netto arbeidsparticipatie. Het kabinet streeft naar een verhoging van de arbeidsparticipatie naar 80% in Het streven van de gemeente Emmen is een participatiegraaf van 70% te bereiken. Jaarrekening van 288

130 7. Wat heeft het gekost? (x 1.000) Programma 9 Sociaal Domein Product (Bedragen * 1.000) Primitieve begroting Begroting Rekening Verschil Begr/Werk Decentralisatie Jeugdhulp WMO - Begeleiding Decentralisatie Participatie Zorgvoorzieningen Onderhoud welzijnsgebouwen Algemeen maatschappelijk werk Dorpshuizen, wijk- en jongerencentra Maatschappelijk opvang Algemene gezondheidszorg Beschermd wonen WMO Totaal lasten Decentralisatie Jeugdhulp WMO - Begeleiding Decentralisatie Participatie Zorgvoorzieningen Onderhoud welzijnsgebouwen Algemeen maatschappelijk werk Maatschappelijk opvang Algemene gezondheidszorg Beschermd wonen WMO Totaal baten Saldo 9 Sociaal domein (bruto) Decentralisatie Jeugdhulp WMO - Begeleiding Decentralisatie Participatie Zorgvoorzieningen Onderhoud welzijnsgebouwen Algemene gezondheidszorg Totaal onttrekking Decentralisatie Jeugdhulp WMO - Begeleiding Decentralisatie Participatie Zorgvoorzieningen Algemeen maatschappelijk werk Algemene gezondheidszorg Beschermd wonen WMO Totaal storting Mutatie reserves Saldo 9 Sociaal domein (netto) Jaarrekening van 288

131 Verschillenanalyse N/V Bedrag De verschillen tussen de begroting na wijziging en werkelijk zijn op hoofdlijnen als volgt te verklaren: Lasten: Decentralisatie Jeugdhulp De afrekening Jeugdhulp 2015 leidt tot lagere kosten. Dit wordt toegevoegd aan V 111 de reserve eenmalige kosten. Op basis van de vooraf gemaakte inschatting is voor een bedrag van V 323 bevoorschot aan de Sociale Verzekeringsbank (SVB) voor de Persoonsgebonden budget (PGB s). De SVB heeft een schattingsmodule ontwikkeld om gemeenten te ondersteunen bij het opstellen van hun jaarrekening voor Met deze rekenmodule geeft de SVB een inschatting van de totale zorgbestedingen op wetsniveau uit de PGB s. Deze inschatting is gebaseerd op de gecumuleerde bestedingen van deze budgetten en de nog te verwachten bestedingen in de komende periode met als peildatum 1 maart Dit bedraagt voor Emmen Op basis daarvan hebben wij een nog terug te vorderen bedrag van het SVB opgenomen in de jaarrekening Dit voordeel loopt via de reserve sociaal domein. In Drents verband is afgesproken dat het solidariteitsbeginsel wordt toegepast op V 165 de kosten die de 12 Drentse gemeentes maken met betrekking tot de PGB s. Voor ons heeft dit een positief effect. Ons aandeel in de werkelijk gemaakte kosten PGB s bedragen Na toepassing van het solidariteitsbeginsel komen de kosten voor ons uit op Dit voordeel loopt via de reserve sociaal domein. Zorgkosten in Natura (ZIN): op basis van de aangegane verplichtingen met de zorgaanbieders op Drents niveau door de penvoerder Financiën de bevoorschotting vanuit de gemeenten aan de penvoerder financiën bepaald. Op basis daarvan is door ons bevoorschot. De werkelijke kosten bedragen voor ons Zonder toepassing van het solidariteitsbeginsel komen we daarmee uit op een negatief resultaat van N Na toepassing van het profijtbeginsel komen de totale kosten voor ons uit op Daarmee komt het voordelig effect voor ons op basis van toepassing van het profijtbeginsel uit op ( ). Per saldo houdt dit in dat we kunnen verrekenen met de penvoerder ( ). Dit na- en voordeel loopt via de reserve sociaal domein. V WMO - Begeleiding Het jaar 2015 was het eerste jaar dat de gemeente de taak Begeleiding uitvoerde waardoor het zowel voor de gemeente als de aanbieders nog zoeken was naar een juiste wijze van uitvoering, declareren en ook het bepalen van de budgetten bleek lastig. De na- en voordelen lopen via de reserve sociaal domein. De extra kosten die gemoeid waren met de voortzetting van de zorgactiviteiten N 286 na het faillissement van zorginstelling Heerendordt op 11 november resulteerden in een nadelig saldo voor het Noodfonds. Na een aarzelende start kwam in het 4 e kwartaal nog een hausse aan aanvragen N 158 voor het Mantelzorgcompliment binnen waardoor er een nadeel ontstond t.o.v. de raming bij Berap II. Dit werd naar alle waarschijnlijkheid veroorzaakt door meer bekendheid met de mogelijkheid binnen Emmen. De indicatiekosten voor nieuwe instroom zijn niet begroot maar worden in de N 216 praktijk t.l.v. het budget instellingen gebracht De extra uitvoeringskosten i.v.m. het niet doorgaan van de consortia voor de V 167 uitvoering van de taak Begeleiding is niet volledig benut als gevolg van vacatureruimte en lagere kosten wegens herindicaties dan verwacht. Omdat veel instellingen nog erg druk zijn met de gevolgen van invoering van de V 120 decentralisaties zijn ze nog niet toegekomen aan innovaties waardoor er een voordeel op het Innovatiebudget is ontstaan Een deel van de kosten i.v.m. inloopvoorzieningen blijken in de praktijk ook begroot bij de afdeling OBD waardoor bij MZZ een voordeel is ontstaan. V 200 De declaraties van zorginstelling en de kosten voor PGB-houders die via de Sociale verzekeringsbank lopen vallen lager uit dan begroot. In de praktijk wordt minder zorg afgenomen dan op basis van de beschikkingen zou worden verwacht en ook kunnen er verschillen ontstaan als gevolg van in- en uitstroom van cliënten. De voordelen lopen via de reserve sociaal domein. Het voordeel bij PGB-houders is geraamd op (de werkelijke afrekening van de SVB komt medio 2016). V Jaarrekening van 288

132 Voordeel vanwege lagere declaraties van gecontracteerde aanbieders dan verwacht V Decentralisatie Participatie Ten opzichte van het gemelde resultaat in Berap II-2015 een beter resultaat van V 382 de Emco. Dit wordt in de reserve Sociaal Domein gestort. De mutaties in de order administratie (meerjarig lopende projecten met externe financiering) komen binnen de exploitatie van het dienstjaar. De lasten vallen weg tegen de baten. Mbt het Actieplan jeugdwerkloosheid 2 komen de kosten van de trajecten ten laste van het Re-integratiebudget (co-financiering vanuit de gemeente). Het N N totaal resultaat Re-integratiebudget is onttrokken aan de reserve Sociaal Domein m.b.t. het investeringsplan uitstroomambitie is te melden dat er een aantal N 185 begrotingswijzigingen heeft plaats gevonden, te weten: teruggeven van de voorfinanciering VAR ad ; doorschuiven van budget voor verlenging in 2016 ad en een correctie vanwege uitruil ingeboekt rekeningresultaat en vrijval ESF-subsidie ad Het uiteindelijk nadelig resultaat op het Re-integratiegedeelte is onttrokken aan de reserve Sociaal Domein De inzet van re-integratietrajecten is maatwerk en is afhankelijk van in de klant V 331 gelegen factoren. Vooraf is moeilijk te bepalen welke instrumenten, en daarmee gemoeide budget en kosten, worden ingezet. Het totaal resultaat Re-integratiebudget is onttrokken aan de reserve Sociaal Domein. Door een opgenomen teruggave van btw over re-integratiekosten 2012,13 en14 V (n.a.v. ingediend bezwaarschrift) is er een voordeel ontstaan op de verantwoording van Re-integratiekosten (zie ook Berap-II) M.b.t. Bbz is het moeilijk om vooraf een goede prognose van het aantal V 223 aanvragen te maken en/of in te schatten of er een beroep gedaan zal worden op een aanvulling op het inkomen uit zelfstandigheid (V ) en verstrekte leningen (V Het gemiddelde van de verstrekte uitkeringen alsmede de verstrekte leningen kunnen sterk verschillen met voorgaande jaren. T.o.v. de begroting zijn. Ook de kosten van gevraagde adviezen zijn daardoor voordelig uitgevallen (V ). Daarentegen is er uitgegeven aan ondersteuning schuldsaneringstrajecten specifiek voor zelfstandigen. I.h.k.v. d e3 D s was er in 2015 budget beschikbaar voor de inhuur van een externe V 70 projectleider LeerWerkBedrijf. Vanwege de doorloop van het project in 2016 en de toegezegde bijdrage van de andere BOCE-gemeenten, zijn er minder kosten gemaakt. Sectorgelden Innovatie SW-bedrijven: de ontvangen DU-uitkering V 856 GemeenteFonds is doorbetaald aan de desbestreffende SW-bedrijven in onze regio ( zie ook het nadeel aan de batenkant). Resultaat op bedrijsvoering: geboekt naar de reserve eenmalige lasten. N Zorgvoorzieningen De voor en nadelen op de zorgvoorzieningen lopen via de reserve sociaal domein Met name vanwege vacatures is een voordeel ontstaan op apparaatskosten V 109 Door meer zelf te doen en een deel van de intake huishoudelijke hulp bij de V 66 zorgaanbieders te beleggen is een voordeel behaald op indicatie- en advieskosten derden. Vanwege het faillissement van zorginstelling Heerendordt is een deel van de V 317 betaalde voorschotten teruggevorderd en als vordering ingediend bij de curator. Vooral omdat er een geringer beroep op de PGB-budgetten V 80 schoonmaakondersteuning is gedaan dan geraamd wordt een voordelige afrekening met het SVB verwacht. Het collectief vervoer liet in het 4 e kwartaal een toename van het aantal N 63 kilometers zien met name november was een uitschieter waarschijnlijk als gevolg van het slechte weer. De kosten van huishoudelijke hulp zijn hoger uitgevallen dan bij Berap II werd verwacht met name vanwege hogere kosten voor de wasvoorziening. Ten tijde van opmaak Berap II moesten de declaraties nog binnenkomen en tevens is er voor een klein deel van de cliënten sprake van maatwerkvoorzieningen tegen hoger tarief. N 102 Jaarrekening van 288

133 Nadat de WMO-voorzieningen de laatste jaren telkens een afname van de kosten lieten zien zijn de kosten in het 4 e kwartaal boven proportioneel gestegen o.a. vanwege een toename van het aantal verstrekkingen als gevolg van vervangingsvraag en groei van de doelgroep. Door de toename van de vraag moest ook meer nieuw ingekocht omdat in het depot onvoldoende adequate middelen voorradig waren. Tevens nam voor en aantal voorzieningen de gemiddelde prijs toe ten gevolge van dure maatwerkaanpassingen. De verschillen per voorziening zijn als volgt: Woonvoorzieningen N 53 Vervoersvoorzieningen, voornamelijk scootmobielen N 83 Rolstoelvoorzieningen N Onderhoud welzijnsvoorzieningen Begroting van lasten en baten van dorpshuis de tussenstee is niet reëel. Wordt in V 130 begroting 2016 in het kader van concentratie vastgoed gecorrigeerd. Begroting van lasten en baten van MFA Delftlanden is niet reëel. Wordt in begroting 2016 in het kader van concentratie vastgoed gecorrigeerd. N Algemeen maatschappelijk werk Vrijval posten nog te betalen 2013 /2014 door een gunstigere afwikkeling van de subsidies Sociaal Cultureel Werk en jongerencentra. V Maatschappelijke opvang Voordeel op de subsidiebeschikkingen Maatschappelijke opvang doordat deze betaald zijn uit de middelen Maatschappelijk opvang. Dit voordeel loopt via de reserve sociaal domein. V Algemene gezondheidszorg Niet uitgegeven middelen Gezond in de Stad, waarvan ,00 werkbudget Informele zorg en ,00 GIDS-project middelen. Voor het werkbudget Informele zorg zal bij de rekenings resultaatvoorstellen 2015 (BERAP I-2016) een voorstel worden ingediend. Het restant GIDS middelen wordt voornamelijk verklaard door het niet doorgaan van het project schakels in de wijk (deze zal in 2016 worden uitgevoerd). Dit voordeel loopt via de reserve sociaal domein. V Beschermd wonen WMO Het jaar 2015 was het eerste jaar dat de gemeente de taak beschermd wonen uitvoerde waardoor het zowel voor de gemeente als de aanbieders nog zoeken was naar een juiste wijze van uitvoering, declareren en ook het bepalen van de budgetten bleek lastig. In de praktijk blijken er verschillen te bestaan tussen de werkelijke afname van zorg en de afname die op basis van de beschikkingen zou worden verwacht, ook mutaties als gevolg van in- en uitstroom leiden tot verschillen. Tevens zijn er cliënten Jeugdzorg bevoorschot. Deze voor- en nadelen lopen via de reserve sociaal domein. Het voordeel bij PGB-houders die betaald worden door tussenkomst van de V 595 sociale verzekeringsbank wordt geraamd op (de werkelijke afrekening volgt medio 2016). Een aantal cliënten hadden een indicatie jeugd, maar zijn gedurende het jaar 18 N 630 jaar geworden waardoor ze niet meer onder de jeugdwet vallen. Ondanks dat deze cliënten niet geherindiceerd zijn ten behoeve van de Wmo zijn deze cliënten wel gefinancierd uit het Wmo budget, dit om te voorkomen dat de cliënten geen zorg meer zouden ontvangen. Nadeel vanwege hogere declaraties van gecontracteerde aanbieders dan N 69 verwacht Baten: WMO - Begeleiding Over de hoogte van de eigen bijdragen bleef lang onduidelijkheid bestaan maar deze zijn uiteindelijk hoger dan bij Berap II werd aangenomen. Het vullen van de CAK monitor kwam pas in het laatste kwartaal van 2015 op gang, daarnaast is het zeer moeilijk in te schatten wat de stapeling van eigen bijdragen betekent voor de totale inkomsten. Dit voordeel loopt via de reserve sociaal domein. V Decentralisatie Participatie De mutaties in de order administratie (meerjarig lopende projecten met externe financiering) komen binnen de exploitatie (grootboeknummers beginnend met 67 en 68) van het dienstjaar. Bij de meeste projecten vallen de kosten de baten tegen elkaar weg. Bij het project Actieplan jeugdwerkloosheid worden de trajectkosten ad 311k ten laste gebracht van het Participatiebudget. Het rekeningresultaat Participatiebudget is onttrokken aan het reserve Sociaal Domein. V 166 Jaarrekening van 288

134 De ESF-projecten 5 e en 6 e tender zijn definitief naar de gemeenten afgerekend. Aanvullend op voorlopige vrijval in 2014, is nu het restant ad aan gerealiseerde ESF-subsidie vrijgevallen tgv de exploitatie. Ook zijn er nog, door het EBDD gemaakte, indirecte kosten ad verrekend. Beide bedragen zijn gebruikt voor de ingeboekte dekking voor het Investeringsplan Uitstroomambitie ad Uiteindelijk een klein voordeel van V 4 Bij de afrekening van ESF-projecten naar de deelnemende gemeenten, worden ook bedragen voor Coördinatie-, Ontwikkel- en Afrekenkosten verrekend. Deze worden toegevoegd aan het ESF-reserve (zie functie 980 voor storting) V 228 Van de subsidie van de 7e tender ESF is, vooruitlopend op de afronding van de V 341 externe audits door het agentschap en de rijksauditdienst (controleorganen ESF projecten) en de definitieve vaststelling, 75% verwerkt. Tbv Inburgering was de meeneemregeling 2014 meegenomen in de begroting. N 100 Dit bedrag was met de jaarrekening 2014 al vrijgevallen in de exploitatie en kon in 2015 niet meer worden gebruikt. I.h.k.v. de3 D s was er in 2015 budget beschikbaar voor de inhuur van een externe N 70 projectleider LeerWerkBedrijf. Vanwege een toegezegde bijdrage van de overige BOCE-gemeenten (gemeenschappelijk belang) en de doorloop in 2016 zijn er minder kosten gemaakt: derhalve ook minder budget opgehaald. Sectorgelden Innovatie SW-bedrijven: de ontvangen DU-uitkering N 856 GemeenteFonds is doorbetaald aan de desbestreffende SW-bedrijven in onze regio ( zie ook het Voordeel aan de lastenkant). De kosten van uitgaven uitkeringen levensonderhoud Bbz worden voor 75 cq. 90% gedeclareerd bij het Ministerie. Lagere kosten betekent direct een lagere vergoeding van het Rijk (zie verschil lasten)t.o.v. de begroting ontstaat er een nadeel. Tevens zijn de gestelde Norminkomsten niet gehaald en de ontvangen Renteontvangsten waren lager. In 2016 zal het IMK ingeschakeld worden om systematiek Norminkomsten nader uit te werken en te verbeteren. N N Zorgvoorzieningen De voor en nadelen op de zorgvoorzieningen lopen via de reserve sociaal domein Hogere eigen bijdragen dan begroot. Vanwege onduidelijkheid over de V 700 ontwikkeling van de eigen bijdragen mede door de decentralisatie van Begeleiding en Beschermd wonen zijn de eigen bijdragen bij de beraps niet aangepast maar blijken deze per saldo positief. Begin februari 2016 is door het college besloten het totale saldo van de bij de curator in het faillissement van zorginstelling Heerendordt ingediende (dubieuze) vorderingen af te boeken t.l.v. de reserve sociaal domein. Dit betreft een uitzondering op de reguliere procedure. Zie ook onttrekking reserves. N Onderhoud welzijnsvoorzieningen Begroting van lasten en baten van dorpshuis de tussenstee is niet reëel. Wordt in N 131 begroting 2016 in het kader van concentratie vastgoed gecorrigeerd. Begroting van lasten en baten van MFA Delftlanden is niet reëel. Wordt in begroting 2016 in het kader van concentratie vastgoed gecorrigeerd. V Beschermd wonen WMO Over de hoogte van de eigen bijdragen bleek lang onduidelijkheid bestaan maar deze vallen uiteindelijk hoger uit dan bij Berap II werd aangenomen. Het vullen van de CAK monitor kwam pas in het laatste kwartaal van 2015 op gang, daarnaast is het zeer moeilijk in te schatten wat de stapeling van eigen bijdragen betekent voor de totale inkomsten. Dit voordeel loopt via de reserve sociaal domein. V 325 Reserves Onttrekkingen Decentralisatie Jeugdhulp ZIN werkelijke kosten zonder solidariteitsbeginsel (toelichting zie lasten) V Decentralisatie Participatie Lagere onttrekking reserve afbouw WIW/ID-banen vanwege lagere kosten in N 27 exploitatie 2015 Resultaat Re-integratiebudget 2015; storting naar reserve Sociaal Domein V Zorgvoorzieningen Bijdrage uit de reserve sociaal domein in verband met afboeking vorderingen Heerendordt, zie verschil baten. V 366 Jaarrekening van 288

135 09.10 Algemene gezondheidszorg Door de lagere lasten bij de Decentralisatieopgaven 3 D s vindt er een lagere N 176 onttrekking plaats aan de reserve sociaal domein dan bij de oorspronkelijke opzet was begroot. Onttrekking restant Reserve Jeugd ten gunste van Reserve Sociaal Domein. V 75 Stortingen Decentralisatie Jeugdhulp De afrekening Jeugdhulp 2015 leidt tot lagere kosten. Dit wordt toegevoegd aan N 111 de reserve eenmalige kosten (zie toelichting lasten). PGB teveel bevoorschot, toevoeging aan reserve soc. Domein (zie toelichting N 323 lasten) PGB solidariteitsbeginsel, toevoeging aan reserve soc. Domein (zie toelichting N 165 lasten) ZIN met solidariteitsbeginsel (zie toelichting lasten) N WMO - Begeleiding Het voordelig resultaat komt ten gunste van de reserve sociaal domein N Decentralisatie Participatie Ten opzichte van het gemelde resultaat in Berap II-2015 een beter resultaat van N 382 de Emco. Dit wordt in de reserve Sociaal Domein gestort.(zie het voordeel bij de lasten) Storting van het resultaat op de bedrijfsvoering afd. LNW. N 75 In 2015 zijn de 5 e en 6 e tender ESF definitief afgerekend naar de deelnemende gemeenten. Bij de afrekeningen van (ESF)-subsidieprojecten, worden COA-kosten in rekening gebracht. Deze bijdrage worden gestort in het fonds. V Zorgvoorzieningen Het positieve saldo op het product, (exclusief de afboeking van de vorderingen op zorginstelling Heerendordt) voornamelijk ontstaan als gevolg van hogere eigen bijdragen dan verwacht, komt t.g.v. de reserve sociaal domein. N Maatschappelijke opvang Restant middelen MO/VO ten gunste van Reserve Sociaal Domein. N Algemene gezondheidszorg Storting restant Reserve Jeugd (75) en restant middelen Jeugdhulp (afwikkeling CJG 2014) ten gunste van Reserve Sociaal Domein N Beschermd wonen WMO Het voordelig resultaat komt ten gunste van de reserve sociaal domein N 221 Jaarrekening van 288

136 Jaarrekening van 288

137 11 B 10 Bedrijfsvoering en Inkomstenbronnen.pdf Programma 10. Bedrijfsvoering en Inkomstenbronnen Deelgebieden Het programma Bedrijfsvoering en inkomstenbronnen omvat alle beleid en activiteiten die door de gemeente concernbreed op dit terrein worden uitgevoerd. In de paragraaf bedrijfsvoering wordt uitgebreid ingegaan op het onderdeel bedrijfsvoering. De volgende producten maken onderdeel uit van dit programma: geldleningen effectenbeheer, algemene uitkering, algemene baten en lasten, belastingen en heffingen, centrale bedrijfsvoering. 1. Beknopte schets van de ontwikkelingen in 2015 De effecten van de meicirculaire 2015 (-/ ), de september-circulaire 2015 ( +/ ) en de decembercirculaire 2015 (+/ ) zijn verwerkt in de jaarrekening Over de uitkomsten van deze circulaires is de raad per brief geïnformeerd. Van de effecten per circulaire zijn in het jaar 2015 reeds begrotingswijzigingen gemaakt. De effecten van de economische crisis op de onroerend goedmarkt waren in de afgelopen jaren natuurlijk duidelijk zichtbaar geworden. De markt voor woningen is zich duidelijk aan het herstellen. Het aantal verkopen is weer gestegen en ook de verkoopprijzen zijn gemiddeld weer gestegen. De waarde-ontwikkeling bij de niet-woningen vertoont een ander beeld, waarbij nadrukkelijk moet worden aangetekend dat deze categorie zeer divers van samenstelling is. Het gaat dan om winkels, horecapanden, bedrijfspanden, ziekenhuizen, scholen, agrarische bedrijven, tuinbouwbedrijven etc. Bij het commercieel onroerend goed begint de leegstand meer en meer een rol te spelen, dat gaf met name voor heffingen bij gebruikers druk op de opbrengsten. Het jaar 2015 stond in het teken van de basis op orde en klaar zijn voor de toekomst. Om beter te kunnen inspelen op de wensen van de klanten op het gebied van informatievoorziening en digitalisering is in 2015 met name de eigen afdeling en IT onder de loep genomen. Projecten die opgestart zijn (en sommige afgerond) zoals Doorontwikkeling Zaakgericht Werken (ZGW), Informatievoorziening Decentralisaties, Het Nieuwe Werken (HNW), IT-Governance, Centralisatie Applicatielandschap, Beëindiging programma DNI, Doorontwikkeling FAC, Evaluatie Front-office/Back-office, de landelijke aansluiting van de BGT (Basisregistratie Grootschalige Topografie) leveren hier een bijdrage aan. In Emmen heeft in 2015 de ontwikkeling van de organisatie hoog op de agenda gestaan. De werkgroep Emmen ontwikkelt verder heeft diverse activiteiten in gang gezet om de ontwikkeling van de organisatie onder de aandacht van de medewerkers te brengen. Een onderdeel van deze activiteiten was ondermeer de cross over gesprekken waarbij iedere medewerker kon aangeven welke verbeteringen hij in de organisatie ziet. Deze ontwikkeling helpt ons om effectief en efficiënt van toegevoegde waarde te zijn voor bestuur en samenleving. We zijn in 2015 volop bezig geweest met het implementeren en inbedden van een aantal belangrijke bouwstenen van ons HRM-beleid: onder meer generatiepact, werkervaringsbanen/banenafspraakbanen, gesprekscyclus, leiderschapsontwikkeling/ leerlijnen, en de invoering van HR21 (nieuw functiebeschrijving systeem). Vanaf maart 2015 is een nieuw Sociaal Akkoord (werkingsduur ) van kracht. Een prominent aspect van het akkoord - afgesloten tussen de gemeente Emmen en de vakbonden FNV en CNV - betreft de werkgelegenheidsgarantie (tot 1 januari 2019). 2. Wat hebben we gedaan in 2015? Voorgenomen maatregelen/acties en uitgevoerd/stand van zaken INKOMSTENBRONNEN ALGEMENE UITKERING TOELICHTING Het vertalen van rijksbeleid t.a.v. Per circulaire is inzichtelijk gemaakt welke gelden wij in het middelen gemeentefonds bestemd voor gemeentefonds ontvangen. Eind 2014 is een nieuwe werkwijze (nieuwe) gemeentelijke taken. vastgesteld aangaande taakmutaties en integratie/decentralisatieuitkeringen. Er wordt per circulaire gekeken of extra middelen eventueel vrij kunnen vallen ten gunste van de algemene middelen. Hiervoor is ook een taakstelling in de (meerjaren-) begroting 2015 verwerkt. Voor 2015 is de taakstelling ad gehaald. Het verantwoorden van een volledige algemene uitkering op basis van de circulaires van het ministerie van Binnenlandse Zaken en de geldende gemeentelijke verdeelmaatstaven. Het toetsen van de uitkeringen uit het gemeentefonds Per circulaire is inzichtelijk gemaakt welke gelden wij in het gemeentefonds ontvangen. Het college en de raad worden hierover per brief geïnformeerd. Bij de berekeningen die worden gemaakt is een toets gedaan op de basisgegevens die het Rijk hanteert. Deze toets vindt in samenwerking met de vakafdelingen plaats. Jaarrekening van 288

138 BEHEER DEELNEMINGEN Het beheren van gemeentelijke deelnemingen in bedrijven en/of instellingen Administreren dividend uitstaand aandelenkapitaal TREASURY Uitvoering geven aan treasury MIDDELENALLOCATIE Het beschikbaar hebben van middelen voor uitgaven die bij het samenstellen van de begroting niet waren voorzien en waaraan alsnog prioriteit wordt toegekend GELDLENINGEN Aantrekken van leningen tegen zo gunstig mogelijke voorwaarden zodat de laagste financieringskosten worden gemaakt. Verstrekken van leningen aan derden tegen minimaal dezelfde financieringskosten, tenzij vooraf dekking is gevonden voor het nadelige verschil. BELASTINGAANSLAGEN Opleggen en incasseren van aanslagen gemeentelijke belastingen en heffingen Procesmatig uitvoeren van de herwaardering. CENTRALE BEDRIJFSVOERING Beheer centrale arbeidsvoorwaarden Facilitaire dienstverlening en programma dienstverlening en informatiemanagement (DNI) TOELICHTING Het beheer van de deelnemingen vindt plaats conform de nota verbonden partijen. De rol van beheer is primair gericht op het private belang en het toezicht op de verbonden partij. Concreet betekent dit: Toezicht op de continuïteit van de verbonden partij Toezicht op de waarde van het financieel belang Toezicht op de (financiële) risico s met betrekking tot de verbonden partij Toezicht op de naleving van formele voorwaarden ten aanzien van de verbonden partij Beoordeling van de jaarrekening (en eventuele jaarplannen/begrotingen en tussentijdse rapportages). De dividenduitkeringen maken onderdeel uit van de beoordeling van de jaarrekeningen van de verschillende deelnemingen. TOELICHTING Het treasurybeleid is vastgesteld en de uitvoering is conform; de treasurycommissie heeft in 2015 invulling gegeven aan het treasurybeleid TOELICHTING Er is ieder jaar een budget onvoorzien beschikbaar; daarnaast is in 2015 ook regelmatig gezocht naar ruimte binnen reserves of budgetten. Dit ten behoeve van dekking bij individuele voorstellen maar ook ten behoeve van het nastreven van een positief rekeningresultaat. TOELICHTING De rentekosten zin ten opzichte van de oorspronkelijke begroting fors lager; dit is het gevolg van: - de rente voor aangetrokken leningen is lager dan begroot; - er is zo optimaal mogelijk gebruik gemaakt van financiering met kort geld. Dit is gerealiseerd. TOELICHTING Dit is gerealiseerd. Op 2 februari 2016 heeft de Waarderingskamer goedkeuring verleend. TOELICHTING Met de invoering van Van Werk naar Werk is extra geïnvesteerd in de bovenformatief personeel zodat zij eerder in staat worden gesteld in te stromen in regulier werk. Het generatiepact is ingevoerd in 2015 en maakt onderdeel uit van het Sociaal akkoord, waarbij medewerkers ouder dan 60 jaar minder uren per week kunnen werken. Naar aanleiding van de evaluatie ontwikkeltraject teamleiders zijn in het najaar van 2015 een tiental interactieve workshops georganiseerd waar - naast kennismaken en gedachtewisseling met het bestuur- actuele onderwerpen en thema s voor het voetlicht zijn gebracht. Basis op orde was het doel voor 2015, de omgeving van de gemeente ontwikkeld zo snel daar moet de informatievoorziening en dienstverlening op inspelen. Digitalisering en dienstverlening zorgen ervoor dat we als gemeente doelgerichter en doelmatiger kunnen inspelen op mogelijkheden die er zijn om de behoeften van de klant te ondersteunen. Dit betekent een andere rol en positie van dienstverlening en informatiemanagement. Projecten zoals IT- Governance, Doorontwikkeling ZGW, Centralisatie Applicatielandschap, Beëindiging programma DNI en Doorontwikkeling FAC, landelijke aansluiting BGT, Informatievoorziening Decentralisaties ondersteunen daarbij. Jaarrekening van 288

139 3. Wat hebben we bereikt in 2015? Doelstellingen en resultaat/bijdrage aan BEDRIJFSVOERING EN INKOMSTENBRONNEN Een efficiënte wijze van opleggen en incasseren van belastingaanslagen en heffingen conform de wettelijke eisen Het efficiënt uitvoeren van de wet WOZ conform wettelijke eisen De financiën van de gemeente zijn op orde door evenwichtige en sluitende begrotingen Het verhogen van de interne efficiency Vergroten externe gerichtheid / klantgerichtheid / vraaggerichtheid Verbeteren van (de integratie van) werkprocessen Uitvoering geven aan diverse organisatie brede arbeidsvoorwaarden ter ondersteuning voor de bedrijfsvoering van de gemeentelijke organisatie. De jaarrekening 2015 geeft aan dat de begrote opbrengsten, behoudens kleine uitzonderingen in positieve en negatieve zin, zijn gerealiseerd. Daarmee was er sprake van effectiviteit. De kosten zijn dit jaar hoger geweest door o.a. externe inhuur wegens uitval en ziekte, evenals inhuur om de WOZ administratie met de BAG administratie gelijk te trekken; dit als voorbereiding op de aansluiting van de landelijke voorziening BAG. De extra lasten zijn budgettair opgevangen door loonsom gelden vacatures, extra inkomsten en dekking vanuit de totale bedrijfsvoering. In 2015 is hard gewerkt om de verbeterpunten zoals die door de waarderingskamer waren aangemerkt door te voeren. Dat betrof met name een betere aansluiting tussen hetgeen op straat aanwezig is en de bestanden. Een vijfde van het bestand is daarvoor opgenomen en daarnaast de bestanden van de woningbouwcorporaties. Op 2 februari 2016 heeft de Waarderingskamer goedkeuring verleend. Daarbij is als voorwaarde gesteld dat het resterende deel van het bestand in 2016 buiten moet worden opgenomen. Wij werken met een evenwichtige en sluitende primitieve begroting In het jaar zelf wordt gestuurd op het uitkomen op een positief rekeningresultaat. Inmiddels is ook de begroting 2016 afgerond met een positief begrotingsresultaat. Digitalisering en dienstverlening zorgen ervoor dat we als gemeente doelgerichter en doelmatiger kunnen inspelen op mogelijkheden die er zijn om de behoeften van de klant te ondersteunen. De doorontwikkeling Zaakgericht werken (1 e concept 2015), het uitgevoerde peerreview Zaakgericht Werken en de eerste besprekingen over het Front-office/Back-office concept zijn allemaal bedoeld om de interne efficiency te vergroten. Deze ontwikkelingen zijn nog niet zijn afgerond. Het jaar 2015 stond in het teken van kijken naar de eigen werkzaamheden (basis op orde) en het inspelen op de behoeften van de klant (leer je klant kennen). Projecten als de landelijke aansluiting op de BGT, Front-office/Back-office concept, Informatievoorziening Decentralisaties, het onderzoeken van de mogelijkheden voor een Gezamenlijke Backoffice Inkomensvoorziening (GBI) passen daarbij. De afdelingsmanagers zijn expliciet verantwoordelijk voor het (laten) organiseren, aansturen en verbeteren van de aan hen toegewezen bedrijfsprocessen binnen de keten. Structureel blijft dit onderdeel een punt van aandacht. In 2015 is hier wel expliciet aandacht aan besteed met het FO/BO-concept, centralisatie applicatielandschap en bij benoeming van de aandachtspunten van IT-Governance. Deze ontwikkelingen zijn nog niet afgerond. In 2015 is een nieuw Sociaal Akkoord (werkingsduur ) gesloten, waarbij een werkgelegenheidsgarantie tot 1 januari 2019 is afgesproken. Daarnaast is in 2015 geïnvesteerd in de HRM koers. Specifiek gaat het om leiderschapsontwikkeling, HR21, gesprekscyclus, ontwikkelbehoeften afdelingen en of individuele loopbaanontwikkeling. Het generatiepact is in 2015 ingevoerd, waarbij medewerkers ouder dan 60 jaar minder uren per week kunnen werken. Jaarrekening van 288

140 4. Meting INKOMSTENBRONNEN Streefwaarde Resultaat Prestatie indicator een goedkeurende verklaring van de Ja Ja Ja Waarderingskamer objecten beschikt in het eerste kohier 99% 80% 98% bezwaren binnen termijn afgehandeld 99% 85% 80% In 2015 is hard gewerkt om de verbeterpunten zoals die door de waarderingskamer waren aangemerkt door te voeren. Dat betrof met name een betere aansluiting tussen hetgeen op straat aanwezig is en de bestanden. Een vijfde van het bestand is daarvoor opgenomen en daarnaast de bestanden van de woningbouwcorporaties. Verder is een grote verbetering aangebracht op het aspect consistentie, gelijke objecten dienen uiteraard in beginsel de zelfde waarde te krijgen. De afhandeling van bezwaren is hierdoor vertraagd, dit zal in de eerste 6 weken van het nieuwe jaar weer worden ingelopen. 5. Risico s Bij het opstellen van de jaarrekening 2015 is geconstateerd dat er geen nieuwe risico s zijn. 6. In welke documenten is relevant beleid vastgelegd Specifiek Intern Treasurystatuut Algemeen Kadernota 2014 Bestuursakkoord Aanpakken en Doen Strategienota Emmen 2020 Paragraaf lokale heffingen 2015 Jaarrekening van 288

141 7. Wat heeft het gekost? (x ) Programma 10 Bedrijfsvoering 10 Bedrijfsvoering en inkomstenbronnen Product (Bedragen * 1.000) Primitieve begroting Begroting Rekening Verschil Begr/Werk Algemene uitkering Eigen overige middelen Treasury Onvoorzien en overig Geldleningen Bedrijfsvoering (centrale arbeidsvoorwaarden) Bedrijfsvoering Bedrijfsvoering (IMOP) Totaal lasten Algemene uitkering Eigen overige middelen Treasury Onvoorzien en overig Geldleningen Bedrijfsvoering (centrale arbeidsvoorwaarden) Bedrijfsvoering Bedrijfsvoering (IMOP) Totaal baten Saldo 10 Bedrijfsvoering en inkomstenbronnen (bruto) Algemene uitkering Eigen overige middelen Onvoorzien en overig Bedrijfsvoering (centrale arbeidsvoorwaarden) Bedrijfsvoering Bedrijfsvoering (IMOP) Totaal onttrekking Algemene uitkering Eigen overige middelen Onvoorzien en overig Bedrijfsvoering (centrale arbeidsvoorwaarden) Bedrijfsvoering Bedrijfsvoering (IMOP) Totaal storting Mutatie reserves Saldo 10 Bedrijfsvoering en inkomstenbronnen (netto) Jaarrekening van 288

142 Verschillenanalyse (Bedragen x 1.000) N/V Bedrag De verschillen tussen de begroting na wijziging en werkelijk zijn op hoofdlijnen als volgt te verklaren: Bedragen x Lasten: Algemene uitkering Vrijval taakmutaties ca. die wel zijn begroot maar niet zijn besteed V Eigen overige middelen Hogere doorbelasting apparaatskosten (zie reservemutatie) N Onvoorzien en overig De post onvoorzien incidenteel is niet volledig aangewend. Het resterend budget V 176 draagt bij aan de realisatie van de stelpost onderuitputting volumes. De stelpost onderuitputting volumes is bij Berap 2015-II neerwaarts bijgesteld in N 276 verband met vrijval van volumes op diverse programma s. Uiteindelijk resteert nog een nadeel van Rekening houdend met het voordeel op de post onvoorzien incidenteel (volume) resteert op de totale stelpost volumes een nadeel van Het restant van de stelpost onderuitputting kapitaallasten wordt gerealiseerd op N 565 diverse programma s. In bijlage L wordt over de werkelijke onderuitputting gerapporteerd. Niet realiseerbaar deel bezuiniging organisatie bedrijfsvoering. Deze wordt N 90 betrokken in de totale opgave bezuinigingen bedrijfsvoering. Aanvulling balanspost nog te betalen i.v.m. controle rittenadministratie N 81 Dotatie aan voorziening dubieuze debiteuren N Geldleningen Rente leningen woningbouw: lagere doorbelasting ivm vervroegde aflossing van een lening V Bedrijfsvoering(centrale arbeidsvoorwaarden) Een voordeel op het budget ten behoeve van loopbaanbeleid en vorming, training en V 211 opleiding (vto). Door prioriteitstelling is minder invulling gegeven aan centrale activiteiten op het gebied van loopbaan en vto. Daarnaast hebben een aantal claims die op het budget waren gelegd geen doorgang gevonden. Een voordeel op het budget inzake het generatiepact. Met de vaststelling van het V 86 Sociaal Akkoord gemeente Emmen 2015 is een generatiepact overeengekomen. Van 10% van de loonsom van de medewerkers die aan het generatiepact deelnemen, wordt 5% ingezet voor bezuinigingen en 5% voor herbezetting door jongeren onder de 35 jaar. Op deze budgetten is in 2015 geen aanspraak gemaakt. Een voordeel op het budget centraal deel vacatureruimte. Deze ontstaat door een toevoeging vanuit de reserve eenmalige kosten in verband met onvoorziene posten (uitgaven). In 2015 is het totale bedrijfsvoeringsresultaat op centrale uitvoering arbeidsvoorwaarden echter voordelig en is geen sprake van onvoorziene posten (uitgaven). V Bedrijfsvoering Als gevolg van extra opdrachten zijn meer directe uren gerealiseerd dan begroot bij V 51 het Expertisecentrum. Diverse voordelen op bedrijfsvoeringsbudgetten oa catering, post en logistiek, V 195 kantoorbenodigdheden en inrichting, beveiliging, verzekeringen. Voordelig resultaat op dekking lasten ondersteunende afdelingen als gevolg van V 245 afwijkende formatieontwikkelingen / productieve uren. Er is een voordeel ontstaan op de huisvestingslasten. Dit voordeel wordt met ingang V 248 van 2016 betrokken in de concentratie vastgoed. Het budget voor uitvoeringskosten 3D s is niet volledig besteed. Het jaar 2015 was gericht op het uitvoeren van de taken behorende bij de 3D's. Er heeft minder nadruk gelegen op kosten zoals opleiding, training, communicatie enz. Bijvoorbeeld het inkooptraject om de benodigde hardware aan te schaffen heeft vertraging opgelopen. Bovendien blijkt in de praktijk dat de benodigde uitvoeringskosten te hoog zijn ingeschat. V 487 Jaarrekening van 288

143 10.08 Bedrijfsvoering(IMOP) Vacante (deel)vacature(s) niet ingevuld i.v.m. einde programma Dienstverlening en Informatiemanagement V 119 Baten: Algemene uitkering Bijwerken basisgegevens boekjaar 2015 naar definitieve standen V 101 Tussentijdse aanpassingen gemeentefonds boekjaar 2014 V Treasury Hogere doorbelaste rente investeringen als gevolg van een iets hoger V 50 investeringsniveau Lagere betaalde rente opgenomen leningen en korte financiering als gevolg van minder opgenomen leningen en lagere rentestanden V Onvoorzien en overig Aanpassing uitstaande leningen bij SVN V 480 Renteontvangsten minus beheerskosten SVN V Geldleningen Rente leningen woningbouw: lagere rente door vervroegde aflossing van een lening N Bedrijfsvoering(centrale arbeidsvoorwaarden) Inkomsten voortkomend uit diverse detacheringen van medewerkers van de gemeente Emmen bij gemeente Borger-Odoorn (inzake Basisregistratie Grootschalige Topografie) en gemeente Coevorden (inzake Zaakgericht Werken). V Bedrijfsvoering Als gevolg van prijs- en hoeveelheidsverschillen in uren bij de afdeling Ruimtelijke V 141 ontwikkeling & infrastructuur is er resultaat op bedrijfsvoering ontstaan. Het niet volledig behalen van externe inkomsten (o.a. landmeetkundige werkzaamheden) N Bedrijfsvoering (IMOP) Verrichte werkzaamheden in BOCE-verband (opbrengst derden) V 105 Reserves Stortingen Bedrijfsvoering(centrale arbeidsvoorwaarden) Een hogere storting in de reserve eenmalige kosten van het (voordelige) bedrijfsvoeringresultaat op centrale uitvoering arbeidsvoorwaarden. N Bedrijfsvoering Resultaat bedrijfsvoering V 175 Het overschot op de facilitaire taakstellingen vallen hoger uit dan verwacht door een lagere krimp van de organisatie N 67 Onttrekkingen Eigen overige middelen Resultaat bedrijfsvoering V Bedrijfsvoering(centrale arbeidsvoorwaarden) Geen onttrekking aan de reserve eenmalige kosten in verband met onvoorziene posten (uitgaven). De onttrekking heeft niet plaatsgevonden, omdat het bedrijfsvoeringsresultaat op centrale uitvoering arbeidsvoorwaarden voordelig is en er in 2015 geen sprake is van onvoorziene posten (uitgaven). Dit nadeel is een voordeel op de post centrale uitvoering diverse arbeidsvoorwaarden N Bedrijfsvoering (IMOP) Het restant deel van de incidentele middelen wordt niet uit de reserve onttrokken, maar ingezet voor de nog lopende projecten vanuit het programma dienstverlening en informatiemanagement, o.a. het zaakgerichtwerken slim scannen. N 103 Jaarrekening van 288

144 Jaarrekening van 288

145 12 B 20 Overzicht algemene dekkingsmiddelen 2015.pdf B2. Overzicht algemene dekkingsmiddelen Jaarrekening van 288

146 Jaarrekening van 288

147 2. Overzicht algemene dekkingsmiddelen Hier wordt een overzicht gegeven van de algemene dekkingsmiddelen bestaande uit: 1 lokale heffingen, waarvan de bestedingen niet gebonden zijn 2 algemene uitkering 3 dividend 4 bespaarde rente 5 saldo van de financieringsfunctie Totaal overzicht algemene dekkingsmiddelen (bedragen x 1.000) Omschrijving Raming 2015 Werkelijk 2015 Lokale heffingen Algemene uitkering Dividend en rentevergoedingen Bespaarde rente Saldo van de financieringsfunctie Totaal Lokale heffingen De specificatie van de hierboven weergegeven algemene dekkingsmiddelen is als volgt (bedragen x 1.000): Omschrijving Raming 2015 Werkelijk 2015 OZB Toeristenbelasting Precariorechten Totaal Meer uitgebreide informatie over de lokale heffingen is opgenomen in de paragraaf Lokale heffingen met een beeld onder andere van de beleidsuitgangspunten, tarieven, kwijtschelding, uitvoering Wet WOZ, landelijke ontwikkelingen OZB en WOZ-taxaties. De paragraaf lokale heffingen geeft ook informatie over o.a. afvalstoffenheffing, rioolrecht, diverse leges etc. Deze zijn geraamd en verantwoord onder de diverse programma s Algemene uitkering De algemene uitkering uit het Gemeentefonds is berekend op basis van de decembercirculaire Verder is rekening gehouden met de laatst bekende gegevens over de basisgegevens die van belang zijn bij de berekening van de algemene uitkering Dividend en rentevergoedingen Het gaat hier om de inkomsten wegens regulier dividend en rentevergoedingen van (bedragen x 1.000): Dividend van Begroot Werkelijk BNG dividend AREA dividend WMD dividend Enexis dividend Vordering Vennootschap BV (vrijval voorziening) Enexis bruglening Kosten coördinatie aandeelhouderschappen 2013 / Rente Stivam Kapitaallasten Totaal Jaarrekening van 288

148 2.4. Bespaarde rente Dit is de netto-opbrengst van de bespaarde rente over het eigen vermogen. Via het onderdeel reserveringen programma 10 wordt een deel van deze bespaarde rente toegevoegd aan de reserves Saldo van de financieringsfunctie Dit betreft het saldo van de kostenplaats kapitaallasten, alsmede de rechtstreeks op de exploitatie verantwoorde post. Omschrijving Begroting 2015 Rekening 2015 Verschil rentelasten netto(lasten minus baten) afschrijving Totaal (a) Toegerekend (b) saldo kostenplaats ten gunste van de exploitatie (b-a) Van dit resultaat is onderstaande analyse te geven: De dekking/doorbelasting van de kapitaallasten (afschrijving en rente) is hoger V Het uiteindelijke bedrag van de investeringen blijkt toch hoger dan in de loop van 2015 werd ingeschat; Ten opzichte van de begroting is er een positief resultaat op rente Het voordeel op de rente is veroorzaakt door: V lagere rente langlopende leningen V rente korte financiering V per saldo rente financiering lang/kort V hogere rente grondexploitatie V lagere rente verstrekte geldleningen N Totaal V Negatief resultaat op afschrijvingslasten als gevolg van hogere investeringen N Totaal resultaat V Jaarrekening van 288

149 13 B 30 Onvoorzien en volumes nieuw beleid 2015.pdf B3. Onvoorzien en diverse volumes Jaarrekening van 288

150 Jaarrekening van 288

151 3. Onvoorzien en diverse volumes 3.1. Inleiding In dit hoofdstuk gaan we achtereenvolgens in op de aanwending van de post onvoorzien en de volumes per programma Onvoorzien De raad is in 2015 ieder kwartaal bij brief geïnformeerd over de besteding van de post onvoorzien. Onderstaand volgt een totaaloverzicht van de bestedingen in Begroot post onvoorzien incidenteel Bestedingen 2015: Lobby, strategische agenda Brussel en inzet EU projectverwerver Viering 70 jaar bevrijding WK Dammen in Emmen Sloop voormalig KDV de Toverdoos Aanvullende verkeersmaatregelen Dordsedijk Niet aangewend Volumes Verloop stelpost onderuitputting volumes 2015 Stelpost primitieve begroting Gerealiseerde onderuitputting volumes Restant post onvoorzien incidenteel Vrijval volumes Lagere onderuitputting dan de stelpost Jaarrekening van 288

152 Van het verloop van de volumes in 2015 is het volgende overzicht te geven: Primitieve begroting 2015 Bezuiniging 2015 Tussentijdse vrijval 2015 Begroot na bezuiniging en vrijval 2015 Toekenning / aanwending in 2015 Vrijval ultimo 2015 Progr 2: Economie en werkgelegeheid Cofinanciering investeringsbudget Landelijk Gebied Totaal programma Progr. 4 Onderwijs en jeugd Onderwijsvolume Totaal programma Progr. 5 Bouwen, wonen en milieu Stedelijke vernieuwing Rioleringsvolume Totaal programma Progr. 7 Openbare ruimte, verkeer en 0 vervoer Diverse kleine investeringen sport 20 jaar Uitvoering herinrichting deelgebied Emmen Reconstructie Rondweg (KN-09) Herinrichting Schoonebeek Investeringsbudget (KN '09) Totaal programma Prog. 8 Sport en Cultuur 0 Diverse kleine investeringen sport Uitvoering 1/3 regeling Cultuurnota / huisvesting CBK Totaal programma Totaal programma's Jaarrekening van 288

153 4 II Jaarverslag 2015 C. Paragrafen 1 C 0 Voorblad paragrafen.pdf Paragrafen Jaarrekening van 288

154 Jaarrekening van 288

155 2 C 1 Paragraaf 1 Lokale heffingen.pdf 1. Paragraaf lokale heffingen Inleiding In deze paragraaf gaan we nader in op de lokale belastingen en heffingen. Zoals de jaarrekening de spiegel vormt van de begroting 2015 vormt deze paragraaf de spiegel van de paragraaf lokale heffingen, zoals die bij de begroting 2015 was gevoegd. De paragraaf begint met een overzicht van de beleidsuitgangspunten en ontwikkelingen ten aanzien van lokale belastingen en heffingen, een beschrijving van het kwijtscheldingsbeleid en de uitvoeringskosten Wet WOZ. Vervolgens wordt ingegaan op de tarieven en de geraamde opbrengsten in 2015 van de gemeentelijke belastingen en heffingen. Deze paragraaf wordt afgesloten met een overzicht van de belastingdruk in 2015 in de gemeente Emmen. Beleidsuitgangspunten Algemeen Volgens het bestuursakkoord van mei 2014 Aanpakken en Doen!, waarin de bestuurlijke uitgangspunten voor de bestuursperiode zijn neergelegd, golden in deze periode de volgende uitgangspunten voor de lokale heffingen: Voor diensten aan individuele derden (inwoners, organisaties, bedrijven, instellingen) geldt in principe het uitgangspunt kostendekkendheid. De OZB wordt in 2015 en 2016 bevroren (geen stijging) en stijgt vanaf 2017 ten hoogste met het inflatiepercentage. De gemeentelijke afvalstoffenheffing en de rioolretributie zijn kostendekkend. Huishoudens met een inkomen tot 110% van het bijstandsniveau blijven in aanmerking komen voor kwijtschelding van lokale lasten. Ontwikkelingen in 2015 De effecten van de economische crisis op de onroerend goedmarkt waren in de afgelopen jaren natuurlijk duidelijk zichtbaar geworden. De markt voor woningen is zich duidelijk aan het herstellen. Het aantal verkopen is weer gestegen en ook de verkoopprijzen zijn gemiddeld weer gestegen. De waardeontwikkeling bij de niet woningen vertoont een ander beeld, waarbij nadrukkelijk moet worden aangetekend dat deze categorie zeer divers van samenstelling is. Het gaat dan om winkels, horecapanden, bedrijfspanden, ziekenhuizen, scholen, agrarische bedrijven, tuinbouwbedrijven etc. Het aantal bezwaren is in 2015 ook per bezwaard object geregistreerd en niet per bezwaarschrift. Dat maakt een vergelijkingen met het voorgaande jaar weer mogelijk. In 2015 waren dat 745 objecten, tegen in het jaar daarvoor. Dit past naar onze indruk in het landelijke beeld. In dit verband moet wel vermeld worden dat de beide woningbouwcorporaties bezwaar hebben ingediend tegen de waardering van vrijwel hun gehele bezit. Na veelvuldig overleg en een forse inspanning van alle partijen is dit bezwaar door middel van een fiscaal compromis opgelost. Bij de afhandeling van deze bezwaren zijn ook afspraken gemaakt ten aanzien van het belastingjaar Automatisch betalen De goedkeuring van de herwaardering in het jaar 2014 door de Waarderingskamer kwam in de loop van januari 2015 tot stand, vervolgens is het overgrote deel van de aanslagen eind februari 2015 opgelegd. Dat maakte het weer mogelijk dat vrijwel iedereen gebruik kon maken van 10 betalingstermijnen (bij automatische incasso). Reclamebelasting In 2015 zijn weer aanslagen reclamebelasting opgelegd in een drietal deelgebieden van de gemeente. De acceptatie van deze vorm van belasting in combinatie met ondernemersfondsen blijkt in de loop van de jaren toegenomen. De begrote opbrengst is door de moeilijke economische situatie waarin de detailhandel verkeert en de daarmee samenhangende leegstand van winkelruimte, niet volledig gehaald. Als er geen gebruiker van een pand is, kan er ook geen aanslag worden opgelegd. Belastingen en heffingen Onroerende zaakbelasting (OZB) In geld gemeten is de onroerende zaakbelasting de belangrijkste belasting in Emmen. De opbrengst hiervan is vrij besteedbaar. Voor woningen betalen alleen de eigenaren OZB. Bij kantoren, schuren, winkels en andere gebouwde eigendommen moeten zowel de eigenaar als de gebruiker OZB betalen. Belastingplichtig zijn: de eigenaar (of erfpachter, opstalhouder, enz.); dit is degene die op 1 januari van het belastingjaar eigenaar is of het zakelijk recht heeft over een onroerende zaak. de gebruiker; dit is degene die op 1 januari van het belastingjaar een onroerende zaak, die niet in hoofdzaak tot woning dient, in gebruik heeft of huurt. Jaarrekening van 288

156 De aanslag wordt bepaald door de (eigendoms- of gebruiks) situatie op 1 januari van het belastingjaar. In de onderstaande tabel overzicht opbrengsten belastingen en heffingen zijn de opbrengsten van de drie OZBbelastingen weergegeven. In de loop van het jaar hebben een aantal ontwikkelingen tot begrotingswijzigingen geleid. Bij Berap II zijn de betreffende wijzigingen van de begroting aan u gemeld. De begrote bedragen na deze wijzigingen zijn vrijwel gerealiseerd, zij het dat er tussen de categorieën woningen en niet-woningen een verschuiving heeft plaatsgevonden, die bijna één op één uitpakt Rioolheffing In 2010 is een nieuw Gemeentelijk Riolerings Plan (GRP) door de gemeenteraad vastgesteld. Dit plan houdt rekening met de in de toekomst toenemende kosten voor het in stand houden van het rioolstelsel. In december 2015 heeft uw raad besloten de looptijd van dit GRP te verlengen tot het moment waarop een nieuw GRP is vastgesteld. Dat laatste is afhankelijk van de vaststelling van een Afvalwaterplan, dat gezamenlijk met buurgemeenten en waterschappen wordt opgesteld. In 2015 was de Rioolheffing 100 % kostendekkend. De na wijziging begrote bedragen zijn, behoudens marginale afwijkingen, gerealiseerd. Afvalstoffenheffing Iedereen die ergens woont, zorgt voor afval. Of dat nu is in een (gedeelte van een) woning, een woonboot, een woonwagen of iets anders. Als een ruimte is ingericht als zelfstandige woonruimte, moet de gebruiker afvalstoffenheffing betalen. De afvalstoffenheffing is een zogenaamde bestemmingsheffing; de opbrengst dient ter dekking van de kosten van de inzameling en verwerking. De werkzaamheden worden uitgevoerd door de NV AREA De daarmee gepaard gaande kosten worden door de deelnemende gemeenten via de afvalstoffenheffing bij de burgers (en in sommige situaties bij bedrijven) in rekening gebracht. Het tarief is kostendekkend. De basis voor het tarief wordt gevormd door de kosten van de uitvoering. In het tarief wordt rekening gehouden met de samenstelling van de gezinnen, de kwijtschelding en de perceptiekosten. In het kader van de bezuinigingsvoorstellen/dekkingsvoorstellen (meerjaren)begroting is bij de begrotingsbehandeling voor het jaar 2014, vooruitlopend op het afsluiten van een nieuw verwerkingscontract voor restafval in 2016, het daaruit verwachte voordeel al voor de belastingjaren 2014 en 2015 in mindering gebracht op het tarief van de afvalstoffenheffing. Door egalisatie van dit voordeel over de periode 2014 t/m 2017 is een tariefsverlaging van 12,92 per jaar per aansluiting doorgevoerd. De baten van de Afvalstoffenheffing zijn bijna lager uitgevallen dan de begrote opbrengst, dat is bijna 0,4%. Daarbij speelt met name de verhouding tussen één en meerpersoonshuishoudens een rol. Bouwleges Hier is kostendekkendheid eveneens het uitgangspunt. Een raming van de opbrengst is altijd moeilijk te maken omdat deze samenhangt met het bouwvolume. Er kunnen daardoor flinke fluctuaties voorkomen. De oorspronkelijk begrote inkomsten omgevingsvergunning zijn bij de Berap I met 8 ton afgeraamd en er is een splitsing in grote bouwprojecten en (reguliere) bouwvergunningen gemaakt. Vervolgens is de begrote opbrengst voor de grote projecten bij Berap II met verlaagd. Het aantal en bouwvolume van grote bouwprojecten is vervolgens nog weer tegengevallen. Daarnaast zijn de opbrengsten van een 8-tal grote projecten vervolgens geboekt bij de bouwvergunningen, dat verklaart voor een deel de meevaller bij deze laatstgenoemde post. De post planologie bouwplannen was ten onrechte niet begroot. Tenslotte moet worden vermeld dat de sloop- en asbestvergunning alleen nog bij monumenten verplicht is. Het achterblijven van de opbrengsten grote projecten heeft tevens zijn weerslag op de legesinkomsten voor welstandsadviezen. De legesinkomsten voor het totaal kennen een positief verschil ten opzichte van de prognoses van Berap 1 en 2 van ruim Parkeergelden In oktober 2015 zijn, als uitwerking van de besluitvorming rond de notitie Verder met Parkeren in april 2015, nieuwe tarieven en een nieuwe gebiedsindeling doorgevoerd. Het onderscheid wordt vanaf die datum gemaakt tussen open en gesloten terreinen (met of zonder slagboom). Verder is het areaal betaald parkeren met een tweetal terreinen uitgebreid. Op de baten is er een voordeel van bijna ten opzichte van de actuele begroting (de begroting na wijziging). De toename van baten wordt veroorzaakt door het doorvoeren van bovengenoemde tariefswijziging, onder meer resulterend in een tariefsverhoging bij het straatparkeren (open) en doordat er een lichte toename is van de parkeerbezetting. Toeristenbelasting De toeristenbelasting is geen bestemmingsheffing; de opbrengsten komen ten goede aan de algemene middelen. Bij campings wordt in beginsel uitgegaan van een forfaitaire heffing. Het tarief in 2015 was gelijk aan dat van In 2015 is het aantal (belaste) overnachtingen licht toegenomen. Daarbij is het wel van belang om op te merken dat dit om voorlopige aanslagen gaat. De definitieve aanslagen volgen dit voorjaar, als alle aangiftes ontvangen zijn. Een doorgevoerde controle in het veld gaf geen aanleiding tot ongerustheid over de aangiftebereidheid van de logiesverschaffers. Het onderzoek heeft wel geleid tot administratieve verbeteringen bij de laatsten. Jaarrekening van 288

157 Precariobelasting Dit betreft evenmin een bestemmingsheffing, de vaststelling van het tarief is in beginsel vrij door de gemeente te bepalen. De belasting wordt alleen geheven over aan de oliewinning gerelateerde leidingen. De geraamde opbrengst is vrijwel geheel gerealiseerd. Begraven In de eerste bestuursrapportage van 2015 werd aangegeven dat de inkomsten vanuit het begraven sterk zijn teruglopen. In aanmerking nemend dat er de afgelopen jaren forse tariefsverhogingen (38%) zijn doorgevoerd is bij de behandeling van de kadernota 2016 besloten om niet door te gaan met deze extra tariefsverhogingen; dit betekent dat het principe van kostendekkendheid niet meer als beleidsuitgangspunt wordt gehanteerd. Op rekening basis blijkt echter dat de resultaten van het begraven in de tweede helft van 2015 verder zijn teruggevallen. De opbrengsten vallen opnieuw tegen. Dat betekent dat er in 2015 een fors beslag gelegd moet worden op de voorzieningen van het begraven. Sporttarieven De opbrengsten zijn met een bedrag van achtergebleven bij de begroting. Met name de opbrengsten bij de zwembaden en de sporthallen blijven achter. Voor het overige is het een optelsom van kleine afwijkingen. Kwijtschelding Wanneer iemand een laag inkomen heeft kan soms kwijtschelding worden verkregen van gemeentelijke belastingen. Of iemand in aanmerking komt voor gehele of gedeeltelijke kwijtschelding hangt af van de persoonlijke financiële situatie. Verzoeken om kwijtschelding moeten worden getoetst aan de landelijke normen die zijn vastgesteld in de Uitvoeringsregeling Invorderingswet Enige beleidsvrijheid bestaat er met betrekking tot de normering. De gemeente Emmen maakt hierbij gebruik van de meest ruime norm, namelijk 100% van het inkomen op bijstandsniveau. De lasten voor kwijtschelding maken deels onderdeel uit van de tarieven voor de Afvalstoffenheffing en Rioolrecht. In 2013 is de mogelijkheid in het leven geroepen om ondernemers die op bijstandsniveau opereren voor hun privéaanslagen kwijtschelding te verlenen. In het belastingjaar 2015 was het aantal aanvragen van ondernemers 31. Bij de kwijtschelding doet zich een geringe toename van het totale bedrag aan kwijtschelding voor. In 2015 is dit uiteindelijk een bedrag van ruim geworden. De primitieve begroting ging nog uit van , maar in de loop van het jaar is zowel bij Berap I en Berap II totaal een bedrag van bijgeraamd. Deze bijraming was gebaseerd op de op dat moment bestaande werkvoorraad aan aanvragen en een inschatting van de daarmee verband houdende bedragen aan kwijtschelding. Het uiteindelijke beslag is nog hoger uitgevallen. Hiervoor bestaat een aantal verklaringen, die gemeen hebben dat ze allemaal met de economische crisis te maken hebben. Allereerst zijn er meer mensen die in aanmerking komen voor kwijtschelding, bijvoorbeeld omdat hun inkomen is gedaald omdat ze hun baan hebben verloren, of zolang een werkloosheidsuitkering hebben ontvangen dat ze inmiddels op een WWB uitkering zijn aangewezen. Daarnaast doet zich inmiddels de situatie voor dat in steeds meer gevallen de waarde van de woning (daarvoor wordt de WOZ-waarde gehanteerd) zover is gedaald dat die lager is dan de restant hypotheekschuld, de woning staat onder water. Zolang dat verschil positief uitviel, was er sprake van vermogen en kwam men niet in aanmerking voor kwijtschelding. In het algemeen werd gezegd dat mensen met een eigen woning in feite niet in aanmerking kwamen voor kwijtschelding en werd er om die reden ook vaak niet aangevraagd. Tenslotte is het ook duidelijk dat op het vermogen in de vorm van spaargelden wordt ingeteerd vanwege de huidige crisis. Uitvoeringskosten Wet WOZ Met ingang van 2009 vindt de vergoeding plaats via de algemene uitkering van het Gemeentefonds. Deze vergoeding bedroeg in 2015 een bedrag van Dit bedrag ligt iets lager dan het begrote bedrag van ongeveer Het betreft een vergoeding voor de werkzaamheden die voor de andere gebruikers van de WOZwaarde (het rijk voor de inkomstenbelasting en de waterschappen voor hun heffingen) worden verricht. De rest van de kosten, globaal 55 %, komen voor rekening van de gemeente. Rij- en reisdocumenten Voor rij- en reisdocumenten is de gemeente gebonden aan de door het rijk vastgestelde inkoop- en verkoopprijs. De verkoop blijft op rekeningsbasis, ondanks de bijstelling bij Berap-II, iets achter bij de prognose. Het nadeel op de leges opbrengst van deze documenten van wordt deels gecompenseerd door lagere inkoop van documenten van Jaarrekening van 288

158 Tarieven 2015 Hieronder wordt een overzicht gegeven van de verschillende tarieven in Soort Grondslag OZB - woningen gebruiker % van WOZwaarde 0,00 0,00 - woningen eigenaar 0,1999 % 0,2111 % - niet woningen eigenaar 0,2739 % 0,2919 % - niet woningen gebruikers 0,2156 % 0,2420 % Rioolrecht - eigenaar woning - gebruiker woning - eigenaar niet-woning - gebruiker niet-woning Afvalstoffenheffing - eenpersoonshuishoudens - meerpersoonshuishoudens Leges - paspoort - Europese identiteitskaart - rijbewijs - huwelijk/samenlevingsregister - uittreksel uit bevolkingsregister - bouwvergunning % van WOZwaarde Minimaal Bepaald promillage van de bouwsom, met een minimum van 0,0652 % 0,0452 % 0,0611 % 0,0430 % 242,22 276,40 66,95* 52,95** 38,45 380,00 10,70 61,80 0,0695 % 0,0482 % 0,0685 % 0,0491 % 241,36 275,44 67,10* 53,05** 38,20 389,50 10,95 63,35 Precariobelasting - leidingen NAM per m per jaar 2,25 2,40 Toeristenbelasting per overnachting 1,20 1,20 Reclamebelasting Emmen centrum A-gebied Emmen centrum B-gebied Klazienaveen Nieuw-Amsterdam/Veenoord gebied A Nieuw-Amsterdam/Veenoord gebied B - * personen van 18 jaar en ouder, ** idem Per pand 500,00 300,00 500,00 500,00 300,00 500,00 300,00 500,00 500,00 300,00 Jaarrekening van 288

159 Overzicht opbrengsten belastingen en heffingen in 2015 De daadwerkelijk gerealiseerde opbrengsten ten opzichte van de in de begroting (primitief en actueel) geraamde bedragen geven het beeld te zien zoals hierna is aangegeven: (bedragen in euro s) Omschrijving Primitieve begroting 2015 Actuele begroting 2015 Werkelijk 2015 Verschil Onroerende zaakbelasting gebruikers (bruto opbrengsten) niet-woningen Onroerende zaakbelasting eigenaren (bruto opbrengsten) woningen niet-woningen Reclamebelasting Toeristenbelasting Precario Leges Bouw- en woningtoezicht Omgevingsvergunning + Wabo bouw grote projecten + Planologie bouwplannen Bouwvergunningen regulier Sloop- en asbestvergunning makelaarsvragen Welstandsadviezen m.b.t. grote projecten Parkeergelden Emmen centrum Noord Gesloten Open Afvalstoffenheffing Leges rij- en reisdocumenten (bruto) Leges overige documenten Leges burgerzaken (bruto) Rioolrechten gebruikers woningen niet-woningen Rioolrechten eigenaren woningen niet-woningen Gebruiksvergunningen Gebruiksvergunningen Tijdelijke gebruiksvergunning Omzettingsvergunning leegstandswet Grafrechten Sporttarieven c.a Totaal Jaarrekening van 288

160 Belastingdruk 2015 diverse groepen In de onderstaande tabel is voor een aantal voorbeeldhuishoudens per belastingsoort en in totaal de belastingdruk in 2015 in vergelijking met 2014 weergegeven: Daar waar gesproken wordt over een gemiddelde woning betreft het zowel eigen woningen als huurwoningen Gemiddelde waarde huurwoning Gemiddelde woningwaarde Emmen Individuele eigen woning laag Individuele eigen woning hoog Tarief riool Tarief ozb Totaal WOZ Eigen aar Gebr. Eigen aar Gebr. Afval Eigenaar 269, ,83 46,35 202, ,44 Gebruiker 321, ,37 71,00 310, ,44 759, ,22 80,60 353, ,44 825, ,34 120,91 529, , , Gemiddelde waarde huurwoning Gemiddelde woningwaarde Emmen Individuele eigen woning laag Individuele eigen woning hoog Tarief riool Tarief ozb Totaal WOZ Eigen aar Gebr. Eigen aar Gebr. Afval Eigenaar 270, ,49 46,09 203, ,40 Gebruiker 322, ,84 70,60 312, ,40 761, ,63 80,16 354, ,40 826,70 266, ,44 120,24 531, , ,84 In bovenstaand overzicht wordt ingegaan op de ontwikkeling van de woonlasten voor de bewoners/eigenaren van een viertal categorieën woningen, uitgaande van de in 2015 geldende tarieven. Daarbij is het volgende van groot belang. De waarde van de gemiddelde woning is een feitelijk gegeven. De andere drie waardes betreffen voorbeelden om de ontwikkeling te illustreren. De waarde van een gemiddelde huurwoning is niet bekend, daarvoor zou een uitgebreide analyse van de bestanden nodig zijn. Het gaat dus om een gekozen waarde, die naar onze inschatting de werkelijkheid redelijk benadert. De andere voorbeelden zijn min of meer willekeurig gekozen. Wél is van de vooronderstelling uitgegaan dat de waardeontwikkeling bij deze categorieën niet afwijkt van het gemiddelde. Andere conclusies kunnen zonder nader onderzoek niet worden getrokken. In de volgende figuur is de meerjarige belastingdruk voor de verschillende categorieën grafisch weergegeven Hieruit blijk dat er geen significant verschil is tussen de woonlasten in 2015 en Jaarrekening van 288

161 Meerjarige belastingdruk gemeente Emmen Jaarrekening van 288

162 Jaarrekening van 288

163 3 C 2 Paragraaf 2 Weerstandsvermogen.pdf 2. Paragraaf Weerstandsvermogen en risicobeheersing De gemeente Emmen acht het wenselijk om in de begroting en in de jaarstukken de risico s te vermelden die de financiële positie van de gemeente kunnen beïnvloeden. Bij het opstellen van de begroting en de jaarstukken dient met de voorzienbare en kwantificeerbare risico s rekening te worden gehouden. Risico s beschouwen we niet als iets negatiefs, dat zoveel mogelijk moet worden vermeden. Beleid maken en uitvoeren is nu eenmaal risico nemen. Dat betekent dat van te voren goed moet worden nagedacht over de gevolgen, zodat een afgewogen besluit kan worden genomen. Risicomanagement heeft dan ook een politieke kant: de mate waarin risico s worden genomen is een politiek bestuurlijke afweging. In deze paragraaf beperken we ons tot de meest in het oog springende risico s. Vermeld moet worden dat gekozen is om de vernieuwde systematiek gehanteerd hebben die bij de begroting 2016 voor het eerst toegepast is. Bij de begroting 2015 is de oude systematiek gehanteerd. 2.1 Beleid betreffende risicomanagement en weerstandsvermogen Het beleid van de gemeente Emmen is gericht op een proactief risicomanagement, waarbij voortdurend de relatie met de beschikbare weerstandscapaciteit in ogenschouw wordt gehouden. Het doel van weerstandscapaciteit is daarbij om niet iedere tegenvaller direct van invloed te laten zijn op het lopende beleid, waardoor de reguliere dienstverlening in het gedrang komt. Risicomanagement heeft als doel bij te dragen aan het behalen van de beleidsmatige, financiële en organisatorische doelstellingen. Een risico is een gebeurtenis die wel of niet kan optreden waarbij het gevolg een negatief effect (schade) heeft op de (continuïteit van de) dienstverlening en het realiseren van de doelstellingen van de organisatie. Risicomanagement is in dezen dan het identificeren en kwantificeren van risico s en het bepalen van activiteiten die de kans van optreden en/of de gevolgen van risico s beheersbaar houdt. Het risicobeheer van de gemeente kent als uitgangspunt dat de lijn primair verantwoordelijk is. De decentrale structuur waarin bedrijfsonderdelen eigen verantwoordelijkheden kennen, brengt ook de lijnverantwoordelijkheid voor het eigen risicobeheer met zich mee. Op centraal niveau worden beleidskaders opgesteld, vindt ondersteuning plaats en worden de afdelingen gevraagd en ongevraagd van advies voorzien. Wij hanteren 14 beleidsuitgangspunten als het gaat om risicomanagement en het benodigd weerstandsvermogen. Zo is risicomanagement een cyclisch proces, dat onderdeel uitmaakt van de reguliere P&C-cyclus. De beschikbare weerstandscapaciteit dient alleen ter dekking van de incidentele resterende risico s. De gemeente Emmen hanteert een zekerheids-percentage van 75%-90%. Als blijkt dat het weerstandsvermogen matig, onvoldoende of slecht is, moet worden aangegeven welke concrete maatregelen zijn getroffen om het weerstandsvermogen op peil te brengen. Het beleid ten aanzien van risicomanagement is uitgebreid beschreven in de beleidsnota Risicomanagement en Weerstandsvermogen. 2.2 Risicoprofiel Om de risico's van de gemeente Emmen in kaart te brengen, is een risicoprofiel opgesteld. Dit risicoprofiel is tot stand gekomen met behulp van het Risicomanagement Informatie Systeem NARIS van het Nederlands Adviesbureau voor Risicomanagement (NAR), waarmee risico's systematisch in kaart worden gebracht en beoordeeld. Via inventarisatie zijn alle financiële risico's in kaart gebracht. Daarnaast onderkent de gemeente nog kwaliteits- en imagorisico's die 'niet financieel' van aard zijn, of waarvan de omvang op dit moment niet te bepalen valt (p.m.). In het onderstaande overzicht worden de risico s boven de zogenaamde rapportagegrens gepresenteerd. Om een beter beeld te krijgen van de risico s is de rapportagegrens ten opzichte van de begroting 2016 verlaagd. De invloed van deze risico s bedraagt ca. 77% van de totaal benodigde weerstandscapaciteit. (bedragen x 1.000) R ap p o rt ag eg rens Kans 10% 30% 50% 70% 90% Figuur 1: risicokaart en rapportagegrens nr Risico Maatregelen Kans Financieel Invloed gevolg 1 REP-regionaal bijdrage van het Rijk à 10 Actief 50% max % miljoen kan niet, of niet volledig worden - Aanstellen adviseur subsidies die de verkregen, of niet (volledig) worden ingezet ter subsidievoorwaarden bewaakt en contacten dekking van de ontwikkeling van de locatie met de subsidiegever onderhoudt ; Hoofdstraat (inclusief de aan DPE te betalen - Decentraliseren REP-middelen. schadeloosstelling van 65,5 miljoen). t.o.v. begr Jaarrekening van 288

164 nr Risico Maatregelen Kans Financieel Invloed gevolg 2 RSP-plus bijdragen ter dekking van de Actief 50% max % schadeloosstelling à fonds perdu (locatie - Opzetten adequaat subsidiebeheer en Hoofdstraat) van provincie Drenthe kunnen subsidiebeheersysteem; niet, of niet volledig worden verkregen. - Aanstellen projectleider subsidies die de contacten met de subsidiegever onderhoudt en de subsidievoorwaarden bewaakt. In voorbereiding - Opstellen midterm review en preview IGO Atalanta. 3 Cofinanciering REP-regionaal bijdrage ( 3,6 Actief miljoen) kan niet, of niet volledig worden - Opzetten adequaat subsidiebeheer en verkregen, danwel niet (volledig) worden subsidiebeheersysteem; ingezet ter dekking van de ontwikkeling van de - Aanstellen projectleider subsidies die de locatie Hoofdstraat (inclusief de aan DPE te contacten met de subsidiegever onderhoudt betalen schadeloosstelling van 65,5 miljoen). en de subsidievoorwaarden bewaakt. In voorbereiding - Opstellen midterm review en preview IGO 4 Stadionbedrijf Emmen BV Met Stadionbedrijf Emmen BV is een sterke financiële betrokkenheid aangegaan, te weten. Lening in de vorm van een 25 jarige annuïteiten lening tegen een rente van 2,75%. Lening in de vorm van een 25 jarige annuïteitenlening tegen een rente van 4,17%. 5 Grondexploitatie Rundedal: Indien de bestemming bedrijventerrein niet gerealiseerd kan worden dan geeft de grondexploitatie een verlies van ca. 14 miljoen. 6 Onjuistheid en/of onvolledigheid van ramingen en calculaties ontwikkeling locatie Hoofdstraat. 7 Exploitatie gebouwen: groot en achterstallig onderhoud Op basis een extern uitgevoerd onderzoek komt voor alle basisgebouwen in 2016 een meerjarenonderhoudsplan (MJOP) beschikbaar. Op basis van een schatting zal de komende vier jaar mogelijk gemiddeld een bedrag van minimaal ,- p.j. benodigd zijn om de gemeentelijke basisgebouwen op het gewenste niveau te krijgen en te houden. 8 Als gevolg van alternatieve aanwending van de locatie Vreding moet de boekwaarde mogelijk worden afgeboekt. 9 Investeringsplan: Niet slagen van onze uitstroomambitie regulier en extra in het kader van het investeringsplan. Heeft gevolgen voor de tekorten op het inkomensdeel en de participatieopgave wordt lastiger te realiseren Atalanta. Geïmplementeerd - De gemeente heeft een groot aantal maatregelen getroffen om het risico zo goed mogelijk te beheersen. Actief - Het versterken van checks en balances in de grondexploitaties (o.a. om de kosten in de grexen terug te brengen). Actief - Continue hercalculatie en verfijning van calculaties ; - Raadplegen/inzetten van deskundigen op het betreffende vakgebied voor de calculaties op elk van de deelprojecten. In voorbereiding - Second opinion op belangrijke ramingen en calculaties laten uitvoeren; - Concretisering en invulling en uitwerking van plan locatie Hoofdstraat. Actief - Het verkopen van delen van het gebouwenbestand ; - Er is binnen de reserve een bedrag van beschikbaar voor groot en achterstallig onderhoud. In voorbereiding - Onderzoeken of voor bepaalde gebouwen gewerkt kan worden met een lage(re) onderhoudsnorm; - Het intensiever betrekken van de samenleving bij het onderhoud van de gebouwen. ; - in de kadernota zal aan de raad gevraagd worden middelen ter beschikking te stellen. In voorbereiding - Ontwikkelperspectief Geïmplementeerd - Herstructurering afdelingen ; Actief -Taakstellingen afdelingen/ teams. ; - Tijdig aanvragen en verantwoorden vangnetregelingen (2015, 2016) ; - Lobby-traject ministerie, verbetervoorstel verdeelmodel. ; - Coalitie andere gemeenten richting VNG, deelname landelijke bijeenkomsten. 50% max % max % 5.04% 30% max % % max % max % max % max % 3.30% 2.93% 1.83% t.o.v. begr Tabel 1: Risico s boven rapportagegrens omvang is ongewijzigd omvang is gestegen omvang is gedaald N is nieuw Jaarrekening van 288

165 Naast de in de tabel 1 genoemde risico s zijn voor de berekening van het risicoprofiel, onder andere ook de volgende risico s meegenomen, maar vallen onder de rapportagegrens: Exploitatierisico nieuw theater en Wildlands Implementatie VPB Grondexploitaties Sociaal domein (zie sub paragraaf hieronder) Etc. 2.3 Sociaal domein Voor de risico s binnen het sociaal domein hebben we een afzonderlijke reserve ingesteld. In 2016 bedraagt de omvang van deze reserve 10,5 miljoen. In het risicoprofiel van de gemeente is het sociaal domein vertegenwoordigd met: Risico Kans Financieel gevolg t.o.v. begr Investeringsplan inkomensdeel 50%max Reïntegratiebudget 30%max N Jeugdhulp 90% max Wet maatschappelijke ondersteuning 10% max Risicosimulatie Op basis van de ingevoerde risico's is een risicosimulatie uitgevoerd. De risicosimulatie wordt toegepast omdat het reserveren van het maximale bedrag ad ongewenst is. De risico's zullen immers niet allemaal tegelijk en in hun maximale omvang optreden. Figuur 2 en de bijhorende tabel tonen de resultaten van de risicosimulatie. Percentage Begr. 16 Rek % 24,5 21,8 80% 26,1 23,4 85% 28,2 25,4 90% 31,1 28,4 95% 36,5 33,5 Bedragen x 1 mln. Tabel2: benodigde weerstandscapaciteit bij verschillende zekerheidspercentages Figuur 2: cumulatieve verdeling Uit de grafiek en de bijbehorende tabel volgt dat 75% zeker is dat alle risico's kunnen worden afgedekt met een bedrag van (benodigde weerstandscapaciteit). In tabel 2 valt af te lezen dat het totaalbedrag van de risico s is gedaald. Dit heeft naast het risico groot en achterstallig onderhoud van gebouwen vooral betrekking binnen het sociaal domein. De inschatting is dat het financiële gevolg van het niet halen van de uitstroomambitie van het investeringsplan inkomensdeel lager is (was max ,- met een kans van 90%) en ook het risico van de mogelijke tekorten binnen de jeugdhulp en WMO zijn naar beneden bijgesteld. 2.5 Beschikbare weerstandscapaciteit De beschikbare weerstandscapaciteit van Gemeente Emmen bestaat uit het geheel aan middelen dat de organisatie daadwerkelijk beschikbaar heeft om de risico's in financiële zin af te dekken. Weerstand Peildatum begroting 2016 Jaarrekening 2015 Algemene reserves Algemene reserve Sociaal Domein Onvoorzien Vrije ruimte in de bestemmingsreserves Rekening resultaat Totale weerstandscapaciteit Tabel 3: Beschikbare weerstandscapaciteit Jaarrekening van 288

166 2.6 Relatie benodigde en beschikbare weerstandscapaciteit Om te bepalen of het weerstandsvermogen toereikend is, dient de relatie te worden gelegd tussen de financieel gekwantificeerde risico's en de daarbij gewenste weerstandscapaciteit en de beschikbare weerstandscapaciteit. De uitkomst van die berekening vormt het weerstandsvermogen (op basis van 75%). Ratio weerstandsvermogen = Beschikbare weerstandscapaciteit Benodigde weerstandcapaciteit = = 1,66 Categorie Ratio Betekenis A X > 1,5 Uitstekend B 1,2 < X < 1,5 Ruim voldoende C 1 < X < 1,2 Voldoende D 0,8 < X < 1 Matig E 0,8 < X < 0,5 Onvoldoende F X < 0,5 Slecht Tabel 4: Beoordeling weerstandsvermogen Iedere categorie vergt een andere manier van handelen. Voor de categorieën D, E en F geldt dat de beschikbare weerstandscapaciteit onvoldoende is. Er zijn dan twee mogelijkheden; 1. De beschikbare weerstandscapaciteit moet worden aangevuld. 2. De benodigde weerstandscapaciteit terugbrengen door extra beheersmaatregelen. Voor de categorie C geldt geen specifieke handeling. Van belang is om deze uitkomst in stand te houden. Voor de categorieën A en B geldt dat de beschikbare weerstandscapaciteit kan worden afgeroomd. Het ratio van Emmen valt in klasse A (bij de begroting 2016 was dit nog klasse C). Dit duidt op een uitstekend weerstandsvermogen conform bovenstaande normtabel. 2.7 Financiële kengetallen Met ingang van de begroting 2016 moet de gemeente ingevolge het BBV een aantal kengetallen opnemen. Omdat daarin ook al de cijfers van de jaarrekening 2014 zijn opgenomen is het opnemen van de kengetallen in de jaarrekening 2015 verplicht gesteld. Kengetallen zijn getallen die de verhouding uitdrukken tussen bepaalde onderdelen van de begroting of de balans en kunnen helpen bij de beoordeling van de financiële positie van de gemeente. Voorgeschreven is dat deze paragraaf de volgende kengetallen bevat: netto schuldquote en de netto schuldquote gecorrigeerd voor alle verstrekte leningen, solvabiliteitsratio, grondexploitatie, structurele exploitatieruimte en belastingcapaciteit. Deze kengetallen maken inzichtelijk(er) over hoeveel (financiële) ruimte de gemeente beschikt om structurele en incidentele lasten te kunnen dekken of opvangen. Ze geven zodoende inzicht in de financiële weerbaar- en wendbaarheid. In deze paragraaf wordt volstaan met een samenvatting. In de paragraaf financiering is een nadere uitwerking weergegeven. Kengetallen: Rekening 2014 Begroting Rekening 2015 netto schuldquote 107,5% 107,9% 100,5% netto schuldquote gecorrigeerd voor alle verstrekte leningen 92,6% 92,0% 86,5% solvabiliteitsrisico 10,1% 7,0% 10,1% structurele exploitatieruimte -2,1% -0,3% - 1,5% grondexploitatie 16,5% 16,8% 15,1% belastingcapaciteit 110,5% 108,8% 107,9% Jaarrekening van 288

167 4 C 3 Paragraaf 3 Onderhoud kapitaalgoederen.pdf 3. Paragraaf onderhoud kapitaalgoederen 3.1 Wegen Basisgegevens / uitgangspunten De gemeente beschikt over een wegennet met een lengte van ca km met een totale oppervlakte van ruim m2. Het aantal kilometers fietspad bedraagt in totaliteit 75. Kerncijfers 2015 (peildatum ): Verhardingssoorten: Gesloten verhardingen (beton, asfalt) Open verhardingen (klinkers, tegels) Zandwegen Bermen Onderhoud sloten Lengte wegen binnen de kom Lengte wegen buiten de kom Vrij liggende fietspaden met eigen trace m m2 33 km 135 ha 250 km 775 km 365 km 70 km Het beleidskader Bij wegen is, zoals bij alle kapitaalgoederen in het openbaar gebied, sprake van een levensduur. Om optimaal gebruik te maken van deze levensduur wordt klein onderhoud gepleegd (ook wel correctief onderhoud genoemd). Naast klein onderhoud is er sprake van groot onderhoud. Deze maatregelen worden uitgevoerd door middel van een jaarplanning. Het op orde houden van het onderhoud van de wegen conform onze doelstellingen en de CROW normen is de basis voor de prioriteitskeuze van het onderhoud van de wegen. De onderhoudstoestand wordt tweejaarlijks bepaald aan de hand van de globale visuele inspectie-methode van het CROW (nationale kennisplatform voor infrastructuur, verkeer en vervoer en openbare ruimte). Hierbij worden drie kwaliteitsniveaus gehanteerd: voldoende, matig en onvoldoende. Uit het beleidskader voortvloeiende consequenties Het wegonderhoud is erop gericht dat 80% van de wegen voldoet aan de CROW norm voldoende. Waar deze norm niet gehaald wordt is er sprake van een lager kwaliteitsniveau van de wegen. Dit kan invloed hebben op de ervaren verkeersveiligheid, het gebruikerscomfort en de woonbeleving. Wanneer de verkeersveiligheid echt in het geding is, wordt actie ondernomen. De wegen-beheerplanning wordt jaarlijks bijgesteld. Naast de technische inspectie is de prioritering afhankelijk van prioritering burgers (EOP s) en de eventueel ontstane winterschade. De vertaling van de financiële consequenties in de begroting De Raad heeft met de kadernota 2014 besloten om hiervoor een extra krediet beschikbaar te stellen met een omvang van Dit budget is toegevoegd aan de wegenbeheerplanning Met dit extra budget is bereikt dat de eerste knelpunten van het onderhoud van de wegen zijn aangepakt. In 2015 is er een nieuwe inspectie uitgevoerd. De gegevens van deze inspectie komen i 2016 beschikbaar. Voorlopig beeld is dat het extra krediet dat beschikbaar is gesteld voor het onderhoud van de wegen heeft geleid tot een stijging van het percentage voldoende volgens de CROW-norm, maar de opgave is nog niet voltooid 3.2 Riolering Basisgegevens / uitgangspunten De gemeente Emmen beschikt over een uitgestrekt rioolstelsel, met o.a. ca. 978 km aan vrij verval-riolering, 1080 stuks drukunits, 117 stuks rioolgemalen en bijna stuks huisaansluitingen. Kerncijfers 2015 (peildatum ): Vrij verval riolering 978 km Drukriolering /Vacuümriolering 234 km Persleidingen 34 km Vacuümstations 8 Drukunits 1080 stuks Aantal rioolgemalen 117 stuks Aantal straatkolken stuks Aantal huisaansluitingen stuks Aantal grondwaterpeilbuizen 34 Jaarrekening van 288

168 Het beleidskader Het Gemeentelijk Riolerings Plan (GRP) geeft invulling aan de wettelijke zorgplicht betreffende een doelmatige inzameling en transport van het afvalwater, het hemelwater en het grondwater en bevat de hoofdlijnen van aanpak voor het bereiken van een gewenste situatie. De gemeenteraad heeft op 21 oktober 2010 het Gemeentelijk Rioleringsplan (GRP) vastgesteld voor de periode Het streven was om in 2015 een nieuw GRP vast te stellen. De planperiode van het GRP is in 2015 verlengd tot dat er een nieuw GRP wordt vastgesteld. De reden voor de verlenging is dat het GRP gebaseerd wordt op het Afvalwaterplan. Dit plan is nog niet vastgesteld. De verwachting is dat er binnen 2 jaar een nieuw GRP wordt vastgesteld in samenwerking met de partners in de afvalwaterketen. Door de verlenging voldoet de gemeente aan ex artikel 4.22 Wet Milieubeheer. De aandacht voor gemeentelijke watertaken is toegenomen. Richtinggevend hierbij zijn de Wet Gemeentelijke Watertaken en het Waterplan Emmen. Vertaling van wettelijke taken en eigen beleid naar bestemmingsplannen en een nieuw GRP zijn hierbij belangrijke aandachtspunten. Verder is het project Samen slim investeren in ruimte voor water' afgerond. Hierin werkt een aantal waterschappen samen met de gemeente Emmen aan de uitwerking van de structuurvisie Emmen 2020 'Veelzijdigheid Troef' op het onderdeel water. De deelstructuurvisie water Emmen en het bijbehorende maatregelenprogramma is vastgesteld in de raad van Emmen. Als vervolg hierop wordt nu samen met de waterschappen gewerkt aan het opstellen van het regenwaterstructuurplan voor Emmen-centrum en de omliggende wijken. In het Nationaal Bestuursakkoord Water is afgesproken dat waterschappen en gemeenten bij het op orde brengen van het watersysteem samen streven naar kostenoptimalisatie ten behoeve van de burger en dat het meest kosteneffectieve scenario bepaald moet worden. Mede in dit licht wordt er gewerkt aan de nadere invulling van de samenwerking in de waterketen door een vervolg op het bestuursakkoord samenwerking waterketen Noordelijke Vechtstromen. Uit het beleidskader voortvloeiende consequenties In het begrotingsjaar 2015 zijn de onderstaande rioolreconstructies voorbereid en uitgevoerd. Verder zijn in het verslagjaar 48 nieuwe aansluitingen op het rioolstelstel tot stand gebracht Emmermeer: Boring naar het Oranjekanaal; Is eind 2015 aanbesteed. De uitvoering volgt in Emmermeer : Vervanging riolering Polenstraat Walstraat Weerdingerstraat. Is uitgevoerd en gereed Gemeentebreed: Renovatie van ca 200 drukrioolgemalen; Is gereed Angelslo : Renovatie overstortvijver Veldlaan ; Is in uitvoering Schoonebeek : Europaweg, vervanging riolering ; Is gereed Nieuw-Amsterdam : Vervanging riolering bij reconstructie bedrijventerrein. Is in uitvoering Nieuw-Amsterdam : Vervanging riolering Ringlaan Wijkstraat e.o. Is in voorbereiding. Uitvoering gepland half Emmen-Centrum : Vervanging riolering Emmalaan Kerkhoflaan. Is in voorbereiding. Geplande uitvoering medio 2016 Relinen hoofdtransportriool : Voorbereiding is aanbesteed. Geplande uitvoering medio Weiteveen : Vervangen riolering Kerkenweg. In overleg met Prolander en Staatsbosbeheer naar achteren verschoven. Emmen-Centrum : Aanleg RWA stelsel Dordsestraat. Is naar achteren geschoven door de werkzaamheden aan kruising Dordsestraat - Hondsrugweg De vertaling van de financiële consequenties in de begroting De lasten worden gedekt uit de vastgesteld rioolheffing. Bij de verlenging van de planperiode van het GRP is afgesproken dat de rioolheffing op het niveau van 2015 gehandhaafd wordt. Operationele tekorten worden gedekt uit de egalisatievoorziening riolering. 3.3 Water en kunstwerken Basisgegevens / uitgangspunten De gemeente bezit 235 water- en civieltechnische kunstwerken (onder civieltechnische kunstwerken worden bruggen en viaducten verstaan) en zijn in de navolgende hoofdgroepen onderverdeeld. Daarnaast heeft de gemeente 845 hectare aan binnenwateren in eigendom en beheer. Kerncijfers 2015 (peildatum ): Beweegbare brug 18 stuks Houten brug 54 stuks Betonnen brug 54 stuks Stalen brug 31 stuks Viaduct 20 stuk Tunnel 7 stuks Duiker 218 stuks Jaarrekening van 288

169 Steiger Keermuur/wand Schanskorf Overig 56 stuks 4 stuks 8 stuks 31 stuks Het beleidskader Bij kunstwerken is, zoals bij alle kapitaalgoederen in het openbaar gebied, sprake van een levensduur. Om optimaal gebruik te maken van deze levensduur wordt klein onderhoud gepleegd (ook wel correctief onderhoud genoemd). Naast klein onderhoud is er sprake van groot onderhoud. Deze maatregelen worden uitgevoerd middels een jaarplanning. De onderhoudstoestand wordt eenmaal per vier jaar bepaald aan de hand van NEN-normeringen. Daarbij wordt een prioritering aangebracht op basis van veiligheid, functionaliteit, duurzaamheid en toonbaarheid. In 2013 is opnieuw een inspectie van de onderhoudstoestand van de kunstwerken uitgevoerd Uit het beleidskader voortvloeiende consequenties Het onderhoud van de kunstwerken is er op gericht dat deze voldoen aan kwaliteits- en veiligheidsnormen. Uit de inspectie van 2013 is gebleken dat voor het borgen van de veiligheid in de periode 2014 t/m 2017 een investering noodzakelijk is van Met de behandeling van de kadernota 2015 is voorgesteld om daarnaast in 2016 een aanvang te maken van het inhalen van het achterstand van het onderhoud uit de categorie Functionaliteit. Hiermee wordt voorkomen dat er kapitaalsvernietiging optreedt en wordt de functionaliteit geborgd. Uit de inspectie van 2013 bleek dat voor de categorie functionaliteit voor de periode 2014 t/m 2017 een extra investering noodzakelijk is van De kapitaalslasten hiervan betreffen ( rente en afschrijving) uitgaande van een afschrijvingstermijn van 20 jaar. De vertaling van de financiële consequenties in de begroting Het krediet van ruim is door de Raad beschikbaar gesteld met vaststelling van de kadernota 2014 en het krediet van ruim 1,8 miljoen is door de Raad beschikbaar gesteld bij de kadernota Openbaar groen Kerncijfers 2015 (peildatum ): Stedelijk groen 821 ha Landschappelijk groen 786 ha Bermen en singels langs wegen 135 ha Begraafplaatsen 52 ha Water 1046 ha In het stedelijk groen zijn circa speeltoestellen, speelplaatsen aanwezig. Deze worden conform planning onderhouden en eventueel vervangen. Het beleidskader De bezuinigingstaak-stellingen zijn verwerkt. Groenreconstructies (groot onderhoud) worden uitgevoerd op basis van een jaarplanning. In december wordt jaarlijks een planning vastgesteld voor het daaropvolgende jaar. Hierbij wordt zowel gekeken naar de wensen van de Erkende Overlegpartners (belevingsonderhoud) als naar werkzaamheden die noodzakelijk zijn vanuit technisch oogpunt of vanuit veiligheid (groot onderhoud). Deze werkplanning is integraal van opzet, dat wil zeggen, de werkzaamheden worden waar mogelijk gecombineerd met disciplines als riolering en wegen. In het kader van de financiële taakstellingen wordt met reconstructie ingezet op versobering en onderhoudsarm maken van het onderhoud. Jaarlijks wordt er vanuit projecten nieuw groen toegevoegd aan het groenareaal, dan wel leidt een herinrichting tot een ander kwaliteitsniveau. Dit is bijvoorbeeld het geval bij Centrum Vernieuwing Emmen. De overdracht van de projecten van realisatie naar beheer en onderhoud vindt verder plaats in Uit het beleidskader voortvloeiende consequenties De verwerking van de financiële taakstellingen in de groenbegroting heeft tot gevolg dat het groen-onderhoud in het openbaar gebied sterk versoberd is, deze versobering zet zich verder door met de begroting Dit leidt tot een andere kwaliteit van het openbaar gebied dan voorheen. Het doorvoeren van een meer ecologische benadering van het groenbeheer is hierin leidend. Toename van het Areaal en verhoging van het kwaliteitsniveau heeft een stijging van onderhoudskosten tot gevolg. De vertaling van de financiële consequenties in de begroting Op basis van een analyse van de aangepaste bestekken is de verwachting dat het aframen van het onderhoudsniveau afdoende is voor een andere kwaliteit van het openbaar gebied op langere termijn zonder dat dit tot schade (inhaalinvesteringen) op de lange termijn leidt. Met de kadernota 2015 heeft de Raad besloten extra middelen beschikbaar te stellen voor de toename van Areaal. In 2015 is voor de realisatie van de werken van Centrum Vernieuwing Emmen een integraal beheer-plan ontwikkeld. Hierin wordt onderscheid gemaakt tussen, de Hondsrug tunnel, het mensenpark en het overige centrumgebied. De definitieve kosten van dit beheerplan hangen af van de keuzes die er in 2016 worden gedaan m.b.t. de kwaliteitsniveaus van het onderhoud. Hier zal bij Berap-1 van 2016 op worden teruggekomen. Jaarrekening van 288

170 3.5 Gebouwen Basisgegevens Het gemeentelijk basisgebouwenbestand omvat 34 scholen voor openbaar onderwijs, 17 gymlokalen, 11 sporthallen, 33 kleedgebouwen, 19 welzijnsaccommodaties, 3 kantoren voor gemeentepersoneel, 3 brandweerposten, 3 zwembaden, theater De Muzeval en Villa Lindenhof. Ook zijn er enkele 'historische gebouwen en objecten', waaronder de synagoge, een kerktoren en drie ja-knikkers. Het beleidskader In 2013 is de notitie vastgoedbeheer door het college vastgesteld. Hierin is de richting aangegeven ten aanzien van het eigendom, beheer en onderhoud van gemeentelijke gebouwen. Ook is de kadernota huisvesting maatschappelijke activiteiten, voor accommodaties met een maatschappelijke functie, d.w.z. gebouwen voor onderwijs, gebouwen voor sport en gebouwen voor welzijnsactiviteiten vastgesteld. Op basis van de notitie vastgoedbeheer is de vastgoedportefeuille ingedeeld in: gebouwen nodig voor een functie voortvloeiend uit gemeentelijk beleid strategische gebouwen historische gebouwen en monumenten af te stoten gebouwen Om te komen tot een doelmatiger en professioneler vastgoedbeheer is besloten tot concentratie van het vastgoedbeheer bij het team Vastgoed & Grondzaken met ingang van De 'eigenaarsrol' met uitzondering van de onderwijs- en sportgebouwen is daar nu ondergebracht. Uit het beleidskader voortvloeiende consequenties Het portefeuillebeheer wordt meer sturend en er wordt een proces in gang gezet van vastgoedbeheer naar vastgoedmanagement. In dit kader wordt gestreefd naar het verhogen van de bezettingsgraad per gebouw, het samenvoegen van functies en het - waar mogelijk - afstoten van gebouwen. In 2015 is op basis van inspecties een conditiemeting uitgevoerd om de staat van onderhoud van de gemeentelijke basisgebouwen te bepalen. Op basis van deze 0-meting is enerzijds het achterstallig onderhoud in beeld gebracht en wordt tevens met betrekking tot het benodigde planmatig onderhoud een beeld geschetst voor de komende 10 jaar. Dit zowel voor wat er fysiek aan de basisgebouwen aan planmatig onderhoud benodigd is als wat dat in relatie tot een bepaald onderhoudsniveau in financiële zin betekent. Financiële consequenties In het voorjaar van 2016 worden de resultaten van de 0-meting samen met de reeds beschikbare middelen financieel vertaald. Hierdoor ontstaat een gedegen financieel beeld hoeveel de komende jaren aan (extra) financiële middelen benodigd is om de gemeentelijke gebouwen in de gewenste conditie te behouden. De gevolgen en eventuele voorstellen zullen ter besluitvorming aan de Raad worden voorgelegd en worden zo mogelijk vertaald in de kadernota De hoogte van de reserve gebouwen zal hier ook een onderdeel van uitmaken. In 2015 is een eenmalige dotatie aan de reserve gebouwen gedaan van Daarnaast wordt de reserve jaarlijks met gevoed. De reserve gebouwen heeft ultimo 2015 een stand van ruim Daarnaast wordt sinds Berap-II 2015 beschikt over een reserve Boekwaarde en Sloopkosten. Deze reserve met een omvang van ruim wordt ingezet voor het nemen van boekwaarde verliezen op gemeentelijke gebouwen. Dit laatste speelt met name bij verkoop van gebouwen. De economische waarde blijkt in bepaalde gevallen lager dan de boekwaarde. Bij verkoop moet dan het boekwaarde-verlies worden genomen en in financiële zin afgeboekt. Daarnaast wordt deze reserve ingezet om het verlies af te dekken wanneer een gebouw in de administratie zijn maatschappelijke functie verliest en de economische waarde van de locatie lager is. Deze locatie moet dan in de administratie worden opgenomen tegen de lagere waarde. Jaarrekening van 288

171 5 C 4 Paragraaf 4 Financiëring.pdf 4. Paragraaf Financiering 4.1 Inleiding Het treasurybeleid van de gemeente Emmen is vastgelegd in het Treasurystatuut. In 2013 is het statuut geactualiseerd op basis van de laatste wijzigingen in de wet Financiering decentrale overheden (FIDO), de wet Regeling uitzettingen en derivaten decentrale overheden (RUDDO) en overige relevante wetgeving. 4.2 Algemene ontwikkelingen Leningenportefeuille Bij de beslissingen tot het aantrekken van vaste geldleningen is ook in 2015 steeds gebruik gemaakt van de mogelijkheden om (tijdelijk) kort te financieren. De kasgeldlimiet wordt in principe niet overschreden (Treasurystatuut art 6.1, lid 1) maar, indien de gemeente dat wel doet, moet na een overschrijding van maximaal drie kwartalen een plan aan de toezichthouder worden voorgelegd binnen welke termijn de overschrijding ongedaan wordt gemaakt (Treasurystatuut art 6.1, lid 2). Dit laatste kan ook door het financieringstekort weer te laten dalen tot binnen de kasgeldlimiet. In het eerste kwartaal van 2015 is de kasgeldlimiet overschreden, maar in het 2 e en 3 e kwartaal is weer aan de eis van de kasgeldlimiet voldaan door het aantrekken van nieuwe geldleningen; in het 4 e kwartaal is er wel weer een overschrijding. Tijdelijke financiering met kort geld (voornamelijk kasgeldleningen) was in 2015, maar ook nog begin 2016, erg aantrekkelijk doordat de te betalen rentepercentages op kasgeldleningen vaak rond 0,25% lager liggen dan de rente over het rekening-courantkrediet. Dit is tot uiting gekomen in de lagere kosten voor rente kort geld waar een voordeel ten opzichte van de gewijzigde begroting is behaald van ; ten opzichte van de primitieve begroting is het voordeel zelfs Het verloop van de opgenomen geldleningen in 2015 kan als volgt worden weergegeven (bedragen x 1.000): Eigen financiering Doorgeleend Totaal aantal bedrag aantal bedrag aantal bedrag Stand Opgenomen geldleningen Algehele aflossing Reguliere aflossingen Stand De opgenomen doorgeleende geldleningen betreft één nieuwe lening aan DPE Next (12.500) en de 3 e tranche van de geldlening van de provincie Drenthe aan DPE Next (3.000); deze laatste en is daarom niet als nieuwe lening geteld. Verstrekte leningen In 2015 is een aantal nieuwe leningen verstrekt; dit betreft: - een drietal nieuwe leningen in het kader van de 1/3-regeling; - één lening ten behoeve van een dakrenovatie van een dorpshuis; en verder zijn de volgende bedragen verstrekt op reeds lopende leningen: zijnde de 3 e tranche van de lening van de provincie Drenthe aan DPE Next; aan DPE in het kader van de lening ten behoeve van de exploitatie van DPE. Het verloop van de verstrekte geldleningen in 2015 kan als volgt worden weergegeven (bedragen x 1.000): aantal bedrag Stand Verstrekte geldleningen 4 75 Vermeerdering lopende leningen Algehele aflossing Reguliere aflossingen Stand Hiervan is doorgeleend Verstrekt uit eigen financiering Jaarrekening van 288

172 4.2.2 Liquiditeitenplanning De liquiditeiten zijn te onderscheiden in de kasstromen (lopende uitgaven/inkomsten), de financieringsstromen (nieuwe geldleningen minus aflossingen) en de investeringsstromen. Van de kas- en financieringsstromen bestaat een goed beeld. Als gevolg daarvan is veel gebruik gemaakt van korte financiering middels kasgeldleningen; de rente die op kasgeldleningen moet worden betaald (in de 2 e helft van 2015 en ook begin 2016 zelfs negatief) lag in en ook nog begin ruim beneden de rentevergoeding die over de rekening courant met de BNG Bank moet worden betaald. Ook is de investeringsplanning beter in beeld waardoor de financiering kon worden aangetrokken wanneer die daadwerkelijk nodig was Renteverloop Bij het aantrekken van vaste geldleningen (looptijd langer dan 1 jaar) wordt getracht zo optimaal mogelijk gebruik te maken van financiering met kort geld; daarbij wordt de mogelijkheid de kasgeldlimiet gedurende maximaal drie kwartalen te overschrijden volledig benut. In 2015 zijn 5 leningen aangetrokken ter consolidatie van de vlottende schuld (in leningen). Het verloop van de rente voor kort (1- en 3-maands euribor) en lang (10-jaars lening met lineaire aflossing volgens opgave van de BNG) geld was de afgelopen jaren als volgt: 1-mnds 3-mnds 10-jr lineair rente rente rente Medio juli ,47% 1,61% 3,49% 31 december ,02% 1,36% 2,61% Medio ,37% 0,65% 2,37% 31 december ,11% 0,19% 1,83% Medio ,12% 0,22% 2,10% 31 december ,22% 0,29% 2,16% Medio ,10% 0,15% 1,56% 31 december ,02% 0,08% 0,95% Medio ,06% -0,01% 1,00% 31 december ,21% -0,13% 0,99% Uit dit overzicht blijkt dat de korte rente in 2012 zeer sterk is gedaald, in 2013 weer licht is opgelopen, maar in 2014 weer is gaan dalen, wat zich in 2015 heeft voortgezet; de korte rente is het grootste deel van 2015 zelfs negatief geweest. De lange rente (voor een 10-jaars lineaire lening) vertoonde een soortgelijk verloop, maar stabiliseerde zich in 2015 rond de 1%. Het gemiddelde rentepercentage dat in 2015 over de leningenportefeuille van miljoen (gemiddelde stand in 2015) moest worden betaald bedroeg 2,61%. Het renteresultaat is als volgt opgebouwd: Omschrijving Begroting 2015 Rekening 2015 Verschil 2015 Rentelasten langlopende geldleningen Rentebaten langlopende geldleningen Per saldo lasten langlopende geldleningen(a) V rentelasten kortlopende financiering rentebaten kortlopende financiering (grondexploitatie) Per saldo baten rente kortlopende financiering(b) V Lasten bespaarde rente(c) V Totaal nettolasten rente 2015 (a-b+c) V V= voordeel; N= nadeel Jaarrekening van 288

173 Het positieve resultaat op rente ter grootte van ten opzichte van de begroting na wijzigingen is veroorzaakt door: - de post rente lang voor aangetrokken leningen laat een onderschrijding zien; dit is het gevolg van een lager gerealiseerd investeringsniveau, de maximale financiering met kort geld, lagere percentages voor nieuw aangetrokken leningen en vervroegde aflossing V op de korte financiering is een voordeel behaald door lagere werkelijke percentages (met name voor kasgeldleningen) dan waar bij de begroting van was uitgegaan V aan de grondexploitatie is meer rente toegerekend door hogere mutaties op de complexen in 2015 V lagere ontvangen rente verstrekte geldleningen door aanpassing van het rentepercentage, door vervroegde aflossingen (zie ook rente lange geld) en lagere verstrekking N Totaal voordeel V Treasurybeheer Renterisicobeheer In de Wet fido is een kasgeldlimiet en een renterisiconorm gegeven om de invloed van (externe) rentewijzigingen op de financiële resultaten van de gemeente te beperken Kasgeldlimiet De kasgeldlimiet is bedoeld om een grens te stellen aan de korte financiering (met een rentetypische looptijd tot één jaar). De kasgeldlimiet bedraagt 8,5 procent van het totaal van de jaarbegroting van de gemeente bij aanvang van het jaar; in ons geval 34,3 miljoen. De rentepercentages van korte financieringsmiddelen zijn doorgaans lager dan de rentepercentages van lange financiering. Rekening houdende met de renteontwikkeling, wordt deze ruimte zo optimaal mogelijk benut. Met name wordt kort geld aangetrokken voor de voorfinanciering van investeringen inclusief grondbedrijf alsmede het afdekken van liquiditeitstekorten gedurende het lopende jaar op de exploitatie. Als hulpmiddelen worden gebruikt de liquiditeitenplanning en de rentevisie. Uit onderstaand (volgens de regelgeving voorgeschreven) overzicht blijkt dat in 2015 de totale vlottende schuld in het eerste en het vierde kwartaal de kasgeldlimiet heeft overschreden; in het tweede en derde kwartaal is de vlottende schuld onder de kasgeldlimiet gebleven. Berekening kasgeldlimiet (bedragen x miljoen) 1e kwartaal 2 e kwartaal 3e kwartaal 4 e kwartaal Omvang begroting per 1 januari Toegestane kasgeldlimiet In procenten van de grondslag 8,50% 8,50% 8,50% 8,50% In bedrag 34,3 34,3 34,3 34,3 2. Omvang vlottende schuld Opgenomen gelden < 1 jaar 43,3 50,0 51,6 51,6 Schuld in rekening courant -0,1-15,8-22,9-11,2 Gestorte gelden door derden < 1jaar Overige geldleningen niet zijn vaste schuld 3. Vlottende middelen Contante gelden in kas Tegoeden in rekening courant Overige uitstaande gelden < 1 jaar Toets kasgeldlimiet 4. Totaal netto vlottende schuld (2 3) 43,2 34,2 28,7 40,4 Toegestane kasgeldlimiet (1) 34,3 34,3 34,3 34,3 Ruimte - 8,9 0,1 5,6-6, Renterisiconorm De risiconorm wordt berekend door een in de Uitvoeringsregeling fido vastgesteld rentepercentage van 20% te vermenigvuldigen met het begrotingstotaal. Het doel van deze norm is het beheersen van de renterisico s op de vaste schuld (schuld met een rentetypische looptijd van één jaar of langer) door onder andere het aanbrengen van spreiding in de looptijden in de leningenportefeuille. Jaarrekening van 288

174 In de volgende tabel wordt het renterisico in relatie tot de norm aangegeven: Bedragen x miljoen euro Renterisiconorm en renterisico s vaste schuld a Renteherziening op vaste schuld (o/g) 0 1.b Renteherziening op vaste schuld (u/g) 0 2. Netto renteherziening (1a - 1b) 0 3.a Nieuw aangetrokken vaste schuld 82,5 3.b Nieuwe verstrekte lange leningen 7,7 4. Netto nieuw aangetrokken vaste schuld (3a - 3b) 74,8 5. Betaalde aflossingen 58,8 6. Herfinanciering (laagste van 4 en 5) 58,8 7. Rente risico op vaste schuld (2 + 6) 58,8 Renterisiconorm: 8. begrotingstotaal Het normpercentage Rente risiconorm (8*9/100) 80,8 Toets renterisiconorm 10. Renterisiconorm 80,8 7. Renterisico op vaste schuld 58,8 11. Ruimte (+) / Overschrijding (-); (10-7) 22,0 Uit bovenstaande tabel blijkt dat onze gemeente ruim binnen de risiconorm blijft Kredietrisicobeheer De kredietrisico s doen zich voor bij de verstrekte geldleningen. In onderstaande tabel is te zien welke risicogroepen er zijn en welke zekerheden zijn overeengekomen. Kredietrisico op verstrekte gelden Met/zonder Restantschuld Restantschuld (hypothecaire) op op 31 december Risicogroep zekerheid 1 januari Percentage van totaal Energiebedrijven zonder ,70% Sportverenigingen zonder ,57% Stadionbedrijf Emmen BV zonder ,90% Dierenpark Emmen (lening provincie Drenthe) zonder ,43% Fietsplan zonder ,00% PC-privé zonder ,09% Zakelijke regelingen zonder ,18% Gemeentelijke kredietbank zonder ,22% Totaal zonder zekerheid ,10% Openbare bibliotheek met ,88% Centrum voor de Kunsten met ,00% Zorginstellingen met ,14% Woningbouw met ,34% Dorps- en wijkcentra met ,18% Stadionbedrijf Emmen BV met ,81% Dierenpark Emmen met ,73% Dierenpark Emmen met ,94% Wereld van Ontmoeting met ,09% Peter van Dijk Holding BV met ,78% Hypotheken ambtenaren met ,02% Totaal met zekerheid ,90% Totaal ,00% Jaarrekening van 288

175 4.3.5 Gemeentefinanciering Financiering De financiering van gemeentelijke activiteiten is in principe gebaseerd op integrale financiering. De totale financieringsbehoefte van de gemeente is de graadmeter. De ruimte die de kasgeldlimiet biedt om kort geld aan te trekken voor onder andere voorfinanciering van investeringen wordt optimaal benut. De renteontwikkeling voor de korte en lange termijn alsmede de ruimte ten opzichte van de kasgeldlimiet zijn belangrijke factoren die meespelen bij het consolideren van kortgeld in langgeld ten behoeve van investeringen. De looptijd van de geldlening wordt afhankelijk gesteld van de aard van de investeringen alsmede door de resterende looptijd van de bestaande leningen en de te betalen rentepercentages bij de verschillende termijnen van de leningen. Bij het aantrekken van geldleningen wordt bij tenminste drie financiële instellingen een offerte gevraagd. Uitzetting De gemeente verstrekt in beginsel geen geldleningen aan derden. Aanvragen van derden, die geen leningen kunnen aantrekken van financiële instellingen zonder gemeentegarantie, worden afzonderlijk ter besluitvorming aan het college voorgelegd. Relatiebeheer Bank Nederlandse Gemeenten (BNG) De BNG te Den Haag is de huisbank van de gemeente, hetgeen inhoudt dat het betalingsverkeer nagenoeg geheel via de huisbank wordt afgewikkeld. Rabobank Alleen het storten en het wisselen van chartaal geld en de betaling van een klein deel van de bijstandsuitkeringen vindt plaats bij de plaatselijke Rabobank Emmen. 4.4 Administratieve organisatie Het geldverkeer vereist een goede administratieve organisatie. In het treasurystatuut is bij de toewijzing van bevoegdheden rekening gehouden met de vereiste functiescheiding tussen besluitvorming, uitvoering, administratie en controle. Jaarrekening van 288

176 4.5 Financiële kengetallen Met ingang van de begroting 2016 moet de gemeente ingevolge het BBV een aantal kengetallen opnemen. Omdat daarin ook al de cijfers van de jaarrekening 2014 zijn opgenomen is het opnemen van de kengetallen in de jaarrekening 2015 verplicht gesteld. Kengetallen zijn getallen die de verhouding uitdrukken tussen bepaalde onderdelen van de begroting of de balans en kunnen helpen bij de beoordeling van de financiële positie van de gemeente. Voorgeschreven is dat deze paragraaf de volgende kengetallen bevat: netto schuldquote en de netto schuldquote gecorrigeerd voor alle verstrekte leningen, solvabiliteitsratio, grondexploitatie, structurele exploitatieruimte en belastingcapaciteit. Deze kengetallen maken inzichtelijk(er) over hoeveel (financiële) ruimte de gemeente beschikt om structurele en incidentele lasten te kunnen dekken of opvangen. Ze geven zodoende inzicht in de financiële weerbaar- en wendbaarheid. Deze kengetallen en de plaats in de jaarrekening helpen bij het verkrijgen van verantwoord inzicht in en het beoordelen van de financiële positie. Voor de beoordeling van de financiële positie is het belangrijk dat zowel naar de balans als naar de exploitatie wordt gekeken. In de kengetallen structurele exploitatieruimte en belastingcapaciteit komt tot uitdrukking of de gemeente over voldoende structurele baten beschikt, en welke mogelijkheid er is om de structurele baten op korte termijn te vergroten. De kengetallen netto schuldquote en netto schuldquote gecorrigeerd voor alle verstrekte leningen, solvabiliteitsratio en grondexploitatie hebben betrekking op de balans. Het is van belang de betekenis van de kengetallen te begrijpen en zo inzicht te krijgen in de financiële positie van de gemeente. Een beoordeling van de onderlinge verhouding van de kengetallen in relatie tot de financiële positie is daarvoor essentieel. Daarbij is het ook relevant om inzicht te hebben in de ontwikkeling van de kengetallen over de jaren heen. 1A. Netto schuldquote De netto schuld weerspiegelt het niveau van de schuldenlast van de gemeente ten opzichte van de eigen middelen. De netto schuldquote geeft een indicatie van de druk van de rentelasten en de aflossingen op de exploitatie. Ultimo jaar Rek Begr Rek A Vaste schulden B Netto vlottende schuld C Overlopende passiva D Financiële activa E Uitzettingen < 1 jaar F Liquide middelen G Overlopende activa H Totale baten (dus excl. mutaties reserves) Netto schuldquote (A+B+C-D-E-F-G)/H x 100% 107,5% 107,9% 100,5% 1B. Netto schuldquote gecorrigeerd voor alle verstrekte leningen Om inzicht te verkrijgen in hoeverre sprake is van doorlenen wordt de netto schuldquote zowel in- als exclusief doorgeleende gelden weergegeven (netto schuldquote gecorrigeerd voor alle verstrekte leningen). Op die manier wordt duidelijk in beeld gebracht wat het aandeel van de verstrekte leningen is en wat dit betekent voor de schuldenlast. De wijze waarop de netto schuldquote gecorrigeerd voor de doorgeleende gelden wordt berekend is gelijk aan de netto schuldquote, met dien verstande dat bij de financiële activa ook alle verstrekte leningen worden opgenomen. Ultimo jaar Rek Begr Rek A Vaste schulden B Netto vlottende schuld C Overlopende passiva D Financiële activa E Uitzettingen < 1 jaar F Liquide middelen G Overlopende activa H Totale baten (dus excl. mutaties reserves) Netto schuldquote (A+B+C-D-E-F-G)/H x 100% 92,6% 92,0% 86,5% Jaarrekening van 288

177 2. De solvabiliteitsratio: Dit kengetal geeft inzicht in de mate waarin de gemeente in staat is aan haar financiële verplichtingen te voldoen. Onder de solvabiliteitsratio wordt verstaan het eigen vermogen als percentage van het balanstotaal. Het eigen vermogen van een gemeente bestaat volgens artikel 42 BBV uit de reserves (zowel de algemene reserve als de bestemmingsreserves) en het resultaat uit het overzicht van baten en lasten. Ultimo jaar Rek Begr Rek A Eigen vermogen B Balanstotaal Solvabiliteit (A/B) x 100% 10,1% 7,0% 10,1% 3. Kengetal grondexploitatie De afgelopen jaren is gebleken dat grondexploitatie een forse impact heeft op de financiële positie van de gemeente. De boekwaarde van de voorraden grond is van belang, omdat deze waarde moet worden terugverdiend bij de verkoop. De accountant moet ieder jaar beoordelen of de gronden tegen een actuele waarde op de balans zijn opgenomen. In het BBV wordt gevraagd om in de balans afzonderlijk op te nemen: - Grond- en hulpstoffen gespecificeerd naar: 1. Niet in exploitatiegenomen bouwgronden; en 2. Overige grond- en hulpstoffen. - Het onderhanden werk ; hieronder vallen ook bouwgronden in exploitatie. Voor de berekening van dit kengetal worden de niet in exploitatie genomen gronden en de bouwgrond in exploitatie bij elkaar opgeteld en gedeeld door de totale baten en uitgedrukt in een percentage. Ultimo jaar Rek Begr Rek A Niet in exploitatie genomen bouwgronden B Bouwgronden in exploitatie C Totale baten (dus excl. mutaties reserves) Grondexploitatie (A+B)/C x 100% 16,5% 16,8% 15,1% 4. Structurele exploitatieruimte Voor de beoordeling van het structurele en reële evenwicht van de begroting wordt thans het onderscheid gemaakt tussen structurele en incidentele lasten. Bij incidentele lasten of baten gaat het om eenmalige zaken die zich gedurende maximaal drie jaar voordoen. Voorbeelden van structurele baten zijn de algemene uitkering en eigen belastinginkomsten. Bij structurele lasten zijn dat bijvoorbeeld de personeelslasten, kapitaallasten en bijdragen aan gemeenschappelijke regelingen. Het onderscheid tussen structureel en incidenteel moet conform het BBV ook in de begroting en jaarstukken worden onderbouwd. Een begroting waarvan de structurele baten hoger zijn dan de structurele lasten is meer flexibel dan een begroting waarbij structurele baten en lasten in evenwicht zijn. Op basis van deze gegevens kan het saldo van de structurele baten en structurele lasten worden berekend. Daarbij wordt het saldo opgeteld van de structurele onttrekkingen en toevoegingen aan reserves. Ultimo jaar Rek Begr Rek A Totale structurele lasten B Totale structurele baten C Totale structurele toevoegingen aan de reserves D Totale structurele onttrekkingen aan de reserves E Totale baten Structurele exploitatieruimte ((B-A)+(D-C))/(E) x 100% - 2,1% - 0,3% - 1,5% 5. Belastingcapaciteit: Woonlasten meerpersoonshuishouden De ruimte die de gemeente heeft om zijn belastingen te verhogen wordt vaak gerelateerd aan de totale woonlasten. Het Coelo publiceert deze lasten ieder jaar in de Atlas van de lokale lasten. Onder de woonlasten worden verstaan de OZB en de rioolheffing en reinigingsheffing voor een woning met gemiddelde WOZ-waarde in de gemeente. De belastingcapaciteit van de gemeente wordt daarom berekend door de totale woonlasten meerpersoonshuishouden in enig jaar te vergelijken met het landelijk gemiddelde in het voorgaande jaar en uit te drukken in een percentage. Jaarrekening van 288

178 Ultimo jaar Rek Begr Rek A OZB-lasten voor gezin bij gemiddelde WOZ-waarde ,94 B Rioolheffing voor gezin bij gemiddelde WOZ-waarde ,37 C Afvalstoffenheffing voor een gezin ,44 D Eventuele heffingskorting E Totale woonlasten voor gezin bij gemiddelde WOZ-waarde (A+B+C-D) ,74 F Woonlasten landelijke gemiddelde voor gezin in t ,00 Woonlasten t.o.v. landelijke gemiddelde jaar er voor (E/F) x 100% 110,5% 108,8% 107,9% De gezamenlijke toezichthouders (de 12 provincies en het ministerie van BZK) hebben geconstateerd dat het financiële beeld dat uit de kengetallen naar voren komt, belangrijk is voor het inzicht in de financiële positie van de gemeenten. Er is door de toezichthouders besloten om voor het verkrijgen van een goed beeld, aan te sluiten bij de zogeheten signaleringswaarden die afkomstig zijn van de stresstest voor gemeenten. In de tabel hieronder is te zien welke waarden bij welke categorie (A, B of C) behoren. De signaleringswaarden worden dit jaar voor het eerst gebruikt. De kengetallen die in de jaarrekening 2015 (zie hierboven) zijn opgenomen, zijn in onderstaande tabel ingedeeld naar de drie categorieën. Aan deze categorieën is nog geen kwalificatie gegeven; de normering moet in eerste instantie door de gemeente zelf worden gedaan; het gemeentelijk normenkader zal op korte termijn worden opgesteld. Wel kan over het algemeen worden gesteld, dat categorie A het minst risicovol is en categorie C het meest. Kengetal Waarde kengetal Categorie A Categorie B Categorie C 1a. Netto schuldquote 100,5% <90% % >130% 1b. Netto schuldquote gecorrigeerd 86,5% <90% % >130% 2. Solvabiliteitsratio 10,1% >50% 20-50% <20% 3. Grondexploitatie 15,1% <20% 20-35% >35% 4. Structurele exploitatieruimte - 1,5% Begr >0% Begr = 0% Begr <0% 5. Belastingcapaciteit 107,9% <95% % >105% Bovenstaande waardering is op basis van het landelijke/drentse normenkader. In het nog op te stellen gemeentelijk normenkader zal worden vastgelegd wat de voor Emmen de wenselijke waarden zijn. Er wordt naar gestreefd om dit normenkader bij de Kadernota 2017 aan te kunnen bieden. In de paragraaf weerstandsvermogen is aangegeven dat het vermogen op 31 december 2015 ( 66 miljoen) uitstekend is; op basis van het Drentse normenkader zou het eigen vermogen (uitgedrukt in de solvabiliteitsratio) in de categorie meest risicovol vallen. Een eigen vermogen van meer dan 300 miljoen noodzakelijk om in categorie A van het landelijk / provinciaal normenkader te kunnen vallen - is niet alleen niet reëel, maar absoluut ook niet wenselijk. Met betrekking tot de belastingcapaciteit kan nog worden opgemerkt dat de tendens is dat toegegroeid wordt naar de wenselijke situatie van rond de 100%. In het verleden was de druk veel hoger, maar door een groei van de lasten voor de Emmense burgers van maximaal 1% en een landelijke stijging van ruim 2% zal binnen een aantal jaren de belastingcapaciteit op 100% uitkomen. Jaarrekening van 288

179 6 C 5 Paragraaf 5 Bedrijfsvoering.pdf 5. Paragraaf Bedrijfsvoering 5.1 Inleiding In de paragraaf bedrijfsvoering wordt in hoofdlijnen ingegaan op waar in het begrotingsjaar 2015 uitvoering aan is gegeven in het kader van de verdere optimalisering van de interne bedrijfsvoering. Met als doel om de organisatie in staat te stellen adequaat invulling te geven aan de bestuurlijke doelstellingen. De wereld verandert in rap tempo. Elke dag gebeuren nieuwe dingen. Organisaties moeten hier snel op kunnen reageren. Wij hebben hier als gemeentelijke organisatie vanzelfsprekend ook mee te maken. In het kort komt het er op neer dat de eisen die de samenleving aan ons stelt veranderen en dat de rol van de gemeente verandert. Dit vraagt veel flexibiliteit en maakt dat veranderen en aanpassen geen zaken zijn die één keer in de drie, vijf of tien jaar voorkomen. Maar dat het belangrijk is om jezelf als professional en de organisatie continu te ontwikkelen. Medewerkers spelen een belangrijke rol in de veranderingen. De kwaliteit van onze organisatie wordt bepaald door de mensen die er werken. Zoals we gewend zijn kijken we naar wat goed gaat en wat nog beter kan. Het is steeds de uitdaging hoe we als één organisatie kunnen functioneren. De essentie daarvan is samenwerken en verbinden. In deze paragraaf komen o.a. aan de orde: de verdere ontwikkeling van de Emmense organisatie en de invoering van het strategisch HRM beleid en intergemeentelijke samenwerking. Tevens wordt ingegaan op het programma Dienstverlening & Informatiemanagement, planning en control, informatiebeveiliging en de onderzoeksopdrachten van de discipline concerncontrol. Tot slot wordt met een aantal tabellen en figuren over 2015 de personeelssterkte, verzuim cijfers en stage/ werkervaring in beeld gebracht. 5.2 Organisatieontwikkeling Veranderende organisatie en strategisch personeelsbeleid De verdere ontwikkeling van de organisatie voor de komende jaren bouwt voort op waar we in 2015 stonden. In 2015 zijn een aantal accenten gelegd. Deze bewegen mee met de ontwikkelingen en kunnen over een tijdje weer anders zijn. Hierin staan twee richtinggevende ambities centraal: Goede dienstverlening; Meer van de samenleving. En om deze ambities waar te kunnen maken zijn er drie essentiële randvoorwaarden: Bevlogen medewerkers; Slagvaardige organisatie; Situationeel organiseren. En om de ambities en randvoorwaarden goed te verbinden met elkaar is (persoonlijk) leiderschap nodig. Het betekent vooral ook het investeren in de mensen in de organisatie om de samenleving te faciliteren en daarbij regie te voeren op de maatschappelijke opgaven op basis van rijksbeleid en bestuurlijke keuzes. In 2015 hebben medewerkers in zogenaamde cross-over gesprekken aangegeven wat ze nodig hebben om de genoemde richtinggevende ambities te realiseren. Medewerkers vragen ruimte en minder regels om effectief bij te dragen aan de ambities. In 2016 wordt samen met medewerkers bekeken wat dit betekent voor de ontwikkeling van de professionaliteit, de werkwijze en de daarbij benodigde inrichting. Het strategische personeelsbeleid de HRM-koers (Human Resource Management) is leidraad bij het vormgeven van instrumenten die ons bij de organisatieontwikkeling ondersteunen. Gelijktijdig is het de uitdaging om e.e.a. te realiseren met minder personeel als gevolg van de bezuinigingen. Versterking HRM-beleid Ook in 2015 zijn op het gebied van HRM - naast de veelheid aan reguliere taken - veel zaken ontwikkeld, vormgegeven, opgepakt en uitgebouwd. Om op een goede manier te kunnen anticiperen op de uitdagingen en bewegingen én om te investeren in een toekomstbestendige organisatie heeft de gemeente Emmen in de strategische beleidsnotitie HRM voor de komende jaren de koers bepaald en vastgesteld. Concrete aspecten waarop in 2015 is geïnvesteerd en die aandacht en gevolg hebben gekregen betreffen onder meer: Medewerkers Inspiratie Onderzoek Dit onderzoek is eind 2014 uitgezet. Met het Medewerkers Inspiratie Onderzoek (MIO) is inzicht verkregen in de mate van inspiratie, passie, uitdaging, belemmering en eventuele verbeterpunten in hun werk. In 2015 zijn de uitkomsten op organisatie-, afdelings- en teamniveau besproken. De meest in het oog springende - op basis van uitkomsten en bespreking MIO - punten waarop vervolgacties zijn of worden uitgezet betreffen de aspecten bureaucratie, feedback, autonomie en verder ontwikkelen van leidinggevende kwaliteiten. Voor wat betreft de door medewerkers ondervonden bureaucratie is gemeentebreed - in de vorm het project Paarse Krokodil - gepeild wat medewerkers concreet ervaren en welke oplossingen/aanpak zij zien. Jaarrekening van 288

180 Met medeneming van resultaten en uitkomsten van het MIO 2014 zal in 2016 een volgend - aansluitend op het onderzoek MIO worden uitgezet. Er loopt een verkenning om dat samen met Borger-Odoorn en Coevorden uit te voeren. Gespreksscyclus In 2014 is ruimte geboden aan leidinggevenden om te experimenteren met de gesprekscyclus waarna in 2015 daadwerkelijk is gestart met het voeren van gesprekken tussen leidinggevende en medewerker vanuit de gesprekscyclus. De gesprekscyclus (plannings- voortgangs- en beoordelingsgesprek) vervangt het functioneringsgesprek. Dit omdat de gemeente Emmen meer en regelmatig wil sturen op resultaat en ontwikkeling van medewerkers. Vanuit HRM (HRM-consulenten) worden leidinggevenden gefaciliteerd om de gesprekken - conform de gesprekscyclus - goed op te pakken en te optimaliseren. Daarnaast hebben de teamleiders in oktober 2015 de workshop het goede gesprek gevolgd. Een hieruit voortvloeiend initiatief is dat een groep teamleiders intervisiebijeenkomsten heeft (her)opgestart. Nieuw functiebeschrijving en waarderingssysteem In 2015 is nader vorm gegeven aan invoering en hantering van het functiebeschrijving en- waarderingssysteem HR- 21. In lijn met de bepaalde HRM-koers bestond de behoefte om het tot medio 2015 gehanteerde functiebeschrijving en- waarderingssysteem te vervangen door een moderner, up-to-date, minder bewerkelijk en minder onderhoudsgevoelig systeem van beschrijven en waarderen. De procedureregeling HR-21 en de conversietabel zijn - na overleg met de Ondernemingsraad en het Georganiseerd Overleg - vastgesteld. Per juli 2015 zijn alle (organieke) functies binnen de gemeente Emmen omgezet naar normfuncties binnen het systeem HR-21 Digitale ondersteuning HRM-processen In BOCE-verband wordt samengewerkt in het project e-hrm (digitale ondersteuning HRM processen). Kennisdeling en verbetering van de kwaliteit is daarin een prominente factor. Een belangrijke, in 2015 geïnitieerde, component van e-hrm betreft Youforce; het systeem waarin personele zaken digitaal worden geregeld. In 2015 zijn 4 onderdelen voor managers en medewerkers beschikbaar gekomen (waaronder de ondersteuning van de gesprekscyclus). Mantelzorgvriendelijk personeelsbeleid Landelijk gezien is een toenemende aandacht voor mantelzorg en de positie van de mantelzorger te constateren. In dat kader is in de loop van 2015 extra aandacht gegeven aan de ruime mogelijkheden die de gemeente Emmen - als werkgever - biedt voor mantelzorg/mantelzorgers. Afhankelijk van de werksituatie en de behoefte aan mantelzorg kunnen vele (verlof)mogelijkheden worden benut. Dit specifieke mantelzorgvriendelijk personeelsbeleid had tevens tot resultaat dat Emmen de erkenning Mantelzorgvriendelijk Werkgever verkreeg. Sociaal Akkoord Vanaf maart 2015 is een nieuw Sociaal Akkoord (werkingsduur ) van kracht. Een prominent aspect van het akkoord - afgesloten tussen de gemeente Emmen en de vakbonden FNV en CNV - betreft de werkgelegenheidsgarantie (tot 1 januari 2019). Een ander onderdeel van het akkoord is het generatiepact. Op basis van dit pact wordt medewerkers vanaf 60 jaar de mogelijkheid geboden vrijwillig minder te gaan werken. De helft van de financiën die de gemeente met het generatiepact bespaart wordt gebruikt als bezuiniging. De andere helft is bedoeld om nieuwe jonge medewerkers een baan aan te bieden. Met de OR is overeengekomen dat de Emmense wervings-en selectieprocedure meer gericht is op jongeren. Werkervaringsbaan/baanafspraakbaan Emmen wil zich als goed werkgever positioneren en profileren. Daarom is op initiatief van de gemeenteraad beleid ontwikkeld t.b.v. werkervaringsbanen. Met dit beleid biedt de gemeente een gericht perspectief voor studenten en (her)intreders) op de aspecten leren, ontwikkelen en het opdoen van werkervaring. Ook is in het kader van de (politieke) ambitie Wij maken er werk van in 2015 een extra focus gelegd op - en gestart met - het creëren van mogelijkheden binnen de organisatie voor mensen met een werkervarings- of baanafspraakbaan. Ontwikkeltraject Teamleiders. Uit de evaluatie van de leergang Leiderschap met Kleur voor teamleiders werd de georganiseerde carrousel van workshops als nuttig en inspirerend ervaren. Ook werd de wens geuit om periodiek aan uitwisseling/ontwikkeling van kennis en ervaring een vervolg te geven. Daarom zijn in het najaar van 2015 een tiental interactieve workshops georganiseerd waar - naast kennismaken en gedachtewisseling met bestuur (wethouder Bos) en gemeentesecretaris - actuele onderwerpen en thema s voor het voetlicht kwamen. Jaarrekening van 288

181 Formatie en bezuinigingen De afgelopen jaren was er sprake van een zwaar weer aangaande de gemeentefinanciën. De personeelsreductie naar aanleiding van besluiten over de bezuinigingen van de afgelopen jaren is fors geweest. Tevens is er begin 2014 een personeelsreductie van ruim 100 fte geweest als gevolg van de vorming van de VRD en RUD. In onderstaande figuur is het verloop van de formatie (in fte) weergegeven. Voor de komende jaren (2016 en 2017) wordt verwacht dat wegens het effectueren van reeds genomen besluiten tot bezuinigingen er nog eens circa. 25 fte reductie zal plaats vinden. De gevolgen van de transities in het sociaal domein hebben extra inzet van onze gemeente gevraagd en zullen dat de komende jaren ook nog vragen. In onze (meerjaren-)begroting zijn hiervoor middelen opgenomen. Voor 2015 is dit een bedrag van circa 3 miljoen, met dekking uit de middelen decentralisaties van 1,4 miljoen. Per saldo is een bedrag van 1,6 miljoen ten laste van de algemene middelen begroot. De begrote middelen zijn alleen ingezet indien het nodig is. Er is hierbij ook gekeken of er matching mogelijk is met mensen die boventallig zijn c.q. worden. Door het strak sturen op de budgetten is op het onderdeel uitvoeringskosten 3 decentralisaties een bedrag van circa 0,5 miljoen niet besteed. Bezuinigen heeft zijn effect op de medewerkers en de organisatie, op hun manier van werken maar ook op hun motivatie en houding naar buiten toe. Het verlagen van de formatie geeft rendement op de korte termijn, maar legt druk op het aanpassingsvermogen (innovatie) van de organisatie op lange termijn. Om een organisatie te kunnen blijven behouden waarin medewerkers met plezier en zinvol werk doen moet perspectief en ruimte worden geboden. Inhuur De inhuur derden is na een aantal jaren van daling ( 8,4 miljoen in 2011 naar ca. 4,7 miljoen in 2013) in de jaren 2014 en 2015 gestegen (naar 7,5 miljoen in 2014 en 11,2 in 2015). Dit is incl. de flexibele schil van Openbaar onderwijs (ter grootte van 3,3 miljoen in 2015). De stijging in 2015 is te verklaren door met name de volgende vraagstukken: - uitvoeringskosten 3D s; - investeringsplan re-integratie bij de afdeling Leren en werken; - centrumvernieuwing Emmen; - digitalisering/zaakgericht werken/doc. informatievoorziening; - opschonen BAG administratie en verbeterslag uitvoering gemeentelijke belastingen. In 2016 zullen maatregelen genomen worden om de beheersing van het niveau van inhuur te versterken. Daarbij wordt onderscheid gemaakt in inhuur in het kader van de flexibele schil en inhuur buiten de flexibele schil (in geval van bijzondere omstandigheden en projecten). Daarbij zal bekeken worden wat een maximale grens zou moeten zijn qua inhuur. Ieder team kent een flexibele schil voor de reguliere uitvoering van taken, dit om goed in te kunnen spelen op vragen vanuit de samenleving. Dit betekent het kunnen inspelen op pieken in het werk en het kunnen inzetten van specifieke kennis/ervaring die niet continu nodig is. In de P&C-cyclus wordt gestuurd op beide vormen van inhuur, gebaseerd op een eenduidige administratie. De raad is middels een brief van uitgebreid geïnformeerd over de stand van zaken inhuur derden. Intergemeentelijke samenwerking Borger-Odoorn, Coevorden en Emmen (BOCE) Er wordt op vele manieren (intergemeentelijk) samengewerkt in allerlei vormen en met verschillende (bestuurlijke) partners. De BOCE-samenwerking neemt daarin een prominente plaats in met als doel een sterk en toekomstbestendig Zuid-Oost Drenthe. Het verder doorontwikkelen van de samenwerking in de bedrijfsvoering en specifieke of specialistische dienstverlening kan kostenefficiency en kwaliteitsverhoging versterken en kwetsbaarheid verminderen. Bij de bedrijfsvoeringsonderwerpen die in het BOCE-verband worden opgepakt (Sociale zaken, ICT, Inkoop- en aanbesteding, personeelszaken, e-hrm, gegevensbeveiliging en belastingen) is dat ook nadrukkelijk de insteek. In 2015 is een bijeenkomst van de 3 colleges georganiseerd. Afgesproken is dat inhoudelijke onderwerpen als structuurversterking, wonen, werken en recreatie en toerisme ook deel gaan uitmaken van de samenwerking. Jaarrekening van 288

182 De 3 gemeentesecretarissen zijn gestart met heroriëntaties in de samenwerking: van going naar growing concern en van bedrijfsvoering naar inhoudelijke onderwerpen, met als oogmerk gezamenlijk extra meerwaarde voor de positionering en profilering van de regio te creëren. 5.3 Programma Dienstverlening en Informatiemanagement Programma dienstverlening en Informatiemanagement Het programma Dienstverlening en Informatiemanagement (DNI) is ingericht voor de realisatie van complexe, afdelingsoverstijgende doelstellingen op het gebied van dienstverlening en informatiemanagement. Het programma ondersteunt de lijnorganisatie en anderen (ketenpartners etc.) om samen te bouwen (door co-creatie) aan een betere dienstverlening aan de samenleving en eigen medewerkers en een transparante overheid. Volgens het programmaplan DNI werd ook in 2015 uitvoering gegeven aan de thema s : Invullen van onze (dienstverlenende) rol als meest nabije overheid; Borgen van een technische basis en betrouwbare informatievoorziening, waarbij informatieveiligheid expliciet een afwegingsgrond is; Efficiënt werken (inzet van mensen, middelen); Verbinden met behulp van ketenmanagement; Voor het thema efficiënt werken is de organisatie eind 2014 van start gegaan met zaakgericht werken en daarmee ook het digitaal werken. In 2015 is de basis van het zaakgericht werken verder versterkt en is een plan gemaakt voor de doorontwikkeling van zaakgericht werken in de komende jaren. De performance en stabiliteit van het Medewerkerportaal zijn sterk verbeterd ten opzichte van In 2015 zijn de voorbereidende werkzaamheden uitgevoerd om medio 2016 de integratie tussen het Medewerkerportaal (zaakgericht werken) en het nieuwe iburgerzaken systeem te realiseren. Hiermee wordt de dienstverlening aan burgers sterk verbeterd en kunnen we de burgerzakenprocessen efficiënter afhandelen. In 2015 is ook de opbouw van de Basisregistratie Grootschalige Topografie (BGT) gerealiseerd. De aansluiting op de landelijke voorziening gebeurt iets later dan gepland. De beheerorganisatie voor de BGT wordt gezamenlijk met de BOCE gemeenten ingevuld. De basisregistraties BAG en WOZ zijn in 2015 kwalitatief verbeterd, zodat begin 2016 deze bestanden gekoppeld kunnen worden. Daarna kan de aansluiting op de landelijke voorziening WOZ worden gerealiseerd. Het programma DNI had een looptijd tot eind In 2015 is een voorstel uitgewerkt en vastgesteld, hoe de taken van het programma DNI op een goede manier overgebracht kunnen worden naar de lijn. Per 1 april 2016 zal het programma formeel worden beëindigd en zullen de taken overgedragen worden naar de afdelingen. 5.4 Planning en Control Doorontwikkeling van management van processen Proces- en ketendenken is in 2015 expliciet benoemd als accent voor de verdere doorontwikkeling van de organisatie. De werkprocessen binnen de gemeente Emmen zijn ingericht met de vraag van bestuur en de samenleving als uitgangspunt. Het takenpakket van de gemeente is voortdurend in verandering. De ambities zijn een goede dienstverlening en meer van de samenleving. Steeds vaker worden taken in samenwerking met anderen uitgevoerd. Er wordt samengewerkt in ketens en in netwerken. In 2015 is actief ingezet op het nader vormgeven van deze organisatie overstijgende samenwerking en de consequenties hiervan voor de bedrijfsvoering van de gemeentelijke organisatie. Het zaakgericht werken is geëvalueerd en de accenten voor de doorontwikkeling van zaakgericht werken en het gebruik van het zaaksysteem zijn benoemd. Het Frontoffice Backoffice concept is geëvalueerd, als bijdrage aan een goede dienstverlening. Verbeteringen krijgen in 2016 verdere invulling. In de fysieke keten is gewerkt aan verdere verbetering van de samenwerking in de gehele keten. En er is gestart met voorbereidingen voor invoering van de nieuwe omgevingswet per wat naar verwachting onder meer grote gevolgen heeft voor de wijze van werken en bedrijfsvoering. Na invoering van de 3 decentralisaties is de verdere vormgeving en inrichting van de nieuwe WMO-taken en de jeugdzorg aangejaagd. Vernieuwing van de begroting en verantwoording van gemeenten In opdracht van de VNG heeft een commissie, onder leiding van Staf Depla (wethouder Eindhoven) geadviseerd over een vernieuwing van het BBV, het Besluit Begroting en Verantwoording provincies en gemeenten. De belangrijkste aanleiding voor het instellen van de commissie was de wens om de kaderstellende en controlerende rollen van de raad te versterken. Het VNG-bestuur heeft ingestemd met uitwerking van de adviezen in een aantal concrete voorstellen. Bij deze uitwerking zijn de gemeenten betrokken. Op ambtelijke niveau heeft de gemeente Emmen in 2015 deelgenomen in de landelijke werkgroep over de vaste indeling van de taakvelden. De BBV zal op meerdere thema s vernieuwd worden, waaronder voornoemde verplichte taakvelden, een vaste set beleidsindicatoren, verplichte financiële kengetallen, overhead wordt een taakveld. Deze vernieuwing zal in de eerste helft van 2016 opgepakt worden en met de begroting 2017 en verder gereed zijn. Jaarrekening van 288

183 5.5 Factuurafhandeling In de raad is een motie vastgesteld waarin is afgesproken dat met ingang van het jaar % van alle onbetwiste facturen binnen 30 dagen na ontvangst worden betaald. In 2015 zijn van de onbetwiste facturen facturen binnen 30 dagen na ontvangst betaald (en daarmee dus facturen te laat). Uitgedrukt in een percentage is dit 88,67%. Daarmee is in 2015 niet voldaan aan de gestelde norm in de motie. Onderzoek naar de voornaamste redenen van het niet halen van de norm wijst uit dat: het aantal te betalen facturen in 2015 is met ruim 18% gestegen ( in 2014 waren er onbetwiste facturen, 2015 waren er onbetwiste facturen, dus een stijging van bijna facturen. Het opvangen van de verwerking van deze forse stijging is deels geslaagd waarbij in 2015 ten opzichte van de aantallen van 2014 in absolute zin meer facturen op tijd binnen 30 dagen betaald zijn ( binnen 30 dagen). in de vakantieperioden (voorjaars-, mei-, zomer-, herfst- en kerstvakantie) facturen langer onderweg zijn voor betaling. Dit heeft met name te maken met onderlinge vervanging en het borgen van de continuïteit op de bezetting binnen alle afdelingen. De gemiddelde betaaltermijn van de onbetwiste facturen was in dagen. Dat betekent dat veel leveranciers hun geld eerder hebben ontvangen dan het gestelde aantal dagen in de inkoopvoorwaarden van de Gemeente Emmen (30 dagen). Extra genomen maatregelen in 2015 Bij berap II (eind september) bleek dat het realiseren/halen van de norm achter bleef bij wat mocht worden verwacht. Op dat moment waren van de onbetwiste facturen er reeds facturen te laat betaald. Om het realiseren/halen van de norm mogelijk te maken zijn de volgende aanvullende maatregelen (voor de verwerking facturen in het 4e kwartaal) in overleg met de directie en afdelingsmanagers genomen: 2x per week betalen van de facturen; Extra inhuur voor het registreren van de facturen in het systeem; Invoering versneld betalen voor facturen kleiner dan 500,-. Deze maatregelen hebben ertoe geleid dat het percentage van het daadwerkelijk op tijd betaalde facturen voor de maanden oktober, november en december respectievelijk 93,9%, 95,2% en 95,7%aren. Daarmee dus ruim boven de norm van 90%. Wel is afgesproken dat deze maatregelen op hun werking en effect nog worden geëvalueerd en indien nodig hierop nog aanpassing mogelijk is (dit om reden dat het versneld betalen van facturen de keerzijde kent dat er risico s zijn dat er achteraf bijsturing op reeds gedane betaling moet plaatsvinden). Naast de hiervoor benoemde op korte termijn ondernomen acties voor bijsturing zijn er nog andere maatregelen in 2016 aan de orde waarmee structureel de factuurafhandelingstermijn wordt geoptimaliseerd. Deze toekomstige maatregelen zijn: Periodiek signaleren om maandelijks het management te informeren over de voortgang. Implementatie inkoopmodule. Versneld de afhandeling van de factuur (goedkeuring aan de voorkant). Implementatie OCR-herkenning facturen. Versneld het registratieproces door minder handmatig vastleggen van gegevens. Onderzoek in 2016 naar verbeteringen in het proces. Bijv. verzamelfacturen centraal boeken/coderen, enz. Afspraak gemaakt met het managersoverleg dat vervanging in het factuurproces ook in vakantieperioden goed wordt geregeld. Met invoering van bovenstaande maatregelen is de verwachting dat in 2016 minimaal de norm van 90% wordt gehaald. Voortgangsrapportage op de realisatie en de vorderingen inzake de verbeteracties worden in de reguliere P&C cyclus (berap) opgenomen. 5.6 Informatiebeveiliging De Basisnormen informatiebeveiliging gemeente Emmen die zijn vastgesteld bevatten de beheersmaatregelen die ingericht moeten worden om het gewenste (basis-) betrouwbaarheidsniveau te realiseren. Op basis van een verschillenanalyse is in 2015 een eerste stap gezet om de nog niet gerealiseerde basisnormen gefaseerd te implementeren. Er is een bewustwordingscampagne rond informatiebeveiliging uitgevoerd. In dat kader is organisatiebreed e-learning ingezet. Tevens is het informatiebeveiligingsplan Suwinet-Inkijk vastgesteld en geïmplementeerd. Ook controle en rapportage over het gebruik van Suwinet heeft in 2015 plaatsgevonden. 5.7 Onderzoeken concerncontrol Dualisering van het gemeentebestuur brengt een verplichting met zich mee voor het College van Burgemeester en Wethouders om periodiek onderzoek te verrichten naar doelmatigheid en doeltreffendheid (ingevolge artikel 213a van de Gemeentewet). Jaarrekening van 288

184 In 2015 zijn organisatieonderzoeken naar de afdelingen Werk, Participatie en de afdeling Vergunningen, Toezicht en Handhaving afgerond en voorgelegd aan de Auditcommissie van de gemeenteraad. Deze onderzoeken hebben o.a. ten doel om, in het kader van kwaliteitsmanagement, de organisatie kritisch te houden op de wijze waarop uitvoering wordt gegeven aan taken en opdrachten. Naast een toetsing op bijvoorbeeld de kwaliteitscriteria efficiency en effectiviteit wordt ook in een aantal onderzoeken onderzocht of werkprocessen voldoende in lijn met de regels en voorschriften worden uitgevoerd. Hiermee zijn in de afgelopen jaren alle afdelingen onderzocht. 5.8 Personeelssterkte en formatie Het aantal medewerkers in 2015 bedroeg in totaal 1027; 518 mannen en 509 vrouwen. In vergelijking met 2014 (1040 medewerkers) is het aantal medewerkers gedaald met 13. De toegestane formatie is in 2015 met -6,4 fte afgenomen. De personeelsbezetting in fte s is afgenomen met -15,2 fte. Het formatieoverzicht laat een afnemende tendens zien van fte s en bezetting. De onderbezetting, dat wil zeggen formatie die niet is ingevuld, is -59,3 fte. De onderbezetting stijgt ten opzichte van voorgaande jaren. De man/vrouw verhouding is ten opzichte van het verslagjaar 2014 gelijk gebleven. Tabel 1 Formatieoverzicht in meerjarenperspectief Formatieoverzicht Gemeente verschil * verschil * verschil * Emmen fte fte fte fte fte fte fte Formatie 1135,1 1087,1-48,0 962,2-124,9 955,7-6,4 Bezetting 1083,4 1036,6-46,8 911,6-125,0 896,4-15,2 Onder(-)/over(+)bezetting -51,7-50,5-50,6-59,3 * t.o.v. het vorige jaar Figuur 1 Parttime-factor Onderstaande tabel geeft een overzicht van de verdeling van medewerkers met een voltijdbaan (volledige aanstelling van 36 uur) en met een deeltijdbaan (<36 uur). Als een medewerker fulltime werkt, maar de uren zijn verdeeld over twee functies, dan wordt dit geteld als twee deeltijdbanen. In onze organisatie werkt in ,7% parttime. In 2013 was dit nog 37,1% en ,8%. Het lijkt erop dat de daling van het aantal medewerkers en de formatie ten opzichte van voorgaande jaren leidt tot een andere verhouding fulltime/parttime (zie figuur 2). Tabel 2 Verdeling van medewerkers met een voltijdbaan (volledige aanstelling van 36 uur) en met een deeltijdbaan < 36 uur Aantal % Fulltime % Parttime % 0-16 uur uur uur man ,4% ,0% 83 16,0% vrouw ,6% ,2% ,8% Totaal ,0% ,3% ,7% Figuur 2 Jaarrekening van 288

185 Salarisschaal In 2015 zijn 351 medewerkers ingeschaald in de schalen 10 en hoger (34.2%). Het percentage medewerkers in schaal 10 en hoger stijgt licht in de afgelopen jaren ( 2012 (31.3%), 2013 (32,5%) en 2014 (33,7%)). 20,7% van de medewerkers is ingeschaald in de schalen 1 t/m 6. Er is sprake van een licht dalende trend (2012 (25,9%), 2013 (21,9%) en 2014 (21,9%)). Het percentage medewerkers in de schalen 7 t/m 9 stijgt (van 41,7% in 2012 naar 45,2% in 2015). Tabel 3 personeelssterkte per salarisschaal Personeelssterkte per salarisschaal Gemeente Emmen man vrouw Totaal % man vrouw Totaal % man vrouw Totaal % man vrouw Totaal % 1 t/m ,9% ,7% ,6% ,6% 4 t/m ,3% ,2% ,3% ,1% 7 t/m ,6% ,7% ,4% ,2% 10 t/m ,0% ,9% ,2% ,6% 13 en hoger ,3% ,6% ,5% ,6% Totaal Leeftijdsopbouw De gemiddelde leeftijd van de medewerkers in 2015 is 49,2 jaar (50,8 bij de mannen en 47,5 bij de vrouwen) In 2014 was de gemiddelde leeftijd 48,6 jaar. Dit betekent een kleine stijging van 0,6 kalenderjaren vergeleken met ,9% van de medewerkers 55 jaar en ouder. Een stijging ten opzichte van 2014 (28,7%) en 2013 (25,6%). De uitstroom vindt hoofdzakelijk plaats in de leeftijdscategorie 60+ (zie figuur 3). Dit is de waarschijnlijke de oorzaak dat de gemiddelde leeftijd in kalenderjaren met minder dan een jaar is gestegen. Het percentage jonge medewerkers (0-35 jaar) neemt af over de afgelopen jaren (van 15,8% in 2012 naar 9,7% in 2015). Maatregelen voor verjonging van het personeelsbestand, zoals het generatiepact, zijn daarom belangrijk. Tabel 4 Gemiddelde leeftijd medewerkers onderverdeeld naar mannen, vrouwen en totaal. Gemiddelde leeftijd Gemeente Emmen man vrouw Totaal man vrouw Totaal man vrouw Totaal man vrouw Totaal 48,3 45,0 46,7 48,9 45,9 47,5 50,4 46,7 48,6 50,8 47,5 49,2 Verschil * 0,6 0,9 0,8 1,5 0,8 1,1 0,4 0,9 0,6 * ten opzichte van het vorige jaar Jaarrekening van 288

186 aantallen Uitstroom naar leeftijdscategorie M V Totaal Figuur 3 leeftijdscategorie Tabel 5 Leeftijdsopbouw naar leeftijdscategorie verdeeld naar mannen, vrouwen en totaal. Leeftijdsopbouw Gemeente Emmen man vrouw Totaal % man Vrouw Totaal % man vrouw Totaal % man vrouw Totaal % 0-25 jaar ,7% ,6% ,2% ,3% jaar ,6% ,7% ,4% ,4% jaar ,2% ,6% ,2% ,1% jaar ,5% ,6% ,5% ,2% jaar ,8% ,2% ,0% ,9% ,2% ,4% ,7% ,0% Totaal In- door en uitstroom Er zijn 37 medewerkers uitgestroomd (3,6%) en 24 medewerkers ingestroomd (2,3%). Per saldo is het aantal medewerkers in 2015 afgenomen met 13 medewerkers. Er zijn 32 medewerkers doorgestroomd naar een andere functie of afdeling. Personele mutaties als gevolg van o.a. organisatiewijzigingen bij Leren en Werken, Inkomen, Ontwikkeling Beleid en Directiestaf en Maatschappelijke Zaken en Zorg in 2015 worden niet meegeteld bij het bepalen van de interne mobiliteit. Het doorstroompercentage is 3,1%. De doorstroom vindt in de gehele organisatie plaats. Tabel 6 In door en uitstroom naar getal en percentage. In- door en uitstroom Gemeente Emmen M V Totaal Stand Instroom Uitstroom Stand Percentage instroom 2,3% 2,3% 2,3% Percentage uitstroom 3,8% 3,3% 3,6% Doorstroom Percentage doorstroom 1,9% 4,3% 3,1% Jaarrekening van 288

187 5.9 Verzuimcijfers Het verzuimpercentage in 2015 bedraagt 6,0 %. Dit is een lichte stijging van 0,2 procentpunt ten opzichte van Het streefcijfer is 5,5%. 6,4 6,2 6 5,8 5,6 5,4 5,2 5 4,8 Verzuim% in meerjarenperspectief 6,3 6,0 5,9 5,6 Verzuim% 5, Figuur 4 De mate waarin medewerkers zich ziek melden, de meldingsfrequentie, is 1,38 in Dit is vrijwel gelijk aan 2014 (meldingsfrequentie 1,37). Hoewel de relatief lage meldingsfrequentie een belangrijke graadmeter is voor de omvang van het verzuim heeft deze trend zich in 2015 niet vertaald in een lager verzuimpercentage. Langdurig verzuim blijft een aandachtspunt. In 2015 is het terugdringen van het langdurig verzuim evenals vorig jaar een belangrijk speerpunt. Op termijn zal de lage meldingsfrequentie zich vertalen in lagere verzuimcijfers. Figuur Emmen biedt mogelijkheden voor stage en werkervaring Emmen wil zich als goed werkgever positioneren en zich actief profileren als stageplaats aanbieder naar studenten en opleidingen. Daarnaast heeft de gemeente Emmen op initiatief van de gemeenteraad beleid ontwikkeld ten behoeve van werkervaring banen. Werkervaring banen Binnen de gemeente Emmen worden werkervaring banen ingezet met als doel werkzoekenden de mogelijkheid te bieden werkervaring op te doen zodat hun kansen op een reguliere baan groter worden. Het is de bedoeling om minimaal 25 werkervaring banen per jaar te laten vervullen door mensen in de leeftijd van 18 tot 65 jaar met een WW-uitkering, WW- of Wajongindicatie of Wwb-uitkering. Daarnaast kunnen ook niet-uitkeringsgerechtigden Jaarrekening van 288

188 (nuggers) die als werkzoekende ingeschreven staan bij het UWV WERKbedrijf in aanmerking komen voor een werkervaring aan binnen de gemeente Emmen. In 2015 zijn 27 werkervaringsbanen opengesteld en ingevuld. Van de in totaal 43 werkervaring kandidaten die werkzaam zijn geweest in 2015 zijn er 28 uitgestroomd. Het opleidingsniveau is overwegend MBO. De uitstroom laat een mooi resultaat zien. Van de 28 uitstromers zijn 18 werkervaringskandidaten (64%) doorgestroomd naar regulier werk. Van 3 kandidaten is de overeenkomst regulier geëindigd. 6 kandidaten zijn wegens ziekte en 1 wegens zwangerschap uitgestroomd. Figuur 6 Stageplaatsen In 2015 hebben 90 stagiaires in de gemeente Emmen gewerkt (27 minder dan in 2014). Dit is circa 9% van de personele bezetting. Het streefcijfer van 6% is gerealiseerd. Evenals in 2014 worden stageplekken overwegend ingevuld door MBO en HBO stagiaires. De afdelingen Sport en Cultuur (43), Vergunningen Toezicht en Handhaving (13), Facilitaire Zaken (10) en Personeel, Juridische Zaken en Communicatie (9) hebben de meeste stagiaires begeleid VMBO - Premaster snuffelstage MBO individuele stage MBO collectieve stage aantal stagiairs 6 4 HBO individuele stage HBO collectieve stage Figuur 7 Jaarrekening van 288

189 7 C 6 Paragraaf 6 Verbonden partijen.pdf 6. Paragraaf verbonden partijen 6.1 Inleiding In de paragraaf verbonden partijen besteden wij aandacht aan derden rechtspersonen (verbonden partijen), waarmee de gemeente Emmen een bestuurlijk en/of financieel belang heeft. Verbonden partijen betreffen (participaties in) ondernemingen, gemeenschappelijke regelingen, stichtingen en verenigingen. 6.2 Definities Van bestuurlijk belang is sprake wanneer de gemeente op enigerlei wijze zeggenschap heeft, door een zetel in het bestuur of door stemrecht. Onder financieel belang wordt verstaan dat de gemeente middelen ter beschikking heeft gesteld die ze kwijt raakt ingeval van faillissement van de verbonden partij of dat de gemeente voor een bepaald bedrag aansprakelijk wordt gesteld als de verbonden partij zijn/haar verplichtingen niet na komt. 6.3 Doelstelling Elke verbonden partij draagt direct of indirect bij aan de beleidsdoelen van de gemeente. Dit is verwoord onder visie ten opzichte van de doelstelling in onderstaande tabel. In april 2008 heeft de raad de Nota verbonden partijen gemeente Emmen vastgesteld. In de Nota wordt ingegaan op de visie en de beleidsuitgangspunten ten aanzien van verbonden partijen en het beheer en toezicht op verbonden partijen. 6.4 Ontwikkelingen Stadionbedrijf Emmen BV en FC Emmen BV Middels het raadsbesluit van 26 april 2012 is gekozen voor een gewijzigde deelname van de gemeente Emmen in Stadionbedrijf Emmen BV. Dit hield onder andere in: omzetten van de twee leningen, waarbij een aflossingsvrije periode geldt van 10 jaar. overdragen van het prioriteitsaandeelhouderschap van de gemeente Emmen op zowel het Stadionbedrijf Emmen BV als op FC Emmen BV aan de heer Lubbers. Het prioriteitsaandeel is overgedragen. FC Emmen BV is hiermee geen verbonden partij meer. Ten aanzien van de deelneming is een voorziening getroffen van 1,8 miljoen. 6.5 Deelnemingen De deelnemingen zijn gerubriceerd naar de volgende categorieën: Deelname in Vennootschappen (NV s, BV s, VOF s en CV s); Deelname in Gemeenschappelijke regelingen; Deelname in overige verbonden partijen; Deelnemingen niet zijnde verbonden partijen. Jaarrekening van 288

190 Jaarrekening van 288

191 Deelname in Vennootschappen (NV s, BV s, VOF s en CV s) Verbonden partij Area Reiniging NV Gevestigd te Emmen NV Bank Nederlandse Gemeenten (BNG) Gevestigd te Den Haag ENEXIS Holding N.V. Gevestigd te Rosmalen Bestuurlijk belang / participatie Via stemrecht op aandelen: 54,94%. De portefeuillehouder Milieu vertegenwoordigt de gemeente Emmen in de AvA. Via stemrecht op aandelen: 0,105%. De portefeuillehouder Financiën vertegenwoordigt de gemeente Emmen in de AvA. Via stemrecht op aandelen: 0,8977%. De portefeuillehouder Financiën vertegenwoordigt de gemeente Emmen in de AvA. Financieel belang Visie t.o.v. doelstelling Beleidsvoornemens aandelen á 1 nominaal (volgestort). In de begroting 2015 is rekening gehouden met een dividend van Op dit moment zijn de marktontwikkelingen voor Area Reiniging NV dusdanig dat de dividendverwachting onder druk staat. Eigen vermogen, vreemd vermogen en resultaat: E.V. begin 2014: 5,8 miljoen E.V. eind 2014: 5,5 miljoen V.V. begin 2014: 10,1 miljoen V.V. eind 2014: 11,7 miljoen Resultaat 2014: 743 duizend In 2015 is 272 duizend aan dividend over 2014 ontvangen aandelen á 2,50 nominaal (volgestort). In de begroting 2015 is rekening gehouden met een dividend van Op dit moment zijn de marktontwikkelingen voor NV BNG dusdanig dat de dividendverwachting onder druk staat. Eigen vermogen, vreemd vermogen en resultaat: E.V. begin 2014: miljoen E.V. eind 2014: miljoen V.V. begin 2014: miljoen V.V. eind 2014: miljoen Resultaat 2014: 126 miljoen In 2015 is 33 duizend aan dividend over 2014 ontvangen. Op basis van de in 2009 aangegeven verwachtingen is de dividenduitkering van Enexis BV geschat op Eigen vermogen, vreemd vermogen en resultaat: E.V. begin 2014: miljoen E.V. eind 2014: miljoen V.V. begin 2014: miljoen V.V. eind 2014: miljoen Resultaat 2014: 265,5 miljoen In 2015 is 1,2 miljoen aan dividend over 2014 ontvangen. Uitvoering geven aan de in de Wet milieubeheer opgedragen verplichting tot inzameling van huishoudelijk afval. Het tegen zo laag mogelijke kosten toegang verkrijgen tot de kapitaalmarkt. Enexis is het voormalig netwerkbedrijf van Essent. Enexis is als onafhankelijk netwerkbeheerder verantwoordelijk voor aanleg, onderhoud, beheer en ontwikkeling van transport en distributienetten voor elektriciteit en gas in Noord-, Oost- en Zuid Nederland. Vastgelegd in productovereenkomst Het aandelenbezit in de BNG heeft voor de gemeente Emmen een duurzaam karakter. Het beleid van Enexis is toekomstgericht en ondersteunt de transitie naar een meer duurzame energievoorziening. Jaarrekening van 288

192 Verbonden partij Publiek Belang Elektriciteitsproducti -tie B.V. Gevestigd te s-hertogenbosch Verkoop Vennootschap BV Gevestigd te s-hertogenbosch Bestuurlijk belang / participatie Via stemrecht op aandelen: 0,8977%. De portefeuillehouder Financiën vertegenwoordigt de gemeente Emmen in de AvA. Via stemrecht op aandelen: 0,8977%. De portefeuillehouder Financiën vertegenwoordigt de gemeente Emmen in de AvA. Financieel belang Visie t.o.v. doelstelling Beleidsvoornemens De dividenduitkering van PBE BV geschat op Op dit moment zijn de marktontwikkelingen voor PBE BV dusdanig dat de dividendverwachtingen onder druk staan. Eigen vermogen, vreemd vermogen en resultaat: E.V. begin 2014: 1,6 miljoen E.V. eind 2014: 1,6 miljoen V.V. begin 2014: 100 duizend V.V. eind 2014: 100 duizend Resultaat 2014: 19 duizend nadelig Eigen vermogen, vreemd vermogen en resultaat: E.V. begin 2014: 347,3 miljoen E.V. eind 2014: 363,3 miljoen V.V. begin 2014: 98,1 miljoen V.V. eind 2014: 80 miljoen Resultaat 2014: 17,3 miljoen voordelig Energy Resources Holding BV (ERH) is een energiebedrijf dat zich bezig houdt met de productie en handel in energie. De activiteiten van ERH vonden in het verleden plaats onder de paraplu van Essent. Door de verkoop van Essent aan RWE en het verbod van de rechter om de belangen van ERH mee te vervreemden, is ERH verzelfstandigd en heeft ERH haar huidige vorm verkregen. Alle aandelen van ERH worden sinds de verzelfstandiging gehouden door PBE, waarvan alle aandelen op hun beurt worden gehouden door de voormalige publieke aandeelhouders van Essent. Deze vennootschap is in het leven geroepen voor een efficiënte afwikkeling van de rechten en verplichtingen van de verkopende aandeelhouders. Na afronding van de transactie met RWE heeft Verkoop Vennootschap BV daartoe alle rechten en verplichtingen overgenomen van de verkopende aandeelhouders. Elektriciteits Productiemaatschappij Zuid- Nederland (EPZ ) is eigenaar van de huidige kerncentrale in Borssele. ERH en Delta zijn beide voor 50 % aandeelhouder van EPZ. EPZ is een grootschalig productiebedrijf met een productiepark dat bestaat uit een kern-, een kolen- en biomassacentrale en een windpark. In de verkoopovereenkomst tussen Essent en RWE is geregeld dat het EPZ-belang van Essent wordt meeverkocht aan RWE. Vanwege de juridische procedure die daartegen door Delta is gestart, was de daadwerkelijke levering echter niet mogelijk. Tegen die achtergrond is ERH losgemaakt van Essent en uitgezonderd van de betreffende verkooptransactie, tegen inhouding van een bedrag van 950 miljoen op de totale koopsom, aandeel gemeente Emmen circa 8,5 miljoen. Voor RWE is deze vennootschap het centrale aanspreekpunt voor het benaderen van de aandeelhouders. Verkoop Vennootschap BV heeft toegang tot alle trans-actiedocumenten om zo haar taken adequaat te vervullen. Expliciet staat in de statuten dat de AvA vooraf toestemming moet geven aan de bestuurders om claims onder de koopovereenkomst af te wikkelen. Jaarrekening van 288

193 1e CSV Amsterdam B.V. (was tot 9 mei 2014 Claim Staat Vennootschap B.V.) te s-hertogenbosch (zie ook ontwikkelingen) Vordering op Enexis BV Gevestigd te s-hertogenbosch C.B.L. Vennootschap BV Gevestigd te s-hertogenbosch Via stemrecht op aandelen: 0,8977%. De portefeuillehouder Financiën vertegenwoordigt de gemeente Emmen in de AvA Via stemrecht op aandelen:0,8977%. De portefeuillehouder Financiën vertegenwoordigt de gemeente Emmen in de AvA. Via stemrecht op aandelen: 0,8977%. De portefeuillehouder vertegenwoordigt de gemeente Eigen vermogen, vreemd vermogen en resultaat: E.V. begin 2014: 52 duizend E.V. eind 2014: 9 duizend V.V. begin 2014: 12 duizend V.V. eind 2014: 36 duizend Resultaat 2014: 44 duizend nadelig Afwikkeling volgens overeengekomen schema van de vordering inzake de verstrekte bruglening. Rentevergoeding tegen een vooraf overeengekomen rentepercentage. Op basis van de in 2009 aangegeven verwachtingen is de rendements-uitkering van Vordering op Enexis BV geschat op Eigen vermogen, vreemd vermogen en resultaat: E.V. begin 2014: 82 duizend E.V. eind 2014: 66 duizend V.V. begin 2014: 862 miljoen V.V. eind 2014: 862 miljoen Resultaat 2014: 17 duizend nadelig Eigen vermogen, vreemd vermogen en resultaat: E.V. begin 2015: $ 9,8 miljoen E.V. eind 2015: $ 9,8 miljoen (voorlopig) V.V. begin 2015: $ 107 duizend V.V. eind 2015: $ 117 duizend (voorlopig) Resultaat 2015: $ 30 duizend nadelig (voorlopig) Op 9 mei 2014 is de naam van Claim Staat Vennootschap B.V. gewijzigd in CSV Amsterdam B.V.. De statuten zijn gewijzigd zodat de nieuwe organisatie nu drie doelstellingen vervult: a. namens de verkopende aandeelhouders van Essent een eventuele schadeclaimprocedure voeren tegen de Staat als gevolg van de WON; b. namens de verkopende aandeelhouders eventuele garantieclaim procedures voeren tegen RECYCLECO B.V. ( Waterland ); c. het geven van instructies aan de escrow-agent wat betreft het beheer van het bedrag dat op de escrowrekening n.a.v. verkoop Attero is gestort. Deze vennootschap is in het leven geroepen om de aandeelhouderslening (Bruglening) van 1,8 miljard aan Enexis doelmatig en efficiënt te beheren. De functie van CBL vennootschap is dat zij de verkopende aandeelhouders zal vertegenwoordigen als medebeheerder van het CBL fonds, naast RWE, Enexis en Essent. Zij vertegenwoordigt de De looptijd van deze vennootschap is afhankelijk van de periode dat een eventuele schadeclaim wordt gevoerd tegen de Staat en dat claims (die door Waterland tot 5 jaar na completion (mei 2019) kunnen worden ingediend) worden afgewikkeld. Conform de verkoopkoopovereenkomst ( SPA ) zal de escrow-rekening tot 5 jaar na completion blijven staan voor de afwikkeling van potentiële claims van Waterland. - - Jaarrekening van 288

194 Stadionbedrijf Emmen BV Gevestigd te Emmen (zie ook ontwikkelingen) Emmen in de AvA. Via stemrecht op aandelen. Vertegenwoordiger van de gemeente Emmen als aandeelhouder is de portefeuillehouder Financiën. Certificaten á 1 nominaal. 2 leningen (nominaal): ; rente 2,75% ; rente 3% Eigen vermogen, vreemd vermogen en resultaat (afwijkend boekjaar): Eigen vermogen, vreemd vermogen en resultaat: E.V. 30/6 2014: 376 duizend negatief E.V. 30/6 2015: 324 duizend negatief V.V. 30/6 2014: 3,6 miljoen V.V. 30/6 2015: 3,5 miljoen Resultaat seizoen 2014/2015 : 52 duizend voordelig aandeelhouders in eventuele andere relevante Cross Border Leases aangelegenheden en fondsen. Beheer en exploitatie van het stadion. De afgegeven vergunningen voor het organiseren van grootschalige evenementen zijn nog steeds geldig. Op dit moment wordt onderzoek gedaan naar ontwikkelingsmogelijkheden van het stadion tot een multifunctioneel gebouw, teneinde additionele opbrengsten te genereren. Deelname in Gemeenschappelijke regelingen Verbonden partij EMCO groep Gevestigd te Emmen Gemeentelijke Gezondheidsdienst Drenthe (GGD) Gevestigd te Assen Gemeenschappelijke Veiligheidsregio Drenthe Bestuurlijk belang / participatie 3 gemeenten participeren in de EMCO groep. De portefeuillehouders Participatie (voorzitter) en Financiën hebben zitting in het bestuur. De 12 Drentse gemeenten participeren. De portefeuillehouder Volksgezondheid is voorzitter van het DB en lid van het AB. De 12 Drentse gemeenten participeren. De Financieel belang Visie t.o.v. doelstelling Beleidsvoornemens De gemeente draagt bij in het tekort van de EMCO groep. Eigen vermogen, vreemd vermogen en resultaat: E.V. begin 2014: 1,8 miljoen E.V. eind 2014: 2,4 miljoen V.V. begin 2014: 14,9 miljoen V.V. eind 2014: 14,6 miljoen Resultaat 2014: 1,2 miljoen nadelig In de begroting 2015 is rekening gehouden met een gemeentelijke bijdrage van voor de jeugd en voor de overige taken. Eigen vermogen, vreemd vermogen en resultaat: E.V. begin 2015: 1,9 miljoen E.V. eind 2015: 2,5 miljoen V.V. begin 2015: 4,0 miljoen V.V. eind 2015: 2,8 miljoen Resultaat 2015: voordelig In de begroting 2015 is rekening gehouden met een bijdrage van 9,40 per inwoner aan de VRD. Behartiging van de belangen op het gebied van de sociale werkvoorziening. Het bevorderen en beschermen van de gezondheid van de inwoners van de twaalf Drentse gemeenten en van risicogroepen in het bijzonder. Behartigen van de belangen op het terrein van de openbare orde en veiligheid. Op 26 maart 2009 heeft de raad besloten de GR EMCO groep op te heffen. Hieromtrent zijn nog geen definitieve afspraken gemaakt. Middels een kaderbrief worden jaarlijks vooraf het voorgenomen takenpakket en de dienstverlening ter beoordeling aangeleverd. Middels een kaderbrief worden jaarlijks vooraf de voorgenomen het takenpakket en de dienst- Jaarrekening van 288

195 Verbonden partij (VRD) Gevestigd te Assen Recreatieschap Drenthe Gevestigd te Diever Eems Dollard Regio (EDR) Gevestigd te Bad Nieuweschans Bestuursacademie Noord Nederland (BANN) Gevestigd te Groningen Regionale Uitvoeringsdienst Drenthe Gevestigd te Assen Bestuurlijk belang / participatie Burgemeester is plv. voorzitter. De 12 Drentse gemeenten participeren. Namens de gemeente is de portefeuillehouder Recreatie en Toerisme lid van het dagelijks en algemeen bestuur De gemeente is in het bestuur vertegenwoordigd door de portefeuillehouder Mondiaal beleid; ontwikkelingssamenwerking. De gemeente is in het bestuur vertegenwoordigd door de portefeuillehouder Organisatie en Personeel. De gemeente is in het bestuur vertegenwoordigd door de portefeuillehouder Financieel belang Visie t.o.v. doelstelling Beleidsvoornemens Eigen vermogen, vreemd vermogen en resultaat: E.V. begin 2014: 3,9 miljoen E.V. eind 2014: 3,8 miljoen V.V. begin 2014: 4,8 miljoen V.V. eind 2014: 21,5 miljoen Resultaat: 1,9 miljoen voordelig In de begroting 2015 is rekening gehouden met een bijdrage van aan het Recreatieschap Drenthe. Eigen vermogen, vreemd vermogen en resultaat: E.V. begin 2014: 584 duizend E.V. eind 2014: 622 duizend V.V. begin 2014: 266 duizend V.V. eind 2014: 606 duizend Resultaat: 37 duizend voordelig In de begroting 2015 is rekening gehouden met een bijdrage van aan de Eems Dollard Regio. Eigen vermogen, vreemd vermogen en resultaat: N.B. Eigen vermogen, vreemd vermogen en resultaat: N.B. De bijdrage vanuit Emmen bedraagt op basis van de begroting 2015 van de RUD 3,6 miljoen. Eigen vermogen, vreemd vermogen en resultaat: E.V. begin 2014: nihil E.V. eind 2014: 144 duizend negatief V.V. begin 2014: nihil V.V. eind 2014: 3,5 miljoen positief Resultaat: 144 duizend nadelig NB: de gemeenschappelijke regeling is per 1 juli 2013 in werking getreden. Het in samenwerking met de aangesloten gemeenten komen tot versterking van het recreatieftoeristisch beleid in de Provincie. Het in samenwerking met de aangesloten partijen te komen tot regionale samenwerking. Het nakomen van afspraken met betrekking tot het personeel na de privatisering Het op verzoek en ten behoeve van één of meerdere deelnemers en/ of derden verrichten van diensten. verlening ter beoordeling aangeleverd. Het ontwikkelen van een samenhangend beleid op het gebied van recreatie en toerisme. Voor de EDR staat voor de komende jaren ongeveer 40 miljoen ter beschikking uit de EU. Economie, technologie en innovatie, Duurzame regionale ontwikkeling en Integratie en maatschappij zijn vastgelegd als prioriteiten. - - Jaarrekening van 288

196 Deelname in overige verbonden partijen Verbonden partij Stichting Bodembeheer Schoonebeek Gevestigd te Emmen PPS bestemmingsplan Stroomdal Gevestigd te Schoonebeek Coöperatieve vereniging DIMPACT Gevestigd te Enschede Bestuurlijk belang / participatie Namens de gemeente is de portefeuillehouder Milieu en Duurzaamheid lid van de raad van toezicht. Alle partijen hebben een gelijke stem. Besluiten en kunnen alleen worden genomen als alle partijen aanwezig zijn en met unanimiteit van stemmen. De portefeuillehouder Financiën vertegenwoordigt de gemeente in het algemeen bestuur van de vereniging en de gemeentesecretaris is voorzitter van de raad van commissarissen. Financieel belang Visie t.o.v. doelstelling Beleidsvoornemens De gemeente draagt financieel bij aan het fonds dat door de stichting beheerd wordt. Eigen vermogen, vreemd vermogen en resultaat: N.B. De baten en lasten worden gezamenlijk evenredig verdeeld over de partijen. Eigen vermogen, vreemd vermogen en resultaat: N.B. De gemeentelijke bijdrage voor het basis en zakelijk pakket is begroot op 3,59 per inwoner in Eigen vermogen, vreemd vermogen en resultaat: N.B. De werkelijke bijdrage voor het basispakket per inwoner aan Dimpact was in ,59. Het saneren van bodemverontreiniging en het mogelijk maken van grondtransacties (uitruil) in het kader van de landinrichting Schoonebeek. Duurzame ontwikkeling van het bestemmingsplan Stroomdal. Beschikken over en aanbieden van gemeentelijke digitale dienstverlening. - - Ontwikkelen / leveren van oplossingen voor gemeentelijke digitale dienstverlening van publiekrechtelijke instellingen. Jaarrekening van 288

197 Deelnemingen niet zijnde verbonden partijen Omdat de hieronder gepresenteerde deelnemingen in strikte zin geen verbonden partijen zijn, is de kolom financieel belang bij een aantal deelnemingen niet ingevuld. Door middel van onderstaand overzicht schetsen wij een totaalbeeld van de betrokkenheid van de gemeente bij externe partijen. Deelneming Vereniging VEGANN Stichting tot instandhouding Noorder Dierenpark/ Noorderdierenpark BV Vamij CV / Stivam I en Stivam II Stichting GFTcontractanten VAM (ESGEVA) Vereniging Internationaler Naturpark Bourtanger Moor Bargerveen Stichting Duurzaamheid Essent Bestuurlijk belang / participatie De portefeuillehouder Financiën vertegenwoordigt de gemeente in de vereniging. Het college heeft recht van bindende voordracht tot benoeming 4 van de 6 leden in het stichtingsbestuur. De gemeente Emmen heeft een zetel in het DB van STIVAM. STIVAM is stille vennoot in VAMIJ CV. De gemeente Emmen heeft een zetel in het DB van ESGEVA. De gemeente Emmen heeft een zetel in het DB en de ledenvergadering. Als oud-essent aandeelhouder neemt de gemeente Emmen deel in de Stichting. Financieel belang Visie t.o.v. doelstelling Beleidsvoornemens - Organiseren van afstemmingsoverleggen Noord Nederlandse aandeelhouders van Enexis Holding NV, Attero BV, PBE BV en een viertal tijdelijke vennootschappen. Verstrekte geldlening aan NDP BV van 12,5 miljoen, rente 3,285% en een garantstelling (met hypothecaire zekerheidstelling) voor een rekening courant krediet van 2,27 miljoen bij de Rabobank. Verstrekte achtergestelde, langlopende geldlening aan DPE van maximaal 22 miljoen, rente 3,25% onder voorwaarden en zekerheidsstelling. Ingebracht commanditair kapitaal Alle aandelen van Noorderdierenpark BV zijn ondergebracht in de stichting Tot Instandhouding Noorderdierenpark in Emmen. Beheren afvalverwerkingscontract met de VAM. - Bewaken van een doelmatige verwerking van Gft -afvalstromen en behartigen van de gezamenlijke belangen. - De vereniging heeft ten doel om de natuurbescherming van het veenlandschap te ontwikkelen en te ondersteunen en om het geheel in te bedden in de ontwikkeling van de regio als geheel. - Toezicht houden op de naleving van de duurzaamheids-afspraken tussen RWE AG en Essent NV Jaarrekening van 288

198 Jaarrekening van 288

199 8 C 7 Paragraaf 7 Grondbeleid.pdf 7. Paragraaf grondbeleid Inleiding Met de jaarrekening wordt jaarlijks in de paragraaf grondbeleid gerapporteerd over de financiële neerslag van het gevoerde grondbeleid. Hiervoor worden alle grondcomplexen per 1 januari naar de laatste inzichten geactualiseerd en bijgesteld. 7.1 Grondbeleid Grondbeleid De raad heeft in zijn vergadering van 30 juni 2011 de Kadernota Grondbeleid vastgesteld. De gemeente Emmen zet in op sturend grondbeleid waarbij voor het realiseren van het gewenste grondgebruik de volgende algemene doelstelling geldt: Het bereiken van de gestelde visies/doelen in het ruimtelijk ordeningsbeleid en/of overige beleidsterreinen met de gewenste ruimtelijke kwaliteit op de gewenste tijd en plaats en met een verantwoorde kosten-baten verhouding, met een verantwoord financieel-economisch rendement en op een efficiënte wijze. Het grondbeleid is hiermee een afgeleide van volkshuisvesting, economische ontwikkeling en ruimtelijke ordening. In het bijzonder zijn een tweetal programma s in de begroting van de gemeente van belang voor het grondbeleid. Dat zijn de programma s Bouwen, wonen & milieu en Economie en werkgelegenheid. Vooral de grondverkoop en de programmering van grondverkoop van woningbouw en bedrijventerreinen zijn belangrijke onderdelen van de grondexploitaties en bepalen in belangrijke mate het financieel resultaat. Voor de behoefte naar woningbouw en bedrijventerrein is in 2014 een tweetal externe onderzoeken uitgevoerd; Behoefteraming bedrijventerreinen Emmen , Bureau Louter, 3 oktober 2014 en Gemeente Emmen, Marktanalyse woningbouwkavels, Companen, 6 oktober Deze worden voor de programmering als uitgangspunten gehanteerd bij de herzieningen van de grondexploitaties. Woningbouw Voor het jaar 2015 was voor woningbouw een uitgifte van 45 kavels geprognotiseerd. Er zijn 32 kavels voor woningbouw verkocht, waarvan 19 kavels voor particuliere bouw en 13 voor projectmatige bouw. Er werden meer kavels voor particuliere bouw verkocht dan verwacht. Daarentegen viel de verkoop voor projectmatige bouw in 2015 vooral in de Delftlanden tegen. Door een veranderde context (uitspraak rechtzaak MegaHome) is de programmering voor de Delftlanden aangepast. Het contract met MegaHome voor het afnemen van tranches 5 en 6 is ontbonden. Voor de herziening wordt uitgegaan dat tranche 6 niet ontwikkeld wordt en tranche 5 wordt uitgefaseerd. Hiermee worden ca. 135 kavels uit de exploitatie gehaald en wordt de looptijd van de exploitatie verlengd van 2025 tot Deze variant is doorgerekend en geeft een tekort van 3,5 miljoen op contante waarde. Voor het risico op de woningmarkt van de Delftlanden is bij de jaarrekening 2014 een voorziening van 3,1 miljoen getroffen. Deze is aangevuld tot 3,5 miljoen. Per 1 januari 2016 zijn ca. 570 woningbouwkavels van de gemeente Emmen in exploitatie. Gelet op de ontwikkelingen op de woningmarkt en de gerealiseerde verkopen over het jaar 2015 wordt, met uitzondering van Delftlanden, het bestaande woningbouwprogramma nagenoeg intact gelaten. In de programmering is een enkele mutatie aangebracht in het complex de Planeet en het complex de Oude Meerdijk. De verkopen op de Oude Meerdijk zijn in de programmering vertraagd. Ten aanzien van de Planeet is de verwachting een versnelling door te maken. In samenwerking met andere partijen (woningbouwcorporaties en,- lokale ontwikkelaars) wordt een kwaliteitsverbetering beoogd in de bestaande voorraad om de vitaliteit van de wijken en dorpen van Emmen te behouden c.q. te verbeteren. In december 2015 is de grondexploitatie Oudbouw Nieuw Weerdinge vastgesteld. Het complex Winkelcentrum Bargeres is afgesloten, de inrichting van het openbaar gebied is gereed. Per 1 januari 2016 zijn 12 herstructureringsprojecten in exploitatie. Bedrijventerreinen Het uitgangspunt van het Rapport Louter van een behoefte aan gemeentelijke voorraad bedrijventerrein van 104 hectare, inclusief 50 hectare grote incidentele verkopen, is gehandhaafd. De totale voorraad bedrijventerrein van de gemeente Emmen is ca. 168 hectare. Voor bedrijventerreinen is 64 hectare uitgeefbare grond in verschillende grondcomplexen in financiële zin afgewaardeerd. Financieel is de overprogrammering hiermee afgedekt. De ruimtelijke vertaling is echter niet doorgevoerd. Dit houdt in dat dezelfde Jaarrekening van 288

200 hoeveelheid plancapaciteit binnen de bestemmingsplannen wordt behouden. In 2015 is nagenoeg geen bedrijventerrein verkocht. Voor de herzieningen voor de jaarrekening 2015 is de uitgifte programmering bedrijventerrein herijkt, de vraag vanuit de markt is hierbij richtinggevend. Hierdoor worden andere gronden meegenomen in de programmering dan die van vorig jaar. Voor het complex Ten Noorden van de Rondweg (Emmtec terrein) is momenteel serieuze interesse. Derhalve is 3,7 hectare weer in de programmering opgenomen. Om binnen het totale areaal van 104 hectare te blijven is voor het Rundedal 3,8 hectare uit de exploitatie gehaald. In onderstaand tabel is per complex aangegeven waar de afwaardering in hectare heeft plaatsgevonden en daarnaast een vergelijking t.o.v. de vorige herziening. Vergelijking bedrijventerrein uitgeefbaar in hectare plancapaciteit programmering Bedrijventerrein verschil 7071 Ten Noorden v/d Rondweg 19,3 7,2 10,9 3, Bahco - Drenthe College 0,9 0,9 0,9 0, Industrieterrein Bargermeer 12,5 8,7 8,7 0, Businesspark Eigenhaard 2,5 2,5 2,5 0, Bedrijventerrein Kijlweg 0,5 0,5 0,5 0, Bedrijvenpark A37 38,0 32,7 32,7 0, Pollux West 3,4 2,1 1,9-0, Pollux IV 6,3 0,0 0,0 0, Pollux II 2,2 0,0 0,0 0, De Tweeling 32,9 7,6 7,6 0, Waanderveld 1,6 1,6 1,6 0, Businesspark Meerdijk 10,6 10,6 10,6 0, Rundedal 37,0 29,7 25,9-3,8 Totaal bedrijventerreinen en Rundedal 167,7 104,1 103,9-0,3 Rundedal is niet in exploitatie Complex overige gronden Naast gronden in exploitatie heeft de gemeente ook gronden, waarvan de planvorming nog niet bekend is. Deze gronden, 356 hectare zitten in complex Overige gronden. Dit zijn voornamelijk compensatie - en strategische gronden. Compensatiegronden worden ingezet als compensatie/ruilmiddel voor het verwezenlijken van plannen. Strategische gronden zijn aangekocht om toekomstige plannen te kunnen verwezenlijken. De gemeente heeft geen grote voorraad grond meer nodig om plannen te ontwikkelen. In 2015 is 42 hectare is verkocht voor agrarisch gebruik. Het complex Overige gronden wordt elk jaar door de interne taxateurs gewaardeerd. Strategische gronden op perceel niveau en compensatiegronden tegen de gemiddelde waarde per m². Indien de boekwaarde hoger is dan de waardering wordt een voorziening getroffen. 7.2 Resultaten van de grondexploitaties Het resultaat van een grondexploitatie wordt bepaald door de gemaakte en verwachte kosten en opbrengsten in de tijd te zetten. De uitkomst van deze grondexploitatiebegroting, wordt daarbij uitgedrukt in de contante waarde. Dit contante waarde resultaat (cw-resultaat) is een prognose. Toekomstige ontwikkelingen zijn moeilijk te voorspellen maar beïnvloeden wel het cw-resultaat. Derhalve worden alle grondexploitaties elk jaar per 1 januari herijkt naar de nieuwste inzichten en verwachtingen. De herijking bevat de volgende onderdelen: Het verloop van de boekwaarden. De rekenparameters, welke kosten- en -opbrengsten- stijging en rentevoet wordt gehanteerd. De ramingen van nog te maken kosten en te genereren opbrengsten. Hieruit volgt het herijkt financieel resultaat in contante waarde per 1 januari Verloop boekwaarden Onderstaande tabel geeft per categorie de boekwaarde en de mutaties aan in het jaar Jaarrekening van 288

201 Overzicht van de mutaties in de boekw aarde van de grondcomplexen boekjaar 2015 Boekw aarde Saldo Mutaties Boekw aarde Bedragen x A. Nog niet in exploitatie genomen gronden 1 Stads- en dorpsvernieuw ing (herstructurering ca) Stads- en dorpsuitbreiding (w oningbouw ) Industrie- en bedrijventerreinen Totaal A B. In exploitatie genomen gronden 1 Stads- en dorpsvernieuw ing (herstructurering ca) Stads- en dorpsuitbreiding (w oningbouw ) Industrie- en bedrijventerreinen Totaal B C. Overige gronden Totaal C Totaal De boekwaarde van alle gronden per 1 januari 2016 bedraagt 91,6 miljoen. Per 1 januari 2015 bedroeg de boekwaarde 88,9 miljoen. De boekwaarde is met ruim 2,7 miljoen gestegen. De boekwaardestijging van de nog niet in exploitatie genomen gronden bestaat voornamelijk uit financieringskosten voor het Rundedal, en planvoorbereiding en ontwikkelingskosten De boekwaardestijging van de in exploitatie genomen gronden bestaat voornamelijk uit: Stads-en dorpsvernieuwing, door de (tussentijdse) winstneming op de complexen Winkelcentrum Bargeres, Gebiedsontwikkeling Centrum Noord, Gorzenveld en plankosten. Industrie- en bedrijventerreinen, door kosten gemaakt voor bouwrijp maken op de complexen Bargermeer en Waanderveld, financieringskosten en plankosten. Plankosten De plankosten worden via de methodiek van tijdsregistratie rechtstreeks toegerekend aan de grondexploitaties volgens de jaarlijks vastgestelde uurtarieven. De niet- rechtstreeks aan projecten toe te rekenen kosten, de indirecte uren, worden via een verdeelsleutel doorbelast naar alle projecten. Er is een werkwijze ontwikkeld om de plankosten in de grondexploitaties voor een kalenderjaar te normeren. Hierdoor is er meer inzicht en wordt actief gestuurd op de plankosten. De plankosten in de grondexploitaties dalen de laatste jaar gestaag. In het jaar 2015 is voor 1,6 miljoen aan plankosten geboekt, een lichte daling ten opzicht van het jaar 2014, 1,7 miljoen. De grenzen voor daling van de plankosten zijn nagenoeg bereikt. Vanuit de voorgenomen regels van de BBV (zie paragraaf 7.5) kunnen waarschijnlijk geen plankosten meer toegerekend worden op de gronden welke nog niet in exploitatie zijn. Parameters Het rentepercentage is bijgesteld van 4,0% naar 3,5%. De rekenrente sluit aan bij de gemeentelijke omslagrente. Aan rentelasten is voor het jaar ,6 miljoen in rekening gebracht. De gehanteerde parameter voor de kostenstijging is 2%. Deze sluit aan op de Grond-, Weg en Waterbouw index (GWW) en een aantal referentiegemeenten. Landelijk stijgen de grondprijzen, maar regionaal worden de verschillen groter. Derhalve is het reëel om tot 2020 uit te gaan van 0% en daarna een opbrengstenstijging van 1% te hanteren. Nog te maken kosten en opbrengsten Om het vastgesteld cw-resultaat te realiseren moet enerzijds nog geïnvesteerd worden en anderzijds opbrengsten gegenereerd. Per 1 januari 2016 is aan nog te maken investeringen 45,5 miljoen, aan financieringslasten 22,2 miljoen geraamd en aan opbrengsten 98,2 miljoen. Raamkrediet Door de herijking van de grondexploitaties is bijstelling van het raamkrediet voor de grondexploitaties nodig. Met het vaststellen van de jaarrekening worden raamkredieten die nodig zijn voor de grondexploitaties opnieuw vastgesteld. Het benodigde raamkrediet voor de vastgestelde grondexploitaties bedraagt 262,4 miljoen. Het raamkrediet bedroeg per 1 januari 2015, 270,8 miljoen. De grondexploitaties voor de projecten Winkelcentrum Bargeres, Jaarrekening van 288

202 Gebiedsontwikkeling Centrum Noord en Gorzenveld zijn afgerond. Het resterende raamkrediet is vrijgevallen. Twee grondexploitaties zijn vastgesteld in 2015, Europan en Oudbouw Nieuw Weerdinge. Hiervoor is raamkrediet toegevoegd. Het krediet voor Willinkplein is aangepast op de actuele situatie, zoals de raad heeft vastgesteld op 26 maart Het plan wordt niet gerealiseerd conform vastgesteld plan. Het college heeft een drietal alternatieve scenario s laten opstellen. De raad heeft besloten een voorkeursvariant te laten uitwerken. Er heeft nog geen besluitvorming plaatsgevonden door de raad over de daarbij behorende dekkingsmiddelen. In de bijlage wordt het nieuwe raamkrediet ten opzichte van het jaar 2015 weergegeven. Het geprognotiseerde Contante Waarde saldo per 1 januari 2016 De optelling van de cw-resultaten van alle vastgestelde grondexploitatie geeft het totaal geprognotiseerde resultaat binnen de grondcomplexen, het contante waarde saldo (cw- saldo). Dit geeft op totaal niveau de verwachting weer in welke mate het geïnvesteerde vermogen nog goedgemaakt wordt door het saldo van de toekomstige kosten en opbrengsten. In onderstaand tabel staat de geprognotiseerde cw-resultaat met een vergelijking van vorig jaar. Vergelijking CW saldo Het geprognotiseerde CW saldo x verschil Stads- en dorpsvernieuw ing (herstructurering ca) Stads- en dorpsuitbreiding (w oningbouw ) Industrie- en bedrijventerreinen Rundedal, nog niet in exploitatie cw saldo Het verwacht cw- saldo per 1 januari 2016 is voor het eerst negatief en bedraagt afgerond 8,6 miljoen negatief. (Voor de verliesgevende grondcomplexen is een voorziening getroffen). Het cw-saldo per 1 januari 2015 bedroeg 1,3miljoen (geïndexeerd). Hoewel het rentepercentage neerwaarts is bijgesteld, is het resultaat verslechterd met 10,1 miljoen. Voor de post herstructurering wordt dit vooral veroorzaakt door een tweetal winstnemingen. Vooral bij woningbouw is de cw-resultaat fors gedaald. Dit wordt voornamelijk veroorzaakt door project Delftlanden. Indien de ontwikkeling conform contract met MegaHome zou plaatsvinden was een positieve cw-resultaat gecalculeerd van 4,4 miljoen. Nu wordt een verlies gecalculeerd van 3,5 miljoen. (Dit risico was voorzien en derhalve is vorig jaar een voorziening getroffen van 3,1 miljoen). Voor bedrijventerrein is het resultaat door een lager rentepercentage verbeterd. Echter er heeft een wijziging in programmering plaatsgevonden. Dit heeft financiële consequenties. Door het extra opnemen van 3,7 hectare programmering in het complex Emmtec is uit het complex Rundedal een nagenoeg gelijk aantal hectare uitgeefbare grond financieel afgewaardeerd. Hierdoor verslechterde het cw-resultaat met ca. 1,0 miljoen. 7.3 Resultaat boekjaar 2015 De BBV heeft richtlijnen opgesteld voor het nemen van het resultaat van grondcomplexen. Voorziene verliezen worden afgedekt zodra zij bekend zijn. Winsten kunnen pas genomen worden wanneer voldoende zekerheid bestaat dat zij gerealiseerd zijn. Dit kan bij afsluiting maar ook tussentijds. Gemeente Emmen neemt tussentijds winst indien 75% van de opbrengsten in een project gerealiseerd zijn. Jaarresultaat 2015 Het resultaat op het boekjaar 2015 van de grondcomplexen wordt in onderstaande tabel weergegeven. Het resultaat is 0,77 miljoen voordelig. Jaarrekening van 288

203 Resultaat grondexploitaties 2015 x 1000 Resultaatnemingen afgesloten complexen tussentijds mutatie voorzieningen Resultaat 2015 Voorbereidingskredieten Woningbouw Bedrijventerreinen Strategische en overige gronden Totaal V V N V Het resultaat is als volgt opgebouwd: Voorbereidingskredieten De initiatieven UMCG Ambulancezorg, Dordsedwarsstraat in Emmen en Abeln e.o. in Emmer Compascuum zijn afgesloten. Voor de planvoorbereiding zijn kosten gemaakt, waar tegenover een voorziening getroffen was. Niet de hele voorziening is gebruikt, derhalve valt ,- vrij. Woningbouw De complexen Gebiedsontwikkeling Centrum Noord, Winkelcentrum Bargeres en Gorzenveld zijn afgerond met tezamen een positief resultaat van ,-. Volgens de beleidsregels zijn tussentijdse winsten genomen op de complexen Aireydorp, Emmerhout Noord en Veenschapswijk in Erica en Kienholt 2 van tezamen ,-. De mutatie van de voorziening wordt veroorzaakt door een aantal woningbouwcomplexen die een (extra) verlies hebben. Voor de onzekerheid in de woningmarkt is vorig jaar een voorziening van 3,1 miljoen getroffen, welke nu volledig ingezet wordt. Zie voor de opbouw van de mutatie onderstaand tabel: Mutatie voorziening woningbouw Aanpassing voorziening woningbouw x 1000 Oude Meerdijk -131 Delftlanden Klokkenslag -93 Wilinkplein Zuid -170 Achter de Dorpshoeve -21 Voorziening woningbouw mutatie voorziening -788 Bedrijventerrein Volgens de beleidsregels zijn tussentijdse winsten genomen op de complexen Businesspark Eigenhaard, Pollux West en Waanderveld van tezamen ,-. De mutatie van de voorziening wordt veroorzaakt door een aantal bedrijventerreinen. Zie voor de opbouw van de mutatie onderstaande tabel: Mutatie voorziening bedrijventerrein Jaarrekening van 288

204 Aanpassing voorziening bedrijventerrein x 1000 Vreding e.o. -81 Ten noorden v/d Rondweg BAHCO-Drenthecollege -9 Bedrijvenpark A Pollux IV 2 Rundedal -965 De Tweeling -646 Businesspark Meerdijk -177 mutatie voorziening -613 Strategische en overige gronden Het tussentijdse resultaat betreft de verkoop van gronden tegen agrarische waarde. De gronden zijn tegen een lagere prijs verkocht dan waar ze voor in de boeken stonden. Dit was voorzien en hiervoor was reeds een voorziening getroffen welke nu hiervoor gebruikt is. Daarnaast zijn alle percelen opnieuw getaxeerd. Enkele percelen zijn hoger gewaardeerd, derhalve is minder voorziening nodig. Een voorziening van 1,16 valt hierdoor vrij. Resultaat Het resultaat van 0,77 miljoen voordelig word ten gunste van de concernexploitatie gebracht. 7.4 risico s Benodigd weerstandsvermogen in relatie tot risico s De reserve grondexploitaties is bij de jaarrekening 2014 tot nul gereduceerd en daarna opgeheven. Voor het algemene risico met betrekking tot grondexploitaties is geen specifieke reserve verplicht. De afdekking van de risico s inzake de grondexploitaties loopt via het algemene weerstandsvermogen van de gemeente. In paragraaf 2 Weerstandsvermogen en Risicobeheersing wordt uitgebreid ingegaan op deze materie. Bij het berekenen van het risicoprofiel van de gemeente Emmen zijn een drietal risico s vanuit de grondcomplexen gekwalificeerd en opgenomen: Het risico op het niet realiseren van bedrijventerrein op het Rundedal; Het risico op het niet realiseren van de grote incidentele bedrijventerreinen verkopen; Het risico op de vennootschapsbelasting. Daarnaast zijn ten aanzien van het grondbeleid een aantal risico s te benoemen: Hoewel de waardering van de bedrijventerreinen is aangepast, is de bestemming vooralsnog niet gewijzigd. Hierbij kunnen opportunity cost een rol gaan spelen. Indien besloten wordt gronden uit te geven die in principe afgewaardeerd zijn kan dit ten koste gaan van een ontwikkeling elders, met mogelijke financiële gevolgen. In juni 2015 heeft de provincie Drenthe een nieuwe bevolkings- en huishoudensprognose gepubliceerd. De krimp treedt sneller op dan verwacht. Dit heeft consequenties voor de woningbehoefte. Indien niet afgewogen wordt wat prioriteit heeft en wat de markt extra kan absorberen is er risico op over programmering. Bij nieuwe stedelijke ontwikkelingen (woningbouw en bedrijventerreinen) moet worden getoetst aan de ladder van de duurzame verstedelijking. Er moet aangetoond worden dat regionale behoefte aan die ontwikkeling bestaat. Het complex het Rundedal heeft een hoge boekwaarde. Indien de bestemming niet conform vastgestelde visie gewijzigd wordt, is een forse afwaardering op de gronden nodig. Specifieke financiële risico s Ten einde de specifieke financiële risico s van de grondexploitaties adequaat te monitoren worden deze jaarlijks volledig herzien. Op basis van deze herzieningen worden de resultaten en het risico herijkt. Voor de specifieke risico s binnen de grondcomplexen is per saldo een voorziening getroffen van 30,9 miljoen. In onderstaande tabel staan de getroffen voorzieningen en de mutaties. Jaarrekening van 288

205 Getroffen voorziening Voorzieningen x jaar UMCG-Ambulancezorg Dordsedwarsstraat Oude Meerdijk Delftlanden Vreding e.o Klokkenslag Willinkplein Zuid Ten noorden v/d Rondweg BAHCO-Drenthecollege Verplaatsing Terracollege Winkelcentrum Rietlanden Locatie Abeln Bedrijvenpark A Pollux IV Strategische gronden Rundedal De Tweeling Businesspark Meerdijk Achter de Dorpshoeve Voorziening woningbouw Totaal voorzieningen over Voornemens BBV rondom grondexploitatie De commissie BBV heeft een aantal voorstellen uitgewerkt die leiden tot wijzigingen in het BBV 1. Het zijn voorgenomen wijzigingen welke gevolgen kunnen hebben op het begrotingsjaar Er heeft nog geen besluitvorming plaatsgevonden.. Derhalve kunnen de exacte gevolgen voor het financieel doorzicht voor de grondcomplexen (nog) niet aangegeven worden. Er is een voorgenomen overgangsbepaling ingesteld die bepaalt dat de voorgenomen wijzigingen in het BBV per géén effect mogen hebben op de waardering van de grondexploitaties en vermogenspositie van de gemeente ultimo 2015 en de jaarrekening. De wijzigingen hebben financiële gevolgen voor het begrotingsjaar 2016 en volgende jaren. Deze gevolgen worden meegenomen in de Meerjaren Perspectief Grondexploitaties Deze zal gelijktijdig met de Kadernota aan de gemeenteraad worden aangeboden Commissie BBV, Voornemen tot herziening BBV-verslaggevingsregels rondom grondexploitaties, 10 juli 2015 Jaarrekening van 288

206 Bijlage: kredietaanvraag door herzieningen Raamkrediet x 1000 Vastgestelde complexen Benodigd krediet grex Benodigd krediet grex Stads-en dorpsvernieuwing (herstructurering ca) Herziening Herziening Verschil Lokaal akkoord Em m en - Em m erm eer - Airey dorp Em m erschans - Bolwerk e.o Em m en - Em m erhout-noord Zwartem eer - De Huizen/Storm straat Klazienav een - Derksweg Schoonebeek - Huurdem anlaan Nieuw-Schoonebeek - Spanjaardspad Overig Em m en - Gebiedsontwikkeling Centrum Noord Afgesloten Willinkplein - Zuid Em m erm eer - Winkelcentrum fasen 2a, 3a en 3c MFC Em m er-com pascuum Winkelcentrum Bargeres Afgesloten Stads- en dorpsvernieuwing (woningbouw) Em m en - Woningbouw Oude Meerdijk Em m en - Delftlanden I Em m en - Centrum - Klokkenslag Ontwikkeling Buitenweg Europan Em m en - Gorzenv eld II Afgesloten Em m en - Rondom de bibliotheek Em m erm eer - Schuilingstraat o.z Em m er-com pascuum - Koppelwijk/Maatsch.weg Barger-Com pascuum - Ten Nrd. Van de Postweg Zwartem eer - Zuid-West Klazienav een - De Planeet Erica - Veenschapswijk Nieuw - Weerdinge - Mandebroek III Oude bouw Nieuw-Weerdinge Nw.-Schoonebeek - Achter de Dorpshoev e Weitev een - Bouwplan Kienholt Schoonebeek - Stroom dal Industrie- en bedrijventerreinen Em m en - Centrum - Vreding e.o Em m en - Ind.terr. ten N. v /d Rondweg - Em m tec Em m en - Bahco - Drenthe College Em m en - Ind.terr. ten Z. v an de NAM Em m en - Bedrijv enpark Eigenhaardweg Em m er-com pascuum - Bedr.terr. Kijlweg Klazienav een - Bedrijv enpark A Klazienav een - Pollux West Bedrijv enpark Klazienav een - Pollux IV Klazienav een - Bedr.terr. Pollux II Nieuw-Am sterdam - De Tweeling Oost + Credo Em m en - Bedrijv enterrein Waanderv eld Em m en - Businesspark Meerdijk Vastgesteld in Jaarrekening van 288

207 9 C 8 Paragraaf 8 Centrumvernieuwing.pdf 8. Paragraaf Centrumvernieuwing Emmen/Atalanta Programma CvE. Aanleiding De gebiedsontwikkeling van Emmen-Centrum is één van de topprioriteiten van de gemeente Emmen en de provincie Drenthe. Het Masterplan Emmen Centrum 2020 (MEC 2020) beschrijft de visie op de toekomst van het centrum van Emmen. Rode draad in het MEC 2020 is de versterking van de stedelijke functie van Emmen: een duurzame, economische impuls voor Noord-Nederland. Doel CvE versterkt de economische ontwikkeling van gemeente Emmen. Dit fungeert als vliegwiel voor de versterking van de sociaaleconomische en maatschappelijke infrastructuur van Noord-Nederland. Projectnaam. Onder de naam Centrumvernieuwing Emmen (CvE) geeft de gemeente Emmen de metamorfose van het centrumgebied van Emmen vorm. Het Programma Centrumvernieuwing Emmen is een bundeling van Atalanta projecten en andere CvE projecten. Stand van zaken projecten. Jaarrekening van 288

208 Hardheid van de financiering / dekking Ten aanzien van de totale dekking / financiering van het programma Centrumvernieuwing Emmen is een risicoprofiel opgesteld waarin de hardheid van de dekking in beeld wordt gebracht. Per dekkingsmiddel / financieringsbron is hierin aangegeven hoe hoog het risico / de onzekerheid ten aanzien van de realisatie van de betreffende dekking / financiering is. De dekking van de gemeentelijke investeringen Centrumvernieuwing Emmen van is in dit risicoprofiel gepresenteerd naar 5 risicocategorieën. R isico pro fiel dekking investeringen C ve Investeringen Financiering Financiering Financiering Financiering Financiering T o taal gemeente Geen risico (is gedekt) Beperkt risico Redelijk risico Hoog risico Nog ongedekt bedrag bedrag bedrag bedrag bedrag in mln. in mln. in mln. in mln. in mln. in mln. in mln. Totaal Atalanta-projecten Totaal DP E / DP E Next Totaal Andere CvE projecten TOTAAL GENERAAL Ten aanzien van de dekking van de locatie Hoofdstraat (schadeloosstelling à fonds perdu aan DPE ter verkrijging van de grond locatie Hoofdstraat) dienen nog een aantal bijdragen verkregen te worden. Dekking 17 mln. VROM/Mirt In de begroting is tot 1 januari 2016 rekening gehouden met de voorfinanciering van de 17 miljoen met betrekking tot de dekking van de schadeloosstelling à fonds perdu van 65,5 miljoen ten behoeve van de verkrijging van de locatie Hoofdstraat. De dekking vanuit subsidies is nog steeds hoogst onzeker en omdat verkrijging van nieuw geld voor oude plannen heel lastig is gebleken, is bij de begroting 2016 door de raad besloten om de dekking van deze 17 miljoen te regelen middels de afdekking van de kapitaallasten (op basis van een afschrijvingstermijn van 40 jaar en projectrente van 2%) binnen de beschikbare budgetten van CvE. Deze dekking vormt daarom geen risico meer. RSP+ middelen De subsidies van circa 7,8 miljoen RSP+, 3,6 miljoen cofinanciering REP regionaal uit RSP+ ten behoeve van de dekking van de schadeloosstelling à fonds perdu van 65,5 miljoen en de 1,8 mln. resterende middelen RSP+ dienen nog van de provincie Drenthe verkregen te worden. De gemeente Emmen en de provincie Drenthe zijn momenteel nog in overleg over de invulling en uitwerking van de verkrijging van deze middelen. In het bestuurlijk overleg IGO Atalanta van 4 november 2015 is bestuurlijke overeenstemming bereikt over de opzet en uitvoering van de midterm review en preview IGO Atalanta. Medio december heeft de provincie Drenthe opdracht verstrekt voor het schrijven van een midterm review en preview rapportage. REP-regionaal Op 20 januari 2015 heeft het college besloten om de Overeenkomst overdracht middelen regionaal REP in het kader van de IGO Atalanta met de provincie Drenthe aan te gaan en de provincie Drenthe te vrijwaren voor eventuele aanspraken vanuit het Rijk ten aanzien van het REP regionaal voor zover betrekking hebbend op de aan de gemeente Emmen doorgedecentraliseerde REP-regionaal middelen van 10 miljoen. Deze doordecentralisatie van REP-regionaal middelen geeft overigens nog geen zekerheid over de daadwerkelijke verkrijging van deze middelen. Er zal vanaf nu rechtstreeks verantwoording t.a.v. de inzet van REP-regionaal middelen afgelegd moeten worden aan het Rijk. De uitbetaling van de 10 mln. REP-regionaal aan de gemeente Emmen heeft inmiddels plaatsgevonden. Deze 10 miljoen is als dekking verantwoord op de locatie Hoofdstraat (ter dekking van de schadeloosstelling à fonds perdu van 65,5 miljoen ten behoeve van de verkrijging van de locatie Hoofdstraat), maar er bestaat nog wel een risico omdat hier nog verantwoording over afgelegd moet worden. Afhankelijk van de invulling, uitwerking en realisatie van de plannen voor de locatie Hoofdstraat bestaat het risico dat de subsidies en bijdragen ter dekking van de schadeloosstelling à fonds perdu gedeeltelijk of geheel vervallen indien de invulling, uitwerking en realisatie afwijken van de, op basis van de subsidies en bijdragen, aan het project gestelde voorwaarden. Grondexploitatieopbrengst In de huidige ramingen wordt voor de dekking van de 65,5 miljoen voor circa 1 mln. een beroep gedaan op de grondexploitatieopbrengsten van de locatie Hoofdstraat. Bekeken wordt of deze dekking kan worden meegenomen in de nog te verkrijgen RSP+ gelden van de provincie Drenthe. Binnen deze middelen is namelijk nog circa 1,8 mln. ruimte beschikbaar. Voor een inschatting van het risicoprofiel wordt verwezen naar de paragraaf Weerstandsvermogen en risicobeheersing; onderdeel programma CvE. Jaarrekening van 288

209 Reserves programma CvE Bestemmingsreserve Atalanta Voor een adequate financiële beheersing en verantwoording van het Atalantaproject is bij raadsbesluit van 17 december 2009 besloten een bestemmingsreserve Atalanta in te stellen. Middels deze bestemmingsreserve Atalanta vindt een egalisatie van overschotten en tekorten op het exploitatiebudget Atalanta plaats. Alle beschikbare budgetten (inclusief die voor kapitaallasten) in de gemeentelijke exploitatie 2009 en volgende jaren in relatie tot Atalanta, worden aangewend voor de dekking van de kosten van de realisatie van het Atalantaproject (alleen de geraamde budgetten voor culturele programmering zijn in het kader van de dekking van de kosten van het project Atalanta buiten beschouwing gelaten). De stand van de reserve per 31 december 2015 bedraagt Bestemmingsreserve rente voorfinanciering (Atalanta) Bij raadsbesluit van 20 december 2010 Overbrugging naar DPE Next heeft de raad besloten een bestemmingsreserve voor mogelijke rentelasten van voorfinanciering van investeringen met betrekking tot DPE Next in te stellen. Door middel van deze bestemmingsreserve worden restantbudgetten op in de gemeentelijke begroting opgenomen budgetten voor financiering van de overbrugging DPE van structureel per jaar vanaf 2012 en voor rentelasten van voorfinanciering voor een bedrag van in 2011 oplopend tot structureel per jaar vanaf 2014, gereserveerd voor de dekking van mogelijke rentelasten van voorfinanciering van investeringen met betrekking tot DPE Next. De stand van de reserve per 31 december 2015 bedraagt Middels onderstaand overzicht wordt een inschatting gegeven van het verloop van de budgetten, die voor de dekking van eventuele rentelasten van voorfinanciering beschikbaar zijn. Jaarrekening van 288

210 Planning jaar Project / kwartaal Hondsrugwegtunnel Bijkomende infrawerken Boulevard Noord Boulevard Zuid Ontsluiting P-Zuid Kruising Hondsrugweg-Ermerweg Aanpassing Vreding Landschappelijke inpassing DPE Next Parkeergarage Willinkplein Parkeergarage Willinkplein-Zuid Centrumplein Bereikbaar Emmen Centrum Boermarkeweg 1 e fase Boermarkeweg 2 e fase Reconstructie aansluiting N34/Rondweg Reconstructie aansluiting N862/Rondweg Nader te bepalen multimodale maatr. N862 Voorz. en maatr. verkeers- en parkeermanagem. Theater / Wereld van Ontmoeting Locatie Hoofdstraat Locatie Muzeval DPE Overbrugging DPE Next Ondergrondse infrastructuur Parkeergarage Westerstraat Centrum Noord Locatie Vreding Willinkplein-Zuid Westwand Weiert Plan Zuidesch (Holdert) Markt Uitbreiding parkeercapaciteit Wildlands Optimalisatie / uitbreiding P-Noord Tijdelijke parkeervoorziening Schapenveenweg Transferium Meerdijk Tijdelijke parkeercompensatie Tijdelijke parkeercompensatie Klokkenslag Tijdelijke parkeercompensatie Vreding : dit project is onderdeel van het project Atalanta = voorbereiding = uitvoering = gereed Jaarrekening van 288

211 Procesbeheersing. Administratieve organisatie en interne beheersing In het kader van de opzet en de werking van de administratieve organisatie en interne controle zijn de volgende beleid- en beheersdocumenten vastgesteld en in uitvoering genomen: Beleidsdocumenten: Programmaplan Centrumvernieuwing Emmen Financieel Meerjaren Perspectief Atalanta (FMP) Beheersdocumenten: Programmaorganisatie gebiedsontwikkeling Emmen Centrum Plan van aanpak programmabureau Centrumvernieuwing Emmen Accountingmemo Centrumvernieuwing Emmen. Informatieconvenant Audit-jaarplan Risicomanagementsystematiek CvE Rapportages CvE Kostenbeheersing Toerekening algemene proces en voorbereidingskosten In totaal is voor een bedrag van ruim 23,977 miljoen aan projectbudget algemene proces en voorbereidingskosten beschikbaar. De kosten van het programmabureau CvE (exploitatie), voor een totaalbedrag van 10,827 miljoen, betreffen een optelling van de jaarlijkse exploitatiekosten m.b.t. het programma CvE over de jaren 2009 t/m Deze kosten worden per jaar verantwoord ten laste van de gemeentelijke exploitatie. De investeringen van het programmabureau CvE (investeringen), in totaal geraamd op 13,150 miljoen, worden toegerekend aan / gedekt uit investeringsbudgetten projecten. Deze kosten zijn opgenomen in de ramingen voor deze uitvoeringsprojecten. Middels de periodieke rapportages CvE wordt inzicht gegeven in de daadwerkelijke bestedingen van de algemene proces- en voorbereidingskosten en de investeringen. Jaarrekening van 288